Grondig verbouwd NIOZ vanmiddag officieel heropen
kraan
Stukje zeebodem
met lift naar boven
Zeewater stroomt hier
gewoon uit de
Hpi
Open dag
.TEXELSE ]Q C0URANT'
Expo Waantij
College positief
over verplaatsing
schapenboet Ran
Jeugd De Krim beste zaalvoetballers
Ontheffing vot
knalapparaatl
Het NIOZ met de dne nieuwe verdiepingen. C
gebouw.
Zo'n achthonderd kubieke meter
(800.000 liter) water kan er in de
kelders worden opgeslagen. En op
alle verdiepingen stroomt het zee
water straks uit de kraan. De reno
vatie van het Aquariumgebouw van
het Koninklijk Nederlands Instituut
voor Onderzoek der Zee (NIOZ) is
één van de paradepaardjes van de
verbouw en uitbreiding die het in
stituut op 't Horntje de afgelopen
anderhalf jaar onderging. De
nieuwbouw werd vanmiddag, als
alles volgens plan is verlopen, ge
opend door koningin Beatrix.
De witte golf op de nieuwe blauwe
buitengevel van het vernieuwde
Aquariumgebouw is slechts een
voorproefje van de hoeveelheden
water die zich in het gebouw bevin
den. Duizenden liters zeewater kun
nen er straks weer per uur worden
gepompt via diverse systemen die de
afgelopen anderhalf jaar grondig zijn
aangepakt. Met hetzelfde gemak
waarmee in een woonhuis drinkwa
ter uit de kraan stroomt, komt in het
Aquariumgebouw het zeewater uit de
kraan. In het gebouw kunnen daar
door tal van proeven en experimen
ten worden uitgevoerd die anders op
zee zouden moeten gebeuren,
circulatie zit zodanig in elkaar
onderzoekers afzonderlijk kunnen
bepalen op welke manier zij het zee
water willen hebben voor een onder
zoek.
De nieuwbouw van het NIOZ en
Alterra is morgen (zaterdag) te
bezichten tijdens de open dag
Verspreid over een groot deel van
het complex verzorgen 125 me
dewerkers van het NIOZ en
Alterra liefst 51 demonstraties. Er
wordt tekst en uitleg gegeven
over onderzoek dat verricht
wordt, in de Oceaanloods staan
materialen opgesteld waarmee
op zee wordt gewerkt en bezoe
kers kunnen zelf diverse onder
zoeken verrichten. Via een uitge
stippelde route kan iedereen op
eigen gelegenheid door het ge
bouw lopen. De route begint bi)
het hoofdgebouw aan het Lands-
diep. Voor kinderen zijn ook en
kele speciale proefjes uitgezet.
Ze kunnen onder meer meedoen
aan een geurproef en zo net als
een schelpdier voedsel zoeken.
De nieuwe kantine wordt ook in
gericht voor kinderen. In de
Blauwe Zaal (bij de ingang van
het hoofdgebouw) worden drie
biizondere lezingen gegeven. Om
11.00 spreekt Hein de Baar over
het 'broeikaseffect en oceanen',
Kees Veth spreekt om 14.00 uur
over 'de lopende band van de
oceaancirculatie' en Jan Andries
van Franeker houdt om15.30uur
een lezing met als thema 'Antarc
tica, een ijswoestijn?' De open
dag duurt van 10.00 tot 17.00
uur.
