Tesse/s is een spreektaalhet
schrijven ervan is moeilijk
Jorriene Switzer (21)
werd 'heel mens' lichter
Juiste schrijfwijze
van Tesseldictee
'Professoren' van Tessels: dialect heeft
t e x 11
E Agenda E
geen toekomst Tessels in 2000 weg is, gelukkig is
TEXELSE 2 COURANT
üi
Fotowedstrijd
in Meimaand
Marjo Dames
bezoekt ook
basisscholen
DINSDAG 1 MEI 2001
Dick Drijver (rechts op het podium) leest het Tesseldictee voor.
Het Tesseldictee was verdeeld over
drie onderdelen, waarvoor in totaal
240 punten te verdienen waren.
Oudeschild toonde zich het meest
bedreven in het dialect, en won met
219 punten. Het eerste onderdeel
werd voorgelezen door Dick Drijver,
fractievoorzitter van Texels Belang.
Veertien zinnen moesten op de
juiste manier op worden geschre
ven. De juiste schrijfwijze: 1In de
have lagge twie skepe met skéépe
2. De lampies lèègge in 't sontje on
der een tuunwööltje. 3. Bièm sit
skrep in sien stoêl met puus in een
rööltje op skóót. 4. 't Is sonde dót
ik het sèègrmaar-ik ken nou niet met
je staan. 5. Kees, haal effe een endje
groene skéépekéés bee Jane. 6. In
de sluusslóót stonde eerder puur
kórrewósse. 7. Foor koppiestiêd
hèèw ik nag een paar boeskippe
deen. 8. Die kiender lóópe óllón te
snobbe en te snaaie. 9. Het griêst
je je tóóne uut. 10. Wót klóöd dót
kiend, se moet een smultje foor. 11
Wót een gedoèn, me hóófd staat op
een pentje. 12. 'k Hèèw er een skoft
werk ön hod, maar de klééde hange
weer gnap foor de glaze. 13. Naatje
stroffelt over d'r eige biène. 14. Ön
de meneuvels te siên gane we nou
bidde, sei dóóve Jaap.
Tijdens het tweede deel noemde
Drijver Texelse uitdrukkingen, de zo
genaamde sèèggies. Van de acht
sèèggies moest de Nederlandse
betekenis worden opgeschreven.
De sèèggies en bijbehorende oplos
singen: 1. Ik gooi de skoffel op het
boetje - Ik stop, ik hou ermee op. 2.
Ik kreeg het foor een skeet en drie
knikkers - Ik kreeg het bijna voor
niets, voor een appel en een ei. 3.
De kerk is gróóter ós de toore - De
vrouw Is groter dan haar man. 4.
Hei-je het hooi ón de rook? - Is je
vrouw in verwachting, heb je ie
mand zwanger gemaakt? 5. Ik gaan
weer gien wages reeë - Ik ga naar
bed. 6. Ik hèèw de feugel over 't net
late vliêge - Ik heb de kans voorbij
laten gaan. 7. De ruüf hangt deer
hóóg - Ze zijn daar arm, het is daar
armoedig. 8. Die is óllón op
driêvende kiêl - Die is altijd de hort
op, altijd onderweg. Het laatste, en
volgens velen het moeilijkste onder
deel, werd voorgelezen door Greet
Dros van de Historische Vereniging.
Vier Nederlandse zinnen dienden in
het Texels te worden vertaald. De
goede spelling: 1Ik kan niet met
hem opschieten - Ik ken niet met
hem worre. 2. Als de pinken de wei
in mogen, zijn ze behoorlijk opge
wonden - Ós de sketters het lóönd
in magge, benne ze puur oppe doei.
3. In het voorjaar zie je weer veel
grutto's, tureluurs en scholeksters -
In het foorjaar sie je weer veul
mareis, tjerkies en lieuwe. 4. Van
daag is het kliekjesdag - Fandaag
hèèwwe we (is het) poêsiesdag.
door haarzelf wordt voorgelezen,
geeft Greet Dros enige uitleg. 'Het
gaat bij Nederlands-Tessels niet om
de letterlijke vertaling, maar om het
goed weergeven van de inhoud.'
