gerestaureerde toren kan er weer jaren tegen
Met metaaldetector
speuren naar ankers
BQHB
:Êi
-rinnering redding Kious onthuld
NIOZ wil onderzoek
naar schade visserij
Oldtimers met en zonder startproblemen
.TEXELSE y'COURANT'
Beklimming
-
fa
f arpconcert in
Waalder kerk
Waterleiding
opnieuw stuk
Ouverture van
ringsteekstrijd
Golf voor Unicef
VRIJDAG 27 JUNI 2003
Berenders kunnen binnenkort
tegen hun kinderen zeggen
ie 's zondags in bed moeten
In, totdat de klok heeft geluid,
r'kitbedrijf Elko Vermeulen legt
dagen de laatste hand aan de
C uratie van de toren. Het haan-
I inmiddels terug, de afbraak
f de steigers is begonnen en
enkort keert ook het uurwerk
En dan is de 22,38 meter
toren weer 'spie en span'
Oosterend Present en de ko-
|e jaren.
het laatste dat nog moet ge
in', zegt Elko Vermeulen wijzend
vervangende deur als hij de
betreedt. 'Als ook de echte deur
ir inhangt, is het werk hier echt
Zowel binnen als buiten is een
aar lang gewerkt aan de toren
ie Maartenskerk om hem in juli
isdefeesteliikheden goed voor
ig te laten komen,
periode was de toren groten-
aan het zicht onttrokken door
ars en een groot netwerk. Bin-
verd al het houtwerk vervangen
iiten werden nieuwe muurankers
Éibracht, stenen en stucwerk
«gemaakt en al het voegwerk
igen. Vanwege het vervoer van
materieel konden inwoners van
u-ijrp meermalen niet op het Kerk-
®"of in de Oesterstraat komen en
erkzaamheden leverden soms
isoverlast op. Aan de andere
werd het ook stil in het dorp,
itde klok niet meer kon worden
Om al het oude hout uit de toren te
krijgen, werd bovenin een ijzeren balk
gemonteerd, waaraan een takel werd
gehangen. 'Het was nog een heel
werk om daar aan te komen. Een ta
kel met een ketting van acht meter
voor in een boerenschuur is geen
probleem, maar een takel met een
ketting van meer dan vijfentwintig
meter was heel wat lastiger te vinden.
Uiteindelijk hebben we er maar één
gekocht, omdat dat nagenoeg even
duur was als huren.' Met de takel
werden daarna de houten balklagen
en de klokkenstoel, die deels uit hout
en deels uit spoorbielsen bestond,
naar beneden getakeld. 'We hebben
alles gestript' Ook de zeshonderd
kilo zware kerkklok (in 1598 gegoten
door Hendrik Wegewart uit Kampen
en oorspronkelijk bestemd voor de
toren van Luttekebroek) werd met
behulp van de takel uit de klokken
stoel verwijderd en tijdelijk aan een
spant van het dak gehangen.
In de werkplaats van Vermeulen wer
den ondertussen nieuwe balken en
een nieuwe klokkenstoel geprepa
reerd. 'Die bestaat uit balken van
twintig bij dertig centimeter. De lang
ste zijn ongeveer zeseneenhalve
meter lang en wegen zo'n 250 kilo.'
Met behulp van deuvels (houten pen
nen) werd de constructie in de toren
in elkaar gezet. 'Je kunt het vergelij
ken met het vierkant van een stolp
boerderij. Dat gaat op dezelfde wijze.'
De nieuwe balklagen werden op
exact dezelfde manier aangebracht
als de oude.
van de architect. Die vond dit toch
mooier.'
Metaaldetector
Aan de buitenkant gingen bouwvak
kers met gespecialiseerde metaalde
tectors aan de slag om alle restanten
terug te vinden van de ruim 140
muurankers die tot 1968 zichtbaar
waren aan de buitenkant. Bij de re
paratie in dat jaar werden de ankers
tot een diepte van ongeveer tien cen
timeter weggezaagd uit de ander
halve meter dikke muur. De rest van
de ankers, die over de hele muur
breedte zaten, liet de gemeente, ei
genaar van de toren, destijds zitten.