De renovatie van het Aquarium
gebouw is een in het oog springend
project van de omvangrijke nieuw
bouw en verbouw die het NIOZ heeft
ondergaan Het complex stond ook
in de steigers voor de bouw van drie
nieuwe verdiepingen (elk duizend
vierkante meter groot) op de be
staande pavilioens. In de nieuwbouw
zijn kantoren, een nieuw laboratorium
voor de groep Mariene Biogeoche-
mie, werkruimten voor het Informatie-
en Presentatiecentrum en een
nieuwe kantine voor alle medewer
kers gehuisvest. Ook werd een nieuw
onderkomen voor onderzoeksinsti
tuut Alterra gerealiseerd. Eind no
vember vorig jaar verhuisde Alterra
van de voormalige mosselverwater-
plaats aan de Zuiderhaaks naar het
nieuwe pand. Met de nieuwbouw
moet het ruimtetekort waar het NIOZ
al jaren mee kampt voor een aanzien
lijk deel worden teruggedrongen. Op
woensdag 14 november 2001 gaf
toenmalig wethouder Peter Bakker
het officiële startsein voor de werk
zaamheden.
Aquariumgebouw
Het Aquariumgebouw, eind jaren zes
tig gebouwd, stond aanvankelijk op
de nominatie gesloopt en herbouwd
te worden. Uit nader onderzoek bleek
dat de buitenkant aan vervanging toe
was, maar dat het twaalf meter hoge
gebouw toch niet plat hoefde. Wel
moest het binnen grondig worden
opgeknapt.
Een van de ruimten die onder handen
werd genomen, was de filtergalerij,
de ruimte waar zeewater uit het Mars
diep in het pand wordt gelaten De
reservoirs waarin het water wordt op
gevangen werden voorzien van een
nieuwe coating. Een anderhalve me
ter dikke zandlaag die gebruikt wordt
voor filtering van het water werd ver
vangen. 'Er is 180 ton nieuw zand in
aangebracht', vertelt Fen Schilling
van het NIOZ. De Hoornder was de
afgelopen vijf jaar verantwoordelijk
voor de bouwwerkzaamheden en de
voorbereidingen
Vanuit de filtergalerij stroomt het wa
ter naar een bassin van 264 kubieke
meter voor de eerste opslag. Vandaar
wordt het verdeeld over tien zogehe
ten secties met elk drie waterbassins.
Vanuit die secties kan het water af
zonderlijk worden rondgepompt door
het gebouw. Schilling: 'Per sectie kan
het zoutgehalte, de PH-waarde en de
temperatuur worden bepaald Vóór
de renovatie kende het Aquarium
gebouw vijf secties.
Het zeewater komt uiteindelijk terecht
in de klimaatkamers op de boven-
gelegen verdiepingen, tijdens de re
novatie werden negen nieuwe
klimaatkamers gebouwd. Twee be
staande werden vernieuwd. In totaal
telt het gebouw veertien klimaat
kamers. Schilling 'In die kamers kun
nen onderzoeken en experimenten
worden uitgevoerd. In de kamers
kunnen temperaturen van nul tot der
tig graden worden gecreëerd. Het
zeewater kan ook kunstmatig op
temperaturen van nul tot dertig gra
den worden gebracht. Dat gebeurt
VRIJDAG 4 APRIL 2003
Kunstenaarsgroep Waantij t
tert de opening van het NIOZ
Alterra op met een mim-expi
tie. In de vleugels van beide
stituten worden zo'n dertig,
ken opgehangen. De r
expositie is te bezichten tijdi
de open dag. De werken,
staand en nieuw, verwijzen n
de wetenschappelijke instel
van beide instituten. Them-
'experiment'. Pieternel Geuit
Gerda Lont zijn voor de gele»
heid mede-exposant bij Waal
met een nieuw warmtewisselings-
systeem op de bovenste verdieping
van het Aquariumgebouw Het werd
door Schilling, collega's en raad
gevend ingenieursbureau Temid uit
Heerhugowaard ontwikkeld. 'Voor
heen brachten we het zeewater op
temperatuur met een koelspiraal die
in een proefopstelling werd gehan
gen. Maar als zo'n spiraal lek raakte,
was het einde proef. Dat is nu voor
bij.' In de kelder staan in totaal 35
pompen om het water te rond te la
ten gaan. 'Daarmee bereiken we ook
andere delen van het complex. De
waterpartij bij de ingang van het
hoofdgebouw wordt vanuit het
Aquariumgebouw van stromend zee
water voorzien.'
