Libretto voor opera over
Georgische opstand klaar
Op Texel was heel
wat loos in 14-'18
Eerste maar belangrijke stap gezet
Gelein Jansen komt met feitenrelaas
Ronde van Zuidema in 1979
Aan diverse tafeltjes
niet voldoende geslil
Extra gebouw
Jonkersbergen
Sport verleden
I tAhLoh CouraNT
Met drank op
achter het stuur
Cursus selfhealing
Gerard en Janka Bakker willen hun
groepsverblijf Jonkersbergen aan
de Hemmerweg bij Den Hoorn uit
breiden met een verblijfsgebouw
dat plaats biedt aan 20 tot 25 per
sonen. In de totale capaciteit van
het bedrijf (90 slaapplaatsen) komt
geen verandering. Het college
heeft instemmend besloten, zodat
de familie Bakker een bouw-
aanvraag kan indienen.
In het bestaande verblijfsgebouw
kunnen ongeveer 70 personen wor
den ondergebracht. Voor de
tatie is deze capaciteit binn
gebouw minder praktisch, oir
maar zelden voorkomt dat ee
deze grootte heeft en het san*
gen van groepen pnvacypro;
oplevert Gerard en Janka
willen daarom het bestaandet
veranderen en er niet meerd
tig personen opvangen en
ruime afstand aan de zuidki
het terrein een apart gebouwn
ten met eigen centrale voorzie
Binnen de bestaande ma
capaciteit van 90 personen bij
naast op het terrein groepska
mogelijk
Een eiland met zoveel restaurants en eetcafés. Maar waar ki I
nou lekker eten en niet te duur? Een gezelschap van vier volwj U
nen gaat ergens op Texel wekelijks uit eten. In deze rubriek i
ze verslag van hun ervaringen en geven ze een beoordeling.! -
week: De Compagnie in Oudeschild.
ii
Op 21 januari 1954 werd de Texelse Sportraad opgericht, het over
koepelend orgaan van de sportverenigingen op het eiland. Promo
tie was en is één van de hoofdtaken van de Sportraad, die ter gele
genheid van haar vijftigste verjaardag een reeks aan bijzondere
evenementen organiseert. De Texelse Courant grijpt het jubileum
aan om een duik in de geschiedenis te nemen en onder het kopje
Sportverleden wekelijks terug te blikken op een sportevenement uit
de voorbije vijftig jaar. In de krant van vandaag: de Ronde van
Zuidema in 1979.
VRIJDAG 6 AUGUSTUS 2004
Met het voltooien van het libretto
is een eerste maar belangrijke stap
gezet in de totstandkoming van
een opera over de Opstand van de
Georgiërs. 'In plaats van alleen
maar een idee ligt er nu een stuk
om over te praten. Dat maakt het
makkelijker om sponsors en me
dewerkers te vinden.' Dat zegt
schrijver Pip Barnard, die de tekst
inmiddels heeft overgedragen aan
Ed de Boer, die verantwoordelijk is
voor het componeren van de mu
ziek. De productie ligt 'op schema',
volgens Barnard. De opera moet in
november 2006 in première gaan,
maar al bij de herdenking van vol
gend jaar staat een eerste presen
tatie van muziek en tekst op het
programma.
Vri|wel dagelijks heeft hij de afgelo
pen maanden aan het libretto ge
schreven, zo'n vijftien uur per week
Het was niet altijd even gemakkelijk
om de tijd te vinden, want zijn (part
time) banen bij de Texelse Courant en
als kok bij een restaurant vroegen ook
aandacht, evenals de afleveringen
voor het Cabaret-café die hij maan
delijks samen met Janien de Bruijn
bedenkt en verzorgt. 'Het is ook met
iets wat je er tussendoor doet, een
opera schrijven. Je moet er wel even
voorgaan zitten', vertelt Barnard, die
het voordeel had dat hij al uitstekend
gedocumenteerd was 'In 1995 heb
ik samen met Joop Rommets 50/aar
na dato geschreven, een serie artike
len voor de Texelse Courant die later
door de gemeente als boekje is uit
gegeven. Daarvoor hebben we vrijwel
alle beschikbare literatuur gelezen die
over de Opstand is geschreven en
veel betrokkenen geïnterviewd. Het
was nu een kwestie van opzoeken
wat ik wilde gebruiken.'
