Entomologen vinden
veel nieuwe soorten
Meer dat we deelden,
ian dat ons scheidde'
ïeloofsbeleving in Oudheidkamer
Zorgen om toekomst huiszwaluw
F amilieberichten
de bolder
Eef en Iet Eelman
Voce
TEXELSE J COURANT'
Zilveren Maan
zoekt winnaar
Drie natuur- en milieuorganisaties
reiken in september voor de derde
keer de Zilveren Maan uit, de prijs
voor vrijwilligerswerk in de natuur
of voor het milieu in Noord-Hol
land. ledereen die een enthou
siaste vrijwilliger of vrijwilligers-
groep kent, die zich bijzonder
verdienstelijk heeft gemaakt voor
natuur, milieu of landschap in
Noord-Holland, kan deze voor de
prijs voordragen.
De Zilveren Maan is bedoeld om
mensen in het zonnetje te zetten die
al jaren hun handen uit de mouwen
steken of anderen enthousiast weten
te maken voor vrijwilligerswerk op het
gebied van natuur, milieu of land
schap. De prijs is een initiatief van de
Milieufederatie Noord-Holland. Land
schap Noord-Holland en IVN Consu
lentschap Noord-Holland. De Zilve
ren Maan werd in 2002 voor het eerst
uitgereikt. Arend de Jong ontving
toen de prijs voor zijn vrijwillig onder
zoekswerk naar bosuilen in Noord-
Holland. Vorig jaar ontving de Ver
eniging tot Behoud van de Hek-
slootpolder de prijs voor het al meer
dan twintig jaar lang op enthousiaste
en ludieke wijze aandacht vragen
voor de bescherming van deze pol
der bij Haarlem. De prijs bestaat uit
een beeldje van mevrouw Zwaag en
ontleent zijn naam aan een in Noord-
Holland vrijwel uitgestorven dag
vlinder.
Aanmeldingen voor de Zilveren Maan
dienen uiterlijk vrijdag 13 augustus
binnen te zijn bij het IVN Consulent
schap Noord-Holland, ledereen kan
een persoon of organisatie nomi-ne-
ren. De uitreiking vindt plaats in het
Groene Maandweekend van 11 en 12
september. Meer informatie en een
aanmeldingsformulier is te verkrijgen
bij het secretariaat van het IVN
Consulentschap Noord-Holland, te
lefoon 0251-650783, de Informatie
winkel van Landschap Noord-Hol
land, telefoon 0251-362762 of de
Milieufederatie Noord-Holland, tele
foon 075-6351598. Het formulier kan
ook worden aangevraagd via e-mail-
adres consulentschap.noordholland
@ivn.nl.
In Oosterend zijn momenteel de meeste nesten te vinden. Onder de dakrand van een woning aan de Schoolstraat was het maandag een
komen en gaan van huiszwaluwen naar een viertal nesten onder de daklijst.
Met droefheid geven wij kennis dat geheel
onverwacht mijn tweelingbroer en mijn zwager is
overleden
Anton Hartog
op de leeftijd van 57 jaar.
Kees Hartog
Jans Gieles
Texel, 12 juni 2004
Pater Witteplein 26,
Den Burg.
Gelegenheid tot condoleren dinsdag 15 juni
van 19.00-20.00 uur in „Uitvaartcentrum Texel",
Bernhardlaan 147, Den Burg.
Een korte overdenking zal worden gehouden op
woensdag 16 juni om 14.00 uur in het uitvaart
centrum, waarna we Anton naar zijn rustplaats op
de Algemene begraafplaats te Den Burg zullen
begeleiden.
Na de begrafenis is er nog gelegenheid tot con
doleren in het uitvaartcentrum.
Correspondentie-adres: C.P. Hartog,
Schilderend 75, 1791 BC Den Burg.
Een vrije vogel wandelend met de hond
vrolijk
collegiaal
grapjesmakend
Maar bovenal 42 |aar tuinman
Onze Anton Hartog heeft mooi gebloeid
in de grote tuin van Texel
Hij was niet alleen een collega
Anton was mijn maatje
Ben
Op 16 juni 2004 is het 40 jaar geleden
dat onze ouders en grootouders
elkaar het ja-woord gaven.
Zij vieren dit op zaterdag 26 juni.
U bent van harte welkom om het bruidspaar
te feliciteren in Hotel Den Burg,
Emmalaan 4 van 17 00 tot 18.30 uur.
