'Hoe langer je hier woont, hoe meer je zelf ook verandert
Bijzonder huis voor verstandelijk gehandicapten
'Het is de bedoeling dat
ze een soort gezin worden
Elly Smit leeft naar
Texelse mentaliteit
Maritieme kalender ov
een monumentaal sch
gespoeld
.TEXELSE COURANT'
DINSDAG 30 SEPTEMBER 2003
van de mensen hier vond ik een echt
Texels gebruik. Als je onverwachts bij
iemand binnenkwam, was het: we
gaan zo eten, schuif maar aan. Het
ging hier allemaal net wat makkelij
ker dan in Bussum. Daar moest alles
voorgeprogrammeerd en gepland
staan Hier hebben ze zoiets van:
komt het vandaag niet af dan wel
morgen en anders zien we wel. Het
ging er allemaal veel relaxter aan toe.'
'Op een gegeven moment was ik op
het punt gekomen dat ik de deur uit
wilde. Zelfstandig zijn, ook omdat ik
daar thuis met echt de gelegenheid
voor kreeg. Met dat werk wat ik deed,
ik werkte als kraamhulp, was je al
zelfstandig maar... Om een voorbeeld
te geven, mijn jongere zusje had ver
kering en kon thuis komen wanneer
ze wilde. Tegen mij werd gezegd: je
bent om elf uur thuis'. Terwijl ik voor
mijn werk bij nacht en ontij op pad
was. Daar werd ik knap opstandig
van.' Elly trok haar plan. 'Ik had het
in Bussum en omgeving voor de rest
wel gezien. Ik solliciteerde bij het
kraamcentrum in Den Helder, waar ik
vertelde dat ik op Texel ging wonen.
Dat vonden ze heel prettig, want zo
veel mensen hadden ze hier met uit.
Ik kon zo aan de bak.'
Het thuisfront was het er met direct
mee eens, maar werd voor een vol
dongen feit gesteld. 'Mijn ouders'
vonden dat ik wel heel erg ver weg
ging. Maar wat is ver? Bovendien
werd ik die winter 21 jaar, dus ze kon
den me moeilijk tegenhouden. Mijn
spullen had ik in een hutkoffer opge
stuurd en daar ging ik. Dat was in fe
bruari 1965.'
Ze kwam in de kost bij de familie
Zegers in Eierland en zou van daar
uit op zoek gaan naar eigen woon
gelegenheid. 'Ik kwam min of meer in
een ander gezin. Daar waren ook re
gels, maar ze hanteerden andere
maatstaven. Ze wilden wel degelijk
weten wat je wel en met deed, maar
het was niet zo dat ze met hun vin
gertje zaten van: uh, uh daar komt
niets van in. Ze hadden een dochter
van mijn leeftijd, waar ik veel mee
optrok. Samen een bioscoopje pak
ken in Den Burg. Waar ik me die eer
ste winter wel over verbaasde, was
dat je na afloop van de bioscoop als
meisje rustig de kroeg in kon gaan
Dat was hier heel gewoon. Iets waar
mijn ouders fel op tegen waren. Dan
hoorde je toch eigenlijk wel bij... dat
was toch wel kantjeboord. Het was
prettig dat je hier je eigen gang kon
gaan.'
Van het begin af aan werkte ze in de
kraamzorg. Tien dagen werken, twee
dagen vrij en wachten op de vol
gende oproep. 'Het enige verschil
met de kraamzorg in Bussum was dat
ik weinig op een boerderij had ge
werkt. Er waren daar wel boerderijen,
maar die waren toen al niet meer als
zodanig in gebruik. Het eerste gezin
waar ik naar toe moest, woonde inde
buurt van Catharinahoeve. Het was
het tweede kindje dat geboren werd.
Die man moest 's morgens vroeg te
melken en had de koeienstal niet echt
bij huis. Dan moet je gewoon prak
tisch zijn, dus vroeg ik of ze nog een
kamertje over hadden, dan bleef ik
gewoon slapen. Dat was voor mij ook
wel prettig, want dan hoefde ik met
's morgens om zes uur op mijn brom
mertje door de kou. Die man kon rus
tig naar de stal en ik zorgde er wel
voor dat de moeder nog een weekje
ontzien werd. Zo kwam ik in heel wat
gezinnen. Wat me van die begin
periode nog bijstaat is dat er nog zo
veel mensen geen geiser hadden. En
waar ik me helemaal over verbaasde,
was dat ze hier nog geen aardgas
hadden maar flessengas. Dat kende
ik alleen van kamperen!'
