Lionsclub deelde
27.750,- uit
9
rhaal executie collaborateur duikt na 55 jaar op
The Texel Incident
2
|Ook chaos ereveld Texel
Executie collaborateur: waar of niet waar?
G zslgggd
.TEXELSE
COURANT"
/uilnis in brand
Bejaarde man
in de sloot
addenschilderijen
in De Vermaning
Beddenrace
Huug Snoek eregast bij Britse para's
-
'Pietelepote met
de muziek mee'
Prijsvraag Shima
Brandweer haalt lichaam dode man van het dak
Esperanto-
monument
wordt
gerestaureerd
WOENSDAG 3 MEI 2000
is het eerste en het grootste
de strook Waddeneilanden
de Nederlandse kust. Op dit
d hadden de Duitsers grote
lacementen met luchtdoel-
:hut opgesteld. Dit geschut
J bemand door Duitse en Rus-
ie manschappen, de laatsten
uitse dienst ingelijfd en met
Duitse militaire training,
mei 1945 - twee dagen nadat
taakt-het-vuren in Nederland
kracht werd - trok ons regi-
t per konvooi van Amsterdam
Beverwijk en later naar Den
er. Wij werden naar het noor
geroepen om te helpen bij het
lapenen van het Duitse 25ste
r. In die tijd sprak ik redelijk
5 en trad tijdens de ontwape-
enige tijd op als tolk.
et eiland leefden de Duiters en
len tot 6 april 1945 in vrede. Op
lag keerden de Russen zich te-
lun Duitse overheersers en ont
ij op Texel een ware burgeroor-
pat was de reden dat wij enige
ip het eiland moesten verblijven,
j er nu maar een slag naar, maar
I lijkt erop dat de Russen wisten
He oorlog tegen Duitsland ervoor
|d en - nog een gokje - de Duit-
nepen om hulp zodra het staakt-
Luren van kracht werd.
jat ons Regiment het dichtst bij
was, werd een deel van de 'D'-
J> Sound Ranging' naar het ei-
ïovergezet. Een deel van de man-
/(jLppen - waaronder ikzelf - werd
ptioneerd in het veerhuis onder
W.L. Boddy. De rest van de man-
ppen zette meer centraal een
^kamp op.
begane grond van het veerhuis
j meer opslagloods dan woon-
J~lgenheid. De hogere verdieping
ennend. stuitte ik op een bijzon-
arrogante Duitse dokter, wiens
asser mij de toegang ontzegde,
iptwee van mijn mannen, die met
ijonet op hun geweer het kan-
van de dokter binnendrongen,
rap ik de dokter in mijn beste
duidelijk maakte dat hij ofwel de
jende morgen het pand eigener
ling zou hebben verlaten, of dat
hi| als zijn spullen door het
itstbijzijnde venster zouden ver
trekken De volgende morgen had
den we een beter onderkomen.
Wij waren op Texel om zowel de Duit
sers als de Russen te ontwapenen
De Duitsers hadden instructies ont
vangen om hun wapens naar de ha
ven te brengen, waar ze op een schip
zouden worden geladen De Russen
te overtuigen. Bovendien wisten ze
met grote stelligheid dat de volgende
oorlog spoedig zou komen en dat
dan Duitsers en Geallieerden samen
tegen de Russen zouden strijden.
Toen vroeg ik naar de Russen op
Texel.
Oorspronkelijk waren er ongeveer
Waar of met, de redactie wilde de
lezers het verhaal dat de
Canadese luitenant John Wiese
(gestorven op 6 juni 1999) onder
de titel The Texel Incident publi
ceerde in de bundel War
Experiences niet onthouden. Het
werd vertaald door Pip Barnard,
redactie-assistent van de Texelse
Courant.
lik
0.7
- die immers bondgenoten waren -
ruilden hun wapens in het basiskamp
midden op het eiland voor eten. Uit
de wapens die op de haven werden
ingeleverd kozen wij handwapens om
ons schieten te oefenen. Alle officie
ren moesten hun wapens inleveren
als ze op de haven kwamen.
Naast het havengebouw was een
klein afgescheiden platform, dat
deels boven het water was gebouwd.