Jolanda en Meby
Hessel en Tessa
Leendert en Connie
Jet, Daan en Teun
Welkom, Lef,
«ze zijn zielsgelukkig
met jou-!
Viiuyaya- kosgeldutgüscel
meiek, Senc $ok semyorusz!
We noemen je
tVenus Korbuaz
Onze engel U geboren op
dinsdag 8 juni2004
out 11.35 uur,
hg iveegt 2890gram.
Margret Laan
Hakan Korkmuz
Stuyoesantstraat 31-2
1058 A K Amsterdam
020-689 64 94,
doakorkmaz beebiescte.nl
Wilt cc kern bewonderen,
graag eerst even bellen
Wij rusten van, 13.00
tot 1500 uur
Na 9 maanden
met i'n 3-(jes in 1 bed
nam ik een groot besluie
v/ant mijn papa en mama
wilden er nie( uif.
Daarom ben ik maar gegaan
en dus slaap ik in mijn
eagen bedje voorbaan-
Majn naam is
14 juni 2004.1S24 uur,
3435 gram-
Mijn papa en mama iijn
Marcel Barcnds
Manska Daalder
en mijn grofc broer heef
Kylian-
Dc Wiffsfraa* 10,1792 BP
Oudeschild. Q 0ZZZ 313577
V/il je mijn vingers en
feenfjes {ellen, kom dan
langs, alleen graag
wel even bellen-
DINSDAG 14 JUNI 2004
'■secretaris Bas Drost, organisator van het weekend, bezig met het uitzoeken van kevers en wantsen uit het kadaver van een meeuw
(Foto Enk van dar Spek)
t Eierlandse Duinen.
en van de Nederlandse En-
lologische Vereniging hebben
rlopig de handen vol aan het
I ïwerken van de waarnemingen
ze het afgelopen weekend op
el hebben gedaan. Ze hebben
>n de duizend verschil-lenden
icten gedetermineerd, waaron-
diverse soorten die niet eerder
zijn waargenomen. Het
van de bevindingen zal pas
lr een jaar klaar zijn.
Texel
was voor het eerst sinds 65 jaar
de insectenliefhebbers van de
hun jaarlijkse waarnemings-
jkend op Texel hielden. Ze trokken
roepjes het hele eiland over, maar
ïn vooral actief in nationaal park
Duinen van Texel, met toestemming
en medewerking van Staatsbos
beheer. Aan het weekend werd mee
gedaan door 42 leden die waren on
dergebracht in groepsverblijf De
Stolp in Den Hoorn.
Insectenwereld
De insectenwereld is zo omvangrijk
en gevarieerd, dat het voor één per
soon ondoenlijk is om aandacht te
geven aan elke soort. Een NEV-lid
houdt zich dan ook bezig met één
bepaalde groep van insecten. Er zijn
mensen die gespecialiseerd zijn in
vliegen, anderen in bijen, wespen,
(waterjkevers, wantsen, snuitkevers,
kakkerlakken of vlinders, waarbij bij
vlinders ook nog onderscheid wordt
gemaakt tussen grote en kleine soor
ten (macro en micro).
Tijdens de waarnemingsweekends -
ook wel zomervergaderingen ge
noemd - vormen ze groepjes van
gelijkgestemden die de omgeving
controleren op de aanwezigheid van
hun favoriete insecten, deze op naam
brengen en soms ook prepareren en
meenemen als bewijsmateriaal. De
aanwezigheid van insecten hangt af
van de tijd van het jaar, de aard van
het landschap en de begroeiing. Het
ligt voor de hand dat in de zomer de
meeste soorten zijn te zien, vooral bij
zonnig weer. Hoewel de zon zich pas
op het laatst liet zien, kregen de
entomologen het afgelopen weekend
een goed beeld van wat hier aan
insecten voorkomt Veel groepen
meldden dat ze soorten hadden ge
zien die met eerder op Texel of op
andere Waddeneilanden waren waar
genomen.
