i
Dpstaan en naar
bed in de duinen
5
'Boerenpartijen' TB en CDA botsen
met hun groene, linkse coalitiepartner
Voor zoveel, bijna alles bang geweest
Voor een vogelexcursie
moet je vroeg uit je nest
Blik vanger
De hort op
TEXELSE
COURANT -
-;,y.. *y 'A^JraStjib
,i.-r£:A-.•-•■
eis Belang wil geen exoten in natuurgebieden, maar Hollands vee en Texelaars.
ortvissers. Daarbij wordt volgens
tuurbeschermingsorganisaties
<els laatste mosselbank bedreigd
b economische belangen van de
9erverkoop wegen met op tegen
verlies van de laatste mossel-
nk. Wie dat beweert neemt pas
n extreem standpunt in en wel te-
nde natuur.' Natuur en landschap
n volgens Oosterbaan van on
vatbare waarde voor het toerisme
de leefbaarheid op Texel en
arom tevens van groot econo-
'sch belang.
'ten zijn feiten maar als ideologi-
te standpunten botsen zien par-
de werkelijkheid nog al eens
'schillend. Tekenend was het wel-
ï-nietes-spelletje tussen Koolhof en
Verbaan over de verzilting en
'droging van natuur- en landbouw
enden op Texel. Volgens Koolhof
het allemaal erg mee en neemt
bedreiging af terwijl Ooster-
sprak van een toename die zich
de toekomst door de zeespiegels-
9'ng nog heviger zal manifesteren,
''ook Texels Belang en GroenLinks
de nabije toekomst nog wel een
*"9 robbertje zullen uitvechten was
'jdens het begrotingsdebat geble-
toen Texels Belang - gesteund
!0rhet CDA - de invoering van het
^omebeginsel' bepleitte. Daar-
^zou de mens in aansluiting op
1 TB-stokpaardje van het 'histo-
Jh medegebruik' meer ruimte krij-
ln de natuur. GroenLinks gaf
^entegen onverbloemd te kennen
"de mens geweerd moet worden
de natuur ermee gediend is.
Toch waren er wel degelijk onderwer
pen waarop de tegenpolen elkaar
wisten te vinden. Zo stak Oosterbaan
de loftrompet over de Vereniging voor
Agrarisch Natuur- en Landschaps
beheer, een boerenorganisatie die
van hem meer subsidie zou mogen
krijgen. Verder werd de verbeterde
bescherming van landschaps
elementen als tuinwallen, schapen
boeten en kolken door alle fracties
onderschreven. Daarvoor moet de
gemeenschap flink wat geld over
hebben. GroenLinks steunde het
CDA-voorstel om het herstel van
schapenboeten voor honderd pro
cent te subsidiëren Wethouder
Schilling wilde daar met aan omdat
het volgens hem beter is dat de eige
naar er (financieel) belang bij heeft dat
de schuren ook na de restauratie
goed worden onderhouden. Volgens
Koolhof zou die particuliere betrok
kenheid ook via een onderhouds
contract gewaarborgd kunnen wor
den.
Een raadsmeerderheid wil dat alle
dertien boeten die met op de lijst van
de Rijksdienst voor de Monumenten
zorg of die van de gemeente staan,
worden beschermd door ze zo snel
mogelijk een monumentale status te
geven. Sommige boeten zijn erg ver
vallen en worden, gelijk de twaalf
boeten die de laatste decennia zijn
verdwenen, met de slopershamer
bedreigd. Schilling wil liever een se
lectie van beschermenswaardige
boeten maken en die in minnelijk
overleg met de eigenaren op de ge
meentelijke monumentenlijst plaat
sen. Er zal hoe dan ook meer geld
voor het behoud van de karakteris
tieke landschapselementen moeten
komen, want de jaarlijkse ƒ50.000,-
is bij lange na met toereikend, zeker
met nu daarvan ook de restauratie
van stolpboerderijen en -woonhuizen
moet worden bekostigd.
