Dr. Wagemaker eerste van
nieuwe generatie veerboten
masi
/I
'Iedere trap en elke deur
heeft een eigen verhaal'
'Pentru toti oamenii din santierul'
'Eén van de beste schepen
die in Galatz zijn gebouwd
TEXELSE
5 COURANT
Bouw redelijk
goed op schema
Roemeense pers volgt tewaterlating
zogeheten
DINSDAG 30 NOVEMBER 2004
De Dokter Wagemaker is de eerste
van een geheel nieuwe generatie
veerboten, die op het gebied van
voortstuwing, bedrijfszekerheid,
veiligheid, comfort, overzichtelijk
heid en ontwerp in grote mate af
wijkt van de voorgangers. Een
schip dat het resultaat is van jaren
lange voorbereiding door Teso, de
Texelse onderneming die begrip
pen als kwaliteit, continuïteit, ser
vice en veiligheid tot een weten
schap heeft verheven. Alleen al de
voorbereiding, de ontwikkeling en
het maken van het bestek vergde
40.000 manuren.
Teso wilde een schip waarmee de
leerverbinding minimaal een kwart
eeuw kan worden onderhouden Een
schip dat voldoende capaciteit moet
hebben, dus meer auto's moet kun
nen vervoeren, en dat automobilisten
ondanks steeds bredere voertuigen
meer ruimte moet bieden bi| het uit
stappen. Een langer en breder schip
dus (130 bi| 18,80 meter) maar dat
wel in de havens moet kunnen
afmeren die begin zestiger jaren zijn
gebouwd, voor schepen die niet half
zo lang waren als de nieuwkomer.
Hiervoor worden hoge eisen aan het
voortstuwingssysteem gesteld, waar
aan het huidige Voight Schneider-
systeem niet voldoet. Teso ging in
samenwerking met het Bureau voor
Scheepsbouw (BvS), dat voor het
technische ontwerp was ingescha
keld, op zoek naar een nieuw sys
teem. BvS is al vanaf de Dageraad in
de vijftiger jaren de huisontwerper
van Teso en ontwierp na Marsdiep,
Texelstroom en Molen- en Schulpen-
gat nu de vierde generatie schepen
voor Teso. De huidige directeur Maar
ten de Groot toont zich onder de in
druk van de manier waarop Teso de
medewerkers bij de ontwikkeling
heeft betrokken 'Dat is uniek. Het
heeft er mede toe geleid dat er een
optimale keus is gemaakt. Ik heb het
ook nog niet eerder meegemaakt dat
een reder ons zo'n gedetailleerde
opdrachtomschrijving gaf.' Een dele
gatie van Teso en BvS reisde onder
meer af naar Denemarken om bij een
veerverbmding naar een Deens eiland
de werking van zogeheten roer
propellers te bestuderen. Dit is een
Fins systeem waarbi| het schip wordt
aangedreven en bestuurd met vier
schroeven (elk 1800 kW) die. aange
stuurd vanuit de stuurhut met een
joystick, onafhankelijk van elkaar 360
graden kunnen draaien. Groot voor
deel is dat het schip een hogere top
snelheid heeft en het systeem een
hoger rendement. Het schip is groter
en zwaarder dan de Schulpengat,
maar gebruikt dezelfde hoeveelheid
brandstof. De Wagemaker krijgt een
topsnelheid van 15,4 knopen (28,5
kilometer per uur), waarmee de over
kant desnoods in een kwartier kan
worden bereikt. In de tanks kan maxi
maal 750 ton brandstof worden op
geslagen. Dat is 250 ton meer dan de
maximale voorraad die normaal
wordt aangehouden. De extra capa
citeit geeft Teso de mogelijkheid om
in tijden dat de brandstof scherp is
geprijsd, van de gunstige markt te
profiteren.
Liften
De constructie is zo gemaakt dat
voor het vervangen van een roer
propeller het schip niet uit het water
hoeft Teso heeft bedongen dat de
werf voor Teso te allen tijde een com
plete unit in voorraad houdt, zodat dit
onderdeel op elk moment kan wor
den vervangen. Om de bedrijfs
zekerheid en de veiligheid te verho
gen, beschikt het schip in beide
stuurhuizen over een dubbel
besturingssysteem. Dat betekent dat
naast de kapitein ook de stuurman
een eigen besturingseenheid heeft.
