Jeugd heeft pret
met politieorkest
Kees Witte pionierde
n polder Het Noorden
EEUW
de Weririnering
Wat ik
'.eggen wou...
Onverwerkt leed
Reclame eetzaken
in parken doorn
in oog horeca
TEXELSECOURANT DINSDAG 1 JUNI 1999
Kees en Jople Witte op De Bemes, de plaats waar ze zovele jaren woonden.
Ihet geld aart de armen of sodemieter het anders maar direct
je dijk, want hier komt niks van terecht.Het commentaar was
an de lucht toen Kees Witte zijn vader vlak na de oorlog over
age om bij wijze van proef twee hectare zout en drassig land bij
uien van Het Noorden te laten draineren. Witte senior, de le-
ansche Keesie Piet, had er ook weinig vertrouwen in, maar
ergevoel won het van zijn twijfel en zijn zoon mocht zijn gang
Hij zou er geen spijt van krijgen, want hoewel het eigenlijk al
iiin het seizoen was om nog te zaaien, leverden de akkers
mhet eerste jaar zeventig ton suikerbieten per bunder.
as een spraakmakend experi-
=n niet alleen omdat het de
grond op Texel was die werd
neerd. Het land bij de molen
slecht dat de inwoners van
Lnd en Oost vertwijfeld hun
schudden toen Cornelis Pieter
|er in 1935 vijftig hectare van
van Millia Koning. Schamper
jn zij over 'de doodsteek voor
Piet'. De Bemes heette niet
De Bemes, de Texelse
voor 'verwaarloosd land'.
lader zag er toch brood in', blikt
Witte terug. 'Waarom weet ik
Lmijn weten had er nooit eer-
ind geboerd. Net als de slui-
|an Eierland en Waalenburg
Ide sluis van polder Het Noor-
^het tij. Er kon alleen gespuid
i bij eb. De grond was net
g om er een koppel scha-
fc een paar pinken te weiden,
Ikon je er niet veel mee.'
V land hem 'slechts' vier-
d gulden per hectare moest
i een gemiddelde van
fcizend gulden op de rest van
land), was ongetwijfeld de be-
jlsle reden voor Keesie Piet
(aanschaf over te gaan. Witte
(diein 1961 op 90-jarige leef-
Igleed, had een goed oog voor
jSsii|ke kant van het boeren-
l.-jtrouwde twee keer en ver-
Imaar liefst zeventien kinde
laar kon de acht zoons die boer
i raden bijna allemaal een
1 bedrijf nalaten. Behalve van
tra was hij eigenaar van Sint
Vs, s Hertogenbosch, de twee
|re fccetderijen op De Bemes,
ken De Nes Alleen de
Ie Mee verwierf hij door een
s ifeandere kocht hij in de loop
krarbeidzaam leven. Ook zijn
Jzoon, Jacob, werd boer. Hij
■rf hoeve Dordrecht, mogelijk
J bemiddeling van zijn vader
leid over het eiland had Keesie
■daarnaast grote stukken land
tweede Texelaar in de ge-
jknis kocht hij een T-Ford.
poor status had hij ook. 'Hij
|iens op de veemarkt in
Samen met Dirk Eelman
I h| een lot en won een
p. Hij gaf Eelman het geld
r zelf de auto En dat terwijl
b!éen had...'
pees door zijn vader op De
«erd 'gestationeerd', was hij
toud Hij werd in 1912 gebo-
Noorderbuurt (het tegenwoor-
alden Noord), een boerderij die
werd gehuurd, in afwachting
t gereed komen van het na-
Sinl Marcus, dat Witte senior
«en.
ere school volgde Kees in
'Ni. 'In de Schoolstraat, in
Hen Paard, herinnert hij zich.