Grasland
Het behoud van de 4000 hectare
grasland is veel partijen een liet ding.
Het gras wordt vanuit landschappe-
VERVOLG VAN PAGINA 1
lijk oogpunt fraaier geacht dan het
zwarte akkerland en is bovendien
goed voor de weidevogelstand. Maar
de WD, PvdA en Texels Belang be
twijfelden of aan dit streven onverkort
moet worden vastgehouden nu de
landbouwsector zelf al heeft aange
geven dat het de vraag is of dat wel
realistisch is. 'De bollen- en wisselt
eelt wordt steeds belangrijker', ver
wees Van der Spek naar de onlangs
verschenen landbouwvisie van
WLTO-Texel. 'Tja, voor grasland moet
je veehouders hebben. En de
melkveestapel en schapenteelt lopen
terug', zei Schilling. Dick Drijver wilde
de provincie aanspreken op haar fi
nanciële verantwoordelijkheid. Als de
provincie wil dat het areaal in stand
blijft, moet zij volgens Drijver ook de
portemonnee trekken, want 'het aan
tal koeien en schapen heb je niet in
de hand.' PvdA-er Klaas Modder
vroeg zich in bredere zin of de land
bouw nog wel de landschaps
beheerder van de toekomst zal kun
nen blijven.
De rommelige aanblik van veel
Texelse boerenerven is de WD een
doorn in het oog. Van der Spek: 'Het
is bar en boos als je het vergelijkt met
de schone en opgeruimde erven die
je bijvoorbeeld in Drente en de
Achterhoek tegenkomt. Laten we ie
der jaar een schoon-erf-stimulermgs-
pnjs uitreiken om de agrariërs te prik
kelen hun terrein op te ruimen
Schilling antwoordde droogjes dat de
WD die prijs zelf maar moest instel
len.
Tekst en foto's:
Bart Bosch
De Texels boeren moeten hun erf netter houden vindt de WD.
Kwaadaardige Gillende Goomba's
in De Cocksdorp. Norse Trollen in
Den Hoorn. Legendarische dwer
gen uit De Waal. De Vantasjes met
'Gespuis op de buis'. Neptunus
vergaapt zich aan de Fonteinsnol.
ledereen duikt onder in de boeken
over Harry Potter. Het is massaal
griezelen geblazen. Een soort bingo
in de Kaapsnol.
Vandaag zingt er een zin in mijn
hoofd. 'Ik ben voor bijna alles bang
geweest.' Een dichtregel? Een titel?
Dat 'bijna' stelt gerust. Griezelen is
groots en verschrikkelijk tegelijk.
Ooit zag ik een geest voorbij gaan,
dat was in Ierland. Een huivering
wekkende ervaring. Het was zo'n
zeulende geest, gehuld in een
bruine pij met puntmuts Zijn gelaat
bleef verborgen en aan zijn voeten
droeg hij grote harige sloffen. Hij
sloop tergend langzaam langs het
raam van onze cottage. Heen en
weer terug. En nog eens. Heen en
weer terug. Hij verstoorde ons vre
dig samenzijn, waarbij we turf
stookten en whiskey dronken. Ver
vuld van onszelf en van het ploete
ren langs de rotsen op de dag die
achter ons lag. Onze lome toestand
werd grondig ondermijnd door mijn
heftige uitroep: 'Daar gaat een
geest!'
Alles veranderde van kleur. De wind
huilde over de vlakte, de oceaan
beukte zijn vloedlijn in het zand. De
ledigheid was met recht duivels te
noemen We raakten bevangen. Uit
eindelijk zagen we hem allemaal, de
geest. We hielden elkaar goed vast,
kropen gevieren in het tweeper
soonsbed en lagen lichtelijk ver
krampt onder de nylonlakens. Je
wist nooit wat er onder zo'n pij te
voorschijn kon komen. We hebben
ook het 'kleine volkje' zien gaan. In
datzelfde Ierland. Zo weggelopen
uit de verhalen van Toonder. Het
trok met gepaste spoed langs de
bosrand en maakte gebruik van de
bankjes die de leren voor hen had
den neergezet.