'Die restanten waren aan het roesten
geslagen, dus ze moesten nu over de
gehele lengte uit de muur worden
verwijderd. Op oude tekeningen
stond wel waar ze ongeveer zaten,
maar we hebben er toch ook maar
een detector bijgehaald. Op enkele
ankers na hebben we ze allemaal te
ruggevonden.' Vermeulen kon 119
ankers volledig uit de muur laten hou
wen. Zesentwintig hoekankers en
twee gewone muurankers waren niet
meer weg te halen. 'Die hebben we
tot een diepte van dertig centimeter
weggezaagd en geïsoleerd Er wer
den 45 nieuwe ankers aangebracht
die ook aan de buitenkant weer te
zien zijn. Met gegalvaniseerde kram
men zijn de ankers binnen aan de
balklagen bevestigd. 'Het verhaal
gaat dat de toren in de negentiende
eeuw zwaar is getroffen door de blik
sem, waarna een deel van de toren
itde Kioc
l.Oeze week werd het steiger-
verwijderd, waardoor de
lemaakte toren vanaf de
>er goed te zien was. De to
il 1968 voor het laatst onder
genomen, nadat de kerk
lig was gerestaureerd.
Binnenkant
Ikfen van binnen naar buiten
vertelt Vermeulen. .Eerst
Wen naar boven gewerkt en
••wjïn we buitenlangs weer te
ar beneden verder gegaan.'
Dirk Trap maakte de nieuwe trappen
en bordessen die de lange houten
ladders vervangen. Het beklimmen
van de toren is daardoor eenvoudiger
geworden. 'Die ladders konden nogal
wiebelen als je naar boven moest.'
Van het oorspronkelijk plan om de
binnenmuren wit te schilderen werd
gaandeweg de bouw afgezien. Op
sommige plaatsen zit verf, maar op
de meeste plekken zijn verschillende
soorten stenen en kloostermoppen te
zien. Vermeulen: 'Dat was op advies
nieuw moest worden gebouwd. Om
dat ze bang waren dat het nieuwe
deel van het oude deel zou schuiven,
zouden zoveel muurankers zijn aan
gebracht', vertelt Vermeulen, terwijl
hij de bevestiging met krammen
toont. 'Maar het fijne weet ik er ook
met. Als ik met pensioen ben, wil ik
dat toch nog eens gaan uitzoeken.
Maar die 45 kunnen samen met de
balklagen de boel goed bij elkaar
houden.' Ter hoogte van de klok zgn
over de gehele breedte van de toren
ook nieuwe trekankers aangebracht
Aannemer Elko Vermeulen wijst op één van de nieuwe muurankers. Foto Jeroen w
die, als het nodig is, kunnen worden
aangedraaid.
Zolder
Bij het weghalen van de haan en de
windwijzer ontdekten de bouwers dat
het dak van de toren in slechte staat
verkeerde. Omdat de haan en de wij
zer in 1968 verkeerd waren beves
tigd, had er jarenlang water naar bin
nen kunnen lekken. 'Toen we binnen
de meubelplaten weghaalden, zagen
we dat alle lijmnaden verrot waren.
We hebben besloten het hele dak dan
maar te vernieuwen. We hebben
nieuwe planken aangebracht en
daarop nieuwe leien en nieuw lood.
Met al die materialen moet het dak er
zeker tachtig jaar tegen kunnen.Voor
de galmgaten. Bij alle openingen van
de toren zijn roosters aangebracht,
zodat kraaien er geen nesten meer
kunnen bouwen. De dieren zorgden
regelmatig voor een hoop troep op de
begane grond. Met een hogedruk
spuit werden de stenen en het stuc
werk schoongespoten. Rond de
trans (op 18,85 meter hoogte) kwam
een nieuw hekwerk en de omloop zelf
werd voorzien van een nieuwe vloer.
Vermeulen wijst even de namen die
in de dakspanten staan gegraveerd.
Ze zijn afkomstig van mensen die aan
de toren werkte. 'Hier heb je twee
keer Cees Koopman staan. Eerst op
21 augustus 1964 toen hij nog leer
ling-timmerman was, en hier op 3
maart 2003, maar dan als uitvoerder.'