üiesvan meester Kikkert en
Daalder
ti van school kwam, kregen
lis Emma (die later met Ben
Bfi zou trouwen) eerst twee
Nolgonderwijs van meester
die daarvoor bij hen thuis
Daarna stuurde zijn vader
B'de landbouwschool in Den
•aar hadden ze een meester
"aarwie nog een straat in De
In de serie 'De Herinnering' vra
gen we telkens een Texelaar van
een bepaalde generatie terug te
blikken op de eeuw die bijna
achter ons ligt. Na de 103-jarige
mevrouw A. Vonk en de 93-ja-
rige Jan de Ridder is nu de beurt
aan de 87-jarige Kees Witte.
Cocksdorp is vernoemd Dat was
voor een paar dagen in de week.
Eerst vier, later twee geloof ik. De
rest van de tijd werkte ik thuis.'
Zijn diploma zou Kees niet halen.
'Na drie jaar haalde vader me naar
huis. Die school haalt toch niks uit,
zei-ie. Ik werd paardenknecht op 's
Hertogenbosch, waar mijn broer Piet
boerde. Ook voor vader. Dat was
een bedrijf met een heel moderne
paardenstal, tien of twaalf paarden
en zestig hectare land. Een hele lap,
ja. Eerder was het zelfs tachtig hec
tare geweest, maar hij verkocht er
twintig aan C.R. Keijser, van Keijser
en Co Die liet er de arbeidershuisjes
van Zuid-Eierland op bouwen.'
De Wittes verbouwden er onder meer
rogge en tarwe Kees moest de ak
kers bewerken, onder meer met een
ploeg met drie paarden ervoor 'Ik
bleef wonen op Sint Marcus. Elke
ochtend stapte ik op de fiets om
naar 's Hertogenbosch te gaan.'
In 1937 ging Witte naar De Bemes,
aanvankelijk om er alleen te werken.
'Samen met Jan Jacob van der Vis,
een oud-visserman, heb ik de terp
afgegraven die er lag. De grond ge
bruikten we om er een paar honderd
meter verderop een schuur op te
bouwen, op de plek waar nu Cornelis
Pieter Hoeve staat. Jan Jacob kon
mooie verhalen vertellen. Hjj wist
nog te vertellen dat Floris Dekker in
het begin van deze eeuw één van de
eerste bewoners van de polder was.
Hij woonde op de terp, die hij zelf had
opgeschoven, in een scheepskajuit.
Later bouwde hij het Prins Hendrik
Hotel. Het was een beetje een zon
derlinge maar heel slimme kerel. Hij
hield lezingen waar de hele buurt op
af kwam.'
De eerste jaren op De Bemes waren
relatief goede jaren voor de jonge
Witte, die er als zetbaas voor zijn
vader zat. De groene viltlaag die als
een deken over het land lag, werd
ondergeploegd en kwam vlak onder
het oppervlak te liggen. Met name de
tien hectare zandgrond waaruit De
Bemes ook bestond knapte aardig
op van deze behandeling. 'De taaie
grassen vormden een goede vocht-
reserve. Goed genoeg in ieder geval
om er gerst, haver, bieten en raap
zaad te verbouwen. Maar daarna
werd het langzaam minder en kwam
het zout naar het oppervlak Soms
zag de grond wit van de uitslag.'
In 1939 trouwde Kees Witte met
Jannie de Graaf en ging hij ook op
De Bemes wonen Dat vroeg de no
dige voorbereiding, want er stond
alleen een zwaar verwaarloosd
huisje met een aangebouwde paar
denstal. Beide werden gebruikt als
opslagruimte. 'De schapen liepen in
en uit en de bieten lagen nog in de
kamer.'
Eerst werd het pand grondig gerei
nigd door knecht Jaap Vonk, die
goed overweg kon met schrobber en
dweil. Vervolgens werd het opge
knapt door schilder Timmer uit
Oosterend. 'Hij nam het hele huis
onder handen. Metselen kon hij ook
Hij heeft er de hele winter aan ge
werkt. De rekening heb ik nog lang
gehad. Die was precies tweeduizend
gulden.'
Erg lang zouden Kees en Jannie niet
van hun gerestaureerde optrekje
genieten. 'We kregen allebei incu-
burele natte pleuris. Zo heette dat.
