Meneer de President' vertrouwde op nuchtere verstand
We kunnen Dr. Wagemaker
niet dankbaar genoeg zijn'
'Geen economische
groei meer mogelijk'
9
w
'Texel is aan het verpauperen'
/eerzien onderkaken 250.000ste bezoeker
Amsterdamse vrijwilligers massaal naar Texel
TEXELSE
COURANT
Zeemanskerk
houdt open huis
Makkelijke winst
dames Tevoko 3
p»
DINSDAG 5 OKTOBER 2004
Raad van Commissarissen van Teso in 1962, met Bob Bakker (midden) in zijn tweede jaar als voorzitter. Rechts van hem Tine Vlas-
n der Vlies en Cor Dros, daarachter directeur Theo Hoogerheide. <fc<o Arctvoi Texelse couranti
igi
le kunnen dokter Wagemaker
et dankbaar genoeg zijn dat hij
dertijd het initiatief tot de oprich-
eg van Teso heeft genomen. Hij
ad een vooruitziende blik, Texel
eft veel aan hem te danken.' Bob
ikker, die na dertig jaar aftrad als
immissaris van de veerdienst,
opt in een periode waarin het
so voorspoedig gaat. Maar hij
int ook de tijd dat Teso het moei-
(had en klanten uit zijn winkel
Iigbleven omdat ze boos waren
I Bakker vóór de aanschaf van
eerste dubbeldekker was.
man die twintig jaar (1981 -2001
isident-commissaris is geweest
i Texels belangrijkste onderne-
ig en van aandeelhouder Aad
leitiorst de eretitel MeneerffëVre-
lent kreeg, omschrijft zichzelf he
lheiden als iemand die de zaken
:i|d heeft beredeneerd met zijn
chtere verstand. Hij kenmerkte
h als bestuurder uoor een geheel
jen stijl, die critici wellicht niet wis-
te waarderen, maar die bij velen
er vertrouwd overkwam. Hij laat
n veerdienst achter die blaakt van
zondheid
74 was een belangrijk jaar voor
ikker. 'Ik nam toen het bedrijf, Bak-
r's Ijzerhandel, van mijn vader over
werd commissaris bij Teso. Ik
ipte in een andere wereld, maakte
nnis met andere mensen in een
Iter bedrijf. Ik kwam als 39-jarige
isen bestuurders die de crisis in de
rtiger jaren en de Tweede Wereld-
ifog hadden meegemaakt. Een
ik levenservaring die ik niet had.
larook een stuk historische belas-
g. Ik had respect voor ze en ik denk
zij dat ook voor mij hadden. Ze
1den me ten slotte gevraagd. In
'3 al, toen mi|n vader aftrad als
nmissaris. Ik zei toen nee, omdat
iet niet gepast vond dat de RvC op
soort familiezaak zou gaan lijken.
Maar ik heb toen gezegd dat als ze
me een iaar later nóg eens zouden
vragen, ik het wél zou doen, wat ook
gebeurde.' Overigens is Bakker met
het enige terugkerende geslacht bin
nen de RvC van Teso. Ook de namen
De Lugt en Dros komen vaker op de
lijst voor. 'Ik denk dat het voor de
aandeelhouders vertrouwen geeft.'
Autoriteit
Toen Bakker aantrad als commissa
ris van Teso, was dat in een tijd dat
de maatschappij aan het veranderen
was. Lange tijd was het niet alleen de
directeur, maar ook de president-
commissaris die de veerdienst be
stuurde. C.J. de Lugt was zo'n man.