Na afloop van het dictee, als vier
mensen de uitslagen gaan nakijken,
komt de regie in handen van Tessa
van Daalen. Zij interviewt eerst de
deelnemers. Zo vindt het team van
De Hoore de moeilijkste opgave de
streepjes op klinkers de juist kant op
te krijgen en meldt een deelnemer
van De Burreg het spreken makkelijk
te vinden en het schrijven 'toch wel
lastig'. Ook vraagt zij de dove man in
de zaal of voorzeggen volgens hem
toegestaan is. 'Ach, dat mag toch wel
een beetje? We zijn nogal wat jaren
van school', luidt het antwoord. Dan
is de beurt aan deskundige Willem
Kikkert. Hij leest een verhaaltje voor
over juffrouw Lientje en geeft zijn vi
sie op het Texelse dialect. 'Je moet
het niet als een heilige koe zien. Men
sen voelen geen trots als ze Tessels
spreken. Ze kunnen niet anders. Het
is goed als het dialect bewaard
wordt, maar het moet met evange
lisch worden. Tessels is geen taal
voor oudere mensen, maar dat wórdt
het wel.' Kikkert is geen voorstander
van Tessels op scholen. 'Het moet
vrijblijvend zijn, kijk naar het Fries. Je
kan er aan de universiteit op promo
veren, maar het wordt zelden ge
bruikt, behalve in die streek.'
Later op de avond laat Gelein Jansen
zich horen. Hij brengt nog één keer
het woordenboeken-dilemma naar
voren. 'Mijn woordenboek is comple
ter dan dat van Keijser, maar niet
beter. Je moet ze allebei hebben want
het ene is Nederlands-Tessels en het
andere Tessels-Nederlands. Een
woord "ontstaat" als een clublid van
de Historische Vereniging het ergens
vindt. Dan wordt het ingebracht en
kijken we waar het vandaan komt. Als
het wordt goedgekeurd is er weer een
woord voor het Tessels Woorden
boek bij. Een woord dat ik nergens
kan vinden, blijkt later trouwens vaak
uit het Amelands te komen. Mijn
woordenboek is nooit klaar, een taal
verandert voortdurend. In Keijsers
woordenboek wordt gesteld dat het
'In de have lagge twie skepe met
skéépe.' Met deze woorden begon
Dick Drijver het Tesseldictee, dat
vrijdagavond in dorpshuis de
Waldhoorn te Den Hoorn werd ge
houden. Winnaar van het dictee
werd Skil, het team dat in traditio
nele klederdracht aan het evene
ment deelnam. Na een geslaagde
avond met op het eind de uitreiking
van een kievitseieren-trofee en een
Dialectronde van Nederland kwam
toch een kritische kanttekening uit
de hoek van kenners zoals Willem
Kikkert en Gelein Jansen. 'Tessels
is geen taal voor oude mensen,
maar dat wórdt het natuurlijk wel.'
Nadat de deelnemers door de orga
niserende feestcommissie van Den
Hoorn zijn verwelkomd met Hoorn-
derring en koffie, stellen de teams
zich om 20.00 uur voor aan het pu
bliek en leveren nieuwe woorden aan,
die mogelijk alleen in hun dorp voor
komen. Bij alle teams gebeurt dit op
een leuke manier, vaak door middel
van een eigen gedichtje. Het feit dat
Den Burg geen dorpscommissie
heeft, wreekt zich duidelijk. Na ondui
delijke afspraken hebben zich op het
laatste moment toch twee enthou
siaste mensen van de Dialectgroep
aangemeld. 'Lof hiervoor', aldus of-
ganisator Piet Schneider, die gedu
rende de avond het woord voerde.
