Beroemde geleerde promoveerde eeuw geledei
Professor Keesom had
sterke band met Texel
lij Keukencentrum Texel
Maya Wildevuur schildert en signeert
ibXbLijb COURANT
Zee en strand
in Langewaal
Kunstexpositie in
tuin Tinie Visser
Barbecue krijgt
pijnlijke afloop
unicef#
DINSDAG 3 AUGUSTUS 2004
De Witte Engel op Noord-Haffel, het geboortehuis van Willem Keesom.
Koop een Unicef-kaartenset en zorg voor
vitamine-A capsules voor 12 kinderen
'Steiger', van Chris Hendriks.
meekregen. Zi|n oudste zoon werd
marineofficier, maar alle andere kin
deren volgden een exacte studie. Zijn
oudste dochter, Anna Petronella, pro
moveerde zelfs cum laude tot doctor
in de wiskunde, met haar vader als
promotor. En zijn tweede zoon, Piet,
bracht het tot professor in de schei
kunde Inmiddels is alleen dochter
Thea Koks-Keesom nog in leven.
Deze doctorandus in de scheikunde
is inmiddels 89 jaar.
Hoewel hij het eiland dus al jong ver
liet, bleef Texel trekken. Regelmatig
keerde Keesom terug en ook de va
kanties bracht het gezin hier door
Zijn dochter herinnert zich die nog
goed. 'Elke zomer gingen we voor
enkele weken naar Texel en logeer
den bij mijn grootouders in hun boer
derij aan de Molenstraat. Die is later
gesloopt voor de aanleg van de ring
weg.' Volgens de 89-jarige nazaat
was haar vader zeer begaan met zijn
gezin. 'Door zijn werk was hij natuur
lijk veel weg, maar tijdens die vakan
ties mochten we alles. Hij ging iedere
dag met ons naar De Koog, naar het
strand. Dan zonderde hij zich wat van
ons af en genoot in stilte.' Volgens
drs. Pierre Keesom uit Den Haag, een
ver familielid dat veel naspeuringen
verrichtte naar het leven van dë pro
fessor, is het waarschijnlijk dat hij het
eiland idealiseerde door zijn vertrek
op jonge leeftijd. 'Hij heeft een geluk
kige jeugd gehad en dacht daar waar
schijnlijk dikwijls met weemoed aan
terug', veronderstelt Keesom. Een
tijdlang kwam hi| bijna wekelijks naar
Texel om een partijtje schaak te spe
len met zijn broer Hendrik, een wel
varende schapenexporteur. Als de
partij aan het einde van de avond niet
was afgerond, verdween het bord in
de kast en werd de partij de week
erop voortgezet. Zijn zuster Anna
Petronella Bakker-Keesom stierf op
jonge leeftijd in het kraambed. Kees
om vernoemde zijn oudste dochter
naar haar.
Jeugd
Veel is er over zijn Texelse tijd met
bekend. Verondersteld wordt dat
Keesom ook in zijn jeugd enigszins
zwaar op de hand was. Zijn leven
lang twijfelde hij aan zichzelf en nooit
was hij tevreden. 'Hij was een perfec
tionist, die vond dat hij niet genoeg
tijd aan zijn werk besteedde, terwijl hij
keihard werkte', aldus drs. Keesom.
Bijna verloor hij als kleuter het leven
door verdrinking in de sloot bij zijn
ouderlijk huis. De kat van het gezin
vestigde met opvallend gemiauw de
aandacht op het kereltje, waardoor hij
tijdig uit het water kon worden gered.
Daarnaast is bekend dat Keesom dol
was op schaatsen. Die bezigheid
moest hij echter in latere jaren opge
ven, vanwege zijn corpulente om
vang. Toen zijn studenten hem na het
weekend eens vroegen of hij nog had
geschaatst, antwoordde Keesom:
'Nee, ik ben wel naar de ijsbaan ge
gaan, maar er was niemand om mijn
schaatsen onder te binden en toen
ben ik maar weer naar huis gegaan.'
De band met zijn ouders was goed.
Vader Keesom was een opvallende
verschijning op Texel. Als import-
Texelaar deed hij er alles aan om als
echte Texelaar te worden be
schouwd. Op een zeker moment
droeg hij zelfs gouden oorbellen,
omdat de Texelse vissers die ook
droegen. Hoewel hij vaak als boer
wordt omschreven, was hij dat feite
lijk niet. Keesom senior verdiende zijn
geld vooral met verkoop van de eigen
boerderijen. Voortdurend verhuisde
het gezin naar een andere hoeve en
werd de oude met winst verkocht.