Ik heb in mijn leven vele heksen ver
moed en spoken verjaagd. Ach, ik
ben voor zoveel, bijna alles wel
'bang' geweest. Een fascinerende
angst, die je deels zelf wilt en kunt
oproepen Maar de drie zwarte kat
ten uit mijn jeugd zijn er altijd nog.
Als het leven even tegenzit en zo'n
vreemde huiver onverwachts toe
slaat, verschijnen ze weer. Ze bezet
ten mijn bed en grijnzen mij als van
ouds aan.
Eens woonden ze in mijn ouderlijk
huis op een kleine overloop die onze
twee trappen verbond Overdag
was dat een ideaal podium voor het
opvoeren van onze toneelstukken.
Maar omstreeks bedtijd werd die
plaats een hellevuur. Drie zwarte
monsters, met gebogen ruggen,
vuurspuwende ogen en grote
hakige tanden. Drie keer zo groot
als normale katten. Er klonk een
venijnig gesis: 'Wij zullen je grijpen,
wij vreten je op.'
'Er is mets', zei mijn moeder, 'kom
maar, kijk maar, er is echt helemaal
niets.' Ze liep gewoon dwars door
de monsters heen en scheen het af
grijselijke gesis niet te horen. Mijn
hand- in haar hand behoedde mij
voor het verslonden worden. Een
maal in mijn bed lag ik nog na te
hijgen van opwinding. Altijd weer
kwam het moment dat ik de trap op
moest. En altijd moest mijn moeder
mee. 'En nou is het afgelopen met
die onzin', zei mijn vader bars. 'Van
daag ga je alleen naar boven. Er is
geen tijger, geen beer, geen kat, er
is gewoon helemaal mets. Ingerukt.
Mars.'
Ik ging. Vol haat weliswaar. Voor
mijn moeder die gewoon doorlas,
voor mijn vader die de hel ver
diende, omdat hij mij zomaar als
prooi durfde aan te bieden. Ik floot
keihard en vals. Ik sloeg als een gek
om mij heen toen ik de bovenste
tree bereikte. Ik stoof krijsend de
tweede trap op, smeet de deur van
mijn slaapkamer met een enorme
klap achter mij dicht en viel snik
kend op mijn bed.
'Zie je nou wel dat je durft', zei mijn
moeder toen ze zich over mij heen
boog. Ik toonde haar mijn armen en
benen vol bloedrode katten-
krabben. Ik voelde de vurige stre
pen op mijn gezicht. Ik had als een
leeuw gevochten.
Ze zag mets. Ze glimlachte. Zong
over een schaap dat gewoon buiten
liep. Ze negeerde mijn heldendom.
Vanmiddag bekeek ik bij toeval een
oud kinderboek. Er stond een af
beelding in van drie grote zwarte
katten, gebogen ruggen, vuur
spuwende ogen, grote haaknagels.
Mijn hart sloeg over. Zie je wel,
hoorde ik mijzelf zeggen. Ze be
staan wel.
Dana Rover
daarmee gepaard gaande regelingen
is dit niet altijd even gemakkelijk.
Wat doen toch al die liggende paal
tjes hier overal, is een vraag die op
een gegeven moment gesteld wordt.
'Als de wandelroutes bij het begin van
het broedseizoen dichtgaan, verwij
deren we alles wat mensen op de
gedachte zou kunnen brengen om
hier rond te gaan struinen. Staan er
paaltjes, dan gaan ze. Het is toch een
wandelroute? De meeste vogels hier
zijn grondbroeders, dus dat kunnen
we niet hebben.' Ook de ingang
vanaf het strand wordt onherkenbaar
gemaakt, om zo de vogels te be
schermen. Intussen is het hek weer
los en kan iedereen vrij naar binnen
Bramen plukken, vogeltjes kijken of
zomaar genieten van de ruimte en de
kleuren. Vol indrukken lopen we een
kleine drie uur later langs de sterk
geurende kamperfoelie terug naar
ons uitgangspunt. Een boterham en
een kopje thee zullen er nu wel in
gaan.