Tevreden
Koster Bep Mechielse, die dinsdag
een tocht naar boven achterwege
moest laten vanwege problemen met
haar voeten, is tevreden met de res
tauratie. 'Hij ziet er toch weer gewel
de haan en de windwijzer werd een
nieuwe constructie bedacht, zodat er
geen water meer kan binnensijpelen.
Onder toeziend oog van diverse be
trokkenen zette Co Mechielse, de
man van kosteres Bep Mechielse,
dinsdagochtend de haan terug op
zijn plaats Het plaatwerk dat aanvan
kelijk vernieuwd had zullen worden,
was nog in goede staat, zodat vergul
den voldoende was.
De drie wijzerplaten zijn wel ver
nieuwd. Het uurwerk staat nog bij 'De
Klok' in het Brabantse Aarle-Rixtel.
'Dat is een knap ingewikkeld karwei,
want de wijzerplaten hangen alle drie
net op een andere hoogte.' Ter
hoogte van de klok werden nieuwe
houten galmborden aangebracht in
Zo'n driehonderd Oosterenders
hebben de afgelopen tijd de to
ren beklommen. Die was voor de
gelegenheid drie weekenden
opengesteld. Voor €2,-per per
soon mochten de inwoners van
het dorp naar boven. 'Het eerste
weekend waren er 45 mensen,
het tweede 95 en het laatste
weekend 145', vertelt Elko
Vermeulen. 'Sommigen zag je elk
weekend langs komen.' De
brandweer en de gemeente, die
toestemming hadden gegeven,
stelden als voorwaarde dat niet
meer dan tien mensen tegelijk
naar boven gingen. De minimum
leeftijd was tien jaar en kinderen
moesten worden begeleid door
een ouder. De opbrengst van
€600.- is bestemd voor de reali
satie van beeldengroep De
Beurzende Vissers van Anna de
Visser. Die komen er op initiatief
van Arjan Trap. De beelden wordt
geplaatst bij de barometer op de
kerkmuur.
dig uit. Hij is weer als nieuw. Ik vind
het alleen jammer dat de gemeente
het cachot dat vroeger op de begane
grond zat niet heeft teruggebracht.'
Ze vindt het fijn dat de lange ladders
zijn vervangen door een gewone trap.
'Dat is een luxe.'
Het met de hand luiden van de klok
hoeft straks met meer. Na de restau
ratie wordt de klok mechanisch aan
gestuurd. Hoe dat in de praktijk gaat,
kan Mechielse nog niet zeggen. 'In de
zomer is lekker om de klok te luiden,
maar m de winter en als het regent is
het soms toch wat minder prettig als
om half acht de wekker gaat. Maar
het is wel mooi. Je bent dan de enige
op straat, dus we konden vaak in
pyjama of nachtjapon naar de toren.'
Een keer leidde dat tot lichte op
schudding. omdat dokter Barnard
daar graag een foto van wilde maken.
'Hij had ons zo een keer over straat
zien lopen. Een tijdje later was Jacob
(haar zoon, red.) de klok aan het lui
den, terwijl ik op Spang de hond aan
het uitlaten was. Aan het luiden kon
ik horen dat hij ergens van was ge
schrokken. Wat bleek nou. Terwijl hij
bezig was, ging opeens langzaam de
deur open en kwam Barnard binnen.
Hij wilde graag die foto maken dat wij
daar in pyjama stonden.'
Texelse
De restauratie is grotendeels door
Texelse bedrijven begeleid en uitge
voerd. Naast Vermeulen werkten ook
Schildersbedrijf Bremer en Duinker
Elektra Techniek uit Oosterend mee
Lex Annema en Gerard Huisman van
Architektenburo Texel (van Jan Vs-
ser) maakten de tekeningen. Willem
van Duijn was namens de gemeente
betrokken bij de werkzaamheden De
gemeenteraad stelde vorig jaar
€382.000,- beschikbaar voor de res
tauratie. Dat geld komt uit het
egalisatiefonds voor torens, waar de
gemeente jaarlijks €45.000,- in stopt.