Een sterke persoonlijkheid in een tijd
dat autoriteit op Texel nog opgeld
"deed, denk maar aan de dokter en de
notaris, die vroeger aanzienlijk meer
aanzien genoten. De Lugt bepaalde
ook wat er bij de veerdienst ge
beurde. Bakker: 'Dat zou nu met meer
kunnen en ik heb mijn taak ook nooit
zo opgevat Een Raad van Commis
sarissen (RvC) heeft een controle
rende adviserende en toetsende
functie, geen bestuurlijke. Daarvoor
is er een directeur. Maar die maat
schappelijke veranderingen waren
voor sommige commissarissen bij
Teso niet zo gemakkelijk. Begin jaren
zestig kocht Teso de twee enkel
dekkers Marsdiep en Texelstroom
samen voor 15 miljoen gulden. In
1976 presenteerde Theo Hooger
heide aan de toenmalige RvC zijn
plannen om ter de vervanging van de
enkeidekkers dubbeldekkers te ne
men. Heel logisch, want met het
zelfde aantal mensen kon het dub
bele worden vervoerd. Productie
verhoging dus. Dat schip moest 65
miljoen gulden kosten. Als jonge
commissaris had ik er totaal geen
probleem mee, het was voor mij zon
neklaar dat dat toekomst van Teso
was en de enige mogelijkheid dat de
onderneming bleef voortbestaan.
Maar in diezelfde RvC zaten mensen
die de aanschaf van de enkeldekkers
hadden meegemaakt. Zij konden het
verschil tussen 15 en 65 miljoen -
heel begrijpelijk - met verwerken. Het
gaf gedonder binnen de RvC, maar
ook binnen de Texelse samenleving,
waarvan de RvC immers een afspie
geling is De commissarissen van de
oude stempel hadden nog de neiging
zich met bestuurlijke zaken binnen
Teso te bemoeien. Dat was proble
matisch Bijkans het hele eiland was
tegen het plan Bij mij in de winkel
bleven zelfs klanten weg omdat ik
vóór de dubbeldekker was. Dat
hoorde natuurlijk binnenskamers te
blijven, maar bepaalde commissaris
sen konden hun mond niet houden.
Ze waren bang dat de onderneming
ter ziele zou gaan. Een heel span
nende tijd Uiteindelijk zijn een aan
tal commissarissen die het er niet
mee eens waren opgestapt, waar
door het besluit vóór de aanschaf
uiteindelijk unaniem is genomen.
Afmeerinrichting
Toen de Molengat in 1980 ging varen,
was het probleem dat het tweede dek
tot 1986 met kon worden gebruikt. Er
waren nog geen dubbele afmeerm-
richtmgen Teso zat financieel zwaar.
Er was tekort geld voor de aanschaf,
er moest veel geld worden geleend,
tegen een rente van 11 procent en
uiteindelijk was de werf bereid om 6
miljoen gulden achterstallig te zetten,
anders hadden we die boot nog met
gehad. Dit noodzaakte Hoogerheide
van jaar tot jaar flinke tariefsver
hogingen toe te passen. Dit gaf
enorme weerstand. Een moeilijke tijd.
De eerste helft van de tachtiger jaren
heerste er recessie en die kwam hier
dubbei zo hard aan, omdat de te
kleine capaciteit van de veerdienst de
toeristische groei beperkte. Er was
vanuit de gemeente en de provincie
totaal geen support voor de dubbele
brug. Ik herinner me een bijeenkomst
met Rijkswaterstaat in Haarlem. Toen
werd ons geadviseerd: laat de men
sen net zoals bij de andere eilanden
maar van tevoren bespreken. We
hebben in die tijd de Molengat zelfs
te koop aan geboden aan Zeeland.
