Dichtende slachter pendelaar tussen Amsterdam en Texel J 6 'Als slager ga je een beest idealiseren Smeuiïge verhaaltjes over de boerenstand Tante Marie, is ie zó hard gegroeid?' .TEXELSE COURANT' 'Met de KI een rondje over Texel' ttfT;' -Ij2 Laatste blazer TX 60 verkocht Zondag open dag in galerie Zeewinde fSj1 DINSDAG 20 NOVEMBER 2001 Ooit had hij een eigen slagers winkel in Oosterend, ging daarna het lamsvleesavontuur aan met Aad van Heerwaarden in de Stich ting Texels Lamsvlees, werkt nu alweer dertien jaar als vlees verkoper voor een groot slachthuis in het Food Center in Amsterdam, maar woont nog steeds op Texel. Een vraaggesprek met de 58-jarige Piet Brouwer uit Den Burg. In Amsterdam werken en op Texel wonen. Is dat niet een beetje uit de richting? Best te doen, vinden Piet Brouwer en zijn vrouw Tineke als ik hen spreek in hun ruime woning aan de Bernhardlaan. Vanuit het raam hebben we zicht op de reeds in herfstkleuren getooide bomen. 'Ik zit van zondagavond tot vrijdagmiddag in Amsterdam, al jaren en ben intus sen toch wel een beetje een stads- groep gehaald en later, toen alles weer goed draaide thuis, moest ik de rest van mijn diensttijd uitdienen in Amersfoort. Toen dat erop zat. ben ik naar de slagersvakschool gegaan in Utrecht en heb alle patroonspapieren gehaald. Toen had ik ook drie keer een middenstandsdiploma, één keer bij m'n MULO-A, één keer apart en nog een keer via de slagersvak school. Dat zat dus wel goed In achtenzestig verongelukte mijn va der, toen hij even snel nog een pak ketje vlees naar een klant ging bren gen Hij kwam niet meer terug. Ik ging verder met ome Geb en in vijfen zeventig ben ik zelfstandig slager geworden. Ik heb ook nog een jaar of vier een zaak in De Koog gehad, waar nu de Tiffanyclub is. Ik verkocht er ook broodjes: Broodje van Piet - be ter is er niet. Ik heb het bordje nog steeds bewaard,' lacht hij. gronden en het zoute grondwater. Vandaar dat wij op het kwaliteits- vignet écht ervoor zetten. Echt van Texel. We hebben veel tijd en geld in de promotie van ons product gesto ken. Gingen bijvoorbeeld een praatje houden op bijeenkomsten van de Plattelandsvrouwen. We hebben het voor elkaar gekregen dat de con sumptie per hoofd van de bevolking van drie ons naar een kilo steeg. Het is zelfs nog even 1300 gram geweest, maar het blijft nu al jaren stabiel op die kilo. Dat is toch een mooi resul taat.' In Vlees Vleeswaren van mei 1981 het vakblad voor de vlees- bewerkende en vleesverwerkende bedrijven vertelt Aad van Heer- waarden over de misvatting van het 'rare' smaakje dat lamsvlees vroeger nogal eens had: 'Weet je hoe dat toen kwam, dat smaakje? Vroeger aten de mens geworden. Maar verhuizen naar de stad? Nee... Texel blijft altijd trekken. Ik ben er nou eenmaal gebo ren en opgegroeid en woonde er al vijfenveertig jaar voor ik weg gmg. Dat is een hele tijd. Die vlak je met zomaar uit. Ik heb hier mijn familie banden. Zing vnjdagavond mee in het Mannenkoor. Je kunt zoveel op Texel. Effe naar dit, effe naar dat, effe naar het strand. Vanuit Amsterdam zit je overal tijden voor in de file. Boven dien wil ik als ik ophoud met werken ook weer op Texel zitten en als je eerst verhuisd bent, kom je met zo gauw meer aan een woning op het eiland.' 'En.' vult Tineke, die oor spronkelijk uit Hengelo komt aan, 'mijn ouders zijn een aantal jaren ge leden ook op Texel komen wonen om dichter bij ons te zijn. 