Jannie overleed er aan, ik ben een
jaar liggend patiënt geweest. Ze heb
ben me naar Sint Marcus gebracht,
want alleen zou ik het niet gered
hebben, voor ik ziek wero, woog ik
zeventig kilo. Toen het helemaal
over was, was ik er twintig kwijt.'
Om het herstel te bevorderen,
moest Witte onder de hoogtezon,
een behandelingsmethode die in die
tijd opgang deed. 'Probleem was dat
we geen elektriciteit hadden. Ik zie
dokter Renout nog stampvoeten.
Hier moet elektriciteit komen. Hoe ze
het gedaan hebben, weet ik niet.
Maar het kwam.'
Vlak voor het eind van de oorlog
keerde Witte terug naar De Bemes,
waar de later geëmigreerde Piet
Kooger de honneurs had waargeno
men. Een tijd lang woonde de hele
familie er, want Sint Marcus kwam
in mijnengebied te liggen en werd op
gezag van de Duitsers ontruimd.
Maar later zat Kees er weer alleen.
'Als weduwnaar op De Bemes Dan
zit je écht op De Bemes hoor', ver
zucht hij.
Veel tijd om te treuren was er ech
ter niet. In 1947 slaagde Kees erin
zijn vader te overtuigen van het ren
dement van een betere afwatering.
Op een proefveldje van twee hectare
werd met behulp van twee kleine
gemalen de grondwaterstand terug
gedrongen van 1,60 meter onder
NAP naar 2 meter onder NAP. 'Er
kwam een water uit de grond, onvoor
stelbaar.'
Toen de operatie achter de rug was.
was het mei en te laat om nog graan
te zaaien. In plaats daarvan besloot
Witte het met suikerbieten te probe
ren. 'Vader, die toen ook al halver
wege de zeventig was, kwam vier
keer per week van Sint Marcus naar
De Bemes om met een stok te me
ten. Het was gewoon grandioos. We
gingen van niks naar een opbrengst
van zeventig ton per hectare. Bij de
fabriek snapten ze er niks van. Va
der liep te glimmen. Gelukkig maar,
want hij heeft het wel moeilijk gehad
met al die negatieve verhalen.'
Op 14 augustus 1949 werd met enig
ceremonieel, waarbij ook hoge omes
van de Heidemij aanwezig waren,
een elektrisch vijzelgemaal in ge
bruik genomen. In de drie erop vol
gende jaren werd veertig hectare
bouwland aangepakt. Tewerkgestel-
den uit Den Helder, soms met wel
zestig man tegelijk, spitten sleuven
van een meter diep en legden er de
drainagebuizen in. Om de tien me
ter werd een drain aangebracht,
waarna de buizen werden afgedekt
met een laag turfmolm. 'Een enorm
karwei. De Heidemij had alles eigen
lijk in één jaar willen doen. Maar ja,
het moest wel aefinancierd worden.
Om dat uit te leggen ben ik nog naar
het hoofdkantoor in Alkmaar ge
weest Gelukkig snapten ze het.'
De kosten werden voor achten
zeventig procent gesubsidieerd en
konden daardoor relatief laag blijven
'Uiteindelijk kostte de hele operatie
ongeveer vijfhonderd gulden per hec-
ito:-: -«-ki 'N-
tare. Samen met de vierhonderd
gulden voor de aankoop, kwam de
grond daardoor op negenhonderd
gulden. Niet gek, als je het vergelijkt
met de tweeduizend gulden die op de
rest van het eiland'werd gevraagd
Met de kritiek van de buurt was het
snel gedaan. 'Landbouwscholen uit
het hele land kwamen kijken hoe we
dat hier hadden aangepakt. Dat gaf
een hele voldoening.'