Met de onderlinge sfeer tussen de
bouwers zat het volgens Vermeulen
de afgelopen maanden wel goed. Hij
toont een bericht dat Texdok stuurde
op het moment dat de haan daar
werd verguld. Het 'Texdok Pluimvee
Team' deelt daarin droogjes mee dat
'na grondig diergeneeskundig onder
zoek is gebleken dat de haan is over
leden aan de klassieke vogelpest'. In
een mailtje terug stelt Vermeulen op
dezelfde toon 'dat hij de dier
geneeskundige deskundigheid van
Texdok toch in twijfel stelt en dat de
haan boven alle verdenkingen staat.
Alleen de gewnchten en de poten
behoeven genezing.'
Jeroen van Hattum
en zijn redder Cor Boekei bij de zojuist onthulde plaquette op het Stoombootkoffiehuis die herinnert aan de dag dat de
Kious uit het water werd gered. (Foto Jeroen van Hattum
Mig co-piloot Harold E. Kious
or Boekei hebben woensdag-
ond bij het Stoomboot-
ihuis in Oudeschild een
ette onthuld die herinnert aan
3ar riding van Kious uit de Wad-
ee tijdens de Tweede Wereld-
dit jaar zestig jaar geleden dat
in zee belandde, nadat de B-
'ise O'day waarin hij vloog met
Ralph Felton op 4 maart was
leschoten door de Duitsers. Cor
el, Willem Griek en Kees Krijnen
Pdat moment aan boord van de
;r Wagemaker waren, redden
Kious met een sloep uit het water,
nadat Teso-kapitein Piet Vlas een
order van de Duitse bezetter om hem
te laten liggen in de wind had gesla
gen. De in Alberquerque (New
Mexico) wonende Kious komt sinds
1987 elk jaar naar Texel, nadat Willem
Bakker en Jaap Bakker hem in 1986
hadden opgespoord
De onthulling van de plaquette op het
gebouw waarin hij zestig jaar geleden
werd opgevangen, was een verras
sing voor de 86-jarige piloot. 'Tot een
paar dagen geleden wist ik hier niks
van. Ik vind het een grote eer', ver
telde hij na de onthulling. Kious her
innerde aan de omgekomen
bemanningsleden van de andere B-
17 bommenwerpers die die dag ook
in zëe stortten. 'Zij hebben het niet
gered. Ik had het geluk het te overle
ven.' Boekei, de enige redder die nog
in leven is, onderging de onthulling
uiterlijk gelaten. 'Ik laat het maar over
me heen gaan.' De koperen plaquette
is op verzoek van het zogeheten
KGB-fonds (Krijnen, Griek en Boekei)
gemaakt door NlOZ-instrumenten-
maker Herman Boekei, een achter
neef van Cor Boekei. Er staat op ver
meld wanneer en door wie Kious uit
zee is gered en er staan afbeeldingen
op van de Rose O'day en de Dokter
Wagemaker.
'isten Meija Blok en Janneke
der Lugt verzorgen dinsdag in
«rvormde kerk van De Waal
derde zomeravondconcert in
>"ie van de Raad voor het
'"werk van de Texelse kerken,
'et programma staan werken
onder anderen Bach, Dussék,
'.Debussy en Prokovjev.
heeft een gedegen opleiding en
foiffddels ook veel ervaring opge-
begon haar harpstudie bij
(Heyens aan het conservato-
'"Utrecht Nadat ze het diploma
'uitvoerend musicus' had behaald,
vervolgde ze haar opleiding bij
Edward Witsenburg aan het Swee-
linck Conservatorium in Amsterdam.
Ze behaalde er in 1986 de aanteke
ning 'kamermuziek'. Daarnaast
volgde Blok lessen en meester-
cursussen bij Vera Badings, Elinor
Bennett in Wales en Ursula Holliger
in Duitsland. Al tijdens haar studie
speelde ze in onder meer het Radio
Filharmonisch Orkest, het Rotter
dams Philharmonisch Orkest en het
Brabants Orkest. Ze reisde met di
verse orkesten over de wereld en
speelde in steden als Tokio en New
York. Momenteel maakt ze deel uit
van diverse kamermuziekensembles
en remplaceert ze bij het Radio
Filharmonisch Orkest en het Konink
lijk Concertgebouworkest. Daarnaast
is ze (hoofdvak)docente aan het con
servatorium te Groningen.