Zout
Nieuw is een installatie in de kelder
waarmee het wat zoetere Wadden
zeewater voortaan ter plekke op
Noordzeekwaliteit kan worden ge
bracht. Schilling: 'Waddenzeewater
heeft een zoutgehalte van 2,5 pro
cent. Noordzeewater is wat zouter en
heeft een gehalte van 3,45 procent.
Vóór de verbouwing konden we hier
alleen met Waddenzeewater werken.
Als we Noordzeewater nodig hadden,
moesten we dat eerst met een schip
op de Noordzee gaan halen. We heb
ben nu een zoutlab gebouwd met een
mengtank, waarin we zout kunnen
toevoegen aan het water. Bij het tes-
op de mobiele telefoon als er iets mis
gaat. Schilling: 'Dan hoeft niet met
een de technische dienst op te dra
ven als iemand bijvoorbeeld per on
geluk het toedieningssysteem van
perslucht buiten het zeewater heeft
laten hangen.' De klimaatkamers op
de experimenteervloer zijn voortaan
bereikbaar met een nieuwe lift waarin
gewichten tot twee ton kunnen wor
den vervoerd. 'Daarmee is het moge
lijk bijvoorbeeld een stuk zeebodem
naar boven te brengen. Met een ta
kel kan het daarna intact in één van
de klimaatkamers worden gelegd
voor verder onderzoek. Voor de reno
vatie moesten dergelijke gewichten
met touwen naar boven worden ge
hesen. Dat was soms levensgevaar
lijk Bij de experimenteervloer is een
nieuwe tussenverdieping aange
bracht voor de zogeheten natte tafels
die eerst in het hoofdgebouw ston
den. Deze tafels zijn eveneens voor
zien van stromend zeewater en pers
lucht, zodat er onderzoek aan onder
meer bodemdieren kan worden ver
richt.
Zeewater dat met meer nodig is,
wordt geloosd op het zogeheten
zeewaterriool. Voordat het water het
pand verlaat, wordt het eerst gerei
nigd. Speciaal voor het nieuw
gebouwde pathogeen laboratorium is
een extra zuiveringsinstallatie ge
bouwd. 'In dat laboratorium kan on
derzoek worden gedaan naar dieren
die niet voorkomen in de Waddenzee
of de Noordzee. Dat water kan be
smet zijn met ziekten die daar even
min voorkomen, dus dat moet extra
goed worden gezuiverd. Het zeewa
ter wordt met UV-stralmg behandeld
en verhit tot tachtig graden. Bij die
temperatuur moeten alle micro-orga-
msmen worden gedood. Het gaat
daarna ook nog ook door koolstof-
ten bleek dat acht zakken industrie-
zout precies genoeg zijn om één
mengtank met Waddenzeewater
naar het Noordzeegehalte te bren
gen.' Met sensoren wordt het gehalte
bijgehouden. Als het op het juiste
percentage is gekomen, wordt een
beheerder automatisch gewaar
schuwd met een berichtje op zijn
mobiele telefoon. Vanuit de meng
tank (25 kuub) wordt het verzoute
zeewater naar een buffertank ge
pompt en vandaaruit naar eén van de
tien secties.
Elf van de veertien klimaatkamers
bevinden zich op de experimenteer
vloer van het Aquariumgebouw. Die
ruimte werd bij de bouw eind jaren
zestig dusdanig ingericht dat er tot
anderhalve meter hoogte zeewater
ingelaten zou kunnen worden. Op die
manier zouden onder meer scholen
vissen bestudeerd worden 'Maar dat
systeem werkte toch niet. Het is nooit
gebruikt.' De nieuwe kamers zijn tot
nu toe alleen getest. Binnenkort be
ginnen de eerste drie onderzoeken in
de klimaatkamers. Die hebben be
trekking op bodemdieren. 'We begin
nen met onderzoek naar hun energie
huishouding', vertelt Katja Philippart.