Kakkerlakken
De groep die zich bezig hield met
kakkerlakken heeft al een voorlopig
verslag uitgebracht. Daaruit blijkt
onder meer dat de bleke kakkerlak
Ecobius pallides) en de heide-
kakkerlak (E. panzeri) die eerder res
pectievelijk op het NTKC-kampeer-
terrein bij de vuurtoren en in de
Korverskooi aan de Ruigendijk wer
den gezien, opnieuw aanwezig ble
ken, maar dat ook twee nieuwe soor
ten werden ontdekt. In het Paradijs in
de Dennen werd de noordse kakker
lak (E. lapponicus) gezien en in de
Seeting ten zuiden van De Koog de
boskakkerlak (E. sylvestris). Laatstge
noemde soort is in het hele wadden
gebied niet eerder gevonden. De
heidekakkerlak (die prijs stelt op open
zandhellinkjes met beschutting van
verspreide plantengroei) is de enige
soort die op meerdere locaties tussen
de Slufter en de Bollekamer werd
waargenomen. Ook de mensen die
geïnteresseerd waren in wantsen za
gen soorten die met eerder op het
eiland werden gesignaleerd.
Verrassing
De entomologen stuitten soms op
een volslagen verrassing. De kever
tjesmensen kwamen een mestkever
tegen waaraan werd aangenomen
dat hij gezien de eisen die hij aan zijn
leefomgeving stelt helemaal niet op
Texel zou kunnen voorkomen. Nog
meer dan andere waddeneilanden
biedt Texel diversiteit aan biotopen
(gebieden met verschillende speci
fieke leefomstandigheden), wat
vooral zit in de pleistocene kern
(Hogeberggebied). De hier aanwe
zige Zandkuil is Nederlands enige
insectenreservaat dat door recente
beheersmaatregelen, met name het
herstel van een waterplas, steeds rij
ker wordt. Ben Brugge van de
insectenafdeling van het Zoölogisch
Museum in Amsterdam is nauw be
trokken geweest bij het opknappen
van de kuil. Het afgelopen weekend
stuitte hij hier op verbluffend hoge
aantallen rupsen van de Sint Jans
vlinder die bezig waren zich te ver
poppen. Op grond daarvan voorspelt
hij een explosie van kleurige Sint
Jansvlinders rond de langste dag, de
feestdag van Sint Jan.
Vooral de duinen van Texel zijn rijk
aan insecten. In het agrarische ge
bied is veel minder te beleven, met
name door het ontbreken van voch
tige hooilanden met kwel. In het oos
ten en zuiden van het land zijn gebie
den waar meer valt waar te nemen.
De msectologen zijn echter meer dan
tevreden over hun waarnemingen in
het afgelopen weekend. In elk geval
was het succes groter dan in het vo
rige weekend in 1939. De 15 deelne
mers toen meldden in hun verslag dat
het heet en droog was en dat de
vondsten erg waren tegengevallen.
Het gaat niet goed met de huis
zwaluw op Texel. Het aantal nesten
is sinds het begin van de jaren ze
ventig schrikbarend teruggelopen,
evenals het aantal broedplaatsen
waar het vogeltje nog wordt gesig
naleerd. Redenen voor Vogel
werkgroep Texel om de huis
zwaluw uit te roepen tot Vogel van
het Jaar 2004 en een offensief te
starten om deze zwaluw weer in
aantal te laten toenemen.
De delichon urbica, oftewel de huis
zwaluw, heeft de twijfelachtige eer
om dit jaar als Vogel van het Jaar
door het leven te gaan. 'Daarvoor
komen soorten in aanmerking die be
dreigd worden of in aantal sterk zijn
achteruitgegaan. Verder telt mee of
wij het idee hebben dat er iets tot ver
betering van de stand gedaan kan
worden', vertelt Adriaan Dijksen van
de vogelwerkgroep. Het bestuur, dat
een rapport over de huiszwaluw heeft
opgesteld, hoopt dat extra aandacht
voor het vogeltje en een betere voor
lichting positief zullen bijdragen aan
de zwaluwstand. De huiszwaluw is
ongeveer dertien centimeter groot,
heeft een slank lichaam, een korte
nek en lange vleugels. De rug en kop
zijn blauw/zwart, staart en vleugels
zijn zwart van kleur. Het opvallendste
kenmerk is de witte stuit, die scherp
afsteekt bij de donkere rug en staart.
Het vogeltje maakt in zijn broed
gebied gebruik van menselijke bouw
werken om een nest te bouwen. Bij
voorkeur wordt een nest gebouwd
onder een witte of in ieder geval lichte
dakrand of dakgoot.
Waarschijnlijk broedt de huiszwaluw
al van oudsher op Texel. Jac. P.