Ze bleef kramen tot haar eerste kind
geboren werd. Na eerst een tijdje bij
haar schoonouders in De Koog te
hebben ingewoond en vervolgens in
een zomerhuisje te hebben gelo
geerd, belandde zij uiteindelijk aan de
Postweg in Zuid-Eierland. 'Daar wer
den de twee andere kinderen gebo
ren. Werken was in die tijd geen op
tie, want het is geen beroep dat je
kunt doen als je zelf kleine kinderen
hebt. Kinderopvang had je toen nog
niet en dan is het een heel georga
niseer. Je moest bij nacht en ontij weg
en wist nooit precies wanneer je weer
terug kwam. Waar ik erg aan moest
wennen, was dat je in Eierland veel
meer geïsoleerd zat. Je had er toen
nog wel een kruidenier, naast de
smederij waar nu Texaco zit, maar
verder zat je overal ver vanaf. Je
moest altijd goed bedenken dat als
je naar Den Burg ging je niets vergat,
anders greep je weer mis.'
Na acht jaar, in 1974, verhuisde het
gezin naar De Cocksdorp. 'Vier jaar
later stond ik er alleen voor. De fami
lie vond het allemaal erg zielig voor
me en wilde dat ik terugkwam naar
Bussum. Ze hadden het idee dat ik de
enige op Texel was die dit overkwam.
Maar ik was zelf weggegaan en vond
me absoluut met zielig. Ik ben echt de
enige niet. Er zijn mij velen voorge
gaan en er zullen nog velen na mij
gaan. Ik wilde absoluut niet terug,
was inmiddels helemaal gesetteld en
voelde me hier perfect thuis. Ik was
al veertien jaar weg uit Bussum en
wat vind je daar dan nog terug?'
Ze bleef met haar kinderen in De
Cocksdorp wonen en leerde vrij snel
daarna Joost Smit kennen, haar hui
dige metgezel, met wie ze al weer
vele jaren samen is. Sinds 1986 be
wonen ze een woning aan de Joan
Hodshonstraat. In datzelfde jaar
pakte ze haar oude beroep weer op.
'Als oproepkracht weliswaar, maar in
de praktijk geregeld op pad. Zo
kwam ik nog een keer in een gezin
waarvan ik de vader ook geboren had
zien worden. Dat vond ik wel heel erg
leuk.Toch was er na al die jaren heel
wat veranderd in de kraamzorg. 'Zo
veel, dat ik dacht: waar ik voor opge
leid ben, het verzorgen, kom ik met
eens meer aan toe. Je moest zo veel
paparassen invullen, dat vond ik ge
woon' niet leuk meer. Dat echte ver
zorgen lijkt tegenwoordig bijzaak ge
worden. Om die reden ben ik er in
1993 mee gestopt. Daarna heb ik nog
een aantal jaren halve dagen in de
supermarkt op De Krim gewerkt.'
'Al die jaren had ik wel regelmatig
contact met de familie. Ze kwamen
ook hier, maar waren min of meer
opgelucht als ze weer konden ver
trekken. Kennelijk is het zo dat hoe
langer |e hier woont, hoe meer je zelf
ook verandert Je visie op de dingen
wordt anders. Zo van: waar maken
jullie je eigenlijk druk om... Het is een
beetje de Texelse mentaliteit j
overneemt. Zo gingen we een
op de motor naar een verjaard!
mijn zus. Dus in de oliepakkt
naar het Gooi. Kregen we onds
een goeie plens regen over onsl
waardoor we redelijk verforr
aankwamen. Oh jé, zei de visiti
zo'n geaffecteerd stemmetje I
mijn zus, wat énig dat jouw zusj
de motor komt. Afijn ik pelde m
Zegt er zo'n andere tuttebel: m
je met gaan omkleden? Dan h
me op de kast. Wil je dat ik in
blote kont ga staan dan? Kijk, i
voor mijn doen al een knappe I
aan, maar dat was kennelijk na
goed genoeg. Vreselijk zoiet:
waar gaat het gesprek over?l
anders dan over materiële ding
hebben, hebben, hebben. Ik he
zelf nooit zo gehad en nu we I
toch over hebben: ik denk daU
reden is geweest dat ik daai
weggegaan. Ik heb zoiets van: it
jullie je maar lekker druk over«
les en nog wat. Laat mij maarl
hier zijn.'