Van der Lugt begon haar carrière als
student bij Blok in Groningen. Vervol
gens studeerde ze een half jaar aan
de Hochschule für Musik und Thea
ter bij professor Maria Graf Daarna
bekwaamde ze zich nog twee jaar bij
Ernestine Stoop aan het Koninklijk
Conservatorium te Den Haag. Tegen
woordig is ze als docente verbonden
aan muziekscholen in Hoogeveen en
Emmeloord.
Het harpconcert begint om 20.15 uur.
De toegang is gratis. Na afloop wordt
een collecte gehouden, als bijdrage
in de kosten.
De waterleidingen in Den Burg en
omgeving zijn gisteren opnieuw op
een aantal plaatsen gesprongen.
Dat was het gevolg van een nieuwe
poging de lekkage in de hoofd
transportleiding langs de Nieuw-
landerweg te verhelpen.
Nadat Drijver Bouw de leiding had
dichtgezet, verhoogden de pompen
in het PWN-gebouw aan de Wester-
weg de druk elders. Daardoor braken
leidingen op Zuidhaffel, aan de
Emmalaan. de Califorméweg en in de
Jonkerstraat. Dat was in de buurt van
de plekken waar anderhalve week
geleden ook al leidingen braken. Dat
was toen eveneens het gevolg van
reparaties aan de leiding langs de
Nieuwlanderweg.
Drijver Bouw, dat handelt in opdracht
van waterleidingbedrijf PWN, repa
reerde gisteren meteen de meeste
breuken. Volgens Jaap Drijver heb
ben sommige huishoudens enige tijd
zonder water gezeten. De oorzaak
van de drukverhoging wordt nog on
derzocht. De lekkage aan de leiding
langs de Nieuwlanderweg is nog met
verholpen.
Vorig jaar kon de wedstrijd niet door
gaan omdat het Hogereind openge
broken lag, maar zondag beleeft De
Waal volgens traditie de ouverture
van het ringsteekseizoen Er verschij
nen naar schatting vijftien combina
ties aan de start. Zij stellen zich op op
het terrein van de familie Van Heer
waarden aan de Bomendiek. Daarna,
vanaf 19.30 uur, rijden ze het par
cours eenmaal, om door de speaker
te worden voorgesteld aan de toe
schouwers. Bij hun tweede ronde
mogen ze een keer proefsteken, in de
derde ronde begint de wedstrijd. Zo
als gebruikelijk is er ook een
toeristenronde, waarin de vrouwen
uit het publiek een poging wagen de
ringen aan het sabel te rijgen.
Het Texels kampioenschap, georga
niseerd door menvereniging Tussen
Wad en Duin, bestaat uit in totaal
zeven wedstrijden. De andere wor
den gehouden in Oudeschild (zondag
6 juli), Oosterend (woensdag 21 juli),
op vakantiecentrum De Krim (zondag
27 juli), in De Cocksdorp (donderdag
7 augustus) en Den Hoorn (donder
dag 14 augustus). De finale is op
woensdag 20 augustus in het cen
trum van Den Burg.
Het NIOZ wil dat de Raad van State
snel een onderzoek start naar mo
gelijke schade die is ontstaan
doordat kokkelvissers vorig jaar in
delen van de tijdelijk gesloten ge
bieden in de Waddenzee mochten
vissen.
Kokkelvissers hadden daarvoor toe
stemming gekregen van het ministe
rie van Landbouw, Natuurbeheer en
Visserij (LNV). Als tegenprestatie ging
de Producentenorganisatie Kokkel
visserij akkoord met een vangst
vermindering. Tien natuurbescher
mingsorganisaties en het NIOZ
stapten twee keer naar de Raad van
State om het besluit van het ministe
rie te vernietigen. Het rechtsorgaan
wees de bezwaren echter van de
hand.
