Het moeizame sexleven
van een stekelbaars
Oplossing na een jaar
Noorse kanjer voor
Texelse merries
TEXELSE ^COURANT
}eknipg*C/
TEXELSE^COURANT
péciaiftés de Texel
Igische kranten:
pe pagina's Texel
Redactie:
BEZORGERS
Geen krant gekregen? Bel uw bezorger
iii»
•uil toch maar de behoefte voelen om je voort te planten en
dijken van Deltahoogte op je weg vinden die dat tegenhou-
Uit het oogpunt van stekelbaarzen is bioloog George
iermans een weldoener van de eerste orde. Hij is de drij-
de kracht achter de hevelpassage in de dijk bij De
■ksdorp. Zijn motieven waren echter voor de visjes niet zo
el. hij wil er de lepelaarstand op het eiland in positieve zin
beïnvloeden. ..Eten, voortplanten en gegeten worden, zo
pel is het", lacht Wmtermans.
een geweldig stekelbaarsjaar,
ludeert Wintermans. terwijl hij in
logsloot aan het einde van de
irtstraat bij het gemaal van De
;sdorp naar een zak graait Vier
per dag is hij in het voorjaar op
plek te vinden tijdens het hoog-
*unt van de vloed, tot zo'n twee
irna. Hij telt de stekelbaarzen
via de vishevelpassage het
i water bereiken. Niet eén voor
maar door ze in een litermaatje
;heppen. Hij weet vrij precies
van de zilveren visjes er in
liter gaan. Vijfhonderd liter, dat
0.000 stekelbaarzen. Dat aantal
1 hij dit jaar zeker te halen. „We
nu op 150.000."
Zware klus
a de watertemperatuur boven
es graden uitkomt krijgen stekel
zen onbedaarlijke behoefte aan
water. Daarin planten ze zich
Relijk voort Nederland is echter
volk van dijkenbouwers en
■deraars Voorwaar geen Sim
la klus voor een visje van nog
tien centimeter om het binnen-
ir te bereiken. Als al een plek is
inden sneuvelt menigeen tij
de moeizame tocht via stuwen
ihuiven, of raakt dermate gek-
jd dat het liefdesspel erbij in-
it. Waarom met gewoon in zee
;eeén' „Dat zit in de genen",
Wintermans. ,,Op zee zijn de
iren te groot. Roofvissen liggen
Ie loer. Maar met glasaal is het
lisf andersom. Paling plant zich
op zee. Jonge paling wordt als
jaal in zee geboren en deze
ivorm trekt naar binnenwater
te eten en te groeien." Hij mom-
termen als „anadroom" en
ladroom" en kijkt voorzichtig op-
'ihmnog kan volgen. „Anabe-
itopenkatais af Snap je?"
geslachtsrijpheid bij mannetjes."
Goh, toch eens op letten vanavond.
Schatrijk
In '89 werd het idee voor de stekel
baarspassage gelanceerd, maar
pas in 1996 was de officiële
ingebruikname. „Ik denk dat het
even duurde voor men er het belang
van in zag", peinst Wintermans.
„Patent op aangevraagd?" Hij kijkt
verschrikt. „Ach, misschien hadden
Het krioelt van de zilveren visjes, maar Wintermans vindt het een enigszins teleurstel
lende vangst. „Het net heeft wel eens zó vol gezeten wijst hij.
Vispsycholoog
Ide stekelbaarzen een handje te
Jen bedacht Wintermans met en-
collega's een vishevelpassage.
Ituurlijk kom je eerst op wilde
Inen als het in emmers over de
1 dragen van de vissen. Maar
Jsen zijn duur en laten het vroe-
fcf later afweten. Dat is geen con-
|te factorEen machine dus,
dan een simpele en betrouw-
zonder technisch gezeur dat
ds stuk gaat. „Het is gebaseerd
le zoetwateruitstroQm van het
aal, want dat lokt de visjes." Bij
uitleg over een vacuümpomp
ik aan een eng televisiepro-
ima over bevallingen, maar
ermans verzekert dat de stekel
zen zonder trauma het polder-
r bereiken. „Ze gaan door een
ineen waterstroom, zonder rare
egende delen. In vergelijking
een tochtje via een gemaal is dit
zachtaardige vorm van trans-
Terwijl hij vertelt glijdt zijn
KW pas surpris d'apprendre que la viandev;:
IPIe principal produ.lt d'exportation de
scompte en effet plus de moutons (les
i*)quê d'habrtants (les 'Tesselaars'). J
Texel est également présente, quoiqu'en
fetreinti sur le.continent, mais la viande
rlauthentique diffère de celui d'animaux
ftvrs. L'agnead de Texel (label 'Texels
I )a un gopt légèrement salé semblable
Jtalé francais, les paturages de Texel
fw effet ('influence des vents de la mer et
jitdesalinité. Outre les célèbres gigot,
J ürré et filet d'agneau, on trouve a Texel
pn, du pété et de la saucisse d'agneau.
