Hoe lepelaars baat hebben
bij Texelse waterzuivering
Jan pakte z'n stemvork
en hup, daar gingen we
Geschiedenis De Veen
gaat drie eeuwen terug
Experimentele kwekerij watervlooien bij Everstekoog
t
TEXELSE
COURANT'
Tienjarig A'Capabel op Waalder koffieconcert
CineNova op Texel
RWZI
Effluent
water
lepelaars
Burgerdijkje en
Meyertebos
tijdelijk dicht
Sportvissen
TV-reclame
DINSDAG 27 FEBRUARI 2001
Hendrik Beens van Uitwaterende Sluizen inspecteert de proefopstelling achter waterzuivenng Everstekoog, die is bedoeld om te onderzoeken onder welke omstandigheden
watervlooien het beste gedijen. Op de achtergrond graaft kraanmachinist Jos Barhorst een sloot. (foto Gerard r-mmemw)
Eten en gegeten worden. Dat is de gedachte achter een proef
opstelling achter waterzuivering Everstekoog, waaraan mede
werkers van Uitwaterende Sluizen, onderzoekers van TNO en
aannemer Tatenhove BV momenteel werken. Het principe is als
volgt: watervlooien leven van de slib in het afvalwater (effluent).
De watervlooien worden op hun beurt opgegeten door stekel
baarzen, die weer als voedsel dienen voor lepelaars. Het mes
snijdt aan meerdere kanten, want de watervlooien halen slib en
schadelijke bacteriën uit het water. Als de proef slaagt, wordt
volgend jaar bij de waterzuivenng van De Cocksdorp een groot
moeras aangelegd. Het land hiervoor heeft US inmiddels in be
zit.
'Als dit werkt, dan slaan we een he
leboel vliegen in een klap', voorspelt
Hendrik Beens van US, die de tech
nische leiding heeft over het ambiti
euze project, dat zich in alle stilte
achter de bosjes van de water
zuivering voltrekt. Een grote compu
ter midden in het veld staat in verbin
ding met een ingewikkeld systeem
van pompen, leidingen, slangen, bak
ken en sloten waarin de proef zich
moet uitrekken. Water uit de zuive
ring, zogeheten effluent dat nog niet
door het biologische (heliofieten)filter
van sloten met riet en lisdodden is
gegaan, wordt in dit systeem ge
pompt. 'Het hele experiment vindt
plaats onder volledig gecontroleerde
omstandigheden.'
Beens: 'Een jaar of tien geleden be
proefde US hier het eerste biologi
sche filter om water biologisch na te
zuiveren. Het vergt hoge kosten om
het slib uit het effluent te halen. Bo
vendien bevat het residu een darm
bacterie die schadelijk is voor mens
en dier. Die wilden we eruit filteren. Zo
ontstond het plan voor een biologi
sche nazuivering. Dat gebeurde in
een proefsloot, waarbij het water
dooreen stelsel van riet en lisdodden
stroomde. Deze planten halen de fos
faten uit het water en houden het slib
vast. Het bleek een uitstekende voe
dingsbodem voor de waterplanten en
het water was na afloop schoon en
weer rijk aan zuurstof. De proef was
geslaagd.
Project
Met als gevolg dat US een veel gro
ter heliofietenfilter aanlegde, dat be
staat uit zes sloten van 75 meter lang.
Alvorens het water er in wordt ge
pompt, stroomt het eerst door een
bak waarin het slib naar beneden
zakt. Van hieruit komt het water in de
zijsloten, die door stuwen op een
bepaald niveau worden gehouden,
zodat elke sloot een bepaalde hoe
veelheid water krijgt. In het moeras
bezinkt het slib en tieren riet en
lisdodden welig. Slib en de schade
lijke bacteriën verdwijnen uit het wa
ter en het zuurstofgehalte gaat met
sprongen omhoog, van hooguit 0,8
milligram zuurstof per liter, waarin
geen vis kan leven, naar 20 milligram.