Daar bevond zich de enige (bekende)
telefoon die met een kabel was ver
bonden met een Duitse commando
post ergens in het land. Regelmatig
bereikten ons verzoeken van Duitse
officieren om van de telefoon gebruik
te mogen maken. Ik sprak heel wat
Duitsers terwijl ik naar bepaalde per
sonen op zoek was. Op een dag
stond ik met niet minder dan vijf
Duitse officieren op dat platform. De
Duitse rangonderscheidingen zeiden
me niets, maar een van hen was van
dezelfde rang als onze 'captain'. Het
bleek dat ik Duits sprak met een
Zwarte Woud-accent. Omdat ik nog
nooit in Duitsland was geweest, wist
ik dat met, maar later bleek dat mijn
vader - die ik nooit heb gekend - uit
Pruisen afkomstig was. Onder de
vele onderwerpen waar we over spra
ken, waren er twee die opvielen: ten
eerste bleken de Duitsers er volledig
van overtuigd dat ik geen verlof kreeg
om naar huis te gaan vanwege het
gevaar van U-boten. Ze waren blijk
baar met zo goed geïnformeerd als
wij en waren niet van het tegendeel
duizend Duitsers en ongeveer dui
zend Russen op het eiland. Volgens
de officier waren de Russen gewoon
gekomen en waren het hoe, waarom
en wanneer van hun indiensttreding
hen onbekend - dat zeiden de ten
minste. Begin april - ongeveer een
maand voor het staakt-het-vuren -
begon de Texelse veldslag. Toen wij
in mei arriveerden, schatten de Duitse
officieren dat er nog ongeveer 300
Russen en ongeveer 300 Duitsers
over waren. De Duitsers klaagden
hevig over de onorthodoxe metho
den die de Russen hanteerden om de
tegenstander uit te roeien. Granaten
in bunkers vol slapende mannen
gooien, werd met als een eerlijke
strijdmethode gezien. Er werd nau
welijks openlijk gestreden, de Russen
waren meer van het 'hit-and-run'-
type. De Duitsers trokken zich terug
tot dat deel van het eiland waar zich
ook de haven bevond, de Russen
bezetten een ander deel. Toen wij
arriveerden was het stil en vredig op
het eiland.
Elke dag brachten de Duitsers wa
pens en munitie naar de haven. Op
een regenachtige ochtend kwam een
ongelukkige Duitse soldaat te vallen
op de loopplank. Hij brak een been
en werd nog dezelfde dag naar het
vasteland gebracht. Rond deze tijd
werd ik mij bewust van het groeiend
aantal Nederlandse 'Oranjemannen'
(mannen van het verzet) in het haven
gebied. Zij maakten jacht op een
it verhaal over de executie van
collaborateur op 21 mei 1945 op
laven van Oudeschild, zoals be-
CTfflin het verhaal The Texel In-
Wdoor de Canadese bevrijder
IViese: waar gebeurd of niet?
il het moment dat het verhaal uit
wndel War Experiences vorige
uit het niets opdook houdt die
igde gemoederen bezig. Volgens
i Kalkman, samen met Jacques
Iels schrijver van het boek 'Neder-
ls Laatste Slagveld' en naar eigen
jen ooggetuige van het incident,
t de op 6 juni vorig jaar overleden
se het bij het verkeerde eind. 'Ik
id erbij en keek ernaar. Als zes-
arige jongen was ik, zoals zovele
ere Texelse jongens, elke dag op
)udeschilder haven te vinden. De
iulance werd opengemaakt door
n van de Binnenlandse Strijd-
:hten (BS), al of geen meikevers.
limee bedoel ik Texelaars die zich
iel '45 bij de BS voegden, met een
l-wit-blauwe band om de arm He
en die toezagen op de afvoer van
ins en munitie. Ik kende die vent
lit de ambulance kwam. Het was
uitser P.A. Muller, die bunkers
|wde. Hij was tijdens de oorlog
"ilmatig langs ons huis gelopen.
april, de dag van de Georgische
jland. had hij verzetsman Albert
ins bij Texla gezien. Muller heeft
hem toen verraden aan de bezetters.