Thijsse maakte in 1890 in publicaties
al melding van deze zwaluwsoort als
broedvogel. Sinds 1971 zijn seneuze
tellingen bijgehouden. Toen werden
tweehonderd nesten geteld. Na een
tragisch dieptepunt in 1995, toen
slechts 35 broedparen werden ge
teld, bleef de teller vorig jaar steken
op 79 nesten 'Het is natuurlijk moei
lijk om dat in aantallen uit te drukken,
maar het zou mooi zijn als het aantal
nesten weer boven de honderd
komt.' Volgens Dijksen moet dat
mogelijk zijn, omdat de omstandighe
den op Texel in principe prima zijn
voor huiszwaluwen.
Modder
Voor de terugloop in de soort, die lan
delijk nog sterker is dan op Texel, is
moeilijk een oorzaak aan te wijzen.
Deskundigen denken aan een com
binatie van factoren. Het aantal
insecten is in de loop van de twintig
ste eeuw fors teruggelopen. Huis
zwaluwen met jongen hebben dage
lijks zo'n negenduizend insecten
nodig. Verder is de hygiëne rond
woningen en boerderijen vergroot en
worden meer bestrijdingsmiddelen
gebruikt. Ontwikkelingen die voor de
natuur niet zonder gevolgen kunnen
blijven. Op Texel wordt het ontbreken
van voldoende modder als de be
langrijkste oorzaak gezien. Huis
zwaluwen hebben modder nodig om
een nest te maken. Volgens Dijksen
zijn door de ontwatering van het
agrarisch land sinds de ruilverkave
ling sommige stukken land minder
modderig of drassig geworden Bo
vendien is een groot aantal kolken
verdwenen en zijn boerenerven door
erfverharding minder modderig. 'Je
ziet hier ook dat er minder natte plek
ken zijn en dat de modder van min
der goede kwaliteit is voor de zwaluw.
Aan de overkant hoeven ze hun nest
in het voorjaar alleen maar wat op te
knappen, terwijl hier het hele nest uit
elkaar valt en de zwaluwen in het
voorjaar weer opnieuw moeten be
ginnen.' De broedperiode begint eind
mei De eieren worden door beide
ouders uitgebroed. Dat duurt twintig
dagenDaarna blijven de jongen nog
zo'n drie weken in het nest. Tegen
woordig zijn vooral broedgevallen te
vinden in De Cocksdorp, De Waal,
Oudeschild en Den Hoorn en telt het
buitengebied slechts enkele nesten.
In Den Burg werd het laatste broed-
paar gesignaleerd in 1995.
Hulp Texelaars
Hoewel natuurlijke omstandigheden
moeilijk zijn te beïnvloeden, is er vol
gens Dijksen veel te doen om de
omstandigheden voor de huiszwaluw
te verbeteren. 'We hopen op huis-
zwaluw-vriendelijk-gedrag en betrok
kenheid van mensen bij het broeden.'
De belangrijkste hulp die geboden
kan worden is het creëren van mod
der. 'Bij de volkstuinen van Ooster
end wordt bijvoorbeeld een stukje
modder natgehouden. Modder ma
ken is niet zo'n probleem, maar je
moet het nathouden, anders is het
nutteloos', vertelt Dijksen. Door meer
natte plekken te maken, zou ook het
broedgebied weer uitgebreid kunnen
worden Verder kunnen ook kunst
nestjes van het zogeheten houtbeton
zwaluwen tot broeden verlokken. In
de handel zijn nestplanken te koop
met twee kunstnesten erop. In over
leg met agrariërs zal worden bekeken
of het mogelijk is in mei en juni de
randen van kolken nabij de dorpen
kaal te houden, zodat ook daar
modderplaatsen ontstaan. Naast
hulpmaatregelen breidt de vogel
werkgroep ook de inventarisatie uit.
In alle dorpen zijn tellers aangesteld
die tevens dienen als contactpersoon
voor mensen die een nest willen mel
den. Er wordt onder meer geïnventa
riseerd hoeveel tweede broedsels er
zijn, wat het broedresultaat is en waar
de vogels foerageren Ook de situe
ring van de nesten en de kleur van de
gevels en daklijsten wordt in kaart
gebracht.
Texelaars die meer willen weten over
het huiszwaluwproject, kunnen con
tact opnemen met Adriaan Dijksen,
tel. 319231 of Andn Binsbergen, tel.
318470.
Tekst en foto Louise van der Sluis
1750.