done Mais si vous observez un Texel de
nu'il a autre cbft<r
grote dagbladen in Belgie heb-
teze week ruime aandacht ge-
iken aan Texel. Zowel de
hse krant „Het Nieuwsblad" als
rans-talige „Le Soir" pakken uit
!en 3'/2 pagina groot artikel over
oeristische mogelijkheden op
lr|ands grootste waddeneiland,
f'ik met kleurenfoto's gei'llus-
Jte verhaal is onderdeel van een
°ver vakantiebestemmingen
een straal van 300 kilometer
[Brussel. Al twee jaar geleden
Cnten journalisten en fotografen
l', nd. maar de publicatie liet
°P zich wachten. Het resultaat
!r echter zijn.
vangst van de dag in een trog. Hij
laat zijn handen door de lucht-
happende visjes glijden Hij toont de
stekels van een exemplaar. Kan nog
lelijk aankomen, al spuiten ze er
geen gif mee. „Zielig? Welnee, ze
kunnen best lang leven buiten het
water. Moet ook wel, want ze vallen
op het wad wel eens bijna droog." Hij
wijst op de rode kleur op het groen-
zilveren visje „Dat is een teken van
we er inderdaad rijk van kunnen
worden. Dit is inderdaad de eerste
ter wereld. Maar we wilden het juist
laagdrempelig houden Het streven
is dat ze als paddestoelen uit de
grond komen." Daarin lijkt hij gelijk te
krijgen. De bioloog begeleidt de aan
leg van twee passages in Friesland
bij Zwarte Haan en Roptazijl. Bij
Groningen komt er ook eentje en
daar gaat Wintermans wetenschap
pelijk onderzoek verrichten. „Nee, ik
ga met verhuizen, ik rij heen eh
weer,"
Feestmaal
Hoewel de passage automatisch
werkt vanaf het moment dat de tem
peratuur goed is, is Wintermans er
wel drie maanden per jaar vier keer
per dag te vinden In opdracht van
Rijkswaterstaat, het ministerie van
Landbouw, Natuur en Visserij en de
provincie verricht hij onderzoek naar
de effecten van „zijn" passage. „Het
spul draait tot het te droog wordt op
het eiland. Dan beslist het water
schap dat geen zoetwater meer mag
worden uitgeslagen Dan is het dus
af voor mij."
Wintermans houdt zijn „vangsten"
nauwkeurig bij. Na vaststelling van
de hoeveelheid geeft hij de visjes de
vrijheid Een pittige klus. „Midden in
de nacht je bed ervoor uit is geen
hobby van me", grijnst hij, blij dat de
omwonenden in drie jaar tijd inmid
dels wel aan hem zijn gewend „Ze
zullen in het begin wel eens hebben
gedacht, daar heb je 'm weer
Dat denken ook enkele futen en rei
gers, die de komst van Wintermans
zien als de bel voor het feestmaal.
„Ze zijn al helemaal afgericht. Als ik
kom aanrijden komen ze de hoek al
om Keer ik de emmer om, dan zie je
ze verderop al duiken
Zijn stekelbaarzen eigenlijk eetbaar
voor mensen? Ze hebben uiterlijk
wel wat weg van sardines. „Waarom
niet' Ik denk dat een Fransman ze
zo op de barbecue zou gooien.
Fransen eten alles Ik? Nee. ik ben
vegetariërOndanks dat kijkt
Wintermans met spanning uit naar
ieder nieuw tij. „Het maakt toch een
soort jachtinstinct in me wakker.