Toen Jullens 's middags weer vrij
rondliep, heeft hij hem nóg een keer
verraden. Müller was dus verant
woordelijk voor de executie van
Jullens. Hij probeerde na de capitu
latie liggend in een ambulance naar
de overkant te ontsnappen en is toen
door de BS in de kraag gegrepen.
Wellicht heeft die Canadees gedacht
dat een groep opgewonden en loe
iende Texelaars hem zou liquideren.
DE RECHTSPRAAK.
De Duitser 1\ A. iMuller, Duits oan-
niMiicr op Texel geilmctirie de oorlogs-
l(jtl on die tijdens de Russen-opstond
ócn der ondergrondse Icdri» nnn de
Duitsers Jiml vormden, weril lot 3 jaar
gevongenisslrnr veroordeeld, met nftrek
xon inoventief
Publicatie uit de Texelse Courant van 6
november 1948, over het vonnis van P.A.
Müller.
Maar dat is niet gebeurd. Want dan
zou ik het gezien hebben Dezelfde
man is namelijk in november 1948
veroordeeld tot drie jaar gevangenis
straf.' Oudeschilder Jaap Bakker
bevestigt de lezing van Bartels en
verwijzen de lezing van Wiese naar
het rijk der fabelen. 'Die 'strijdkrach
ten' van de BS durfden nog niet eens
een kip dood te maken.'
Maar Luuk van Lubek, die vóór Wiese
overleed correspondeerde met de
«ld
Magavond even na zes uur
i de brandweer in actie op het
JRbericht 'buitenbrand aan de
Jrandweg 227'. Het was maar
t dat het brandje weinig voor-
te want er gingen kostbare minu-
terloren met het zoeken naar dit
circa 80-|arige man belandde
ravond bij het keren langs de
Mweg met z'n brommermobiel in
loot. Hij slaagde er met in om op
0 kracht het gekantelde voertuig
n jdjedaten. Met hulp van buurtbewo-
1 lukte dit wel. De man kwam met
■chrik vrij.
'dier 't Schildertje De Vermaning
ben Hoorn zijn tot eind mei
klenschilderijen te zien van Geurt
>ser (1947) uit Warfum. De expo-
staat in het teken van Meimaand
uurmaand. Busser trekt er dage-
1 ">et zijn bootje of zijn omge-
"«de bestelbus op uit om van
hingen tot Duisland en Denemar-
bet wad te vereeuwigen. 'Al doe
'°g mi|n zo mijn best, het blijft sta-
1611 Maar elke dag maakte de
rel[l zich mooi. Om geschilderd te
"tenomschrijft hij zijn drijfveer.
adres. Het bleek te gaan om een niet
vanaf de Bosrandweg zichtbare
huisvuilcontainer van het bungalow
park Hoog Koog, die bereikbaar was
via een weggetje door het bos. De
inhoud stond in brand, waarschijnlijk
aangestoken door kinderen. De vlam
men konden in een paar minuten
worden gedoofd.
De beddenrace, zaterdag prominent
onderdeel bij de viering van Koningin
nedag in De Koog, is gewonnen door
het team van café W'tjewel. Tweede
werd de ploeg van 't Speelkwartier en
derde Primera.
Nederlandse collaborateur waarvan
bekend was dat hij zich op het eiland
moest bevinden. Wij 'kregen orders
ons op geen enkele wijze met deze
man in te laten. Op zekere morgen
kwam er een Duitse ambulance met
de boot aan en verdween op het ei
land om pas de volgende morgen
weer te verschijnen toen de boot op
punt van vertrek stond. Het vertrek
werd tegengehouden door een Ne
derlander die de ambulance wilde
doorzoeken. En inderdaad werd de
gezochte man gevonden. In weerwil
van zijn smeken om hulp - ook bij sgt.
Boddy - werd hij een eindje meege
nomen en neergeschoten.
Voor we weer van het eiland vertrok
ken, werd ik gevraagd nogmaals als
tolk op te treden voor een van de
Geallieerde officieren (naam en rang
heb ik vergeten) Hij gaf instructies
aan een Duitse marine-officier over
de juiste procedure voor het uitvaren
van het geladen schip en de juiste
methode om het op een vooraf vast
gestelde afstand in de Noordzee tot
zinken te brengen. De instructies
werden op bevelende, hooghartige
toon gegeven, kort en duidelijk, en tot
tweemaal toe herhaald. De arme
marine-officier verzekerde me ervan
dat hij ze tot in detail begreep en
nauwlettend zou uitvoeren.