In dezelfde tijd kwam Kees op een
andere manier onder vuur te liggen,
vooral bij zijn vader. Via kennissen
van een schoonzuster, die vond dat
het tijd werd dat Kees weer aan de
vrouw raakte, leerde hij Jopie
Prenzler kennen, een Amsterdamse
die al een kind had uit een vorige
relatie. Op 20 april 1949 betrok ze
samen met de kleine Frans de wo
ning van Kees op De Bemes. 'We
hebben ruim anderhalf jaar gehokt
voor we trouwden', kijkt hij mijme
rend terug 'Mijn vader was het er
helemaal niet mee eens. Hij was een
mannetjesputter en ik had grote
waardering voor hem. Maar het was
ook een gigantisch driftig ventje. Je
moet 'r terugsturen, zei-ie. Ik heb het
niet gedaan
MWI
fflfN
»fcty47f*4i
f»W94Cl9*tt94ZH
vrffyTé 1917 w»»y<
fw fyMiyw«*M»9*7fVi<y wcr
TiveerK't+Ki wc» wc* w«*
touwt Ti
fcO«V* f W3199* r)ir f747 iyv
V*r f9+« iy4 719*» «oww iryrz fyr< w-
ocmtrfri w»r Vétmytgn»
iy7f W767977W* f979ff*cvtnt9'l fit* W* r,
ivfT? ttat t**d 1111 in? IV-M m-ir «ggn .aaz ijvnv.
Voor de nieuwe mevrouw Witte, die
op hoog niveau had gesport, lid was
geweest van de nationale turnploeg
die een gouden medaille haalde tij
dens de Olympische Spelen van
1928 en een grote vriendenclub ach
terliet in de hoofdstad, was de over
gang van het mondaine Amsterdam
naar De Bemes enorm Klagen deed
ze echter niet. Sterker, ze genoot:
'Hier had ik de kippetjes onder het
raam lopen
In de verhouding met haar schoon
vader zou alles zich later ten goede
keren. Gezien haar sportieve verle
den en de problemen die dat met
zich mee kon brengen tijdens een
bevalling, werd het veiliger geacht
dat dochter Ans (en later zoon Ton)
ter wereld zou komen in het zieken
huis in Alkmaar. Toen ze met de
ambulance op het eiland terugkwam,
stond vader haar op te wachten met
een grote bos bloemen', vertelt Kees
Trots. 'En toen hij overleed, mocht
Joop bij hem zijn.'
De eerste paar jaren na de grote
grondwerkzaamheden boerde Kees
met zijn broers Tinus en Joop. In
1953 kwam de ruilverkaveling, die in
polder Het Noorden het eerst werd
uitgevoerd. Tussen de molen en het
Prins Hendrik Hotel werd een derde
boerderij gebouwd, waarna de drie
ofyg j Was de legendarische Cornells Pieter Witte, beter bekend als Keesie Plet. Hier voert hij zijn schapen op het
'nt Gareus. De foto werd naar alle waarschijnlijk ergens in de jaren dertig gemaakt.
Akkie van de Kerkhof-Kikkert had
als klein meisje een aantal bijzonder
akelige belevenissen tijdens de
Russenoorlog. Ze stuurde de redac
tie daarover een lange brief, die we
hier niet in z'n geheel kunnen opne
men. Op haar eigen verzoek plaat
sen we wél het slot, waarin ze een
verband legt tussen de oorlog in
Kosovo en haar eigen onverwerkte
herinneringen.
'Als ik mijn kinderen vroeger over de
Russenoorlog vertelde, dan was het
net of ik het niet zelf had meege
maakt. Dan zag ik een meisje dat
alleen op mij leek. Nu de oorlog in
Kosovo woedt, sta ik mezelf toe eén
keer per dag naar het journaal te kij
ken. ik huil alleen maar Van de
week zat ik naar mijn 11 -jarige klein
dochter te kijken en plotseling begon
ik heel hard te huilen en snikte: ,,lk
was net zo oud als jij toen de
Russenoorlog uitbrak.
..Zie je wel dat je het nooit echt hebt
verwerkt", sprak één van mijn doch
ters, die haar twijfels daarover al.
eens eerder kenbaar had gemaakt.
Is er iemand die dit gedrag herkent?
Ik wil hierover graag contact.