De Dr Wagemaker beschikt ook over
twee machinekamers, twee voort
stuwingskamers, twee schakelbor
den en twee bedieningscomputers,
allemaal om te zorgen dat betrouw
baarheid en continuïteit van de veer
boot optimaal zijn. 'Want het kan
gebeuren dat in de machinekamer
De tewaterlating van de Dokter Wagemaker vormde vrijdagmorgen een indrukwekkend schouwspel.
(Foto Eöo Kooiman)
en enorme mensenmassa was getuigen van de tewaterlating van de Dokter Wagemaker.
Tekst en foto's:
Gerard Timmerman
DOKTER WAGEMAKER.
re-xEL
een storing optreedt op het moment
dat één van de twee schepen net in
dok ligt. Dan zou Texel zonder veer
verbmding zitten en de ramp met te
overzien', vertelt Alex Cofino, die zich
vanaf 2000 met de ontwikkeling van
het schip heeft bezig gehouden. 'We
hebben onze medewerkers uitgeno
digd zoveel mogelijk met ons mee te
denken. Het heeft ons honderden
suggesties en ideeën opgeleverd.
Bijvoorbeeld voor de liften, omdat zij
als geen ander de gevolgen van het
ontbreken daarvan kennen.' Het
nieuwe schip krijgt vier liften. Ze zijn
met name bedoeld voor minder-
validen, die straks niet meer via de
steile trappen naar boven hoeven.
Eentje is zelfs geschikt voor het ver
voer van een brancard, maar de lif
ten zijn ook geschikt voor dienst
gebruik. Teso vroeg niet alleen de
mening van het eigen personeel, ook
de bond voor ouderen (ANBO), de
Gehandicaptenraad en vertegen
woordigers van andere groepen die
gebruik maken van de boot, werden
uitgenodigd voor een gesprek De
uitkomsten werden verwerkt in een
ergonomisch programma. Het resul
teerde onder meer in de bouw van
'luie' (minder steile) trappen. Waarop
de reiziger overigens nog wel zelf
moet lopen, want de schacht was te
smal voor de bouw van twee roltrap
pen, eentje voor naar boven en een
tje voor naar beneden. Het nieuwe
schip, het veertiende sinds de oprich
ting van Teso in 1907, is ook stiller en
trilt minder dan de voorganger.
Nautisch interieur
Bijzonder aan het schip is de vorm
geving, waardoor het schip van bin
nen en van buiten een geheel nieuwe
uitstraling heeft gekregen. In het oog
springend is het logo op de zijkant,
een artistieke weergave van het ei
land, gezien vanuit zee ter hoogte van
Ceres. De toiletgroepen zijn van de
voor- en achterkant verplaatst naar
de zijkant. Ze liggen ter weerszijde
van de entree van de salons, die
straks via de zijkant wordt betreden.
Dankzij de zo ontstane open kop-
einden hebben de reizigers vanuit de
salon ook zicht op de zee voor en
achter het schip. Door dit extra glas
is het binnen niet alleen een stuk lich
ter, ook de belevingswaarde gaat
omhoog Verantwoordelijk voor de
uiterlijke vormgeving en het interieur
is ontwerper Bastiaan Sonneveld.
Net als BvS kreeg hij een heel ge
richte opdracht, die hem toch nog
veel ruimte gaf. 'Ik kreeg de vrijheid
om ideeën te ontwikkelen.' De sym
boliek daarin heeft een nautisch ka
rakter. Het onderscheid tussen stuur-
en bakboord komt tot uiting in de
kleurstelling van de bankjes (rood en
groen), de bartafels zijn geïnspireerd
op navigatietafels en het dek heeft
het motief van teakhout. De vorm van
een vuurtoren keert terug in de verti
cale lijnen, die doorlopen van de licht
koepels boven de salon tot in het
bovengelegen atrium. Deze uitkijk
post bevindt zich zo'n 14 meter bo
ven zeespiegel. Sonneveld: 'Dit schip
is vier keer zo mooi als de vorige.'