Oudeschild baart opzien door volle
dig in klederdracht te komen. Het
team wordt dan ook gevraagd even
op te staan om bewonderende blik
ken in ontvangst te nemen. Daarna is
het dictee live te volgen op Radio
Texel en krijgt Dick Drijver, die het
Tesseldictee voorleest, het woord.
'Met een dictee voor mijn neus, voel
ik me weer een beetje schoolmees
ter', verwijst hij naar zijn oude baan.
'Vroeger praatte iedereen Tessels, dat
was makkeli|k. Het lijkt een beetje op
het liedje van Wim Sonneveld, over
dat het nooit meer zou veranderen.
Maar nu vraag ik mij af of er over 25
jaar mensen zijn, die een Tesseldictee
voor kunnen lezen. Daarom ben ik
vóór het dagelijks gebruik van het
dialect, alleen zo houden we alles in
stand.' Toch is de vergrijzing van de
aanhang duidelijk te merken. Deelne
mers en publiek bestaan voorname
lijk uit ouderen.
Het dictee is gemaakt door Greet
Dros en Wil Kikkert-Duinker, beiden
lid van de Historische Vereniging, en
Jan Lap van de Hoornder feest
commissie. Na het eerste onderdeel
(zie kader) merkt Schneider op: 'Ik
merk wel dat meedoen het leukste is.'
Ook in de zaal wordt fanatiek meege
speeld, in de pauze van vijf minuten
zit iedereen druk te overleggen over
de juiste antwoorden. Tijdens het
tweede deel van het Tesseldictee laat
een enigszins dove man duidelijk
merken, dat hij de antwoorden weet.
Als een aantal mensen bij zijn eerste
'tip' verstoord opkijkt, maakt
Schneider de man bij zijn tweede op
merking ('Scholeksters? Dat zijn
lieuwel') duidelijk dat hij de zaal wordt
uitgezet als hij zijn praktijken ver
volgt.' Bij het derde onderdeel, dat
Prestatie
Toen het was gelukt om geheel op
eigen kracht en zonder kunstgrepen
vijftig kilo lichter te worden, gaf dat
een groot vertrouwen in eigen kun
nen. Het moest mogelijk zijn om er
nog meer af te krijgen en een 'nor
maal' gewicht te bereiken. In februari
meldde Jorriene zich aan voor het
programma 'Big Diet' van het com
merciële station SBS6. Dat gaat over
een groep van 12 dikke mensen die
na de nodige medische en psycho
logische tests en zelfs een
antecedentenonderzoek in betrekke
lijke afzondering voor maximaal bijna
100 dagen worden samengebracht in
een kasteel in Zuid-Limburg. Door
aangepast eten en een uitgekiend
bewegingsprogramma moeten ze
daar binnen een bepaalde tijd een
streefgewicht bereiken dat voor elk
van de deelnemers anders is, afhan
kelijk van de uitgangspositie en per-
Onder het oog en de microfoon van SBS6 wordt Jorriene op het vliegveld enthousiast verwelkomd door familie en vrienden SOOnlljke factoren. De deelnemers die
<fm; M daar het minst in slagen worden voor-
Vermageren. De 21-jarige Jorriene Switzer weet ervan mee te
praten. Drie jaar geleden woog ze niet minder dan 165 kilo. Dat
is nu gezakt tot 105. Nog even, en de wijzer van de weegschaal
zal onder de 100 blijven. 'Dat zal nog een hele toer zijn, want
de laatste loodjes wegen zwaar als je een bepaald streefgewicht
voor ogen hebt. Maar als het zover is, is het dè mijlpaal in mijn
leven. Dan geef ik een groot feest!'
De in Amsterdam geboren Jorriene
die negen jaar geleden met haar fa
milie naar Texel kwam, was als kind
al zwaarlijvig, een kwestie van aanleg.
Toen ze ook nog eens extreem veel
ging eten, belandde ze in een vi
cieuze cirkel die haar jeugd volledig
beheerste. 'In de discotheek vielen
de jongens niet bepaald op mij. Ik
stak dan ook erg af bij de meisjes in
de strakke topjes. Ik heb veel mis
lukte lijnpogingen gedaan, maar tus
sendoor had ik vreetbuien waarmee
ik mijn ongenoegen afreageerde.