Akkie v/d Kerkhof-Kikkert,
Witte Kruislaan 23
1791 EG Den Burg
zelfstandig verder gingen. Kees
legde zich toe op het gemengd be
drijf. 'Dat lag me wel, ik had met een
speciale voorliefde voor de veehou
derij of de akkerbouw.' Hij verbouwde
in die tijd vooral graan, aardappelen
en suikerbieten en hield daarnaast
ongeveer dertien pinken, zes of ze
ven melkkoeien en tachtig tot negen
tig schapen.
Wie in gedachte het weidse land
schap bij de molen aan zich voorbij
laat trekken, denkt waarschijnlijk
slechts aan rust en ruimte, met be
woners die weliswaar hard werken
maar verder weinig beleven Toch
leerden de Wittes het leven ook van
mindere fraaie kanten kennen Zo
bleef De Bemes maar net gespaard
voor de ellende die de watersnood
ramp elders wél teweegbracht. 'Tij
dens de storm liep ik met Gerrit Jan
sen, een oud-visserman, op de dijk.
Plotseling voelden we het sluizen-
complex onder ons dansen Dat was
niet zo'n plezierig gevoel. In de dijk
van polder De Eendracht sloeg een
gat in de dijk en verdronken zes
mensen. Dat moet ongeveer tegelij
kertijd zijn gebeurd
Nog voor de dijken daarna op Delta
hoogte werden gebracht - en de slui
zen dus werden vervangen -. ont
snapte zoon Ton (die toen nog
Tonnie heette) aan een gruwelijke
dood. 'Hij raakte met fiets en al te
water bij de sluis. Hij klemde zich
vast en kon wordemgered Zijn fiets
lag een paar honderd meter verder
op het wad.
De knecht van de Wittes was in die
tijd Chiel de Wit. 'Dat was een beetje
een kluizenaar, afkomstig uit Den
Helder. Ik werkte nog voor mijn va
der, toen hij bij me kwam. Vader
wilde hem wel hebben, er was werk
zat. Maar hij moest ook wonen en
daardoor leek het eerst niet door te
gaan. Geen probleem, zei De Wit. Ik
haal wat hout bij Frans Zegel, bouw
zelf iets en zet er een kachel in. Dan
kan ik wonen En dan kun jij 's lek
ker naar Amsterdam Ik pas wel op.
Dat kwam prachtig uit Zo zijn we
regelmatig naar de ouwelui van Joop
geweest.'
Witte beleefde mooie tijden bij zijn
schoonouders. 'Die hadden het
prachtig voor elkaar. Ze hadden zelfs
een ligbad, waar wij het op De
Bemes nog met een pomp moesten
doen. Joop haar vader was een oud
marineman, die jaren in Indiè had
gewoond. Later was hij kleermaker
geworden Hij kon prachtig vertellen.
Dan stak hij een sigaar op, nam een
borreltje en begon. Ik zie het nog
voor me.'
De uitstapjes verruimden zijn blik,
meent Witte. 'Ik was heel beschut
opgevoed, een beetje bekrompen
zelfs. In Amsterdam zijn we heel
wat keren uit geweest Geregeld gin
gen we naar de opera of de operette.
De Texelaars stonden paf. Dat was
niet zo gewoon .in .de jaren vijftig.'
De Wittes gtngerrzelfs op vakantie
'Eerst naar Duitslandr-Köln, Essen,
Oberhausen. De laatste twintig jaar
gaan we naar de Canarische Eilan
den. We waren ook eens in
Barcelona. We wilden een basiliek
bezichtigen, maar toen we er aan
kwamen, stonden er lange rijen bus
sen en op het plein liepen honderden
toeristen rond, die de kerk niet in
konden omdat er een trouwerij
gaande was. We zijn toch even naar
binnen gegaan en hebben net ge
daan of we de ketting niet zagen die
de ingang afsloot. Maar toen we
doorliepen bleek er geen plek meer
over, alleen op de voorste rij, waar
ook het bruidspaar zat. Toen we na
afloop de kerk uitliepen, kreeg Joop
een roos en een zoen van de brui
degom.'