Daar zat wat achter, want we wisten
van tevoren dat ze hem daar door het
voortstuwingssysteem met konden
gebruiken. Mensen bij Rijkswater
staat begrepen dat we dat deden om
een besluit over de dubbele brug te
forceren. Uiteindelijk is er een ge
sprek geweest met de toenmalige
minister Nelie Smit-Kroes van Ver
keer en Waterstaat. Dat gebeurde
nadat een miniatuurmodel van de
Molengat aan Madurodam was aan
geboden. Hoogerheide had het voor
bereidende werk tot in de puntjes
gedaan en op zijn advies heb ik toen
met de minister gepraat. Ik heb haar
voorgehouden dat als er geen dub
bele aanleginrichting zou komen,
Teso failliet zou gaan en dat RWS
verplicht was de onderneming te ko
pen, omdat die dan verantwoordelijk
zou zijn voor de verbinding. Dat zag
ze niet zitten. Ze stemde niet direct
toe, maar na enige tijd deed ze dat
alsnog, zodat vanaf 1986 ook het
bovenste dek van de Molengat kon
worden gebruikt. Ook toen bleek het
belang van eerr goede veerdienst met
voldoende capaciteit. In die tijd werd
bijvoorbeeld een aanvang genomen
met de bouw van het bungalowpark
van De Krim, waardoor de noordkop
van Texel een enorme economische
impuls kreeg. Ook de aanschaf van
de Schulpengat was een stimulans
voor de plaatselijke economie
Coöperatie
Bewogen moment was ook de po
ging van Teso in de jaren negentig om
de NV om te buigen in een coöpera
tie. 'Er bestond toen een serieuze
dreiging voor overname en als
coöperatie zouden we dat risico uit
sluiten.' Bestuur en RvC stelden zich
een enorme uitdaging, want het ge
beurde alleen als tenminste 90 pro
cent van de aandeelhouders ermee
in zouden stemmen. 'Gaandeweg de
voorbereiding merkten we dat het
geen haalbare kaart zou zijn. Vooral
omdat het toenmalige college van b
en w zich tegen de omvorming
keerde. Bestuurders lieten hun per
soonlijke rancune jegens Hooger
heide ^prevaleren boven het belang
van een hele eilandgemeente. Dat is
toch niet te geloven!' Het mondde uit
in een ongekende lobbyden een his
torische aandeelhoudersvergadering,
waarbij Sporthal Ons Genoegen
maar net groot genoeg was om alle
bezoekers een plaatsje te bieden.
Uiteindelijk werd het voorstel met een
paar stemmen tekort verworpen en
bleef Teso een NV. Bakker; 'De angst
voor overname is bij mij nooit ver
dwenen, maar is in veel mindere mate
aanwezig dan toen. Dat komt door de
grotere spreiding van de aandelen.
Toen hadden we zo'n 2000 aandeel
houders, onder wie een aantal grote,
nu zijn het er circa 3000. Een belang
rijkste bepaling in de statuten van
Teso is dat de dividenduitkering
gelimiteerd is Voor beleggers was
een aandeel Teso dus nooit interes
sant. Om daarin verandering te bren
gen zijn er met name in de dertiger
jaren wel eens pogingen onderno
men om het stemrecht - elke aan
deelhouder heeft nu één stem - te
veranderen, om zo de dividend
uitkering te kunnen verhogen Maar
dat is nooit gelukt, gelukkig maar.
Want daardoor kan de winst worden
gebruikt om de dienstverlening te
verbeteren.'
Betrokkenheid
'De beperkte dividenduitkering had
als nadeel dat er nauwelijks interesse
bestond voor de aandelen. Door elke
aandeelhouder te belonen met tien
gratis overtochten is de belangstel
ling en daarmee de spreiding van de
aandeelhouder aanzienlijk toegeno
men. Dat is een gouden idee ge
weest. Sinds de invoering is ook de
betrokkenheid bij de veerdienst
enorm gegroeid. Vroeger kwamen er
hooguit 125 tot 135 aandeelhouders
naar de vergadering. Bij de laatste
vergadering zaten er 400 in de zaal
en als er wat aan de hand is hebben
we er zo 700. Dat is heel goed. Zelf
de grote multinationals halen dat aan
tal niet. Die betrokkenheid komt ook
door de opstelling van de huidige di
recteur en z'n medewerkers. Teso is
een monopolist en dan ligt de gemak
zucht altijd op de loer. We hebben
toch geen concurrentie Die gedachte
mag nooit in dat bedrijf sluipen. Het
dienstbetoon moet op een zo hoog
mogelijk niveau. Dat streven Rob
Wortel, de staf en alle medewerkers
ook na. Hoogerheide, die dag en
nacht met die dubbeldekkers bezig
was, heeft het bed gespreid voor de
huidige directeur, en Wortel maakt
daar op de juiste manier gebruik van.
In dat opzicht zijn het voor die twee
periodes precies de juiste mensen.'
Andere wereld
Waar de voordracht voor commissa
rissen nu nog bestaat uit twee perso
nen, zou Bakker het liefst één per
soon naar voren schuiven. 'Als een
zittende commissaris die het goed
doet en zich verkiesbaar wil stellen,
dat willen de overige kandidaten die
graag terug. Maar er moet op grond
van de statuten wel een tegen
kandidaat worden gezocht. Als voor
zitter had ik de taak om die te vragen.