Onder toeziend oog van werfdirecteur Gelu Stan complimenteert Teso-directeur Rob
Wortel de bouwers met de totstandkoming van de Dokter Wagemaker.
Waarom het schip van Teso hele
maal in Galatz wordt gebouwd?
Omdat we gewoon de beste
scheepswerf zijn.' Van de beschei
denheid die de Roemeense direc
teur Gelu Stan bij de kiellegging
nog aan de dag legde, is bij de
tewaterlating van de Dokter
Wagemaker weinig meer te mer-
ïen. 'Dit is een technisch hoog
standje en één van de beste
producten die we hier hebben ge
bouwd.'
Stan verwoordde de trots van de
medewerkers van de scheepswerf
üe in 1893 is gebouwd en waar sinds
die tijd 1058 schepen van de helling
ujn gegleden. Vijftien jaar geleden
tad de werf nog 9.000 medewerkers,
:en schip waarvoor Teso had gere
end op een investering van meer
fan €50 miljoen, dat uiteindelijk is
anbesteed voor zo'n €20 miljoen
under. Kan Damengroep Gorkum
laar nog wel wat aan verdienen? 'We
'open. het', vertelt Casper Ver-
Heulen, sales manager van Damen.
)e kosten die dit bedrijf moet maken
angen in hoge mate af van de vraag
I de bouw binnen het afgesproken
Klsbestek kan worden afgerond,
"e liggen redelijk goed op schema',
Welt projectleider Ton van Oor-
dlot, die wel erkent een paar weken
"a ktrate kunnen gebruiken. 'Maar het
Sl hem in de details.' Dat de
■Waterlating niet op 15 oktober
(Jaatsvond, zoals bij de kiellegging
17 december 2003 werd aange
ven, is niet het gevolg van vertra
ag, maar komt doordat de werf de
oheepshelling nog niet nodig had en
&l werken aan een schip dat op het
toge staat nu eenmaal beter vlot
aan een schip in het water. De
'srkzaamheden die nu nog in Galatz
'Orden verricht, houden vooral ver-
|Wd met de elektrische installatie.
afbouw in Vlissingen omvat niet
W meer dan het aftimmeren, het
•aatsen van de roerpropellers en het
"bedrijf stellen van de apparatuur.
maar na reorganisatie is dat aantal
gedaald tot 3.000. De Roemeense
werf in Galatz werd in 1999 overge
nomen door de Damengroep, die er
tientallen miljoenen in investeerde,
reorganiseerde, zorgde voor nieuwe
impulsen en een gevulde order
portefeuille. Momenteel wordt er aan
46 schepen gewerkt, van tankers tot
marineschepen.
45 Jaar communisme heeft welis
waar sporen op de werf achtergela
ten, maar vijftien jaar na de omwen
teling is er veel veranderd. 'Maar er
is nog steeds een mentaliteits
probleem', vertelde Stan. Rmt de
Vries sprak toch van een grote moti
vatie, vooral onder jongere medewer
kers. Hun verdiensten wekken in
westerse ogen verbazing: ongeveer
één euro per uur, wat mede verklaart
waarom het schip aanzienlijk minder
kostte dan Teso vooraf had inge-
'Een jongensdroom die in vervul
ling ging', omschrijft Rint de Vries,
die namens Teso toezicht hield op
de bouw in Galatz. In bijna een jaar
tijd reisde hij tien keer op en neer
naar de Roemeense werf. Hij deed
dat samen met assistent Eric Ie
Roux en Maarten Foliant, die
vooral de bouw van het elektrische
gedeelte in het oog hield.
De Vries kende het schip al van zo'n
duizend bouwtekeningen die hij op
de Koninklijke Scheldewerf in
Vlissingen onder ogen had gehad,
allemaal computerschetsen van de
112 secties waaruit het schip is op-
schat, De verwachting is dat de lonen
in Roemenië, na toetreding tot de EG,
zullen stijgen.