één van de toekomstige gebruiksters
van de klimaatkamers 'We gaan be
kijken waaraan zij hun energie beste
den.' Ook wordt onderzoek gedaan
naar het effect van verschillende
algensoorten op de groei van ver
schillende schelpdieren en interactie
tussen voedselzoekende krabben
(predatoren). Philippart vindt het een
voordeel dat de omstandigheden in
de klimaatkamers zelf in de hand
kunnen worden gehouden. Onge
wenste neveneffecten op de experi
menten door bijvoorbeeld tempera
tuurwisselingen worden daardoor
uitgesloten.
De kamers zijn uitgerust met waar-
schuwingsapparatuur, zodat gebrui
kers automatisch een sms-je krijgen
IFölo s Je'oer van Hnrtum)
filters, zodat er geen pcb's in zee
kunnen komen.' Drie beheerders zijn
straks verantwoordelijk voor de circu
latie van het zeewater in het
Aquariumgebouw.
Laboratorium
Het nieuwe geavanceerde chemisch
laboratorium in de nieuwe verdieping
boven paviljoen-C betekent een
flinke vooruitgang voor de groep
Mariene Biogeochemie. De groep,
die in 1993 van de Technische Uni
versiteit in Delft naar het NIOZ ver
huisde, was jarenlang gehuisvest in
een houten gebouw dat uit units be
stond. 'Omdat de analyse-appara-
tuur waar wij mee werken veel
warmte produceert, liep de tempera
tuur in dat gebouw soms op tot der
tig, vijfendertig graden', vertelt
afdelingshoofd Jaap Sinninghe
Damsté. 'Dat werkte met echt pret
tig. Ook was de vloer er niet stabiel.'
Voor één van de apparaten werden
door de vloer heen betonnen palen
aangebracht, zodat dat apparaat in
ieder geval schokvrij stond als ie
mand voorbij liep.
In het nieuwe laboratorium zijn die
problemen verleden tijd. De ruimte
wordt goed op temperatuur gehou
den en geventileerd. De medewer
kers zijn gehuisvest in de nieuwe kan
toren rondom het lab. De groep
Mariene Biogeochemie doet onder
zoek naar klimaten en klimaats
veranderingen in het verleden. Op
basis van onderzoek van organische
verbindingen in de zeebodem kan de
temperatuur van zeewater in het ver
leden worden vastgesteld. Aan de
hand daarvan kunnen uitspraken
over het klimaat in vroegere tijden
worden gedaan. Sinninghe Damsté:
'Weergegevens worden pas sinds
zo'n tweehonderd jaar bewaard. Om
het klimaat van daarvoor te weten te
komen, zijn we aangewezen op an
dere methoden. De organische ver
bindingen werken als een soort
paleothermometer dus. We willen
weten wat de menselijke invloed op
klimaatveranderingen is, maar daar
voor moet je ook de natuurlijke ver
anderingen van het klimaat in kaart
brengen.' De voormalige ruimte van
de groep (gebouw-H) gaat over naar
de Vogelgroep van het NIOZ. Die ver
laat daarvoor paviljoen-E.
De nieuwe kantine is gebouwd boven
paviljoen-D. Hij vervangt de oude die
in het hoofdgebouw gevestigd was.