't Zou toch een beetje vreemd zijn, als ik zei: leuk dat jullie hier nu zitten, maar dag, wij gaan naar de overkant.' Brouwer, die na de lagere school MULO-A deed, rolde eigenlijk als vanzelf het slagersvak in, bij zijn va der en twee ooms, de Gebroeders Brouwer 'Hoe ging dat in die tijd, ze konden thuis een paar handen extra best gebruiken en het was nog niet zo in om te gaan studeren. Veel mo gelijkheden om wat anders te doen waren er eigenlijk ook met, al is mijn oudste broer (Jan, de evangelist) wel naar Amsterdam gegaan om voor onderwijzer te gaan studeren. Ik had geen hekel aan het vak en volgde een paar korte cursussen op slagers- gebied in Alkmaar tot ik in militaire dienst moest. Ik was toen negentien jaar en kwam op in tweeënzestig-vijf. Twee jaar dienen moest je toen nog, maar halverwege mijn diensttijd, ik lag in Duitsland, overleed heel plot seling ome Rien en moest ik thuisko men. Dat was met leuk, je werd uit je 'Met een eigen zaak ben je altijd maar in de weer. Zes dagen in de week. En ik was zo gek op voetballen, maar daar kom je met een winkel niet aan toe. Op een gegeven moment beslo ten we om op zaterdagmiddag de tent te sluiten Dat hebben we een tijdje volgehouden, maar het kon toch met en ik moest het voetballen er weer aan geven. Ja, dat vond ik jam mer.' Een moeilijke tijd volgde toen Op een paling Dat lange ding noemden ze eerst aal Stond bij het vissen steeds voor paal Ze namen hem steeds in de maling En noemden hem toen ook maar paling Brouwer te kampen kreeg met een acute reuma, die hem het werken een jaar lang bijna onmogelijk maakte. Mede hierdoor en door zijn bemoeienissen met de door hem en Aad van Heerwaarden in 1980 opge richte Stichting Texels Lamsvlees, die al aardig begon te lopen, besloot hij in 1983 de slagerij annex winkel in Oosterend van de hand te doen en zich geheel op de promotie van het Echt Texels lamsvlees te richten. Wij maakten ons sterk voor het échte, Texelse lamsvlees. Van een lam, ge boren. opgegroeid, geslacht en ver werkt op Texel. Dat is iets anders dan vlees van een Texels lam. Texelaars lopen over de hele wereld en dat vlees kun je dan Texels lamsvlees noemen, maar het is toch anders. Het mist het licht zoute smaakje dat zo kenmerkend is voor het echte Texelse lamsvlees. Het 'pré salé', zoals de Fransen het in hun vakterminologie noemen. Het smaakje dat veroor zaakt wordt door de zilte Texelse mensen alles zelf op. Ook het schaap dat in de winter door het ijs zakte en bevroor. In de lente haalde men zo'n dier onder het ijs uit. 'De boutjes zijn nog wel goed,' zei men dan. Geen wonder dat er een smaakje aan zat.' Een heel ander smaakje dus dan het pré salé. Een ander oogmerk van de opgerichte stichting was het opkrikken van de Texelse schapen stand ter verbetering van de gehele Texelse economie. Helaas liep het mooie initiatief dood door een te lage aanvoer van Texelse lammeren en te hoge distributiekosten. 'Kijk, dat lammerenaanbod hadden we nog wel kunnen opvangen door lam van de vaste wal aan te voeren, maar dat was in tegenspraak met onze opzet. De hoge distributiekosten waren de echte bottleneck, waar het op stuk liep. We brachten het vlees zelf weg. van Rotterdam tot Groningen en Maasstricht. En ook al kun je door je promotie een slagerij in plaats van één nu drie lammeren, dat is zestig kilo vlees, verkopen, als je daarvoor naar Groningen moet ri|den zijn dat toch teveel kilometers voor zo'n por tie. Het achterland was gewoon te klein voor voldoende aanvoer.' In april 1988 stopten Brouwer en Van Heer waarden met hun lamsvleesbedrijf. 