Soms lukte het om er vijf kilo af te
krijgen, maar in de kortste keren was
er weer tien kilo bij. Zo kon het niet
langer. Ik snapte best dat ik er met
alleen ontoonbaar uitzag, maar dat
het ook niet goed was voor mijn ge
zondheid. Op een gegeven moment
heb ik bij mezelf een knop omge
draaid. Als ik me rot voelde ging ik
met meer eten, maar probeerde me
bewust te zijn van mijn eetgedrag en
daarnaar te handelen. Ik leed geen
honger, maar lette op wat ik at'.
gebleken dat dat niet waar is.' Jan
sen ziet verschillen tussen de Texelse
dorpen. 'In De Cocksdorp zijn ze vrij
grof, terwijl in Oosterend het dialect
juist heel lief en zangerig klinkt.
Tessels is een dialect, geen taal. En
ik denk dat het Texelse dialect geen
toekomst heeft.'
Hierna vestigt Schneider de aan
dacht op An Bakker, die met foto's
van allerlei Texelse boeken achter in
de zaal zit. Na zijn uitleg over de vol
gende activiteiten zingt Hoornder
Arie Lap een Tessels lied en wordt de
kievitseieren-trofee uitgereikt aan
Kees Zijm, die op 20 maart 2001 het
eerste kivietsei vond. Jaap Dijker
heeft een lijst van alle eerste vinders
vanaf 1900 gemaakt die onder in de
trofee past. Zo blijkt dat op 22 maart
1900 J. Schaap uit Eierland de geluk
kige vinder was. De vroegste vondst
staat nog altijd op naam van Willem
Kikkert, die in 1961 al op 10 maart
een ei vond. Het argument dat door
de mkz-crisis geen eerlijke wedstrijd
kon worden gehouden wuifde
Schneider weg met: 'Kieviten bepa
len zelf waar ze eieren leggen, men
sen konden ook op bollenland zoe
ken'. Inmiddels is de
kruidenbitterproeverij begonnen.
Voor elk dorp - behalve De Waal - is
een kruidenbitter gevonden. De vraag
luidt, wie kan de verschillende soor
ten door te proeven uit elkaar hou
den. De uitslag blijft in het midden,
doordat er weinig animo voor de
wedstrijd blijkt te bestaan. De uitslag
van het dictee laat even op zich
wachten, maar dan komt Ben Bakker
met het verlossende bericht. Oude
schild steekt met kop en schouders
boven de rest uit. Oosterend en De
Waal volgen op afstand. De andere
dorpen zijn volgens het playback-
show-principe allen vierde geworden.
Bakker haalt even zijn gram bij Dick
Drijver. 'Ik sprak vroeger ook Tessels,
maar dat is er door mijn oud-leraar
Dick Drijver uitgehaald.' Van de bar in
De Waldhoorn klinkt het: 'Hélemaal
niet waar.'
Schneider vindt het Tesseldictee voor
herhaling vatbaar. 'Er zit nogal wat
organisatie aan vast, maar het was
zeer geslaagd.' Ter afsluiting van de
avond volgt de dialectronde van Ne
derland. Op Texel woonachtige men
sen brengen hun dialect ten gehore.
Er zijn veel leuke verhalen, gedichten
Dinsdag 1 mei:
In het kader van de Natuurmaand
wordt van 11.00 tot 18.00 uur op
het Turfveld in de Dennen een doe-
en kijkmarkt gehouden.
Voor de achtste en laatste maal
wordt in De Witte Burcht een open
klaverjasdrive gehouden voor het
goede doel. Aanvang 20.00 uur;
deelname kost ƒ7,- per koppel.