Verhaal
Het verhaal dat hij schreef, speelt zich
af in een Texels gezin, bestaand uit
een vader, moeder en dochter. Tij
dens de Opstand, in de laatste
oorlogsweken, zoeken drie
Georgische soldaten de bescherming
van hun schuur. De dochter weet er
van, verzorgt het drietal en raakt zelfs
verliefd op één van hen. De moeder
is op de hoogte, maar houdt zich af
zijdig. De vader weet van mets. Grote
problemen ontstaan wanneer de
twee Duitsers, die al langer over de
vloer komen, de Georgiërs ontdek
ken. Het slot is dramatisch, want ter-
Pip Barnard heeft het libretto van de opera over de Opstand van de Georgiërs voltooid.
IFoto Joop Rommets)
wijl het elders in Nederland al vrede
is, komt het in het gezin tot een tref
fen, waarbij aan alle kanten slachtof
fers vallen.
Barnard zag zich tijdens het schrijven
voor flinke dilemma's geplaatst. Want
hoeveel personages had hij nodig? Al
te veel was met mogelijk, alleen al
door de hoge kosten die dat met zich
zou meebrengen. Maar het moesten
er ook genoeg zijn om het verhaal te
kunnen vertellen. En in welke taal
spreken de personages? Hoe, bij
voorbeeld. communiceren de ver
liefde dochter en de Georgiër met
elkaar? Duidelijk was wel dat ze el-
kaars taal met hebben gesproken. 'Ik
heb ze Duits met elkaar laten praten,
voor beiden de taal van de vijand.
Moeilijke woorden heb ik vermeden,
want het zou niet geloofwaardig zijn
als ze prachtige volzinnen hadden
gebruikt.'
Liederen
Een ander probleem waarmee
Barnard te maken kreeg, betrof de
liederen die worden gezongen door
de drie leden van de muziekgroep
Kereoni die de rollen van de
Georgiërs spelen. Het zijn volksliede
ren, waarvoor Barnard en De Boer en
de muzikanten na het gezamenlijk
beluisteren van diverse CD's hebben
gekozen, omdat daarop geen rechten
rusten, zodat voor het gebruik geen
vergoeding hoeft te worden betaald.
Waarover de liederen ongeveer gaan,
konden de gebrekkig Nederlands
sprekende leden van Kereoni
Barnard nog wel duidelijk maken,
maar om achter de precieze inhoud
te komen, moest de tekstschrijver
andere wegen bewandelen. Een do
cent Nederlands aan de universiteit
van Tbilisi verwees hem naar één van
haar leerlingen, die literaire vertalin
gen studeerde aan de universiteit van
Utrecht. Nadat de Georgische liede
ren waren opgestuurd, met het ver
zoek ze in het Nederlands te vertalen,
bleek de man moeite te hebben ze te
verstaan, onder meer door het ouder
wetse taalgebruik Hij wilde daarom
de tekst op schrift hebben. Barnard:
'Een nieuw probleem, want hoe kom
je daar aan?' Uiteindelijk kwam hij
terecht bij een Georgiër die aan de
universiteit van Dallas werkt en
Georgische muziek verzamelt. 'Twee
dagen nadat hij de tekst had aan
geleverd en ik die had doorgestuurd,
kreeg ik de vertalingen uit Utrecht
toegestuurd
Gevoelig
Naast alle 'technische' kwesties waar
hij mee te maken kreeg, besefte
Barnard ook dat de Georgische op
stand - die hij naar Texelse gewoonte
zelf het liefst Russenoorlog noemt -
nog steeds een gevoelig onderwerp
is, dat door veel ouderen op het ei
land nog steeds niet goed is ver
werkt. 'Je moet er heel voorzichtig
mee omgaan. Ik wil ook absoluut niet
de indruk wekken dat we proberen
een slaatje te slaan uit het trauma van
een ander. Ik heb verslagen van oog
getuigen gelezen en me al snel gerea
liseerd dat er wel vroli|ker onderwer
pen zijn. Moet je je de Duitse soldaat
voorstellen die 's ochtends wakker
wordt en ontdekt dat al z'n kamera
den de hals is afgesneden, terwijl hij
tot zijn enkels in het bloed waadt. Wat
zegt zo'n man? Waarschijnlijk niks,
maar daarmee maak je geen stuk.