Omdat onze officier geen Duits sprak,
en de Duitse marineman geen En
gels, was ik gedwongen wat van de
oorspronkelijke bewoordingen af te
wijken om het verhaal voor de Duit
ser begrijpelijk te maken. Ook ik was
daarbij uiteraard hooghartig in toon
en uitdrukking. Het zal niemand meer
kunnen schelen, maar later hoorde ik
dat het schip tot zinken was ge
bracht. Ik ging er uiteraard vanuit dat
de oorspronkelijke instructies waren
uitgevoerd.
Sommige Engelse woorden hebben
in het Duits geen letterlijk equivalent
en mijn kennis van technische termen
in het Duits was zeker beperkt Te
genwoordig spreek ik geen woord
Duits meer.
It. John Wiese,
L 22758.
I Van een onzer verslaggevers
I Leusden/Texel
I Niel alleen op het Russisch Ere-
I veld in Leusden, maar ook op de
I Russische begraafplaats Loladse
I op Texel is het een chaos.
I De tekst op informatieborden en
I gedenkstenen is foutief en over het
I aantal slachtoffers bestaat ondui-
I delijkheid. De namenlijst die door
I de gemeente Texel wordt gehan-
I teerd, is verre van volledig. Slacht-
I offers die met zekerheid op het ere-
I veld zijn begraven, komen er niet
op voor
Op de begraafplaats liggen de
Georgicrs begraven die in Duitse
dienst waren, maar in april 1945 in I
opstand kwamen tegen de bezetter.
Het monument een gedenk-
muur spreekt van '6 tot 18 april
1945'. Op 21 april vond echter pas j
de laatste grote slag plaats, bij de j
vuurtoren op het eiland Daarbij j
werden onder meer zo'n veertig
Georgiërs gevangengenpmen en
op dezelfde daggefusilleerd .Zater-
dag meldde deze krant al dat de in-
scripties van honderden grafste
nen op het Russisch Ereveld in I
Leusden onjuist, onvolledig of I
achterhaald zijn
Onderstaand bericht verscheen eind april in de Leusder editie van de
Amersfoortse Courant. De verslaggever, die zichzelf kennelijk tot de deskun
digen rekent, doet enkele stellige uitspraken over de inrichting van de be
graafplaats der Georgièrs op de Hogeberg. De beweringen zullen onder
Texelse geschiedkundigen vast en zeker het nodige stof doen opwaaien
Veertig Engelse militairen en
reservisten die bij het Paracentrum
met succes een opleiding parachute
springen hebben gevolgd, kregen uit
handen van Huug Snoek het militair
insigne (wing). Snoek viel deze eer te
beurt, omdat de para's blijk geven
van een grote verbondenheid met de
Tweede Wereldoorlog, de tijd waarin
Snoek actief deel uitmaakte van het
Texelse verzet. De Britten maakten
hun sprongen vanuit een Dakota, die
wordt gebruikt bij de opnamen van
een oorlogsfilm van Steven Spielberg
en voor dat doel in de geallieerde
kleuren is gespoten
v-KSr..'-" .-
In het kinderprogramma 'Pietelepote'
gaat de hoofdpersoon zaterdag
middag voor de tweede leer met de
muziek mee. Samen met de kinderen
uit de eerste twee groepen van de
Jozefschool leert Pietelepote over
maten en instrumenten, maak ook
maakt hij kennis met vriendjes en
leert hij over delen.
Pietelepote is elke zaterdag van
17.00 tot 18.00 uur te horen via Ra
dio Texel, FM 106.1of via de kabel.
Géén van de 125 personen die de
prijsvraag van Budoverenigmg Shima
invulden, had de juiste uitslag Van de
personen die één fout hadden, kwam
Dillie Duin als winnaar uit de bus. Ze
won een picknickmand.