Geëmancipeerd
De stekelbaarzen gaan in het zoete
water op zoek naar een ondiep
plekje. Van algen maken de manne
tjes een nestje. Ze zwemmen er zelf
doorheen, zodat er een gat in zit
Dan is het een kwestie van een
vrouwtje lokken Is zij zo „gepaaid"
dat ze zich laat meetronen, dan
zwemt ze door het nest om de eitjes
af te zetten Het mannetje volgt voor
de bevruchting, waarna hij de eieren
bewaakt. De vrouwtjes moeten hun
geèmancipeerde gedrag met de
dood bekopen. Of zoals Wintermans
het zegt: „eten, voortplanten, dood-
Liters stekelbaarzen gaan door de handen
gaan Of meestal, opgegeten wor
den Zo simpel, dus
Na tien tot veertien dagen komen de
eitjes uit De trouwe vaders wacht al
geen beter lot dan de moeders. De
kleintjes gaan op zoek naar zout wa
ter en worden naar gemalen gelokt
Tijdens het spuien belanden ze in
zee, waardoor de cirkel rond is.
Goudvissenkom
Het onderzoek van Wintermans zit
er bijna op Heeft het al opzienba
rende conclusies opgeleverd? „Ja
en nee'lacht hij. „Feit is dat de vis-
dichtheid per vierkante meter in de
polder flink is toegenomen. Zo ook
de gemiddelde lengte van de vis
sen.' Ik kijk verbaasd „Stekel
baarzen die met in zee komen, blij
ven maar een centimeter of drie De
zee-exemplaren worden wel zeven
centimeter Dat is net als met goud
vissen in een kom: ze worden groter
als de omgeving ruimer is. En de
voedselsituatie is op zee beter voor
ze."
Je zou het met zeggen als je zo'n
klein, onschuldig visje ziet, maar het
zijn echte carnivoren (=vleeseters).
van de bioloog.
Vroeger werden ze gehaat door vis
sers, daar ze zich vergrepen aan
visbroed Voor sportvissers is de
toegenomen populatie stekel
baarzen echter weer leuk: zoet
waterrovers als snoek, snoekbaars
en paling floreren mee
De stekelbaarzen blijken voor hun
tocht naar zoetwater voorkeur te
hebben voor opkomend tij en sche
mering. Logisch, vindt Wintermans
eigenlijk. „Bij afgaand water lopen
ze het risico ergens droog te vallen.
Kunnen ze niet meer weg als ze fout
zitten. En in het donken zijn ze veilig
■yi 'iTrnrt.mï tam-.t-..'irw t irrr j-
Een iaar geleden plaatste Maarten Stoepker bijgaande historische foto in de
TC. met het verzoek om duidelijkheid wie erop stonden en waarde foto was
genomen. Een jaar na dato kwam de oplossing van Siem Dros, die tegen
woordig in Winsum woont Hij stuurde een dia van de dijk vóór de delta
verhoging, gemaakt op exact dezelfde plek als de oude prent, maar dan van
de andere kant.
Dros geeft aan dat de mannen op de foto bezig zi/n met aanleg van de
dijkafgang. Vroeger waren ze bezig met wieren. Dat wier of zeegras trok
men met haken uit zee op de dijk", schrijft hij. ,,Om dat zeegras naar de
sloten of het land te vervoeren om te ontzouten moest men met paard en
wagen op de dijk kunnen komen Daarom werd die dijkafgang aangelegd
Op de foto van Dros is op de rand van de dijk een stip te zien met daarachter
ben damhek. Datzelfde hek is op de historische foto linksvoor te zien Hele
maal rechts staan de huizen van Nieuweschild. De lange schuur met het
pannendak is volgens Dros vermoedelijk als wierschuur gebouwd.Door de
dijkafgang werd de dijk bovenaan heel breed, zodat makkelijk met paard en
wagen kon worden gekeerd", aldus Dros, die ondanks zijn leeftijd (80) geen
van de mannen op de foto herkend.
Stal Kikkert heeft een nieuwe dekhengst Het is de 16-jarige Arin. geboren
in het Noorse Sandane. Het fraaie heerschap is op uitleenbasis van het Fjor-
den-hengstenfonds voor een paar jaar naar Texel verhuisd. Het bijzondere
aan hem is dat hij ook de zo gewilde blauwe" kleur vererft
Martin Kikkert en Ellen Maaskant hebben al eens overwogen zelf een hengst
uit Noorwegen te halen. Dat is toch hetthuisland" van het Fjordenras.Maar
het houdt een risico in Als zo'n hengst achteraf slecht blijkt te vererven, ben
je met ye fokkerij zo een jaar of wat achterop.Arin heeft zich al uitgebreid
bewezen. Hij is een prachtig vaderdier dat goede eigenschappen doorgeeft
De keuze viel op hem en door deze constructie is het mogelijk een paar jaar
van zijn diensten gebruik te maken.