Dat legde vader Hendrik geen wind
eieren. In 1917 had hij uit hoofde van
zijn rijkdom passief kiesrecht voor de
senaat. Hij was betrokken bij de op
richting van het bestuur van Teso,
maakte deel uit van de gemeenteraad
en stond aan de wieg van het Texels
schapenstamboek
Katholiek
Evenals zijn vader was Willem
Keesom gelovig katholiek. Hij stond
aan de wieg van Radio Vaticaan. Dat
kwam zijn wetenschappelijke carrière
bepaald met ten goede. In die tijd
moesten katholieke wetenschappers
met kop en schouders boven hun
concurrenten uitsteken om in aan
merking te komen voor een bevorde
ring. Niettemin koos de oud-Texelaar
bewust voor een wetenschappelijke
loopbaan en vervulde hij een voort
rekkersrol. Keesom behoorde tot de
eerste leden van de Vereeniging tot
het Bevorderen van de Beoefening
van de Wetenschap onder de Katho
lieken van Nederland, sinds de begin
jaren vijftig het Thijmgenootschap
genoemd. Dat werd in het leven ge
roepen na de geruchtmakende uit
gave van M.A.P.C. Poelhekke, waarin
het tekort der Katholieken in de We
tenschap werd gesignaleerd. Twee
periodes was hij voorzitter i
afdeling wis- en natuurkunde!
genootschap en meermaals!
als spreker op. Niet alleen del
landse taal was hij machtig.
een uitstekend taalgevoel en<
leges in Engels, Duits en Frans"
met een zwaar Nederlands i
Keesom was in die tijd voor
katholiek een voorbeeld. Hij
zijn werk als een roeping.
Onderscheidi
Hoewel op Texel bekend wasi
vroegere plaatsgenoot de het
Keesom' een succesvol y
schapper was geworden, wi
faam vermoedelijk groter d
Texel werd verondersteld. Dek
onderscheidingen, doctoratj
eretitels die Keesom tijdens zijr
vergaarde, is indrukwekken
werd hij onder meer Ridder
Orde van de Nederlandse l
Ridder St. Olaf van Noorwege
der van de Koninklijke Orde\
Poolster van Zweden, Officia
Orde Polonia Restituta, Officia
Legioen van Eer en Commano
de Kroonorde van België. Zijnl
landse koninklijke ondersch
werd in augustus 1926 uitbunc
vierd met een feest in Hotel
waar hij werd toegejuicht do:
grote menigte. Hij overleed
maart 1956 en werd begraven
woonplaats Leiden Het Ke
fonds en de Keesomlaan hem
op Texel aan deze beroemds
inwoner.
Bronvermelding
PH. van Laer: Keesom. Wilhelmus Ht
(1876-19561. in Biografisch Woordeiti
Nederland, website Instituut voor Neds
Geschiedenis en Wikipedia NL
Met dank aan drs. PHM Keesom.J.1
en drs. T. Koks-Keesom.
Louise van da
Maya Wildevuur maakte zaterdag een schilderij van een hoekje van de beeldentuin met daarin door haar zelf vervaardigde sculpturen
van dieren. (Foto Harry de Graat)
€49,- kostende boek wordt de car
rière van de kunstenares door Sophie
Timmer beschreven vanaf het mo
ment dat zij in 1965 slaagde aan de
Academie voor Kunst en Industrie
(AKI) in Enschede, geïllustreerd met
tal van foto's, recensies, aankondi
gingen van tentoonstellingen en zeer
veel fraaie reproducties van haar
kleurrijke werk, waaronder ook menig
herkenbaar Texels plaatje. Tot half
september is in galerie Het Posthuys
in De Koog een expositie van Maya
Wildevuur te zien.
Kunstenares Maya Wildevuur uit
Midwolda signeerde zaterdag in de
beeldentuin van Stan Boon aan het
Oude Dijkje het boekwerk dat ter
gelegenheid van haar zestigste
verjaardag is uitgegeven. Het boek
over haar leven en werk met de ti
tel Klaproosrood en koren-
bloemenblauw werd vorige week
al gepresenteerd in Groningen,
waarbij het eerste exemplaar werd
overhandigd aan Commissaris van
de Koningin Hans Alders. Dat er
ook 'iets' op Texel moest gebeu
ren, lag voor de hand, want Wilde
vuur werkt en exposeert veel op
het eiland en in menig kantoor,
hotel of huiskamer hangen haar
meest in acryl uitgevoerde schilde
rijen.