Ingrid de
^:.v.
De motorfiets was voor haar een i
vervoermiddel.
Zes verstandelijk gehandicapte
jongeren gaan volgend jaar sa
menwonen in een nieuw apparte
mentencomplex dat in de Burdet-
straat in Den Burg wordt gebouwd.
De stichting Blied, waarin de
ouders van de jongeren zitten,
heeft zich daar de afgelopen an
derhalf jaar voor ingespannen.
Duin Bouwbedrijf gaat het nieuwe
pand bouwen.
Ki Afman, Mark van der Vliet, Petra
Eelman, Mark Westerlaken, Herbert
Bouw en Roos van der Ploeg. Dat zijn
de zes jongeren die in aanmerking
komen voor de bijzondere woning. Ze
kennen elkaar al van jongs af aan,
omdat ze vroeger samen dagelijks
met de boot naar school in Den Hel
der gingen. Tegenwoordig werken ze
allemaal bij het Maartenhuis in De
Koog. Ze wonen elk nog bij hun
ouders, maar zijn inmiddels op een
leeftijd (19 tot 29 jaar oud) gekomen
om op zichzelf te gaan wonen. Zelf
hebben ze volgens hun vaders en
moedes ook aangegeven daaraan
toe te zijn,.
Om te voorkomen dat ze daardoor
echter bij een gezinsvervangend te
huis aan de overkant terecht zouden
komen, hebben de ouders, die elkaar
ook al jaren kennen, de handen ineen
geslagen om hun kinderen op het ei
land te houden. Met de bouw van het
huis hopen de ouders te voorkomen
dat hun kinderen hun vertrouwde
sociale en maatschappelijke omge
ving moeten verlaten. 'Als ouders
worden we ook een dagje ouder en
we kunnen niet altijd voor hen blijven
zorgen', zegt Adrie van der Vliet van
de stichting Blied. 'Dit geeft een rus
tig gevoel voor de toekomst, omdat
je weet dat het nu goed voor hen is
geregeld. Op deze manier kunnen zij
hun zelfstandigheid verder ontwikke
len en als ouders kunnen we ze mak
kelijk opzoeken. Het is de bedoeling
dat ze een soort gezin met elkaar
gaan vormen.'
De ouders staken anderhalf jaar ge
leden de hoofden bij elkaar om aan
het project te werken. De stichting 's
Heeren Loo (beheerder van opvang
Noorderhaven in Den Helder), de ge
meente en de Stichting Wonen Texel
(SWT) toonden zich enthousiast en
zegden hun medewerking toe. 's
Heeren Loo hielp de stichting Blied
met het aanvragen van subsidies. De
SWT gaf aan eigenaar te willen wor
den van het pand. Ook stak de
woningbouwstichting uren in de
voorbereiding van het project. In de
Burgerhoutstraat werd een plek ge
vonden voor het complex. Daarvoor
worden vier verouderde woningen
van de SWT gesloopt. De bewoners
zijn inmiddels verhuisd. Van der Vliet:
'Het is een prachtige locatie. De kin
deren zitten er dichtbij het centrum.'
Architectenburo Texel van Jan Visser
tekende het ontwerp.
Appartement
De zes kriigen in het gebouw elk een
appartement met eigen sanitair en
een woon-/slaapkamer van bijna
twintig vierkante meter groot. De ap
partementen worden verspreid over
twee verdiepingen. Op de begane
grond komt een gezamenlijk woon
kamer en keuken, voorzieningen voor
twee bewoners die ook een lichame
lijke handicap hebben en een kamer
waar een zorgverlener 's nachts kan
slapen.
Noorderhaven neemt de zorg voor de
zes op zich. De stichting Blied en
Noorderhaven overleggen nog met
elkaar op welke manier dat moet
worden geregeld en gefinancierd.