Nachtelijk avontuur
Als je 'Ontwakende duinen' hebt ge
lezen en je vond het een boeiend
boek, dan grijp je snel naar het ver
volg, de 'Geheimen van de nacht'.
Ons avontuur begint 's avonds om
tien uur bij EcoMare, waar Dick
Schermer ons al staat op te wachten.
Hij voert ons langs de zeehonden, die
nadat alle bezoekers van overdag zijn
vertrokken, gezellig op de randen van
de bassins en op het plein liggen. We
houden een beetje afstand om hun
nachtrust niet te verstoren. Een grote
bul maakt een dreigend geluid. Als
we eenmaal in het duinpark zijn aan
geland, begint een aardig experi
ment. Schermer steekt een lantaarn
aan en één van ons blijft achter bij het
licht. De anderen lopen in ganzen
mars verder en om de vijftig meter
haakt er één af en zet zich neer om
in de stilte te luisteren naar zichzelf en
de geluiden om hem heen. Wat hoor
je. wat voel je. wat ruik je?
Na ongeveer tien minuten komt de
Lady with the lamp langs het pad en
spelen we zwaan-kleef-aan tot de
hele groep weer verzameld is. Fluis
terend worden de ervaringen uitge
wisseld: geknisper in het gras, het
alarm van een merel, het getsjilp van
sabelsprinkhanen. 'En hebben jullie
ook een metaalachtig getik ge-
DINSDAG 22 AUGUSTUS 2000
hoord?' Schermer vertelt ons over de
vissersboot die hier jaren geleden
voor de kust is vergaan. Slechts vier
bemanningsleden wisten zwemmend
de kust te bereiken en het rare is dat
één van hen een ketel in zijn ver
kleumde handen had geklemd. Toch
met het eerste waar je aan denkt als
je een zinkend schip moet verlaten.
Ze besloten twee aan twee op zoek
te gaan naar onderdak en een warme
kachel. Ze dwaalden door de
Bleekersvallei, door de Bollekamer
en twee van hen kwamen zo bij een
boerderij aan de rand van Den Hoorn
aan. Nadat de boerin ze van droge
sokken en een bord pap had voor
zien, zette de boer met zijn buren een
zoektocht in gang om de overgeble
ven kameraden te zoeken. Tot op
heden zijn ze nog niet gevonden. Wie
dus een ketel hoort klapperen...
Grazende pissebedden
We treffen het met het weer. Het is
heel stil. als je het altijd aanwezige
gebrom van de zee op de achter
grond niet meerekent. De maan staat
oranje aan de lucht en geeft vol
doende licht om zonder lantaarn ver
der te lopen. Af en toe knipt Scher
mer hem even aan om ons op een
bijzonderheidje te wijzen: grazende
pissebedden langs de stam van een
vlier, een nachtuiltje op het leverkruid,
dat hier volop bloeit. Onder onze voe
ten wordt af en toe een slak verplet
terd.
En dan hebben we een leuke verras
sing. In een heksenbezem van een
oude berk zien we het nestje van een
winterkoninkje. Verder maar weer.
Schermer brengt ons naar een span
nende boomhut, gevormd door een
paar dicht bij elkaar staande struiken.
Op handen en voeten kruipen we
naar binnen, steken de lamp aan en
dan is het tijd voor een nieuw verhaal.
Uit het Oera Lindaboek horen we de
sage over Wralda, de oerschepper,
en zijn drie dochters Over de pool
ster en het gelukkige land daaronder,
ons Gouden Boltje. Het geheim van
de nacht heeft ons in zijn ban en het
is jammer dat even na twaalven de
betovering verbroken wordt en wij
weer terug moeten naar het gewone
leven. We hadden nog wel even wil
len blijven.