Schilling: 'Dat was soms net een kip
penhok, waar je bijna moest brullen
om elkaar te kunnen verstaan. In ver
gelijking daarmee heerst in de nieuwe
ruimte een serene rust.' Daarvoor
zorgen onder meer absorberende
plafondplaten. In de kantine is ruimte
voor 150 mensen. Ruud Boom zorgt
er tussen de middag voor een vol
waardige catering. De kantine is voor
medewerkers van het NIOZ en
Alterra. De laatsten hadden kort na de
verhuizing nog weinig zin om er de
pauzes door te brengen. Inmiddels
hebben ze er een tafel betrokken. De
ruimte is geschikt voor rokers en met-
rokers. Voor de laatsten is een hoekje
ingericht waar de rook wordt afgezo
gen. Boven het naastgelegen pavil-
Onderzoekers van de groep Mariene Biogeochemie in hun nieuwe laboratorium boven het C-paviljoen.
joen-E is de nieuwe ruimte van Alterra
gehuisvest. Er zijn kantoren en
onderzoeksruimten in het pand ge
vestigd.
Oplevering
De drie nieuwe verdiepingen hadden
aanvankelijk 1 september vorig jaar
opgeleverd moeten worden De
bouw liep tien weken vertraging op,
doordat er extra werkzaamheden aan
de nieuwe vloeren moesten worden
verricht. Het Aquariumgebouw werd
een paar weken geleden opgeleverd.
'Dat was ook wat later dan gepland.
Dat kwam doordat we nog wat moes
ten bijsturen in de opstellingen', aldus
Schilling.
De werkzaamheden kostten ruim
€10.500.000,- (exclusief BTW). Ze
werden gefinancierd door de Neder
lands Wetenschappelijke Organisatie
(NWO) waar het NIOZ onder valt.
Hoofdaannemer was IBC Offringa uit
Leeuwarden. Het bedrijf GTI uit Am
sterdam verrichtte de werktuig
bouwkundige werkzaamheden,
Fabricon uit Den Helder zorgde voor
de elektra en Siemens voor de regel
techniek. Texelse aannemers waren
met bij de bouw betrokken. Zij waren
daar destijds na de aanbesteding
ontstemd over.
De verbouw is nog niet voltooid. De
afgelopen anderhalf jaar zijn een paar
projecten op de lange baan gescho
ven. Schilling: 'In het Aquarium
gebouw zouden aanvankelijk twintig
klimaatkamers komen, maar voor de
laatste zes was geen geld meer We
hebben wel de voorzieningen aange
bracht. zodat ze later alsnog kunnen
worden aangelegd De Wadvogel-
unit, een gebouw waar eb en vloed
kunnen worden nagebootst zodat
vogels in het gebouw in natuurlijke
omstandigheden kunnen worden
geobserveerd, zou aanvankelijk een
betere verwarming krijgen. De tem
peraturen in de ruimte kunnen nu wel
beter worden geregeld, de tempera
tuur van het zeewater nog met. De
verbouwing van de hoofdgebouw
bleef beperkt tot het opknappen van
alleen de buitenkant. Binnen moeten
later de stenen vloeren nog worden
vervangen en er moeten nog nieuwe
plafondplaten worden aangebracht.
Voor de langere termijn liggen er con
crete plannen op tafel om logeer-
gebouw De Potvis op te knappen, er
komt een nieuw kantoor voor de
dienst Zeetechniek (naast de
Oceaanloods) en een nieuwe opslag
voor formaline (naast het forma-
linelab). Architectenbureau Jan Visser
werkt aan de bouwtekeningen.
Tijdens de verbouw werd ook een
nieuw gebouwbeheersingssysteem
aangelegd, waarmee het klimaat in
het gehele complex via computerpro
gramma's wordt geregeld. Het sys
teem zorgt voor verwarming en ven
tilatie. 'Daarbij wordt ook rekening
gehouden met zon- en schaduwzij
den van het gebouw, zodat het overal
dezelfde temperatuur is En ook het
licht wordt ermee in de gaten gehou
den. Als iemand hier in het weekend
kwam, trok hij soms een spoor van
licht achter zich aan door het ge
bouw. Nu gaat dat na tien minuten
vanzelf weer uit.' Een aanpas: 9e
geen enkele medewerker cr dc
kan zijn, is de nieuwe
installatie. Tot in de meest afajhe
plekken in de kelders
Aquanumgebouw zijn meldiro
de receptionisten luid en dus
horen.