'Maar we hebben nog de tijd om daar
uit te komen', aldus Van der Vliet. De
kosten worden betaald uit de per
soonsgebonden budgetten die ver
standelijk gehandicapten krijgen. 'En
als ouders zullen we zelf ook wel eens
moeten bijspringen. We blijven ook
een rol houden bij andere zaken. Er
zal bijvoorbeeld wel eens een wasje
gedraaid moeten worden.' Bij het
eten koken en het huishouden wor
den de jongeren begeleid door een
zorgverlener.
Met het totale project is een investe
ring van ongeveer €625.000,- ge
moeid. De SWT heeft de bouw ander
halve week geleden gegund aan Duin
Bouwbedrijf, dat met €318.000,- (ex
clusief BTW) de laagste van vier
inschrijvers was. Van der Vliet ver
wacht dat de bouwwerkzaamheden
in december kunnen beginnen. Ach
ter het huis komt een langwerpige
tuin die parallel aan de Jan Reijstraat
loopt. De jongeren gaan die samen
met de aangrenzende bewoners in
richten en beheren. Volgens planning
moeten de zes rond augustus 2004
hun intrek kunnen nemen. Van der
Vliet: 'Ze hebben er allemaal enorm
veel zin in.'
De voormalige zeesleepboot 'Hol
land' is volgens scheepvaartkenners
de mooiste sleepboot die ooit is ge
bouwd. Over deze bergingsboot, die
voor een groot deel door vrijwilligers,
weer in oude luister is hersteld ver
schijnt in oktober een prachtige ka
lender met meer dan 40 foto's van de
'Holland' zoals het schip er nu, na de
restauratieperiode, uitziet. Fotograaf
Henry Drost voer mee en maakte fo
to's van het schip op de Noordzee,
tijdens bezoeken aan Terschelling,
Texel en Harlingen. Ook opnamen
van het prachtige interieur, het monu
mentale stuurhuis, de radiohut en de
indrukwekkende machinekamer zijn
met vergeten. Een hele pagina
wijd aan de geschiedenis vani)
land, waarbij ook de Holland'
3 niet zijn vergeten. De Holland'
der wordt uitgegeven door FleJ
Harlingen in samenwerkingif
Stichting Zeesleepboot Hollan
De verkoopsprijs zal €17,50 d
gen. Een deel van de opbreng*
stemd voor het restauratiefond
de Holland. De kalender zal
oktober verkrijgbaar zijn bij eef
tal boekhandels en verkoopat"
op Terschelling, Vlieland, Tex<
Helder en Harlingen en bij de'
ver Flevodruk Harlingen.
n*
weer
Wat doe je als je vindt dat je thuis teveel betutteld wordt? Dan
zoek je een baan zo ver mogelijk van het ouderlijk huis verwij
derd. Je verbreekt niet alle banden, maar zorgt er wel voor dat
je kunt leven volgens je eigen regels. Dat is wat de uit Bussum
afkomstige Elly Smit (geboren Schijff) deed. Ze solliciteerde bij
het kraamcentrum in Den Helder en deelde tot ontsteltenis van
haar ouders mee dat zij naar Texel vertrok. Vastberaden zette
zij door, liet het jakkerige cultuurtje achter zich en koos voor
de meer relaxte levensstijl op Texel. Elly Smit, recht door zee
en wars van uiterlijk vertoon, gelijk een echte Texelse.
Locatie Joan Hodshonstraat in De
Cocksdorp. Een fraai hek beschermt
de vrije toegang tot de woning. Of
beschermt het hek bezoekers tegen
de grote hond? Er zit geen bel op het
hek, dus zit er niets anders op dan
deze te openen om mijn komst ken
baar te maken. Aarzelend, met de
zintuigen op scherp, betreed ik het
terrein van Joost en Elly Smit. De
poort van het hek openlatend, je weet
maar nooit... Slechts enkele passen,
dan klinkt er een vervaarlijk diep
gegrom. Dit wacht ik zeker niet af,
wegwezen hier! De poging het terrein
op rustige wijze te verlaten, verdwijnt
als sneeuw voor de zon. Een enorme
hond komt dreigend, luid blaffend te
voorschijn. Rennen, nog een klein
stukje, met een klap slaat het hek
achter me dicht. Dat was op het nip
pertje. En zo begroet ik Elly Smit, op
eerbiedige afstand van het hek, met
bonkend hart en trillende benen. De
hond sloeg aan, dus ze kwam maar
eens kijken. Enthousiast opent ze we
derom het hek. Met argusogen kijk ik
naar de hond die uitdagend you had
ik lekker tuk met zijn staart zwaait. Pas
als ze verzekert dat hij echt mets doet.
loop ik met haar mee naar binnen.