Ik begon mijn verhaal altijd door te
zeggen dat we hem wel vroegen,
maar ook hoopten dat hij of zij niet
gekozen zou worden. Heel ondank
baar en voor beide partijen heel on
prettig.'
De RvC komt jaarlijks een keer of
zeven bijeen, tussentijds heeft de
voorzitter regelmatig contact met de
directeur 'We controleren, adviseren
en toetsen het beleid dat de directeur
presenteert Soms wordt er stevig
gediscussieerd, zoals over de aan
schaf van de nieuwe boot, want dat
is dé gebeurtenis bij Teso. En één van
de belangrijkste taken is de aanstel
ling van een nieuwe directeur. Het is
van eminent belang dat die de
Texelse gemeenschap goed aanvoelt
en zich er in verdiept. Het werk van
Wortel houdt met op het runnen van
het bedrijf Teso. dat laat hij ook dui
delijk blijken. Je kunt bij een
sollicitatieprocedure met zorgvuldig
genoeg zijn. De bevolking voelt zich
er heel nauw bij betrokken en als het
met zorgvuldig genoeg gebeurt, dan
kan die in opstand komen. Dat heb
ben we in de zestiger jaren meege
maakt, toen het eiland in twee kam
pen verdeeld raakte.'
Gerard Timmerman
'Een kaboutereconomie', zo om
schreef Bob Bakker Texel bij zijn
afscheid. Hij schetste een wat
somber toekomstbeeld van een
eiland dat aan de grenzen van z'n
economische groei zit, dat lang
zaam aan het verpauperen is en
waarvan de politiek moet oppas
sen dat het zich teveel door toeris
tische ondernemers met expansie
drift laat meeslepen.
Bakker; 'Waar een goede infrastruc
tuur is, daar ontwikkelt de economie
zich. Dat zie je overal ter wereld. Kijk
maar naar de ontwikkelingen langs
de snelwegen. Het komt doordat die
zijn aangesloten op het Europese
wegennet Op Texel steeg het vervoer
in de zestiger jaren, na de inge
bruikname van de twee rijop- en rij-
afschepen, -in korte tijd met dertig
procent. Bij de ingebruikname van'de
:dubbeldékS Molengat en Schulpen
gat zag je dat ook. Dat waren mo
menten dat de capaciteit van het
volume van Teso was achtergebleven
bij het vervoer.' Die constatering was
A
Bob Bakker tijdens zijn afscheidstoespraak.
de reden dat Bakker tijdens de jong
ste aandeelhoudersvergadering van
Teso waarschuwde dat men van de
komst van de Dokter Wagemaker II
op economisch gebied geen al te
hoge verwachtingen moet hebben.
'Doordat de achterstand in capaciteit
nu veel minder aanwezig is, zal dit
nieuwe schip waarschijnlijk niet die
impuls geven. We zijn met Texel op
het punt aangeland dat er geen of
weinig economische groei meer mo
gelijk is. Het aantal bedden is inge
vuld. Ondernemend Texel heeft altijd
achter dit plafond gestaan. En te
recht, want het eiland heeft geen
oneindig absorptievermogen voor
toerisme. De stijging van de
Tesocijfers van de afgelopen tien jaar,
vind ik wat misleidend. Die toename
is niet altijd op de juiste manier geïn
terpreteerd. De verblijfsduur van de
toeristen is namelijk' sterk afgeno
men Stijging van de welvaar en
stabilisering van de Tesotarieven zijn
belangrijke aanjagers van het vervoer
geweest sinds 1995. ten faveure van
Teso. En de mobiliteit is toegenomen
De automobilist is steeds meer ge
neigd de auto ook voor één dag mee
te nemen naar Texel. Bijvoorbeeld
voor familiebezoek, of naar een bun
galow op De Krim. Daarvan plukt
Teso wél de vruchten, maar de
Texelse economie nauwelijks Heel
positief was de seizoensverbreding in
het voor- en najaar, een positieve
ontwikkeling voor Teso en een wel
kome bijdrage aan de economie.