Arm moet nog even wennen aan zijn nieuwe omgeving. Ellen Maaskant .Hij
is gewend om altijd aan de hand te dekken Dus als ye hem een halster om
doet. wordt-ie helemaal enthousiast.Stal Kikkert houdt de dieren echter in
kuddeverband. „We laten hem er echter met meteen tussen. Eerst kijken of
hii zich wel als een gentleman gedraagt1" Gelijk met de hengst kregen Maas
kant en Kikkert en merrie mee. die door hem moet worden gedekt. ..We la
ten die twee eerst samen in het land. Gaat dat goed en zijn in mei en juni de
veulens geboren, dan mag hij bij zijn nieuwe vriendinnen.
De Noorse hartenbreker werd al enthousiast toegehinnikt door de Texelse merries.
Foto Tessa van Daolen)
(jrotn 2'worL-Jexel s inhei harLu
Kantoor Warmoesstraat 45
Geopend op werkdagen
van 08.30 tot 17.00 uur
m.u.v van dinsdagmorgen.
Telefoon 36 26 20 (24 uur per dag)
voor oogjagers als futen, reigers en
aalscholvers."
En hoe zit het nu met het uiteinde
lijke doel: de lepelaars? „Tja, da's
eigenlijk frustrerend Een verve
lende kant van wetenschappelijk on
derzoek is dat je alles met statistie
ken moet hardmaken, anders
geloven ze je met En dat vereist
toetsing aan omstandigheden De
hoeveelheid lepelaars is weliswaar
toegenomen, maar slechts een
beetje en dat zou je ook kunnen toe
schrijven aan bijvoorbeeld het weer.
Ik ben ervan overtuigd dat er straks
een naijl-effect is van de passage.
Broedsucces kun je pas over een
jaar of vier meten
Wat ook is tegengevallen is de hoe
veelheid glasaal die via de passage
in het zoete water komt. „Het zijn
goeie zwemmers. Als ze voor de
passage zitten en de zuigende wer
king van de pomp begint, dan ont
snappen ze. Wel een grappig ge
zicht, trouwens Alle trekvissen
willen altijd tegen de stroom in. Dus
begint die pomp te zuigen, dan keert
alles in de bak zich massaal om Het
water verdwijnt en die stekelbaarzen
worden meegezogen Maar de
hevelsnelheid is te laag voor die
aal."
Grapje
Wintermans kijkt iedere keer vol
spanning of zich nog „leuke" bijzon
derheden tussen zijn vangsten be
vinden. Wat vindt hij leuk? „Nou.
botjes bijvoorbeeld En ik heb al wat
brakwater-steurgarnalen gehad. En
ook wel eens tiendoornige stekel
baarzen. Die horen in zee en willen
dus ook meteen weer terug Die zie
je gelijk naar het gemaal schieten
Een keer had hij een jonge haring
tussen de baarsjes „Maar dat was
een grapje van Jan Hottentot. Die
helpt me wel eens, vervangt me als
ik weg moet
Wintermans heeft regelmatig aan
loopt in de drie maanden dat hij zijn
visjes telt. „Ik vind dat leuk en verlel
de mensen graag waar ik mee bezig
ben." Wie is geïnteresseerd moet de
hoogwatertabel er even bij pakken.
Tekst en foto's Tessa van Daalen
Qrocn ~£u>arlsj~txtls in het harL,
Naam
Peter van Heerwaarden
C.M.F. v. Heerwaarden
Henk van Heerwaarden
Mark Randsdorp
Raymond Molanus
Eva Jaspers
Hans van Es
Floortje Janssen
Stefan Huisman
Paula Prins
Mevrouw Barhorst
Marga Boon
Mevrouw A. Mulder
Jolanda Leijen
Mariska Betsema
Rob Kooiman
Björn Boerhorst
Cor Hm
C. Broekman
I.F.L. de Ridder-Robijn
Michiel Gerritsen
D.M. Boon-Dijker
Dirk Leegwater
Mw. v.d. Vis-Dijker
Mw. S. Koopman-Grit
Dirk-Jurjen Buijsman
Remon Koster
Ricardo de Graaf
Frida Buijsman
Harold Jonk
Maaike Goënga
Tobias van der Zee
Daniëlle van Leersum
Mara Hooyschuur
Route "2
Den Burg A 31 25 73
Den Burg A1 31 55 7$
Den Burg B 31 20 38
Den Burg C. 3147 05
Den Burg D 31 53 3$
Den Burg E 312810
Den Burg F 31 40 30
DeZes. Bg HoutstrHoutwg Witte
Kruisln., Kogerwg./Kogerstr. 1-57/2-74
Jan Reystr. 31 01 3J
De Mars (oudste deel), Spinbaan,
Hoefslag,Noordvlak 31 44 78
De Mars v a. Buytengors, Sluyscoog,
Verlaet, Korfbaeck, Duykerdam, Middelton 31 04 43
Oudeschild Schilderweg 249-296 31 27 6$
Den Hoorn 31 92 5è
De Koog, Bosrandweg t/m 227 en Pont-
weg 234 en 236 31 79 56
De Cocksdorp 31 63 44
Oosterend 31 82 3$
De Waal 31 39 56
Pontweg 72, 77, 84, 89.