Al koffie zettend, vertelt Smit (59 jaar)
wanneer zij voor het eerst op Texel
kwam. 'Dat was in de zomer van
1959. Mijn moeder wilde graag voor
dat het niet meer kon nog één keer
met het hele gezin op vakantie. Ze
wilde op die manier de schoolpenode
van de kinderen afsluiten.' Tot grote
gruwel van vader Schijff kozen ze al
lemaal voor een bestemming met
strand en zee. 'Mijn vader was niet
echt een strandliefhebber, hij hield
helemaal met van de zee. Wij wel, een
dagje naar IJmuiden waar ook strand
was, vonden we altijd het einde.' Te
gen zo veel overmacht was haar va
der met bestand, dus werd besloten
een bestemming aan zee te zoeken.
Waar, dat bleef nog even een verras
sing. 'Inde wintervan '58/'59gingen
mijn ouders met z'n tweetjes een
dagje naar Texel om te kijken of ze
hier voor de komende zomer iets
konden huren. Dat lukte Aan de 's
Hertogenboschweg, tegenwoordig
de Muyweg, vonden ze een geschikt
onderkomen bij de familie Kok, die in
een tot woning verbouwde bunker
woonde. Daarachter stond een hou
ten schuur die in de zomermaanden
als vakantiehuisje dienst deed.'
Haarvader had voor de gelegenheid
een auto gehuurd om het hele gezin
naar de boot te brengen. Zelf ging hij
weer naar huis, om later die dag op
de motor terug te komen. Elly herin
nert zich nog dat het erg druk was op
de boot die toen nog op Oudeschild
voer. 'Ik vond het er allemaal erg
hectisch aan toe gaan. De fietsen
waren van tevoren opgestuurd en
stonden in Oudeschild bij Het Pak
huis op de haven. Zoek je fiets er
maar uit werd ons gezegd. Nou, dat
was wat, er stond een rij van hier tot
ginder. Vanaf de haven moesten we
op de fiets naar Eierland. Het was erg
warm die dag. Te warm om de hond
zo'n eind te laten meerennen, dus ik
moest maar met de bus. Kennelijk
nam ik ook nog eens de verkeerde,
want vanaf de Oorsprongweg kon ik
lopend naar ons vakantieverblijf on
der de duinen.' Het werd een ge
slaagde zomervakantie. 'We gingen
bijna iedere dag naar het strand. In de
Slufter, maar ook wel naar paal 28.
Van de vier weken hadden we drie
weken schitterend weer. Die andere
week regende het. Niet alleen buiten,
ook binnen. Moesten we alle potten
en pannen die we konden vinden
neerzetten. Maar dat had ook wel
iets.'
Vanaf die eerste zomer kwam ze ge
regeld op Texel. Ze had een leuk con
tact gekregen met een meisje dat in
één van de Zweedse noodwoningen
naast de bunker woonde. Een con
tact dat door de jaren heen gebleven
is. 'Ik voelde me prettig hier en vond
het zo mooi met die duinen en de
zee.' Wat haar vooral aanstond was
de gemoedelijkheid van de mensen.
'Waar ik vandaan kwam, was toch
wel echt het Gooi. Wat afstandelijker,
een beetje kouwe kak. Het gemak
Elly Smit, in de penode dat ze nog maar net kraamverzorgster was.
Ze zijn met op het eiland geboren
en getogen, maar wonen hier al
zó lang dat ze nauwelijks meer
van een echte Texelaar zijn te on
derscheiden. Waar komen ze
vandaan en wat bracht hen ertoe
zich blijvend op ons eiland te ves
tigen? In de rubriek Aangespoeld
dit keer: Elly Smit.
Elly Smit: 'Wennen aan geïsoleerdheid
in Eierland.
Ontwerp van de nieuwe woning.
De nieuwe woning voor zes verstandelijk gehandicapte jongeren wordt gebouwd aan de
Burgerhoutstraat m Den Burg. tF°<° Jeroen van Haitum)
■Ry-SSfsajSK
t
'Na al die jaren was er heel wat veranderd in de kraamzorg.