Wildevuur geldt als zeer productief.
Duizenden schilderijen van land
schappen, dorpsgezichten en men
sen vonden de afgelopen veertig jaar
hun weg in binnen- en buitenland en
spraken tot de verbeelding van een
breed publiek. Hóe breed wordt geïl
lustreerd door het feit dat bijvoor
beeld Harry Wuis uit De Koog tot haar
klantenkring hoort, maar ook de
Palestijnse leider Yasar Arafat. In het
In Galerie Langewaal in De Waal is in
augustus de thema-expositie Zee en
Strand te zien. Direct bij het binnen
stappen roepen de olieverf
schilderijen van Edzard Krol een ge
voel van rust en ruimte op. Edzard
Krol, wiens werk al eerder in De Waal
te zien was, schildert in hoofdzake
lijk blauwe tinten eenzame huizen
langs een dijk, strandhuizen, boten
en kustplaatsen. Geheel in de sfeer
van stilte die door de schilderijen van
Krol wordt opgeroepen, passen de
constructies van Chris Hendriks. Met
een zelfgemaakte zeilboot bracht
Hendriks tientallen jaren zijn vakan
ties varend door. In 1992 belandde hij
in Camaret, een vissersplaatsje aan
de kust van Bretagne, waar op het
strand scheepswrakken liggen te ver
gaan. Stoer en indrukwekkend getui
gen ze van de strijd tegen het water
en de tijd, vervallen, maar met een
inspirerend mooi lijnenspel. Dit gaf de
aanzet tot een andere manier van
omgaan met materiaal: Hendriks
werkt met repen en strips, zowel in
klei als in was, en maakte op deze
manier scheepswrakken en steiger
tjes in brons en keramiek. Chris
Hendriks tracht de tijd te vangen, de
vergankelijkheid, de kwetsbaarheid.
De expositie wordt aangevuld met
sieraden van Evelyne Bruil. Sinds het
voorjaar zijn er barokke colliers van
haar hand te zien en voor deze expo
sitie maakte ze colliers met schelp-
ies, kralen, visjes en zelfs dobbers.
De landschappen, boten en vazen in
glas van Henme Elzinga maken deze
thema-expositie compleet. De ten
toonstelling is tot en met 11- septem
ber te bezoeken. De galerie is open
van dinsdag tot en met zaterdag van
11.00 tot 17.00 uur.
Maricoweg 6 - Den Burg
Q 0222 31 24 47
Dit jaar is het precies een eeuw geleden dat een van de be
roemdste inwoners die Texel ooit heeft voortgebracht cum laude
promoveerde in de wis- en natuurkunde. Willem Hendrik
Keesom promoveerde in 1904 aan de universiteit van Amster
dam op de dissertatie Isothermen van mengsels van zuurstof
en koolzuur. Het was het begin van een buitengewoon succes
volle wetenschappelijke carrière, die hem wereldfaam bracht,
maar die geenszins gladjes verliep. En steeds was er de hang
naar Texel. Want hoewel hij al op jonge leeftijd vertrok, kwam
hij niet los van het eiland.
Keesom was de eerste wetenschap
per ter wereld die kans zag helium in
vaste toestand te brengen door het
onder hoge druk (150 bar) af te koe
len. Een jaar later, in 1927, ontdekte
hi| dat er twee soorten vloeibaar he
lium zijn, die helium I en helium II
werden genoemd. Deze ontdekking
bracht Keesom in de rij beroemde
natuurkundigen en hielp hem uit de
schaduw van de bekende professor
Kamerlingh Onnes, die hij jarenlang
als assistent bijstond. Dankzij zijn
Texelse assistent slaagde Kamerlingh
Onnes er in 1908 in helium vloeibaar
te maken, wat hem onder meer de
Nobelprijs opleverde. Het zuiver we
tenschappelijke onderzoek van
Keesom heeft er onder meer aan bij-
Huwelijk
Een week na zijn promotie in 1904
trouwde Keesom met de Helderse
Anna Maria Aleida Moorman Hij ont
moette zijn vrouw op Texel, waar zij
als wees was opgevoed. Uit dit hu
welijk werden acht kinderen geboren,
zes dochters en twee zonen. Moor
man stierf op jonge leefti|d in 1923 en
de geleerde stapte opnieuw in het
huwelijksbootje. Uit deze verbintenis
met de al wat oudere Francisca Maria
Gieliam kwamen geen kinderen. Op
vallend is dat bijna alle kinderen het
wiskundige inzicht van hun vader
Met een bonte tentoonstelling rond
haar woonhuis aan het Schilderend in
Den Burg besluit Tinie Visser komend
weekend haar loopbaan als kunst
handelaar. Het betreft een verkoop
expositie van kunstvoorwerpen die
ze heeft overgehouden uit de tijd dat
ze Galerie Tessel aan de Kogerstraat
en Galerie Het Posthuys in De Koog
runde. Het betreft schilderijen,
keramiek, glaswerk en sieraden, al
lemaal handgemaakt. 'Het
maal stukken van
die zijn overgebleven,
breekbaar is, kon ik het niet re
kunstenaars terugsturen. Ma
dat het maar zulke kleine hoer
den waren, kon ik er geen ap3
positie meer mee
belandden op zolder,
elkaar zo'n leuke
men, leek het me leuk om ze int
tentoon te stellen. De
Schilderend 124 ('Vita') is
tot en met zondag, elke da;
12.00 tot 19.00 uur.