Beens: 'Alleen stroomt het zuivere
water nog de verkeerde kant op, via-
via rechtstreeks de Waddenzee in. In
een droge tijd is dat toch zonde van
al dat kostbare water. In samenwer
king met waterschap Hollands Kroon
is toen het project Everstekoog be
dacht, waarbij het water via allerlei
dammen, sloten en stuwen in zuide
lijke richting stroomt. Dit project ver
keert in een vergevorderd stadium,
maar is, voor zover ik heb begrepen,
nog niet helemaal klaar.'
Watervlooien
'Bij bestudering van de biologische
nazuivering merkten we dat zich rond
de uitstroom van de zuivering grote
hoeveelheden watervlooien ophou
den. Bij de uitstroom van de buis
waardoor het effluent in het bassin
komt Is sprake is van een ophoping
van watervlooien, omdat dat de enige
plek in het water is waar zuurstof
voorkomt. Watervlooien voeden zich
inderdaad met slib, zo heeft US in
samenwerking met TNO aange
toond Als we dat proces nu eens
konden verbeteren, dan zou er een
mooie voedingsbodem ontstaan voor
stekelbaarsjes die in het voorjaar via
de vistrap bij het gemaal van De
Cocksdorp in de Eierlandse sloten
terechtkomen. Want voor zoveel
stekelbaarsjes zijn er nu eigenlijk met
genoeg watervlooien. Het mes snijdt
aan twee kanten. Watervlooien zuive
ren het water en vormen een
voedingsbron voor stekelbaarsjes,
die op hun beurt weer prooi zijn voor
de lepelaars
Gecontroleerd
Om te kijken welk soort watervlooien
het best gedijt in het effluent, maak
ten we vorig jaar een proefopstelling.
Een soort dat hier al voorkomt,
Daphnia, bleek inderdaad van dit slib
te eten, heel veel zelfs. Met deze ken
nis. werd besloten een grotere proef
opstelling te maken. In kleine bakken
wordt met andere soorten water
vlooien geëxperimenteerd, waaron
der een aantal gekweekte die
gebiedsvreemd zijn. Op wat groter
schaal gaan we in vier sloten van één
meter diep onderzoek doen naar de
watervlooien. Eén en ander gebeurt
op volledig gecontroleerde wijze, met
behulp van besturing door een com
puter. Het is de bedoeling dat het
water in zes dagen door zo'n sloot
stroomt, waarbij wordt gekeken bij
welke stroomsnelheid de water
vlooien het beste gedijen.
Als de proef slaagt, dan is het de
bedoeling dat een soortgelijk moer-
rassysteem, maar dan op grote
schaal, wordt aangelegd bij de water
zuivering van De Cocksdorp. Daar
worden dan watervlooien gekweekt,
die op hun beurt weer als prooi die
nen voor de stekelbaarzen die bij het
gemaal de polder binnen komen en
zich naar verwachting te goed doen
aan de gekweekte watervlooien. De
visjes zullen ongetwijfeld de aan
dacht trekken van lepelaars en an
dere vogels, die zich met grote regel
maat nabij de zuivering zullen
ophouden. Ten behoeve van de
stekelbaars zal het slotenstelstel na-
Twee jaar geleden ontstond het
idee om in het Waalder kerkje een
serie koffieconcerten te starten.
Met bij voorkeur (semi-) professio
nele of goede amateur-muzikanten
voor wie de liefde voor de muziek
en het plezier van optreden be
langrijker is dan een hoog honora
rium. Zondag 4 maart is luidt vo
caal ensemble A'Capabel in het
karakteristieke kerkje het tienjarig
jubileum in.
'We hebben in De Waal een prachtig-
kerkje met een bijzondere architec
tuur en een goede akoestiek: wat
zouden we dat goed kunnen gebrui
ken voor concerten. Het past uitste
kend in ons streven de kwaliteiten die
ons dorp en zijn bewoners bieden uit
te buiten.' Aan het woord is Rob
Lutke Schipholt, voorzitter van de
Dorpscommissie van De Waal en
muziekliefhebber. 'Koffieconcerten
op zondagmiddag met na afloop een
kopje koffie, thee of desgewenst iets
pittigers in het dorpshuis De Wiele
waal Zo bied je mensen de gelegen-
langrijker is dan een hoog hono
rarium. Lida Wels: 'We hebben in eer
ste instantie gezocht naar musici uit
onze vriendenkringen in den lande.