Om 20.30 uur begint in Klif 12 in
Den Hoorn de voorstelling 'He ja,
mmm fijn' van cabaretier Mike
Boddé. Toegang 25,-, vrienden
prijs ƒ20,-.
In Cinema Texel draaien 102 echte
Dalmatiers (aanvang 13.30 uur),
The Mexican (15.30, 19.00 en
21.45 uur) en Costa (19.00 en
21.30 uur).
Woensdag 2 mei:
Op het terrein van manege Aken-
burg geeft valkenier Douglas
Lovell tussen 11.00 en 15.00 uur
diverse demonstraties met ver
schillende roofvogels.
In Cinema Texel draaien 102 echte
Dalmatiers (aanvang 13.30 uur),
The Mexican (15.30, 19.00 en
21.45 uur) en Costa (19.00 en
21.30 uur).
Donderdag 3 mei:
In buurthuis Bethel in Zuid-
Eierland begint om 20.00 uur een
en belevenissen te horen. Zo vertelt
Albert Houwing in het Gronings een
verhaal over een kersenboom, doet
Karlijn Bos in het Brabants haar zegje
over Texel en draagt mevrouw
Zuidema-Klinger een vers voor,
waarin de 'mooiste taal', het West-
Fries centraal staat. Roelie Bakker en
Baukje Drijver sneren in het Fries naar
het publiek. 'Jullie hebben een dia
lect, wij hebben een taal.' Bart Bosch
leest Suske en Wiske in het Twents
voor en meldt ter afsluiting: 'Toen ik
hier op straat liep dacht ik: "Dit is het
klaverjasdrive.
In schouwburg De Kampari
Den Helder begint om 20.15
een optreden van Lebbis enj
sen. Na afloop vaart een i
boot terug naar Texel.
In Cinema Texel draaien 102
Dalmatiërs (aanvang 13.30 j
Mexican (15.30 en 21.30 j
Costa (16.00 en 19 00 uur) enl
of honor (18.45 uur en 21 45i
Vrijdag 4 mei:
Op de Georgische begraafpj
op de Hogeberg begint om 1|
uur een herdenking in aanwe
heid van een Georgische dek
tie, waaronder de ambassad
De algemene herdenking t*
om 19.00 uur in de RK kerk in
Burg, om 19.30 uur gevolgdj
de stille tocht naar de beg
plaats aan de Kogerstraat.
In Cinema Texel draaien 102 e
Dalmatiërs (aanvang 13.30 i
Mexican (15.30 en 21.30
Costa (16.00 en 19.00 uur) enl
of honor (18.45 uur en 21.45 u
Hoogwater te Oudescli
Di 1 2.00 en 14.30
Wo. 2 3.17 en 15.54
Do. 3 5.00 en 17.15
Vr. 4 6.35 en 18.34
Za. 5 7.35 en 19 45
Zo. 6 8.55 en 20.35
Ma. 7 9.45 en 21.34
Di. 8 10.25 en 22.24
Aan het strand is het ongeveer een uu
der hoogwater. De zon komt 1 mei Cf
6 08 uur en gaat onder om 21.04 uur
volle maan; 2 mei doodtij.
lelijkste taaltje dat ik ooit het
hoord." Gelukkig gaat het me
schoonheid, maar om commura
Ik draag initiatieven om een diak
behouden een warm hart
Daarom wil ik de redacteur vï
Texelse Courant voorstellen ee
briek Texelse taal in het leven tt
pen.'
Tekst en foto's Michiel
De kruidenbitterproeverij. Ook organisator Piet Schneider (links) doet mee.
De VW heeft een fotowedstrijdii
geven waarbij de opdracht luidt
maakt de mooiste foto tijden:
Meimaand Natuurmaand. Foto's'
nen worden ingeleverd bij de
half juni. Dit mogen zowel kleui
to's als zwart-wit exemplaren
fen. Achterop dient de naam ert
adres van de maker, de datum rJ
foto en de plaats te staan. Hetir
ste, opvallendste exemplaar
beloond met een WV waard!
voor een verblijf op Texel ter wê
van f500,- en een 'natuurlijk Ti el
pakket, waarin onder andere
toegangskaartje voor EcoMarei
gratis deelname aan één van de
excursies. Ingeleverde foto's
eigendom van de WV, de stief :e'
publiceert de mooiste exempla»
uitgaven van de VW.