Corrie Timmer
Hein en Hein Verstappen (vader en zoon) bespieden vogels in de Muy. (fOt0 come Timmer)
der poëtische benamingen als
or het zout van de zee', 'Ontwa-
ide duinen' en 'Geheimen van de
fit' biedt Staatsbosbeheer een
(al excursies aan. Een boek met
i titel zal ik in de boekhandel
iblikkelijk ter hand nemen. Bij het
itsbosbeheer lees je het verhaal
wet. Ik kies voor de 'Ontwakende
len' De wekker op vijf uur en
rerbiddelijk de benen buiten boord
de eerste rinkel. Ik ben meuwsgie-
Wat staat mij te wachten?
is nog donker als ik met een ge-
ligd gangetje langs de Muyweg
richting duinen. De maan spreidt
zachtgeel licht over het veld en
zoele wind strijkt langs mijn be-
als ik het pad op loop naar het
amelpunt. Met veertien dapperen
we vanmorgen. Onze gids is
usSrass onderwijst zijn gehoor tijdens de excursie 'Ontwakende duinen'.
xelaars roepen: veuls te veul feugeltjes, maar ze weten er
li een te benoemen, alleen de meeuw.' Klaus Brass probeert
ar verandering in te brengen, maar krijg ze maar eens mee
een excursie. Al eens een nachtegaal gehoord? Bedwelmd
jveest door een overdadig geurende kamperfoelie bij nacht?
nstropersverhaal, verteld in het duister en op gedempte toon,
een ervaring apart.
Klaus Brass. Inderdaad, een Duitser.
Ooit, op een van zijn vele reizen, ont
moette hij in Noord-Afrika een
Texelse vrouw zocht haar op Texel
op en daar begon zijn liefde voor het
eiland. Al twintig jaar leidt hij voor het
Staatsbosbeheer van april tot eind
augustus groepen mensen rond door
de verschillende natuurgebieden
'Verkeerde tijd'
Hij begint meteen goed: 'Je komt
helemaal op de verkeerde tijd voor je
verhaaltje. In mei of juni moet je ko
men, Dan staat het hier vol met orchi
deeën en is de lucht vol van vogel
geluiden. Je kunt hier zo'n
vijfenzestig verschillende soorten
vogels ontdekken in de zomer. Maar
nu is het totale stilte voor een natuur
kenner.'
langzaamaan licht en de nieuwe dag
toont ons een scala aan kleuren.
Grote bossen geel heelblad, groen in
ajlerlei schakeringen, het paars van
de verspreide bossen hei. We maken
kennis met het duinviooltje, het mal-
stro en met de gele verfbremdat
zoals de naam al zegt, werd gebruikt
om bijvoorbeeld wol te verven. De
Duitse vertaling voor walstra is
Labkraut, oftewel stremselkruid.
Waarmee gelijk het gewicht van dit
plantje duidelijk wordt. Vooral voorde
kaasmakers onder ons. Paarse akker
distels. blauw slangekruid en nog
meer geel: sint janskruid, jakobs-
kruiskruid en ratelaars. De duin
doorns zitten vol met vitaminerijke
bessen, die al een glimpje oranje la
ten zien. Ze zijn nu nog te zuur om te
eten, maar binnenkort kunnen jam
liefhebbers weer hun hart ophalen.
(Foto Corrie Timmer)
Het valt ons allemaal erg mee, maar
dat komt ongetwijfeld omdat wij geen
van allen echte natuurkenners zijn.
Het geluid van de nachtegaal brengt
ons gelijk in de juiste, verwachtende
stemming. Wauw, een nachtegaal.
Was de Chinese keizer hier ook er
gens? 'In de zomer heb ie op iedere
honderd meter een nachtegaal', deelt
Brass ons mee 'Dan moet je ook
eens meelopen. Ben je een Texelaar?
Ach, die gaan met veel mee. En als
ze meegaan, valt het me op hoe wei
nig ze van het eiland weten. Ze roe
pen: veuls te veul feugeltjes, maar ze
weten er geen een te noemen, be
halve de meeuw.'