Aan de andere kant is het gewoon
een bijzondere historische gebeurte
nis. waarover veel te vertellen valt,
ook in een opera.'
Naamsbekendheid
Voor Barnard mag een belangrijk kar
wei erop zitten, voor de opera kan
worden opgevoerd zullen er nog heel
wat liters water door het Marsdiep
stromen. Terwijl componist Ed de
Boer aan de muziek gaat werken,
moet ook de productie vorm gaan
krijgen. 'We moeten werken aan de
naamsbekendheid, fondsen werven,
theaters aanschrijven waar de opera
wordt opgevoerd. Werk vooreen pro
ducent, maar wie dat wordt, is nog
met helemaal rond. Vlak na de zomer
moeten we spijkers met koppen
slaan.'
De man of vrouw in kwestie zal ook
als taak krijgen medewerkers vast te
leggen. De eerste contacten met ac
teurs en musici zijn inmiddels gelegd.
Onder hen zijn enkelen die nationaal
faam hebben opgebouwd. 'Het
moeilijke is dat je niet te lang kunt
wachten met afspraken maken. Voor
dat je het weet worden ze gevraagd
door Joop van den Ende en vissen wij
achter het net. Maar wij weten nog
met welk honorarium we kunnen bie
den. Aan de andere kant moet je
soms ook een beslissing durven ne
men. Want als je een bekende acteur
vastlegt, wordt 'het plotseling een
stuk makkelijker sponsors binnen te
halen.'
Hoewel ze ervoor waken om te hoog
van de toren te blazen, tonen Barnard
en De Boer ook ambitie. 'We hopen
aandacht te krijgen voor het feit dat
Texel Nederlands laatste slagveld
was. Dat zorgt natuurlijk voor lande
lijke publiciteit. Van kranten en mis
schien wel het NOS-journaal. En dat
is weer mooie promotie voor Texel. Ik
kan me voorstellen dat toeristische
ondernemers daar best wat geld voor
over hebben. Ook daar ligt een taak
voor ons. Proberen draagvlak op
Texel te krijgen.'
Een 50-jarige man uit Putten is op de
Nikadel in De Koog aangehouden
omdat hij met drank op auto reed.
Agenten hadden de man zien lopen,
waarbii hij 'met erg vast ter been'
was, volgens het politierapport. Toen
hij in zijn auto stapte, besloten de
agenten hem een alcoholtest te laten
ondergaan Hij blies 585 ug/l, flink
meer dan de 220 die nog net is toe
gestaan. De man moest zijn rijbewijs
inleveren en kreeg een proces-ver
baal.
de race deden er ruim veertig mee,
van wie 'vooral de leden van de
Wielervereniging Texel zich bijzonder
roerden'. Dat gold met name voor
Arie Huisman, die twaalf van de ruim
vijftig door middenstanders en parti
culieren beschikbaar gestelde pre
mies in de wacht sleepte. Samen met
Guus Barhorst probeerde hij gere
geld het peloton te ontvluchten, maar
al hun pogingen werden verijdeld.
'Dat was in belangrijke mate het werk
van de oudste deelnemer van het
veld, de 42-jarige in Den Helder
woonachtige Bauk de Jong. De ge
middelde snelheid die het peloton
door al deze premiesprints en
terughaalacties ontwikkelde, liep op
tot bijna veertig kilometer per uur.'
De pechvogel van de avond was
Guus Barhorst, die tijdens een
demarrage in de twaalfde ronde (van
Belangstellenden waren eerder aan
gewezen op een cursuscentrum in
Amsterdam, maar in oktober gaat ook
op het eiland een cursus selfhealing.
healing en reading van start. In een
proces dat maximaal anderhalf jaar
duurt, leren de deelnemers energieën
waarnemen en deze dienstbaar te
maken. Voor meer informatie kan con
tact worden opgenomen met Jan van
der Linden, tel. 313420.