Jeroen var
Bakken met stromend zeewater in één van de klimaatkamers.
De monumentale schapenboet van
Joop Ran aan de Veenselangweg
mag wat het college betreft wor
den verplaatst naar Skillepaadje 8
op de Hogeberg als aan een aan
tal voorwaarden wordt voldaan. Hij
moet goed in het landschap wor
den ingepast, zijn agrarische func
tie behouden en op minstens hon
derd meter afstand van andere
bebouwing blijven, terwijl gebruik
moet worden gemaakt van oor
spronkelijke bouwmaterialen. Voor
de verplaatsing is geen subsidie
beschikbaar.
Ran wil van de in verval zijnde boet
af, omdat hij op grote afstand van de
weg in bouwland staat, wat onprak
tisch is. Hij zou wel voor opknappen
voelen, maar alleen als er een flinke
subsidie tegenover staat. Daar ziet
het met naar uit, hoewel de boet op
de rijksmonumentenlijst staat.
Daarom wil hij de boet overdoen aan
Sjef Brugemann en verplaatsen naar
diens grond aan het Skillepaadje. Er
is dan wel een procedure nodig bij de
Rijksdienst voor Monumentenzorg
om de boet van de monumentenlijst
Ze verloren slechts één wedstrijd, de
andere werden zonder al te veel
moeite gewonnen. Tekenend was het
treffen met de leeftijdsgenootjes van
De Koog, die met maar liefst 7-0
werden verslagen, op een moment
dat het kampioenschap van de
Texelse zaalvoetbalcompetitie eigen
lijk al binnen was. Na afloop kregen
de mannen van De Krim E1 de bloe
men waarop ze dus alle recht had
den. Trots poseren op de bovenste rij
(van links naar rechts) coach Twan
Krafft, Gydo Uriot, Ruben Legierse,
Maik Huisman en begeleider Jan den
IJzerman Op de onderste rij. reserve
Jordi Uriot, Julien den IJzerman,
Thom Krafft en Alwin Zwaan. Team
genoot Coen Dros staat niet op de
foto.
af te krijgen. Als bij overleg ir
initiatiefnemers blijkt dat ze
zijn aan genoemde voorwaard
voldoen, kan de herbouw vandr
aan het Skillepaadje worden r
lijk gemaakt met een vrijsté
procedure volgens artikel 11'
Wet op de Ruimtelijke Ordenin
Agrariër M.H. Witte ondervir
zijn bedrijf in polder De Eent
veel schade van grauwe g<
die het vooral op de kroki
hebben voorzien. Omdat h(
lukt om de vogels op andere
weg te houden, krijgt hij vi
college tijdelijk vergunning o
knalapparaat te gebruiken.
Volgens artikel 7 van de Alg
Plaatselijke Verordening is het
den om zo'n apparaat in weit
hebben in verband met de
voor de omgeving. Als void
rekening wordt gehouden mei
gen en natuurgebieden kan
ontheffing worden verleend. H
lege heeft besloten dat te doe'
wel Faunabescherming daar 5
tegen heeft gemaakt in verba
het naburige rotganzenreserv
De Schorren. B en w vinden
apparaat aanvaardbaar is, rus
zien de betrekkelijk grote afsb
woningen en de genoemde nat
bieden. Er gelden wel voorat
zoals een minimale afstand'
meter van de openbare weg
maal 200 meter afstand tol
bebouwing en natuur, maxirr.
knallen per uur overdag en vü
len per uur 's nachts. Het af
mag alleen tussen 7.00 en 21
in werking zijn en per locatie"
meer dan één apparaat in
zijn. Het is de eerste keer 4
een knalapparaat ontheffing
verleend, wat niet wil zeg» F
deze apparaten op Texel met' F
gebruikt.
Fen Schilling begeleidde de verbouw en nieuwbouw bij het NIOZ.