Zo hadden we een optreden van
Quintessens, een semi-professioneel
ensemble waarin éen van ons zingt,
een blokfluitensemble uit Groningen
en - omdat we dat iets nieuws von
den - een groep die Klezmermuziek
bracht. We proberen kwaliteit naar De
Waal te halen en plezierige,
laagdrempelige concerten te bieden.
In het programma zit veel afwisseling:
zo hebben wij voor volgend jaar een
mannenkwartet gecontracteerd, een
Renaissance-groep {luit, gamba,
blokfluit, zang) en een zangeres die
samen met een Chileense gitarist een
Zuid-Amerikaans programma ver
zorgt. Het komende concert op 4
maart wordt ingevuld door de Texelse
close harmony groep A'Capabel en
het seizoen wordt afgesloten met een
concert door de bekende, virtuose
Groningse sopraan Marjan van der
Heiden, die begeleid wordt door Jelte
Hulzebos op het clavecimbel. Om de
koorleden kunnen aardig noten lezsj
en pakken de muziek snel op.
wordt tijdens de repetitie hard i
serieus gewerkt. Ik probeer steei
grenzen te verleggen, dat kan ooll
want de kwaliteit is flink toegenomei)
in het begin konden de tenoren t
voorbeeld een toon van vijf tellen nil
aanhouden zonder vals te worden, r{
is dat geen enkel probleem meer.' k
koor bestaat inmiddels uit 14 basse)
baritons en tenoren. Jaap Kreel
'Voor ons is zingen belangrijk. Je zsf
wel ensembles die rond
barbershopmuziek hele shows ojï
voeren, maar daar zijn wij na een aal
zeiend begin van afgestapt.' c
Allen zijn het erover eens dat vc f
vrouwen in ACapabel geen plaats al
'Mooi of lelijk, het maakt niet uit.
hebben een keer een uitzonder-Ij
gemaakt voor een kerstconcert
Den Burg. Toen hebben we een aa-S
tal vrouwen gevraagd om met orjj
een gezamenlijk programma te vef
zorgen. Dat optreden in de katholiet
kerk was trouwens wel een hoogt!
punt.' Naast optredens op Texel vei
bij De Cocksdorp iets ondieper zi|n
en een groter oppervlakte hebben
dan het filter bij Everstekoog. In to
taal zal het moeras een paar hectare
beslaan, land dat al in eigendom is
van US
Het project geeft aan dat het
hoogheemraadschap haar verant
woordelijkheid ais kwaliteits
beheerder van het water breed invult.
Beens 'Zo'n proefopstelling kost
natuurlijk een paar centen, maar als
het resultaat is dat de zuivering ten
goede komt aan de lepelaars, dan
lijkt me dat van grote waarde
George Wintermans. bedenker van
de vishevelpassage, is gematigd en
thousiast over het plan van onder
zoeker Ruud Kampf vanUS. 'Het
maken van moerassen is tegenwoor
dig een hot item. Het kan werken,
mits het plan bij de zuivering van De
Cocksdorp wordt uitgevoerd en het
moeras op de goede manier wordt
ingericht. Dus met zoals bij Everstek
oog met recht-toe-recht-aan sloten,
maar een gevarieerd ecosysteem.
Met slootjes waarin lepelaars de
stekelbaarsjes tegen de kant kunnen
drijven, eilandjes en plassen waarin
de aalscholvers naar vis kunnen dui
ken. De oudere stekelbaarsjes zullen
wel in de buurt van de watervlooien
blijven, maar de jongen zullen via de
Roggesloot terugzwemmen naar zee,
om het volgend jaar weer terug te
komen en in het zoete binnenwater
kuit te schieten.'
Met ingang van deze week hebben
abonnees van Kabeltex de mogelijk
heid zich te abonneren op CineNova.
Deze zender biedt 24 uur per dag
doorlopend kwaliteitsfilms die wor
den uitgezonden zonder onderbre
king of reclame. Het complete pro
gramma van CineNova is
beschikbaar via www.cinenova.tv.
ze zondag 4 maart geven in het kerkje
(Foto Gerard Tim
Leden van het tienjarige vocaal ensemble A'Capabel repeteren voor het koffieconcert dat z
De Waal.
heid elkaar te ontmoeten, na te pra
ten en na te genieten van hetgeen er
wordt geboden. Een drietal muziek
liefhebbers uit De Waal hebben het
idee verder opgepakt en samen heb
ben we het uitgewerkt.'