Westerw., Driehuizen, Keesomln 45.
Pontweg 91-95, Akenbuurt. Hemmerkooi,
Zuidhaffel, Leemkuil 31 49 7f)
Zuid-Eierland en Nieuwlanderweg 31 79 08
Midden-Eierland, HoofdwSlufterw.,
Oorspr w Stengw.Limietw. 31 63 62
Eierland Postw Oorsprongw Hollandsew
Hoofdw (ged.) 31 60 26
Vuurtorenweg/Knmweg 31 63 2b
Het Noorden 31 83 0^
Oosterenderweg, Ongeren. Meijertebos,
(Waalen)burgerdijk 31 84 0c3
Oost 31 86 3fe
Spangerw., Marsw Kadijksw.. Haller-
weg 20, Veenselangweg 32 29 76
Hogeberg. Reijer Keijserstr Hallerweg
51/55, Schilderw 160-222, Wezenland,
Zuidhaffel 49 31 43 7$
't Horntje, Pontweg 1-68, Waterw. 31 95 82
Rozendijk, Smitsweg 31 42 16
Gasthuisstraat vanaf 82 Gerritslanderdijkje
Grensweg,Pontweg 98-110 31 44 26
Californiëweg, Pijpersdijk, Pontweg 123-
224, Ruigendijk, Mienterglop, Bosrandw
v a 516 317134
Kogerweg 31 53 65
De Kaai 31 89 15
Hoornderw Hemmerw Emmaln 33,
DeGrie 31 96 53
Slufteaveg/Zanddijk 31 16 53
Den Burg A: Gollards/Samen Eén. Beatnxlaan 1-39 oneven/2-58 even Bmnenburg, Burg
wal P v Cuyckstraat, Elemert Gasthuisstraat 1-38, Gravenstraat Groeneplaats, Hogerstraai.
Ada van Hollandstraat, Hollewal, Kantoorstraat, Keesomlaan 9-39 Molenstraat. Molen
dwarsstraat, Parkstraat, Schilderend 6 en 10, Stenenplaats Vismarkt, Vogelenzang, Warmoes
straat. Weststraat, Weverstraat, Pater Witieplein. Zwaanstraat
Den Burg A1 „St Jan" Beatnxlaan 41 t/m 143 oneven Noordwester, Schoorwal. Vaargeul.
Gollslag. Vloedlijn, Zeebries Duinreep
Den Burg B: Achterom, Bernhardlaan 50- even en 63-121 oneven, Binsbergenstraat,
Brouwerstraat Dri|verstraat. Marelstraat. Starkenburgh. Thijsselaan. Waalderstraat 45-86.
Wilhelminalaan 5a- oneven 50-120 even Wilsterstraat
Den Burg C: Beatrixlaan 145- oneven en 60- even W van Beierenstraat, Boogerd. Jan
Dirkszoord. Gasthuisstraat 33-43 oneven en 48-76 alles, 48-76 Jonkerstraat, Kogerstraat 59-
oneven en 76- even. Lijnbaan.
Den Burg D: Wilhelminalaan 1-35 oneven 2-48 even. Julianastraat. Burdetstraat. Mr Kraaistr
Bernhardlaan 1 61 oneven en 2-48 even, Tjakkerstr lieuwstr
Den Burg E: Bernhardlaan 123- oneven Mancoweg, Schoonoordsingel. Waalderstraat 2-
48 even en 1-43 oneven, Wagenmakerstraat
Den Burg F Emmalaan 1-44 Haffelderweg. Keesomlaan 1-7, Schilderend 1-143 oneven
en 20-146 even Slingerweg 21-27
TEXELSE 23 miTDAMT VRIJDAG 10 APRIL 1998