De Texelse veerboot vormt voor de
Roemenen een bijzonder project. 'Dit
is een zeer gecompliceerd schip, de
grootste veerboot van Nederland, die
we ook nog eens in een maand of tien
hebben gebouwd. Dat is met geen
ander Nederlandse schip van deze
omvang gelukt.' Met name de boven
bouw van het schip vergde veel aan
dacht. Om het gewicht te beperken
is vrij dun staalplaat gebruikt, mate
riaal waarmee de Roemeense
scheepsbouwers met gewend waren
te werken. Stan: 'Het lassen vereist
vakmanschap.' De Roemeen liet niet
onverbloemd dat hij in was voor een
nieuwe opdracht vanuit Texel. 'We
hopen hier ook het volgende schip te
mogen bouwen.' Hij kan hoop putten
uit de woorden van Rob Wortel: 'Wij
zijn trouwe partners. Maar het is wel
zo dat we maar eens in de 12,5 jaar
een nieuw schip bouwen.'
gebouwd. 'Als je het schip al zo goed
kent, is de bouw een feest van her
kenning', vertelde ook Alex Cofino,
die nauw bij de voorbereiding was
betrokken. 'Iedere trap en elke deur
die ik tegenkom heeft een eigen ver
haal De Vries en zijn collega's van
Teso waren met de enige toezicht
houders. Het werk van de Roemenen
werd ook nagelopen door inspec
teurs van classificatiebureau Lloyds,
medewerkers van scheepswerf
Damen Gorkum, dat de leiding over
het project heeft en eigenaar is van
de werf in Galatz, die zelf ook contro
les uitvoerde. In grote lijnen verliep de
bouw goed, maar de voor scheep-
vaartknngen extreem hoge kwaliteits-
en andere eisen die Teso stelt aan
met name de accommodatie, zorg
den er wel eens voor dat het team
van De Vries de bouwers kritisch
moest toespreken. Ze ondervonden
dat de Roemenen met van kwade wil
zijn, maar dat het werken aan vracht
en andere schepen soms anders ver
loopt dan de bouw van een veerboot.
De Vries: 'Ik realiseer me dat we voor
de werf een kritische klant zijn ge
weest, maar we zijn steeds tot over
eenstemming gekomen. Ik heb erva
ren dat Damen, net als Teso, een heel
klantgericht bedrijf is.' Gelu Stan, de
directeur van de Samen Shipyard
Galati: 'Rint heeft veel ervaring, is een
sterke persoonlijkheid, heel strikt en
hij kijkt heel kritisch naar de kwaliteit.
Maar hij is ook zeer meewerkend. Ik
heb de samenwerking als heel posi
tief ervaren.'
Christa Wortel knipt het lint door, waarna een fles champagne tegen de scheepswand te
pletter slaat.
Verslaggevers van de Roemeense media bij de persconferentie door vertegenwoordigers
van Teso en de scheepswerf.
ii
«r Sa
Niet alleen was de Texelse pers mee
gereisd naar Galatz, de tewaterlating
van de Dokter Wagemaker had ook
belangstelling van Roemeense me
dia. Journalisten van lokale en lande
lijke kranten, radio en televisie deden
verslag van de gebeurtenis. Er was
zelfs een speciale persconferentie
voor hen georganiseerd 'Ze komen
hier echt niet bij elke schip opdraven,
Zo'n grote, ingewikkelde veerboot is
hier toch wat bijzonders', vertelde
een tolk. Hij vertaalde het relaas van
Teso-directeur Rob Wortel, die de
Roemenen vertelde dat Teso een
onderneming is die eigendom is van
voornamelijk Texelse aandeelhou
ders die een goede veerverbmding en
service belangrijker vinden dan het
behalen van een hoge winst. 'Hier
door kan ook het prijskaartje voor een
overtocht laag worden gehouden. In
dat opzicht is het dus een beetje een
socialistisch bedrijf.'
Voor de verslaggever van een lokale
krant voor wie een rit naar De
Cocksdorp al een 'verre rit' is, vormt
een uitnodiging voor een tewater
lating in Roemenië een wereldreis.