Maar dat heeft ook z'n grenzen
Verarming
'Wat ook gaande is zijn de ontwikke
lingen in de agrarische sector en in de
visserij, ook verre van rooskleurig.
Het aantal ondernemers neemt dras
tisch af. En we zijn al zoveel kwijtge
raakt. Het begon met de melkfabriek,
we hebben een elektriciteit- en water-
fabriek gehad. Daar zat een staf
hoogopgeleide mensen met goede
salarissen. Die zijn allemaal verdwe
nen. We hadden een hoofd Staats
bosbeheer. hoofd Rijkswaterstaat,
hoofd politie en noem maar op. Dat
bedoel ik met verarming. Als we zo
doorgaan dat worden we bestuurlijk
ook nog in de armen gedreven van
een gemeente Den Helder. Want het
onmogelijk het plaatselijk overheid
sapparaat in de toekomst te handha
ven. Er is steeds meer specialistisch
kennis nodig, maar de ambtenaar die
dat heeft wordt veel te duur voor
Texel. Want we zijn maar met 13.500
mensen. We hebben nog zoveel om
dat we op een eiland wonen. Maar
dat heeft z'n grenzen Want het moet
wel financieel haalbaar blijven.'
'Het gevaar van zo'n eenzijdige eco
nomie is dat de druk op de plaatse
lijke politiek zó groot wordt, dat de
raad overstag zal gaan De onderne
mers hebben straks meer omzet no
dig en zullen naar de plaatselijke po
litiek stappen, met de boodschap dat
ze hun bedrijf moeten uitbreiden
omdat ze met het huidige aantal bed
den met meer kunnen voortbestaan.
"Aan jullie de keus", zeggen ze dan.
"Als ik mijn bedrijf moet liquideren,
gaan er zoveel arbeidsplaatsen ver
loren", en al dat soort argumenten.
Als ze hun zin met krijgen, dan zullen
ze zorgen dat ze meer macht krijgen
in de politiek. Dan heb je er over 20
jaar misschien 20.000 bedden bij. Dat
kan het eiland absoluut niet hebben.'
'Texel heeft natuurlijk wel mogelijkhe
den We hebben het NIOZ en er zijn
meer instituten op allerlei gebied
waar Texel zich goed voor leent. Of
dat haalbaar is. weet ik met. maar het
kan worden onderzocht. We zitten
ook al jarenlang met een gebrek aan
goed opgeleide mensen in de horeca.
Je kunt denken aan een opleidings
instituut voor horecamensen, bijvoor
beeld een middelbare hotelvak
school. Studenten wonen intern en
willen in het weekend graag iets bij
verdienen Dat kan dan in de hore-
casector en tijdens de zomervakan
tie kan de vrijgekomen accommo
datie op school worden gebruikt voor
tijdelijke zomermedewerkers uit de
zelfde sector. Zo zijn er wellicht nog
een aantal mogelijkheden om de ver
liezen van de afgelopen decennia te
compenseren Maar voorwaarde is
een goede visie hoe het met Texel in
de toekomst verder moet. En daar
hoor ik helaas te weinig over!'
onderkaken kon Joachim Kammel
Hannover zich nog herinneren. Die
nden voor de ingang van het toen-
lig Texels Museum in de Dennen
in hij in 1962 voor het laatst het
ind bezocht. Dinsdagochtend zag
mmel de onderkaken van de
mwe vinvis opnieuw nadat hij, zijn
'uw Helga, hun dochter Kerstin
hutte en kleinzoon Fabian Schutte
250.000ste bezoeker van
uMare waren binnengehaald. Ad
junct-directeur Anton Hurkens
toonde de bijzondere Duitse gasten
de kaken, nadat Kammel erover had
verteld. De kaken hangen tegenwoor
dig bij de trap naar de Waterzaal.
Naast een aantal presentjes kregen
de toeristen van dierverzorger Rens
van der Zwaag een rondleiding ach
ter de schermen van het centrum,
Kammel keerde weer eens terug naar
Texel, omdat hij graag op zee wilde
vissen. Vanwege het slechte weer
kwam het daar de eerste anderhalve
week van zijn twee weken durende
vakantie echter niet van. EcoMare ligt
op koers met de bezoekersaantallen.