Kees boerde tot zijn vijfenzestigste
en deed de boerderij toen over aan
Frans Nog tien jaar bleven ze op het
bedrijf wonen, in de bungalow die
vader en zoon samen hadden ge
bouwd. Daarna verhuisden ze naar
Oudeschild, sinds twee jaar wonen
Kees en Jopie in een senioren
woning in De Cocksdorp. Tot beider
tevredenheid: 'Het is een gezellige
gemeenschap. Ze zullen je van alle
kanten helpen
Ondanks hun gevorderde leeftijd
(Kees is 87, Joop net 84 geworden)
en de lichamelijke ongemakken die
zachtjes beginnen op te treden, ver
veelt het echtpaar zich geen mo
ment: 'We hebben genoeg te doen.
En we zwemmen nog dagelijks. Dat
heb ik op Majorca geleerd.'
Joop Rommets
Ons Genoegen stond op zijn kop. Zelden was de steer tussen de leugd en de politie zo goed.
Luid gejoel, daverend applaus
en een hossende en enthousiast
meezingende menigte: het was
vrijdag in Ons Genoegen een
vrolijke bende. De leerlingen van
de Texelse basisscholen gingen
uit hun bol tijdens een extra op
treden van het Nederlands Poli
tie Orkest.
Het programma was speciaal aan de
smaak van de jeugd aangepast en
dat viel in goede aarde Bij een num
mer van de Spice Girls veerden
vooral de meisjes op uit hun stoel
om moderne danspasjes ten beste
te geven. De jongens maakten apen-
geluiden tijdens de 'Jungle Song' en
iedereen haakte aan bij de polonaise
die heel toepasselijk bij de eerste
klanken van 'Take a Walk' ontstond
Het orkest bewees zijn klasse ook
voor een kinderpubliek. Zelfs toen
Durperhonk-leerling Leon Daalder
het podium beklom en met veel bra
voure de dirigeerstok van Heinz
Vriese overnam, speelden de politie
mannen geen noot vals. Ook de
onervaren gastdirigent oogste veel
bijval van zijn medescholieren.
De avond en/oor werd het openbare
concert door aanzienlijk minder
mensen bezocht dan vorig jaar.
Peter Bakker van de organiserende
Rotaryclub had op zeshonderd be
zoekers gerekend, maar het waren
er hooguit tweehonderd. 'Erg jam
mer, vooral omdat de opbrengst naar
een goed doel ging. Ik heb geen idee
waar het aan lag, in ieder geval met
aan de publiciteit of het orkest. De
vorige keer waren de reacties van
het publiek heel positief en ook nu
was iedereen enthousiast.'
Om het rendement van centrale
horeca-voorzieningen in vakantie
parken te verhogen proberen de
exploitanten meer publiek van
buitenaf te lokken. Wervende ad
vertenties van restauranten in
vakantieparken De Krim en
Sluftervallei zijn Horeca Texel een
doorn in het oog.
In het bestemmingsplan buiten
gebied staat volgens Jook Nauta,
voorzitter van Horeca Texel, dat de
centrale voorzieningen ten dienste
moeten staan van de verblijfs-
recreatie van het betreffende terrein.
'Ons inziens is het zich richten op
een ander publiek in strijd met de
bestemming en de voorschriften.'
Het is de vraag of de brief waarin
Nauta zijn grieven aan het gemeen
tebestuur kenbaar maakt, enig ef
fect zal hebben. 'Ongetwijfeld zal
een dergelijk gebruik voorkomen. Als
er al op valt te controleren, is het de
vraag of dit wenselijk is Het is vol
gens b en w niet zo dat er zóveel
mensen van buiten de parken in de
restaurants komen eten, c at de be
stemming hierdoor wordt gefrus
treerd. De centrale voorzieningen
spelen volgens het college wel een
belangrijke rol in het verhogen van
de kwaliteit in de vakantieparken.
Het streven is erop gericht dat de
recreanten voor zoveel mogelijk
voorzieningen terecht kunnen in het
park zelf.