'Dat de concerten aanslaan is inmid
dels ruimschoots bewezen', consta
teert Margaret Elzinga, één van de
organisatoren. 'We begonnen met
zo'n 40 concertgangers en dit jaar
komen er vaak meer dan 100 men
sen, onder wie veel Waalders. De in
tieme sfeer die het kerkje oproept
draagt daar zeker aan bij.' 'De con
certen leven echt onder de Waalder
bevolking. Het bevordert het saam
horigheidsgevoel', vult Wim Luijken
aan. 'Wij richten ons vooral op vocale
muziek, maar voorzover de ruimte het
toelaat huren wij zo nu en dan ook
instrumentalisten in. Wij hadden in
november een pianotrio van studen
ten van het Haags Conservatorium.
Het was een heel gedoe, dat gesjouw
met die concertvleugel die uit De
Lindeboom moest komen, maar we
hadden die twee dagen rugpijn er wel
voor over', verklaart Elzinga.
Liefde voor muziek
Voor de concertserie worden bij voor
keur (semi-) professionele of goede
amateur-muzikanten naar Texel ge
haald voor wie de liefde voor de mu
ziek en het plezier van optreden be-
serie feestelijk af te sluiten is er na
afloop naast de bekende koffie en
thee in het dorpshufs een Engels tee-
achtig gebeuren, verzorgd door vrij
willigers uit De Waal.'
A'Capabel
Het mannen vocaal ensemble
A'Capabel is in januari 1991 opge
richt en viert dit jaar dus het 10-|arig
jubileum. 'We hadden al een keer of
vijf met een aantal vrienden uit het
Mannenkoor opgetreden tijdens
Ouwe Sunderklaas en kwamen zo op
het idee met die groep zingend door
te gaan: we wilden, naast het
Mannenkoor, wel wat anders erbij',
vertelt Jan Beerling, een van de man
nen van het eerste uur. Jan Beijert
werd gevraagd als muzikaal leider en
zo ontstond A'Capabel. Jan Beijert:
'We begonnen met 'Good night
ladies', een Amerikaanse hit uit de
jaren '40 en langzamerhand hebben
we ons steeds meer toegelegd op
close harmony en barbershop mu
ziek. Het repertoire komt eigenlijk van
links en rechts naar je toe, als je er
eenmaal mee bezig bent. Wat we zin
gen korrlt voornamelijk uit Engeland
en Amerika. Je ziet een duidelijke
ontwikkeling in het koor: in het begin
speelde of zong ik alle partijen op
bandjes voor, die werden dan thuis
ingestudeerd. Tegenwoordig is dat
nog maar zelden nodig, de meeste
zorgt A'Capabel ook regelmatig co|
certen aan de overkant, zoals I
Assen, Den Helder, Driebergen, (1
Terschelling. In juni doet het ensej
ble mee aan het korenfestival I
Monnikendam. 'We hebben onsj
gen vervoer, de kotter van een
onze leden, Piet van der Slikke,
dat we 's nachts altijd terug naar hi
kunnen. Al zingend. We barsten troj
wens op andere plekken ook vi
spontaan in zingen uit. Zo zaten
een keer op een terras (de vrou'
apart). Jan pakte z'n stemvork,
hup, daar gingen we. Het terras bli
vol', aldus Kreeft.
'We zijn eigenlijk allemaal wel ms
muziek opgegroeid', vertelt Jé!
Koorn, eveneens een van de oprid
ters. 'We zijn stuk voor stuk echt
muziekliefhebbers'. Jaap Kreeft:
ga altijd blij naar de repetities. Al bar:
ik van de pijn in m'n kop, als ik zirj
is het zo over. Het is een erg ontspd
nende bezigheid.'