'Daar ben ik toch een tijdje kapot van geweest, 't Is je eigen bedrijf en het lukt je met, ondanks al het werk en het geld dat je erin hebt gestoken. Ik voelde me een mislukkeling.' Dichter Brouwer is in zijn vnje tijd ook nog een niet onverdienstelijk dichter. Van heel bespiegelend werk tot luchthartige juweeltjes over allerlei dieren. In een fragment uit zijn gedicht Weer-zien zegt hij: -Hoe kom ik zelf door al die dalen, hoe kom ik zelf dat bergje op. Piet Brouwer 'Je kunt zoveel op Texel. Effe naar dit, effe naar dat, effe naar het strand. Vanuit Amsterdam zit je overal tijden voor in de file. Ik zou later graag verhalen: het lukte mij, dus joh 'kom op!' Ik schrijf dit op voor latere tijden. Of voor mijzelf of voor mijn eigen kind. Misschien is zoiets voor ons beiden een houvast slachthuis in Amsterdam. 'In een op welling besloot ik bij hem langs te gaan om te kijken of er in zijn branche werk voor me was als verkoper van lamsvlees. Ik kon ook mijn eigen con- waar je baat bij vindt-. En zijn gedicht Schemering eindigt met: -Het wordt nu licht, tijd om vooruit te denken. Het wordt nu licht, kijk met meer ach terom. Het wordt nu licht, de dag kan zoveel schenken-. Brouwer bleef na het teloor gaan van het lamsvleesbedrijf niet bij de pak ken neerzitten. Hij had in die tijd veel contacten opgebouwd en besloot zijn leven een nieuwe wending te geven. Eén van die contacten was Max Sluis, grossier bij een groot tacten inbrengen. Het bleek een goeie opwelling en ik ben er blijven hangen, 's Morgens om vier uur stond ik op de vloer om te snijden en alles klaar te maken voor de export en van tien tot één zat ik achter de telefoon om het klantenbestand uit te breiden. De eerste jaren woonde ik in Den Haag, waar ik een flat had ge huurd die ik deelde met mijn doch ters, die één voor één in Den Haag gingen studeren. Alleen de jongste was tegen de bocht, wilde persé naar Amsterdam en zo kocht ik zes jaar geleden een appartement in Bos en Lommer en ben sindsdien bewoner van de hoofdstad Ik zit tien minuten lopen van mijn werk.Voor een andere baas, maar nog steeds in het Food Center. Nee, ik geloof met dat mijn dochters veel last van me hebben gehad. Ik heb steeds mijn best ge daan ze de ruimte te geven. En ik ben ook vroeg voor de benen vandaan. Ik sta iedere dag om vier uur op, werk tot één uur, ga dan een uurtje plat en ook 's avonds is het om half tien echt weer bedtijd voor me. Ik woon in de Op een libelle Ze vlogen samen heel erg close Haar moeder werd ontzetten boos Zijn vader tierde op het stel en noemde haar zelfs Tel-libel' stad, maar kom er zelden. Ik heb er gewoon geen tijd voor.' Het grote verschil met de slagerij van vroeger en het slachthuis nu is het niet meer verzorgen van een totaal plaatje. Bij de slagerij in Oosterend werden de dieren levend aangevoerd, in de steeg naast de winkel geparkeerd en eén voor één geslacht en verwerkt van begin tot eindprodukt. In het grote slachthuis in Amsterdam han gen de dieren geslacht, d.w.z. in grote stukken, in het abattoir, 's Morgens worden ze naar de eigen koelcellen van de diverse grossiers getranspor teerd en vandaar weer naar ieders eigen afslachtplaats, waar de slagers het dier in verhandelbare stukken klaarmaken voor verdere verkoop. Veel van ons lamsvlees gaat naar Frankrijk en er komt rundvlees voor terug. Ook wordt er vlees aangevoerd uit Duitsland en Oostenrijk en via Schiphol bevroren vlees uit Nieuw Zeeland. Vijftig tot zestig procent van de binnenlandse productie gaat naar allochtone slagers, Marokkanen, Tur ken. Het doden van de aangevoerde dieren gebeurt daarom rechtaf door een islamitische slachter, die de die ren door middel van een halssnede laat uitbloeden. Is het waar dat je aan het vlees kunt zien of een dier onder stress gestorven is? 