Volgens het museum ligt het bezoek
ongeveer één procent hoger dan een
jaar geleden. 'Vorig jaar hadden we
wat minder bezoekers door de hete
zomer, maar we zitten nu weer op het
punt van 2002', aldus Hurkens.
EcoMare trekt jaarlijks gemiddeld
driehonderdduizend bezoekers.
:l"m Këmmel, de 250.000ste bezoeker van EcoMare, bekijkt samen met zijn familie en adjunct-directeur Anton Hurkens de onder
in die vroeger buiten bi] het Texels Museum stonden. ifoio Jemtn von Hativm)
De Zeemanskerk in Oudeschild
houdt zaterdag 16 oktober van 11.00
tot 17 00 uur open huis Er worden
rondleidingen gehouden en er wordt
versgerookte vis verkocht. Ook wordt
er een rommelmarktje gehouden
waar onder meer handwerken en
schilderijen van C. van der Kerkhof te
koop zijn.
Het derde damesteam van volleybal
vereniging Tevoko had zaterdag in
Julianadorp geen enkele moeite met
het tweede team van VCJ'94, dat uit
maar liefst tien vrij jonge speelsters
bestaat en nog niet helemaal rijp is
voor de klasse waarin het uitkomt.
Goede aanvallen door het midden
door Yvonne Vlaming en Marijke Blok
leverden veel punten op, terwijl spel
verdelers Onnoline Zegeren, Margit
Boer en Leontien Verseput de pass
steeds goed kregen toegespeeld,
waardoor er mooi volleybal kon wor
den gespeeld Ook Kitty Bakker en
Inge van den Bent scoorden op de
buitenkant de nodige punten Tevoko
wist steeds goed het eigen spel te
spelen en liet zich niet van de wijs
brengen door het af en toe zeer rom
melige spel van VCJ, dat uiteindelijk
in geen enkele set meer dan veertien
punten wist te veroveren en met 4-0
in sets verloor.
sÉrtWlu'i
(Foto Gorarö Timmerman)
Burgemeester Joke Geldorp verwelkomt de 650 Amsterdamse vrijwilligers van Stadsdeel Westerpark.
Geef mij maar Amsterdam, dat is
mooier dan Parijs, klonk er zaterdag
morgen uit de spieakers op de par
keerplaats aan de Emmalaan. waar
zich zo'n 650 Amsterdammers had
den verzameld. Het betrof vrijwilligers
van stadsdeelorganisatie Wester
park, die actief zijn in de kinderboer
derij, het filmhuis, het buurthuis of op
ander gebied. Het dagelijks bestuur
van het stadsdeel trakteerde de vrij
willigers op een dagje Texel. Om al
vast in de stemming te komen had
VW Texel per koerier voor elke vrij
williger een informatiepakketje over
Texel naar Amsterdam laten over
brengen. Op Texel werden ze ont
haald voor burgemeester Joke Gel
dorp, die uit volle borst meezong met
het Amsterdamse lied, maar aangaf
dat er voor haar toch niets boven
Texel gaat. 'Onze lijfspreuk luidt:
Groen Zwart - Texels in het hart.' Ze
omschreef de vrijwilligers als 'de
smeerolie van onze samenleving'.
'Uw onbetaalde werk is onmisbaar en
zorgt dat de maatschappelijke motor
met begint te sputteren.' Ze wees de
menigte op de 'historische plek'
waarop ze stonden. 'Want op het
oude sportveld hiernaast zal binnen
nu en vijf jaar een nieuw gemeente
huis verrijzen.' Daarna bracht ze het
lied Texel mijn eiland van Maarten
Koorn ten gehore.
De Amsterdammers volgden op het
eiland een programma naar keuze:
een wandeling door de Slufter, een
bezoek aan EcoMare of op pad met
een strandjutter. Tussendoor werd
een uitgebreide lunch geserveerd.
Eigenlijk was op 800 vrijwilligers ge
rekend. maar doordat het uitje sa
menviel met de staking, moesten 150
Amsterdammers verstek laten gaan.