Zondag 4 maart luidt A'Capabel dj
zijn 10-jarig jubileum feestelijk in. re
concert begint om 12.00 uur in!
kerk te De Waal. Het program
wordt extra opgeluisterd door
optreden van Gerhard Smeek (vii
en Jan Beijert (gitaar). De toegai
bedraagt 10,= (kinderen 5,=]
clusief koffie/thee. Kaarten zijn vi
krijgbaar bij de WV en aan de kei
Lida Wei
Voeding met
actief-slib7
Effluent
naar
fjaphniü Z mm
daphnia
oogst
Water
vispassage
of
oppervlakte
water
Helofytenfilter om
"vissenwater" te maken
stekelbaarsjes kweek
Schematisch weergave van de werking van het experiment bij de waterzuivering.
Hoeve De Veen aan de Kadijksweg
kent een lange geschiedenis. Al vóór
1688 bestond De Veen als boerderij,
zo staat te lezen in het Boerderijen-
boek van Reij, Van Empel en
Hoorgerheide. Timmerman Velthoen
(1648-1723) werkt in dat jaar voor de
toenmalige eigenaar Willem Koopsen
aan de schuur en de bedstee. Er lag
een bosje bij dat 'Tonneke' werd ge
noemd. In 1690 repareerde Velthoen
de koestallen. Veel eigenaars en be
woners passeerden in de loop van
drie eeuwen de revue. Onder andere
Baljuw van Oosthuijsen (1692 tot
1694), PieterTeunisz. de Boer, die er
in 1769 overleed en Cornelisje
Hassing-Wilkes, wier knecht er tot
1826 de zorg had over 240 schapen,
twee paarden, zes koeien en vier
schetters. In 1897 was Cornelis Roe
per veehouder in het buurtschap De
Veen. In de schuur stond een stier
die voor een gulden dekgeld be
schikbaar was. Jan Jansz. Roeper, in
1895 getrouwd met Willempje
Jansd. Bruin, maakte van De Veen
een fruitbedrijf en verbouwde de
boerderij. Hij verkocht er vele jaren
appels en stoofperen. In 1927 kreeg
de boerderij elektriciteit, die door een
benzinemotor van 18 pk werd opge
wekt. De uit Lekkerkerk afkomstige
Martinus Huisman betrok de boerde
rij in 1959, waarna zoon Leen het
fruitbedrijf voortzette.
Afbeelding van boerderij De Veen,
vernoemd naar het betreffende gebied, op
een ansichtkaart van begin dertiger jaren.
(Collectio Mnaden Slcopkerl
Als gevolg van de werkzaamheden
op de kruisingen Akenbuurt-Pontweg
en Kogerstraat-Akenbuurt-Georgië-
weg, nemen veel automobilisten de
sluiproute over het Meyertebos en
het Burgerdijkje. Bij tegemoetko
mend verkeer wordt uitgeweken,
waardoor de wegbermen ernstig te
lijden hebben. De gemeente heeft
daarom besloten deze route vanaf
vandaag tot 6 april af te sluiten voor
alle verkeer, met uitzondering van
bestemmingsverkeer en fietsen.
Vijf sportvissers - vier senioren en
jeugdlid - namen zondag deel aam
vierde wedstrijd inde wmterserie, d
werd gehouden bij het Ankerpark
Oudeschild. Onder winterse omsta
digheden met sneeuw en zon vmgi
de vissers twee visjes. De gelukkig:
waren Rein Kuyper, die met een v
van 21 cm de eerste plaats wist
veroveren, en Nico Tessel, met ei
vis van 17 cm. De volgende wedstfl
is de eerste in de serie om het kar
pioenschap 2001Deze wordt gev|
op de dijk bij de asfaltmolen bij Outtp
schild, aanvang 8.00 uur.
Op initiatief van de WV wordt vanj
tot en met 11 maart in de kunst-r
cultuurblokjes van de STER-reclar I
op televisie aandacht besteed ri
evenementen op het eiland. In zevi I
blokjes wordt reclame gemaakt vet
het derde concert in de serie Muö'
Complet, dat zondag 18 maart
theater De Kiekendief wordt gehci
den, en voor de manifestatie Kunst
Zee, die op 31 maart en 1 april plaat
vindt. De spotjes worden uitgezó
den via Nederland 3, steeds voort'
nieuws van 22.00 uur en via Ned?"
land 1.