Uit de tentoonstelling blijkt sterk dat
de katholieken de meeste waarde
hechtten aan memorabilia, die niet
zelden geacht werden bij te dragen
aan het contact tussen de mens en
de hemel. Protestanten waren veel
soberder en zagen met of nauwelijks
een rol weggelegd voor tastbare za
ken, met uitzondering voor het ge
drukte woord. Dat de scherpe tegen
stellingen van vroeger inmiddels zijn
verdwenen, bleek bij de inrichting,
waarbij vrijwilligers van de drie ge
zindten onder leiding van museum
medewerkers Maarten Roeper en
Gerrit Gerrits eendrachtig samen
werkten. Gerrits vertelde in zijn
openingstoespraak dat een vrouw
van katholieke huize de hervormden
en doopsgezinden wat plagerig had
gevraagd: 'Weerom benne jullie ei
genlijk weggaan met die mooie spul
len?' Tekenend voor de goede onder
linge verhoudingen was ook dat de
vrouwen bij de opening samen de
tentoonstelling bekeken en herinne
ringen ophaalden aan de eerste com
munie, zondagschool en andere ge
beurtenissen.
Organist Hans de Goede luisterde de
opening op door muziekstukken ten
gehore te brengen die typerend zijn
voor één van de geloofsrichtingen en
juist met bij de andere twee worden
gespeeld. De show werd gestolen
door Gerrit Gerrits, die voor zijn
openingstoespraak de preekstoel
beklom in de doopsgezinde kerk,
waarnaar door ruimtegebrek in de
Oudheidkamer was uitgeweken. Hij
haalde op smakelijke wijze herinne
ringen op aan zijn jeugd in de jaren
vijftig in Plan Zuid, waarin hij als leer
ling van de openbare Thijsseschool
soms samen met de Roomsen optrok
tegen de Christelijken. Een andere
keer werden de bakens verzet en
vocht hij juist met zijn gewezen vijan
den tégen de Pauselijke troepen. 'Het
was één van de laatste keren dat ik
heb meegedaan aan een Godsdien
stige oorlog', vertelde Gerrits 'We
beseften dat er meer was wat we
deelden, dan dat ons scheidde. Zo
kwamen de katholieken naar onze
kerstboom kijken en bewonderden
wij bij hen de kerststal.'
Onderdeel van de expositie is ook de
tuin van de Oudheidkamer, waarin
kruiden zijn geplant die in de bijbel
voorkomen of een andere link leggen
met het geloof, zoals Roomse kervel,
Lieve-Vrouwe-bed-stro en Sint Jans
kruid. De samenstellers van de tuin,
schoonzussen Tineke en Nieteke
Roeper, hebben uitgebreide informa
tie over deze planten verzameld.
De tentoonstelling is te zien tot en
met vrijdag 7 januari. Het museum is
op doordeweekse dagen open van
11.00 tot 17.00 uur.
w opening van de tentoonstelling werden gretig herinneringen aan religieuze gebeurtenissen van vroeger opgehaald.
(Foto Joop Rommcts)
geloofsbeleving op Texel tus-
11700 en 1950 is het onderwerp
ide nieuwste tentoonstelling in
Oudheidkamer, die vrijdag werd
jpend en die de naam De
nders, de bane en de cente
ift meegekregen. De naam ver
st naar het bekende - zij het wat
reotype - beeld, dat rooms-ka-
ilieke gezinnen vooral kinderrijk
ren, de leden van de hervormde
kde belangrijkste functies in de
atschappij bekleedden en de
opsgezinden het vermogendst
ren.
directe aanleiding voor de ten-
nstelling vormden de brieven van
achttiende-eeuwse zeemans-
Aagje Luijtsen (die eerder cen-
stonden in de Oudheidkamer),
m haar eenzaamheid voortdurend
«ilp van God inriep en steun vond
laar geloofsovertuiging. Om een
ild te kunnen geven van de rol die
Sodsdienst op het eiland speelde,
het kleine museum in Den Burg
(oorwerpen aan te leveren die van
ing waren in de religie. De oproep
i niet aan dovemansoren gericht,
il zo'n twintig Texelaars reageer-
en boden communiediploma's,
Plenties, wijwaterbakjes, heiligen-
ifdjes, wandborden met religieuze
ken, foto's van plechtige kerke-
gebeurtenissen en andere objec-
aan. De oudste is een bijbel uit