'Zeker. Het is afwijkend van kleur, roder, het is stro perig, d.w.z. plakkerig, het heeft een te hoog pH-gehalte en het is minder houdbaar.' Brouwer houdt zich ook bezig met de inkoop van de dieren, houdt van zijn werk en trekt zich wei nig aan van de anti-vleeshouding van de dierenvriendenlobby. Hij wil er best voor uitkomen dat hij slager is. 'Iemand die echt tegen is van zijn stoel praten is niet mogelijk. Maar je kijkt als slager anders naar een dier. En het klinkt misschien gek, maar als slager houdt je van beesten. Hoe zeg ik dat, je... idealiseert een beest. Ik ben altijd benieuwd hoe het er ge slacht uitziet. Ik bekijk het handels aspect: is het model redelijk, is het niet te vet, te mager, te rijp. Heb ik ht bij aankoop goed ingeschat. Mi schien moet je dat allemaal met op schrijven. Dieren slachten is tegen woordig met in, terwijl de mensen vtj graag een lamskoteletje eten Vros ger bekeek een boer zijn varken g zijn kerstkalf toch ook met genoeg», terwijl het met de feestdagen wel pi tafel kwam. Daar was niks dubbel aan, daar was het beest voor be stemd en het werd voor die tijd vei troeteld en goed verzorgd. Sterk wi 'Bij het slachten kom je nog wel een een embryo tegen en we hadden g vroeger thuis verschillende in glaze potten op sterk water staan. Mees kleine van zo'n centimeter of tien. 0( een dag hadden we er eentje dubbel zo groot was en mijn nichtj y die ze altijd met belangstelling be keek, was heel verrast. 'Tante Mane, riep ze naar mijn moeder, 'kom eenl'f kijken! Is-ie zó hard gegroeid?' In 1992 hebben we eens meegedas aan het VPRO-programma Wie is) 'j, opa's opa's opa. (staan laten Joop, J 0 opa is de juiste naam). Lotje va tj Sesamstraat speelde daarin met i. kinderen spelletjes van vroeger, n a een schilderij van Breughel en wij lig ten zien waar de knookjes voor zogenoemde bikkelen vandaan kv/a men. Namelijk uit de voorpootjes va een lammetje. Nee, de achterpootje zitten weer anders in elkaar.' Brouwer geniet even van een weekj vrij. 'Weer eens even naar Oosterem Op twee mussen Twee mussen samen op een goot Deden waar Ieder van genoot Ik die het zag dacht onbewust Dit gaat niet goed, dit wordt een mus geweest. Daar kom ik ook niet me» zo vaak. Tjonge, wat is alles daar klein en krap. Ik raak er een beetje ui op Texel. Als je vijf dagen in de week weg bent, kun je haast nergens aan meedoen. Alleen het Mannenkoor op vrijdagavond. Dat kan net en datw ik niet missen. Ik ben half stadsmens half Texelaar. Vind allebei leuk, maai het is erg prettig om op vrijdag weei richting Texel te rijden. Heel ver trouwd. In de zomer kom ik nog we eens ouwe klanten tegen, die mij net kennen vanuit de winkel. Laats bracht er één een nummer van óns slagerskrantje voor me mee. Ik hat het zelf niet meer. Dat is heel leuk Plannen voor de_ toekomst? Not twee jaar Amsterdam, denkt Brouwer En dan? Texel, Tekst en foto Corrie Timmer Zo'n veertig jaar geleden be klaagde een boer zich bij Jan van Tunen, destijds inseminator van de Texelse KI (Kunstmatige Insemina tie) een boer. 