Het NIOZ heeft sindsdien alles in het
werk gesteld om een beslissing van
de bestuursrechter te krijgen over de
schade die het vissen in de tijdelijk
gesloten gebieden met zich mee zou
brengen. Maar voor het zover is,
moet minister Veerman eerst een
beslissing nemen op het bezwaar
schrift van het NIOZ. De minister
heeft dat echter nog steeds met ge
daan.
Een woordvoerster van het NIOZ be
toogde tijdens de behandeling dat de
gesloten gebieden waarin op kokkels
is gevist, met meer geschikt zijn voor
onderzoek. Ook de reeds verzamelde
gegevens zijn waardeloos geworden.
Het NIOZ lijdt daardoor financiële
schade, omdat het reeds bestede
onderzoeksgeld volgend haar in feite
weggegooid geld is. De Raad van
State doet binnenkort uitspraak.
Op de Texelse golfbaan werd zondag
een ouder-kindtoernooi gehouden,
waarbij behalve om de Renault-
wisseltrofee ook voor het goede doel
werd gespeeld. Van het inschrijfgeld
werd €100,= overgemaakt naar
Unicef. In deze wedstnjd speelden
ouder en kind samen met één bal
over achttien holes, leder sloeg op
zijn beurt af, maar vervolgens werd
met de beste bal verder gespeeld,
waarbij om beurten werd geslagen.
Met 41 stableford-punten kwamen
Bob en Jaap Hoogenraad als besten
uit de bus. volgens vader Bob dank
zij het goede spel van zijn zoon.
Goede tweede weerden Marianne en
Jaap Waverijn met 37 punten, ge
volgd door Hans en Lennert van
Maldegem (36). De neary's werden
geslagen door Marianne Waverijn en
Bob Hoogenraad, de longest drive
werd geslagen door Hans van
Maldegem.
Niet de door fonkelnieuwe terrein
wagens getrokken catamarans trek
ken zondagochtend op de haven van
't Horntje de meeste belangstelling,
maar de ouderwetse automobielen
en tractoren die op weg zijn naar een
show van oldtimers op de Oude
Rijkswerf in Den Helder. De oudste
auto is een in 1925 gebouwde
Citroën B14, sinds 1980 in bezit van
Geertje Prins uit Den Burg. Het is een
open auto, maar dat is volgens de
eigenares geen probleem, zeker met
op een zomerse dag als deze. 'De
motor geeft warmte, daardoor word
je niet koud. Alleen je rug een beetle.
En het contact met de natuur vind ik
erg fijn', vertelt ze de samen
drommende belangstellenden. Prins
is al jaren 'besmet' met het virus van
de oude auto's. 'Als ik hier zit en ik
hoor het geluid van die motor, dan is
dat prachtig.' De auto is nog voorzien
van de originele magneetontsteking.
Niet iets om alleen maar trots op te
zijn, volgens Prins. 'Daarom start-ie
zo besodemieterd.' Dat blijkt niet
overdreven, want als ze even later
aan de beurt is de boot op te rijden,
weigert de motor hardnekkig en moet
haar bijrijder uitstappen om het voer
tuig een stuk te duwen. Geen start
problemen kent de bijna evenoude
Buick ('een zescilinder met kop-
kleppen' en - omdat-ie eerder in Au
stralië heeft gereden - het stuur
rechts) van de eveneens in Den Burg
wonende Cor Dros. 'Het is starten en
lopen', verklaart de eigenaar trots, de
daad bij het woord voegend. 'Als het
moet, haalt hij nog wel tachtig of ne
gentig kilometer per uur, maar zo hand
rijd ik nooit. Veertig of vijftig, dat is
een mooie snelheid. Op z'n hardst.'
Dros, die nóg vijf oldtimers - 'en een
stuk of tien motoren' - heeft, is een
trouw bezoeker van shows met klas
sieke voertuigen. Hij wordt daarbij
meestal vergezeld door 'ome' Cees
de Porto, zelf ook een groot liefheb
ber van oud materieel. 'Samen heb
ben wel een paar duizend kilometer
afgelegd', schat de Oudeschilder.
(Foto Joop Rommets)