Ik besluit de eer van de Texelaar een
beetje te redden door een paar intel
ligente vragen te stellen. In het open
weer, zoals de twee Vlaamse wande-,
laars uit ons groepje zeggen, kuieren
we door het vijfhonderd hectare grote
natuurgebied. Vanuit de bosjes klinkt
de alarmroep van een winter
koninkje.
Kleurenpalet
In de ontwakende duinen wordt het
len, zeggen ze das haben wir nicht
gewusst.'
Wiebren Smelt zal weten dat hij in zijn
vrije tijd voor padvinder studeert. Hij
en zijn zusje Gemma zijn het doelwit
voor de vele vragen die Brass op de
groep afvuurt om onze interesse en
kennis te testen. We krijgen informa
tie over kalkarme en kalkrijke grond,
hij attendeert ons op het verschil in
vegetatie tussen de noord- en de
zuidhellingen, hij vertelt ons over het
ontstaan van de Muy, de visie van
Staatsbosbeheer en de invloed van
de mens op de natuur
Over de wenselijkheid en de resulta
ten daarvan komt even een kleine
discussie op gang. Schotse
Hooglanders, moeten ze nu wel of
niet? Met hun dikke vacht hebben ze
het gauw warm en bij echt zomer
weer zie je ze bij Den Hoorn de hele
dag in het water staan om verkoeling
te vinden. Ze laten geregeld wat val
len van onder hun staart. Wat is de
invloed daarvan op ons schone drink
water?
Koeienpoten maken de bodem in de
duinen ook met echt begaanbaarder
Door hun grootte vermelen ze boven
dien veel struikgewas, terwijl dit aan
de andere kant weer voor een open
heid zorgt, die andere bloemen en
planten gelegenheid geeft zich te
ontwikkelen. Het is nog een punt van
afwegen.
De bramenjolukkers kunnen nu al aan
de gang en al wandelend proberen
we een gezond ontbijtje bij elkaar te
scharrelen. 'Brummels' zeggen ze bij
ons in Twente', meldt Jeanette Smelt
uit Vriezeveen. Ze heeft haar man en
twee kinderen overgehaald vanmor
gen mee te gaan. De meningen over
het vroege tijdstip waren wat ver
deeld, maar 'als je al twee weken op
Texel bent, moet dat toch een keer
kunnen.'
Paddestoelen
Van de grote parasolzwam moeten
we afblijven, zegt Brass. Hoewel hij
eetbaar is en een heerlijke walnoten-
smaak heeft, is hij te zeldzaam in de
duinen om hem te plukken. En te
mooi ook, zoals hij elegant staat te
wezen op zijn lange, slanke steel.
'Voor de Nederlanders ben ik met
bang, die kijken zo raar naar een pad
destoel, maar mijn landgenoten pluk
ken alles wat los en vast zit. In Duits
land zijn wij gewend met manden de
bossen in te gaan om Pilzen te pluk
ken. Wij weten precies welke giftig
zijn en welke niet. Als ik ze hier be
trap op het plukken van paddestoe-
Muymeer
Vanaf een hoger gelegen uitkijkpost
hebben we even later een mooi zicht
op het meer, met zijn wit oplichtende
lepelaars en contrasterende zwarte
aalscholvers. Samen met de reiger
broeden zij hier nest aan nest als
goede buren. Een bruine kiekendief
brengt een paar vogelkijkers uit onze
groep in verrukking als hij met kalme
vleugelslag over het water wiekt. De
drassige weide die we hierna over
steken is een schatkamer voor
plantenliefhebbers. Waternavel,
zilverschoon, boterbloemen, hop-
kiaver, koekoeksbloem, de breed-
bladige orchis en ogentroost Ook de
parnassia, waar zelfs een straat in De
Koog naar genoemd is, staat te
bloeien. Duinboer Hans Stark beheert
in nauwe samenwerking met Staats
bosbeheer dit rijke en kwetsbare ge
bied. Door alle steeds veranderende
inzichten over natuurbeheer en de