'Jullie verdunnen en verdunnen het sperma maar. De kalveren worden steeds kleiner.' Hij wilde zijn lidmaatschap opzeg gen. Nadat hem beterschap had beloofd, wilde de boer er nog een jaartje aan vast knopen. De inseminator gebruikte in dat jaar hoofdzakelijk zaad van de stier Amarilla Roelof, die bekend stond om zijn zware nazaten. De boer bleef lid. Een verkorte versie van één van de 109 verhaaltje uit de deze week verschenen bundel 'Met de KI een rondje over Texel', van de hand van Jan van Tunen. Jan van Tunen zit vol verhaaltjes. Onder het kopje 'Waar gebeurd' pu bliceert hij zijn belevenissen al een tijdje in de Texelse Courant. Zijn deze stukjes meer van algemene aard, de verhaaltjes in zijn boekje zijn meer agrarisch getint. Hij deed ze op ge durende zijn loopbaan bij de KI op Texel, waar hij van 1957 tot 1987 werkzaam was. Een vruchtbare pe riode, in meerdere opzichten. Bij het horen van namen Keimpe 33 van de Beukenhof en Toma's Adema 17 we ten kenners dat het topstieren betreft van wereldfaam 'Het sperma van Texels Kl-stieren stuurden we naar boeren in 27 landen, verspreid over drie wereldelen.' Maar Van Tunen herinnert zich ook nog de tijd dat boeren zelf een dekstier hielden. 'Op afroep gingen de boeren ermee naar collega's om een koe te laten dekken. 'Bullopers' werden ze genoemd en zijn job noemde men 'Bullestiek'. Ook gingen de boren zelf met hun koe bij de stierhouder langs en maakten te gen een vergoeding gebruik van de avances van de mannetjeskoe.' Dit werd soms een tijdrovende geschie denis. Eerst moest de koe worden gevangen en daarna moesten soms grote afstanden worden afgelegd. 'Dan moest de trucendoos open om de stier te laten zien dat hij zijn plicht moest doen. Als je dan ook nog een dag trof dat de stier geen zin had om op zijn achterste poten te gaan staan, dan stond je daar mooi voor noppes of nog erger. Als het binnen een uur was geklaard, mocht je niet moppe ren. Nu gaat dat wel even makkelij ker: één telefoontje en de inseminator doet de rest. Sommige boeren doen het zelf En dan is er nog een keuze uit een enorm aantal stieren vanuit de hele wereld.' De Kl-vereniging op Texel werd op gericht in 1948 en werkte eerst van uit de praktijk van dierenarts Zwart in lel de KJ. en mmljc ovet W? '\lfroto uorjrd Timmerman) buurman. Hij had eens over mijn plannen voor een boekje gehoord en kwam spontaan met een mooi schil derij aanzetten. 'Alsjeblieft, voor de omslag.' Toen ik hem laatst het boekje toonde, was hij het alweer vergeten. 'Wie heeft dat prachtige schilderij gemaakt?', vroeg hij.' Ook de pentekeningen bij de verhaaltjes zijn van zijn hand. Het boekje is voor 20,- te koop in de Texelse boekhan dels. De blazer TX 60 van Sieme Hemelrijk is verkocht. Het schip gaat naar Hoorn, waar het is aangekocht door viert liefhebbers die een stichting voor de blazer hebben opgericht. Het betreft de laatste blazer die op Texel voer. Het tien meter lange vissers vaartuig werd omstreeks 1840 ge bouwd aan de toenmalige Zuiderzee. Hemelri|k haalde het schip in naar Texel, onderhield het met broei Jan en was present op menig histo risch feest. De blazer was ooit hél type waarmee door Texelaars werd gevist. Met de TX 60 verdwijnt een stukje zeilvaartnostalgie van het ei land', stond onlangs te lezen in 'Tusse Óóst en West', het dorpsblad van Oudeschild. De eigenaar ziet zeil geen kans meer het schip te onder houden. De TX 60 wordt per 1 de cember overgedragen. Jan van Tunen vertelt in zijn boekje over zijn tijd bij de Kl-vereniging Texel. 'Dan moest de trucendoos open om de stier te laten zien dat hij zijn plicht moest doen. Precies op tijd Vroeger vond je op een boerderij ner gens een douche of badkamer. Als e aan een goei beurt toe was, kwam daar een teil of waskom aan te pas. Toen veearts Zwart eens bij een boer In De Waal moest zijn, stapte hij op zoek naar volk de woning binnen. Een bel was er niet. Hij hoorde wat geluid vanuit de keuken, dus daar ging hij op af. Daar stond moeder Aaf met ont bloot bovenlijf bij het aanrecht klaar om zich in te zepen. De veerarts rea geerde verschrikt. 