Canadees, blijft geloven in diens ver
haal. 'De truc met de ambulance is
vaker uitgehaald. Kort na het incident
met Müller is de ziekenauto nog een
keer op Texel geweest. Wiese. een
luitenant met Duitse voorouders
sprak Duits en trad wel op als tolk. Hij
had ook met Müller gesproken en
kende hem. Hij wist dat het met om
Müller ging. Het was een Nederlan
der. Uit de brieven van Wiese blijkt
dat hij nadien ook met anderen over
de executie had gesproken. Nadat
andere media dit verhaal vorige week
publiceerden ben ik al benaderd door
iemand die mij verder op het spoor
heeft gezet. Volgens deze persoon,
wiens naam ik nu nog niet kan noe
men, hebben er destijds wel meer
verwisselingen plaatsgevonden. Met
een graf bijvoorbeeld. Kalkman en
Bartels hebben op bepaalde onder
delen onvoldoende onderzoek ge
daan. Zelf moet ik ook nog een aan
tal zaken uitzoeken, alvorens ik ze
naar buiten kan brengen.' Maar zo
wel Bakker als Bartels blijven ervan
overtuigd dat Van Lubek het mis
heeft. Bartels: 'Bang als we toen
waren om ook maar iets op de haven
te missen, waren we er elke dag. Dit
hadden we zeker geweten.' Bakker:
'Zo'n verhaal 55 jaar stilhouden, dat
is hier onmogelijk. Wat is op Texel nou
een geheim waard?'
De Texelse Lionsclub heeft vijf
goede doelen gesteund met totaal
27.750,-, afkomstig van de op
brengst van de in 1999 gehouden
Lionsveiling. De toedeling ge
beurde op basis van een formule
die sedert jaren wordt toegepast:
een derde voor projecten in ont
wikkelingslanden, een derde voor
het Tesselhuus in De Koog en de
rest voor diverse 'Texelse' doelen.
De Stichting Oogzorg Himalaya
kreeg 5.000,-, de Stichting Nieuw-
Guinea 3.750,-, het Tesselhuus
9.200,-, de Openbare Scholenge
meenschap De Hogeberg 7.000,-
en de Muziek- en Dansschool Texel
2.8.00,-.
Vertegenwoordigers van de ge
noemde organisaties namen
donderdagavond in hotel De Pelikaan
de symbolische cheques in ont
vangst uit handen van Adrew Albers,
lid van de fondsverdelingscommissie
van de Lionsclub.
Oogzorg
Oogzorg Himalaya is al jaren actief
met een vorm van ontwikkelingshulp
die zeer tot de verbeelding spreekt.
Mensen worden door vrijwillige oog
artsen geopereerd aan staar en an
dere oogziekten Honderden
patiënten, die jarenlang haast niets
zagen of volslagen blind waren, kon
den op die manier ziende worden
gemaakt. Een van de motoren van dit
De brandweer moest er aan te pas
komen om het lichaam van een 67-
larige Duitser van het dak van zijn
vakantiewoning aan De Brink in De
Koog te halen. De man was daar
woensdagmorgen overleden door
een hartstilstand. Hij wilde een
kraaienkap op de schoorsteen zet
ten.
det
Brandweerlieden treflen op het dak van de vakantiewoning voorbereidingen om het lichaam naar beneden te brengen
(Foto Gorard Timmerman)
projekt is oogarts Nok van Waveren,
die vroeger aan het ziekenhuis van
Den Helder was verbonden en
daarom voor veel Texelaars geen
onbekende is.
De 'Papoea's van Harry' profiteerden
ook weer van de Lionsveiling. Albers
las een stuk voor uit een verhaal van
De Graaf over de plechtige uitreiking
van studiebeurzen op het eiland Biak
in West-Papoea. De Graaf liet daarop
een verslag zien dat hij zojuist had
ontvangen van Papoea's van het
zelfde eiland Daarin wordt in bloem
rijke bewoordingen dank gebracht
voor de ontvangen hulp en wordt hij
een door God gezonden Engel des
Heren genoemd. De Graaf: 'Eindelijk
erkenning!'.
Leefstijl
Een betrekkelijk nieuw goed doel is
het leefstijl-lesprogramma dat mo
menteel voor de Openbare Scholen
gemeenschap wordt ontwikkeld.