Met autopedraces voor kinderen in
het voorprogramma, een 'dikke-
bandenrace' en een 'heuse' wieler
wedstrijd voor 'niet-gelicentieerde
amateurs' werd zaterdagavond 4
augustus 1979 in De Cocksdorp de
eerste editie gehouden van de 'her
nieuwde' Ronde van Zuidema. Het
evenement trok ongeveer zeventig
deelnemers, 'de langs het goed
afgezette parcours verzamelde
menigte moet uit minstens duizend
personen hebben bestaan'.
Dat staat te lezen op de voorpagina
van de Texelse Courant die drie da
gen later verscheen. De verslaggever
memoreert in zijn omvangrijke artikel
dat het wielerfestijn in het begin van
de jaren vijftig voor het eerst werd ge
houden, maar dertien jaar geleden
werd stopgezet. De dorpscommissie
van De Cocksdorp had nieuw elan
getoond en de organisatie in samen
werking met Wielervereniging Texel
nieuw leven ingeblazen De initiatief
nemer van de eerste rondes, Kees
Zuidema, naar wie de wedstrijd des
tijds ook was vernoemd, loste vol
gens traditie de startschoten. Nadat
het startpistool in het voor
programma defect was geraakt, nam
hij een dubbelloops jachtgeweer ter
hand om de wedstrijdrijders het teken
te geven dat ze mochten vertrekken.
De hilariteit die Zuidema daarmee
oogstte, beviel hem waarschijnlijk
wel. want tot aan zijn dood, een paar
jaar geleden, zou hij het jachtgeweer
blijven gebruiken bij de wielerronde
(die donderdag 12 augustus een
nieuwe editie beleeft)
Geheel in stijl wordt het organiseren
van een wedstrijd voor renners die
met in het bezit zijn van een officiële
KNWU-licentie door de verslaggever
'een schot in de roos' genoemd. Aan
1350 meter) door een lekke vo:
ten val kwam. 'Hij liep da:
forse schaafwond aan zijn r<
op en scheurde zijn shirt. Hi
het versnellingsapparaat van
enigszins defect raakte, wisti
tamelijk snel de strijd te hi
maar was kansloos geworden|
het jagende peloton hem mi
op vrijwel een ronde had gezi
Aan het eind van de wedstij
stond wat verwarring, toen?
Piet Zijm meedeelde di
'gedubbelde renners' (die op
meer ronden achterstand rei
parcours moesten verlaten, 'H
het merendeel als "met
bleek te beschouwen en vrot
der reed'. De eindsprint vand
30 kilometer lange wedstrijd
uiteindelijk gewonnen doo:
Koorn uit Den Burg. De twe»
was voor 'de op eigen ten
dende' Peter Tromp u'
Cocksdorp. Rem Slikker uit Dl
der ging als derde over de eind
De overwinning in de dikket»
race leek lange tijd te word
geeist door Ronald HooybeiJ
hij kreeg kennelijk te maken
man met de hamer' en werd
gepasseerd door Hans Zuide
zoon van Kees. Op de derde
eindigde Wim Witte, die in klei
de jaren twintig reedDe autop
werd bij de jeugd gewonne^
Ronald van Boven, voor
Eddy Vughts. Bij de
Frits Kooi, Menno Pont
Eelman de prijswinnaars
'Het jagende peloton ter hoogte van de eindstreep in de Kikkertstraat', stond te
deze foto, die werd geplaatst in de Texelse Courant van 7 augustus 1979.
Nederland was in de Eerste Wereldoorlog (1914-1918) neutraal
en dus bleef ook Texel letterlijk buiten schot. Veel mensen den
ken daarom dat zich in deze periode geen gebeurtenissen van
ingrijpende aard voordeden. Dat niets minder waar is, bewijst
het boek Texel in de Eerste Wereldoorlog - de feiten op een rij
dat vanmiddag in het Luchtvaartmuseum op het vliegveld ten
doop werd gehouden.