De projectgroep Meimaand Nel
maand wilde speciaal iets doen
de Texelse jeugd. Dit gebeurt
vorm van een toneelstuk door H
Dames voor de groepen één m
met vier van elke Texelse L
school. Dames is de initiatief» ;J
van de stichting Sterk Verhaal
vertelster en actrice brengt i
spannende en boeiende wijze
verhaal tot leven. Hierbij word
publiek betrokken. Op dinsdag'
is Dames in actie te zien tijden
opening van de Meimaand Ni
maand in de Worsteltent.
Kt
:el
Ki
el
:el
0
H
el
nd
iel
rel
YC
ed
3V
tijdig het huis uitgestuurd; elke twee
weken beurtelings een man of een
vrouw. Als er nog zes over zijn, gaan
de vier die het minst zijn afgevallen er
in één keer uit, zodat een man en een
vrouw overblijven. De kijkers wijzen
daarvan de leukste aan. Die wordt tot
winnaar uitgeroepen en krijgt de
goudwaarde van elke kilo die hij of zij
is kwijtgeraakt. Aangezien goud
22.000,- per kilo waard is, kan dat
dus een enorm bedrag zijn.
band met de afstand van 300 kilome
ter. Hoewel ze het doel niet volledig
had bereikt, werd Jorriene op het
vliegveld Texel door een enthousiaste
meute familie en vrienden ingehaald.
Zelf voelde ze het voortijdige vertrek
uit het kasteel ook niet als een drama,
in tegendeel. 'Ik had er onderhand
genoeg van en ik ben hartstikke blij
dat ik weer thuis ben'.
Het verblijf in het afslankhuis was
voor haar een onvergetelijke, maar
niet steeds leuke ervaring. Jorriene
had het qua leeftijd en cultuur niet zo
goed getroffen met de andere deel
nemers. 'Die zijn een stuk ouder en
praatten met elkaar over zwanger
schap, kinderen en allerlei andere
dingen die mij nog niet interesseren.
Als reactie daarop zonderde ik mij af
en dat viel bij die anderen niet in
goede aarde. Ze begonnen op een
vervelende manier over me te klet
sen. Met de crew, dus de mensen die
met de uitvoering van het programma
waren belast, kon ik beter overweg'.
Jorriene Switzer: 'Nu ook nog van het ro
ken af'.
Geen drama
Zover is Jorriene Switzer niet geko
men. Na zes weken werd ze het kas
teel uitgestuurd omdat ze 'slechts' 10
kilo lichter was geworden. Dat was
meer dan menig andere deelnemer,
maar het was minder dan het haar
toegewezen 'target'-gewicht dat ze
had kunnen afvallen. Presentator en
gastheer Robert ten Brink bracht haar
persoonlijk terug naar huis, niet per
limousine zoals bij de andere
afvallers, maar per helikopter in ver-
Scheef beeld
'Wat me ook niet helemaal aanstond,
was dat in het programma een ver
keerd beeld van me werd gegeven. Ik
weet van mezelf dat ik behoorlijk
spontaan ben en zeker niet op mijn
mondje gevallen, maar in het pro
gramma werd ik neergezet als een
timide, enigszins verwend kind. Dat
was tevoren uitgemaakt. Daarom
werd het uitgezonden als ik werd
afgesnauwd, maar mijn weerwoord
lieten ze weg. Evengoed was het leuk
om dat allemaal te beleven. Nu ik
weer op Texel gezellig bij mijn ouders
ben, ga ik lekker door met lijnen. Tot
ik onder de honderd zit. Pas als dat
is gelukt wil ik ook van het roken af.
Je kunt niet alles tegelijk!'