Deze vorm van training is gericht op
het stimuleren en bijbrengen van so
ciaal-emotionele vaardigheden, die
van essentieel belang zijn voor om
gang met anderen en dus voor een
vreedzame samenleving. Het project
was al eens eerder voorgedragen
voor steun maar kon toen nog wei
nig enthousiasme opwekken. Dat is
drastisch veranderd. Albers liet zelfs
tegenover de leerkrachten Anneke
Terborg en Annemaneke de Vries
doorschemeren dat er voor dit vak op
termijn nog meer in het potje zit en
dat uitbreiding van deze training tot
leerlingen van het basisonderwijs ook
op sympathie kan rekenen.
Muziek
De Muziek- en Dansschool kreeg het
geld voor Instrumentale Muzikale
Vorming (IMV), bedoeld om de alge
mene muzikale vorming in het basis
onderwijs op Texel te verbeteren. Het
project moet alle kinderen op het ei
land gedurende een bepaalde pe
riode drempelloos in de gelegenheid
stellen kennis te maken met muziek
instrumenten, nog voordat zij de
echte muziekschool bezoeken. Fi
nanciering van dit werk is een pro
bleem, omdat het subsidiegeld dat
de basisscholen er vroeger voor kre
gen, is weggevallen, waardoor de
muzikale kwaliteit waarmee leerlin
gen de muziekschool binnenstromen
duidelijk is gedaald. Het IMV-project
moet daar verandering in brengen,
maar de exploitatie laat een negatief
saldo zien.
Tesselhuus
Het Tesselhuus heeft zijn deel uit de
opbrengst van de jaarlijkse Lions
veiling hard nodig, zo bleek uit woor
den van Tesselhuus-bestuurder Wim
Eelman. Vooral het organiseren van
de elf vakantieweken voor kinderen
met spierdystrofie is een kostbare
aangelegenheid, ondanks de inzet
van vrijwilligers. Het werk voor deze
zwaar gehandicapten geeft echter
grote voldoening en biedt niet alleen
ontspanning voor de veelal ten dode
opgeschreven kinderen maar ook
voor de ouders die dan even af zijn
van de intensieve zorg die zij dag en
nacht moeten verlenen.
De eerstvolgende Lionsveiling wordt
later in het jaar gehouden dan ge-
Stefan van Heerwaarden heeft zijn
opleiding aan de School voor Hoger
Hotel Onderwijs te Leeuwarden vol
tooid. Sinds 1 december is hij werk
zaam bij Hotel Golden Tulip Barbizon
Palace te Amsterdam. Hij volgt daar
een interne opleiding voor financial
controller.
woonlijk: op vrijdag 22 en zaterdag 23
september in een gebouw van Rab in
Oudeschild. Spullen kunnen vanaf 16
september worden ingebracht. De
kijkavond is op 21 september.
Het college wil 3.000,- uittrekken
voor de restauratie van het
Esperantomonument op de hoek
Kogerstraat-De Zes. Het voegwerk
moet worden hersteld en het vuil
met de hogedrukspuit worden ver
wijderd.
Het monument is in de jaren '30 op
gericht op initiatief van de broers
Johan en Gijs Duinker en werd ge
bouwd door mede-esperantisten, die
geloofden dat de wereldtaal mensen
tot elkaar zou brengen en een nieuwe
wereldoorlog kon voorkomen. Eén
van de metselaars was Siem de Waal,
die hetzelfde idealisme aanhing. In
het begin van de oorlog is het monu
ment door de bezetters vernietigd.
De nazi's bestempelden het Espe
ranto - een uitvinding van de Poolse
jood Zamenhof - als een typisch
voorbeeld van de wereldwijde joodse
samenzwering. Het fundament bleef
in stand en enkele Texelse
esperantisten zagen kans om onder
delen te redden en te verbergen. In
de jaren '50 is het monument her
bouwd, mede door de bekende
'Lange' Willem Boon. Inmiddels heeft
het Engels de status van wereldtaal
gekregen en leidt het Esperanto een
kwijnend bestaan. Desalniettemin
komt op 17 juni een groep
Esperantisten naar Texel, onder meer
om het monument te bezoeken.
In de Jaren '50 werd het monument wederopgebouwd.
(Foto archief Texetsm Courant)