In het 170 pagina's tellende en rijke
lijk met historisch fotomateriaal geïl
lustreerde werk laat de locale ama
teur-historicus Gelein Jansen aan de
hand van honderden feiten en feitjes
zien dat de grote oorlog wel degelijk
zijn weerslag had op het dagelijks
leven, vooral in de vorm van een nu
onvoorstelbare schaarste aan grond
stoffen, levensmiddelen en andere
onmisbare zaken. De daardoor nood
zakelijke distributie, rantsoenering,
vervoersverboden en andere over
heidsmaatregelen waren minstens zo
ingrijpend als in de Tweede Wereld
oorlog. In 1917 sprak de krant van
een schandaal omdat zelfs
predikantsvrouwen tweedehands
kleding moesten gaan dragen.
de Nieuwstraat). het reddingswezen
dat in die dagen tal van succesvolle
acties ondernam, de bedrijvigheid die
vliegkamp De Mok met zich mee
bracht, strijd over de wenselijkheid
van kermis, de lotgevallen van Teso,
de lucratieve zeehondenjacht, de
Eerste Texelse Advocaatfabriek
(ETA), de wiervisserij, de rol van de
toen nog bestaande buurtschappen,
de bouw van de zeevaartschool aan
het Schilderend en de op gang ko
mende wijkverpleging De aanleg en
verbetering van wegen werden door
de oorlogsomstandigheden eerder
bevorderd dan belemmerd omdat het
van belang was voor de mobiliteit van
het leger. Een van de nieuwe verbin
dingen was de in 1915 tot stand ge
komen weg tussen De Keet (Burg-
zicht).
De strijd tegen het water vroeg ook
aandacht en inzet. In januari 1915
sloeg de zee vier gaten in de dijk en
in december liep poldertje 't Horntje
vol. De strandvonderij had het druk
met het bergen van spullen die deels
van de oorlog op zee afkomstig wa
ren. Hoe belangrijk de landbouw en
met name de schapenhouderij was,
blijkt uit indrukwekkende export
cijfers. In het boek worden de feiten
en ontwikkelingen met betrekking tot
alle delen van Texel apart onder de
loep genomen. Ook de kleinste
woonkernen, zoals Oost en Nieuwe-
schild, zijn onderwerp van een hoofd
stuk
Texel in de Eerste Wereldoorlog is
vooral een opsomming van feiten,
maar die hebben met altijd samen
hang. Veel op zichzelf interessante
gegevens worden niet in een context
geplaatst of roepen vragen op.
Waarom ging de gemeente over tot
de aankoop van baktarwe? Hoe
kwam de mijn die in de Rogsloot tot
ontploffing werd gebracht daar te
recht? Welke zin had het verbod op
het vervoeren van kaf?
Echt storend is de vaak ongelukkige
Eén van de foto's uit het boek. Belgische vluchtelingen voor de pastorie in De Waal.
zinsbouw en wijze van formuleren,
waardoor het onmogelijk is om het
boekjn één adem uit te lezen. Je kunt
daarom maar beter een keus maken
uit de hoofdstukken. De manier
waarop Jansen de feiten op een rij
heeft gezet, is mede veroorzaakt
door de werkwijze die hij bij het se
lecteren heeft toegepast. Al in 2000
begon hij met het noteren van de
enorme aantallen nieuwsberichten
die tussen 1914 en 1918 verschenen
in de Texelse Courant, de Nieuwe
Texelse Courant en andere bladen.
Die werden opgeslagen in de compu
ter en vervolgens met dezelfde com
puter gesorteerd naar dorp en onder
werp. Zaken die overeenkomsten
hadden, kwamen aldus bij elkaar te
recht, maar zo ontstond natuurlijk
geen lopend verhaal dat zich vlot laat
lezen. Het heeft gemankeerd aan een
ingrijpende bewerking van de totale
tekst door een goed schrijvende en
betrokken buitenstaander Dat zou
een enorm karwei zijn geweest, maar
niettemin de moeite waard. Intussen
mag men respect hebben voor de
zeer tijdrovende inspanning die Jan
sen met zijn boek heeft geleverd,
vooral als men bedenkt dat hij kampt
met de belemmerende gevolgen van
een hersenbloeding. Hij kan met
slechts één vinger typen en was twee
jaar geleden zo ziek dat hij vreesde
het uitkomen van het boek met meer
te zullen beleven. Wat de minpunten
van zijn feitenrelaas deels compen
seert, zijn de talrijke, deels weinig
bekende oude foto's die voor de
broodnodige 'lucht' zorgen, al had
den ze wel wat groter afgedrukt mo
gen worden. Het boek is daarom zijn
prijs (€17,50) waard.