Een barbecue op het strand bij paal
17 kreeg voor een man uit Den Burg
gisteravond een pijnlijke afloop. Toen
de barbecue na afloop was geleegd,
stapte de Texelaar per ongeluk in het
nog gloeiend hete zand waar de bar
becue had gestaan, waardoor hij ern
stige brandwonden aan zijn voi
liep. Een metgezel verleendel
hulp door de gekwetste voetj
onder een kraan met koud ''4
houden. Om de man van hels
in de ambulance te krijgen,
wippertruck ingeschakeld, waa
met een extra boot naar het s
huis werd vervoerd voor eent»
deling.
Kijk op www.unicef.nl/shop
of bel 070 333 93 00 (ti|dens kantooruren)
gedragen dat meer bekend werd over
de praktische gevolgen voor toepas
singen van materialen onder extreem
koude omstandigheden, zoals het
gegeven dat elastische stoffen na
ontdooiing hun elasticiteit verliezen.
EERST
Door zijn volharding en gedrevenheid lukte het Keesom uiteindelijk om helium in vaste toestand te brengen. Die ontdekking maakte
hem wereldberoemd.
Cum laude
Wilhelmus Hendrikus Keesom werd
geboren op 21 juni 1876 op Noord-
Haffel, als zoon van boer en vee
handelaar Hendrikus Wilhelmus
Keesom en Neeltje Dijt Na de lagere
school en de Franse school, die hij in
Den Burg doorliep, werd Willem
Keesom in 1889 toegelaten tot de
tweede klas van de HBS in Alkmaar.
Als jochie van dertien verliet hij het
gezin op Texel en werd hij onderge
bracht bij een oom in de kaasstad.
Hierna volgde een succesvolle studie
in de wis- en natuurkunde aan de
Universiteit van Amsterdam. Hij pro
moveerde cum laude. In 1900 werd
Keesom benoemd tot assistent van
professor H. Kamerlingh Onnes, di
recteur van het Natuurkundig Labo
ratorium van de Rijksuniversiteit in
Leiden, Daar was hij later van 1909
tot 1917 conservator. Hoewel hij in
die tijd al werd erkend als briljant
theoretisch fysicus ging er enkele
malen een hoogleraarzetel aan zijn
neus voorbij. Dat frustreerde hem zo
zeer, dat hij ten tijde van de Eerste
Wereldoorlog zelfs probeerde om in
Duitsland hoogleraar te worden, om
dat in eigen land zijn carriere vast leek
te zitten Door een aantal toevallighe
den lukte het Keesom ook in Duits
land niet. Uiteindelijk werd hij in 1918
toch hoogleraar, toen de Rijks
Veeartsenijschool in Utrecht, waar hij
als leraar was benoemd, de status
van hogeschool kreeg. In 1923 werd
Keesom tenslotte hoogleraar aan de
Leidse universiteit. Zijn carrière ein
digde toen de Duitsers in 1940 het
land binnenvielen. 'Mijn vader was
toen verantwoordelijk voor het Na
tuurkundig Laboratorium in Leiden en
daar. lagen ook diverse chemische
stoffen op geslagen. Hij maakte zich
daar vreselijke zorgen om,' herinnert
dochter Thea Koks-Keesom zich.
Keesom maakte zich daar zo druk
over dat hij geestelijk niet meer goed
kon functioneren en zes maanden
verbleef in een psychiatrische inrich
ting in Leiden. In 1945 ging hij uitein
delijk met emeritaat.