'O, neem me niet kwalijk Aafje: 'Kom binnen man, je bent precies op tied om me rug effe te wossen. De voorkant ken ik zelf wel.Zwart heeft dat klusje met ple zier gedaan. de Waalderstraat, terwijl de dieren op het bedrijf van C.H. Roeper in De Waal stonden. Later verhuisde het laboratorium van de noodslacht- plaats aan de Hallerweg. Om ten slotte op Zuid-Haffel terecht te ko men, waarna dit fenomeen naar de overkant verhuisde. Van Tunen: 'Het aantal melkveehouders dat lid was, was op z'n hoogst 347. 'In de eerste jaren van de KI kon je boer zijn en blijven als je maar goed kon melken. Inde laatste jaren moest de boer echt een goede ondernemer zijn om het hoofd boven water te zijn. Nu zijn er nog maar ruim 60 melkveehouders.' Gedurende zijn loopbaan bij de KI zat hij regelmatig langs de weg en deed hij allerlei verhaaltjes op. 'Ik hield er van om ze te vertellen. Later heb ik er eens een paar op papier gezet. Toen Harry de Graaf ze las, advi seerde hij me om ze te bundelen. Bij deze', toont hij het boekwerkje, waar van de omslag is beschilderd door Iwan de Vries. Ook dat levert weer een anekdote op. 'Hij is mijn over- Hun werken maken ze ieder afzon derlijk. Niettemin vormt een groep Texelse kunstenaressen die geza menlijk exposeren in galerie Zeewinde een hechte club met el kaar. Zondag is hun werk te be wonderen in de galerie aan Kogerstraat 4 in Den Burg tijdens een open dag. Gebakken voorwerpen en diverse schilderijen sieren het atelier van Hanneke Peetoom. En op de boven verdieping hangen ook schilderijen De kunstwerken zijn grotendeels ge maakt door Deet Kraay, Thea van Heerwaarden, Ruth de Ruwe, Duwie Bakker, Cecile de Boer en Ellen de Vries. Allemaal Texelse kunstenares sen die zich professioneel of voor de hobby met kunst bezighouden. Van Deet Kraay zijn onder meer gas gestookte en houtgestookte vogels te bezichtigen. 'Het zijn allemaal Texelse vogels. Er zitten geen exoten tussen.' Ook zelfgemaakte vazen staan opgesteld. Kraay is al zo'n vijf tien jaar professioneel kunstenaar. Haar werken worden landelijk geëx poseerd. Ruth de Ruwe startte drie jaar geleden haar carrière, nadat ze eerst de administratie bij een bedrijf had verzorgd. 'Dit kriebelde toch te veel Van haar zijn pastels en gouaches (schilderijen) te bewonde ren met Texelse landschappen. Ze heeft zich ook toegelegd op fotogra fie. 'Op het hoofdkantoor van Shell komt een expositie van foto's van landschappen te hangen.' Thea van Heerwaarden en Duwie Bakker beoe fenen het maken van aquarellen voor de hobby. Van hun hand zijn diverse aquarellen met eveneens Texelse landschappen te zien. Bakker: 'Zo'n vijf jaar geleden ben ik met cursussen begonnen bij Hanneke Peetoom. Maar eigenlijk schilder ik mijn hele leven al.' Van Heerwaarden begon ook vijf jaar geleden met het volgen van les bij Peetoom. Een rondgang langs de geëxposeerde werken leert dat ze met toewijding en liefde voor de omgeving gemaakt moeten zijn. De open dag wordt zondag gehou den van 12.00 tot 17.00 uur. Diverse kunstenaressen en kunstenaars, deels van de overkant, zijn aanwezig om uitleg te geven over hun werken Peetom zegt met de open dag de drempel van het atelier, waarvan zij zo'n vijf jaar eigenaar is, te willen beslechten. 'Vroeger was dit een dure galerie. Toen kwamen er met veel Texelaars.' ■cXFOSlClc POWt'H Vlnr: Ruth de Ruwe, Hanneke Peetoom, Thea van Heerwaarden, Duwie Bakker en Deet Kraay van wie zondag werk te bezichtigen is galerie Zeewinde. (Fotn Jemon nm

Kranten Regionaal Archief Alkmaar

Texelsche Courant | 2001 | | pagina 6