Harry de Graaf
De 'echte' oorlog was trouwens niet
ver weg. Op het eiland, dat toen half
zoveel inwoners telde als nu, was het
gebulder van scheepskanonnen te
horen, overkomende zeppelins ver
oorzaakten paniek onder het vee, lij
ken van gesneuvelden spoelden aan
en zeemijnen veroorzaakten levens
gevaar voor visserij en andere
scheepvaart. Ondanks de beperkin
gen ging het gewone sociale leven op
het eiland toch min of meer zijn gang,
deels afgestemd op de hier
gelegerde gemobiliseerde militairen
en op vluchtelingen uit het wel bij de
oorlog betrokken België. Verenigin
gen vergaderden, dokters en onder
wijzers kwamen, gingen of
jubileerden en het toerisme begon
een rol van betekenis te spelen, deels
door de inspanningen van de WV's.
Badgasten waren nog wel een be
zienswaardigheid. Toen vier vreem-
Gelein Jansen.
delingen Oosterend bezochten, liep
de hele jeugd er achteraan, zodat de
krant zich afvroeg wat hiertegen was
te doen. De visserij ontdekte de mo
tor als voortstuwingsmiddel en de
plannen voor waterleiding, een
elektriciteitsnet en een tramweg hiel-
den de gemoederen bezig.
Het boek van Jansen maakt melding
van talloze andere zaken, ontwikke
lingen en incidentele gebeurtenissen
die het leven op Texel mede bepaal
den, ook al hadden die met altijd di
rect of indirect met de oorlog te ma
ken: de activiteiten van gym- en
voetbalverenigingen, de Vrijwillige
Landstorm en de militie (waarvoor
men werd gekeurd in de school aan
Als je op een jachthaven gaat eten,
kun je verwachten dat er jachtha
ven-publiek zit. Dat is hier dan ook
het geval. Aan diverse tafeltjes
heeft men niet voldoende geslikt
en is de hete aardappel in de keel
blijven steken. We vinden een
mooi tafeltje aan het raam, met
uitzicht op het nieuwe gestrande
speelschip, en bestuderen de
kaart. Bij de visgerechten staat
heel handig vermeld of deze graat-
vrij of -arm zijn. We horen de juf
frouw aan het tafeltje naast ons
verklaren dat het geserveerde
lamsvlees niet Texels is, omdat
Texels lamsvlees te duur is. Toch
is het lamsvlees hier het duurste
op de kaart...
Wederom delen we gevieren twee
voorgerechten, een salade en
stokbrood met kruidenboter. Ver
der staat er saté en doornhaai op
het menu en de meest inspire
rende vegetarische gerechten: een
ovenschotel en een courgette
pannenkoek. De kruidenboter is
met verse kruiden (zelf?)gemaakt
en zacht. Het broodmandje bevat
wit en bruin stokbrood in niet te
krenterige stukken. De groenten
zijn vers en alles ziet er mooi op
gemaakt uit. Het eten is lekker.
Mooie malse stukken varkenshaas
in de saté, de doornhaaimoten zijn
inderdaad graatarm, de
schotel wordt sissend heet
diend en de courgettepannei
met brie is heel bijzonder en
van smaak. Alles is ruim
doende.
Kennelijk zijn wij interessari
noeg om al het bedienend p;
neel even langs te laten ka
Terwijl de ene juffrouw ons de
bracht, komt een ander
drankjes brengen en weer
ander de bestelling opnemen
laas komt deze manier van
de snelheid van bedienen en:
men niet ten goede. Jamme
hebben we uitgebreid kunne
kijken hoe druk het speel
wordt bezocht en hoe buits
decoratieve plantjes goed w
verzorgd en vervangen.
Beoordeling: een leuke kaa
interessante vegetarische gt
ten. Goede saté en van alles
voldoende. Lekker eten. Jar
dat de bediening wat vaa
traag is. Afgerekend: €98,-
keer voorgerecht, vier keerh
gerecht, drankjes, koffie).