Als ik me donderdagmorgen rond
7.00 uur voeg bij de delegatie van
Teso (directie, ondernemingsraad,
commissarissen en andere betrokke
nen), doet het lichaam nog zijn best
om wakker te worden. Op het pro
gramma staat een busreis naar
Schiphol, vervolgens een vliegreis
van drie uur naar Boekarest, en
daarna een busreis van vier uur naar
Galatz in zuidoost Roemenie, waar
we om 19.00 uur zullen arriveren. Op
Schiphol groeit de delegatie aan met
vertegenwoordigers van de scheeps
werf, andere betrokkenen bij de ont
wikkeling en bouw van de Dokter
Wagemaker en Teso-geschiedschrij-
ver Willem Boot. Mist zorgt ervoor dat
de vliegreis twee uur is vertraagd. Het
is rond 22.00 uur (Nederlandse tijd
21.00 uur) als we eindelijk in het luxe
hotel Vega kunnen aanschuiven voor
het diner.
De volgende morgen vroeg uit de
veren, want de tewaterlating staat
gepland om 10.00 uur. Ruim een uur
daarvoor arriveren we op de im
mense scheepswerf langs de Donau.
Kijkend naar de grauwe soep vraag
ik me af waar die Schóne Blaue
Donau toch is gebleven. Onderweg
vang ik een glimp op van de Dokter
Wagemaker, die een eind boven de
gebouwen uittorent. Het vooroordeel
dat het met de arbeidsmotivatie in
voormalige Oostbloklanden slecht is
gesteld, wordt bevestigd als ik op de
werf vergeefs zoek naar werkende
lieden. Aangekomen bij de veerboot
blijkt waarom: bij het schip heeft zich
een enorme mensenmassa verza
meld, duizenden Roemenen die het
werk even aan de kant hebben ge
legd om de tewaterlating van het
schip waaraan ze bijna een jaar heb
ben gewerkt te kunnen aanschou
wen. Van de partij ook echtgenotes
en kinderen en zelfs een schoolklas.
Ook veel vrouwen in overalls, potige
types met hamers, maar zo te zien
ook van de schilderploeg Iemand
legt uit dat met één schilderbeurt van
het schip ongeveer een oppervlakte
is gemoeid van 10.000 vierkante
meter. Met zes lagen dus circa 60.000
vierkante meter, meer dan tien voet
balvelden. Er volgt een toespraak van
de Roemeense directeur en dan pakt
Rob Wortel de microfoon. 'Pentru toti
oamenii din santierul Damen Galati',
verhaalt hij in voor mij onverstaan
baar Roemeens. Het betekent: Ik
complimenteer jullie met je vakman
schap en de inzet waarmee jullie aan
het schip hebben gewerkt. Aan echt
genote Christa de eer het lint door te
knippen, waarna een fles champagne
tegen de scheepswand te pletter
slaat. Is het nog niet wat vroeg voor
de doop?, vragen omstanders zich
af Maar het blijkt een Roemeens
gebruik om het schip een goede reis
te wensen Dan klinkt een commando
en zetten stoere Roemeense mannen
de bijl in de touwen die de kolos op
zijn plaats hebben gehouden Er ge
beurt nog mets. Dat komt door de
weerstand, want bij vijf graden onder
nul is het vet onder de slee hard ge
worden. Andere Roemeense kracht
patsers scheuren aan de hefbomen
van draadeinden, die het schip het
beslissende zetje moeten geven.
'Tirra! tirral', joelen omstanders Dan
glijdt de kolos de helling af, nagerend
door enthousiaste mannen. Terwi|l
tranen her en der over wangen stro
men, haast uw verslaggever zich om
bruikbare foto's te schieten. Daar
gaat de Roemeense trots. Vrijwel
meteen na de tewaterlating pakken
de werkers de draad weer op en
galmt het geluid van gehamer en
slijp- en andere machines over de
werf. De helling wordt meteen klaar
gemaakt voor het volgende schip De
Texelse achterblijvers die van zo ver
zijn gekomen, wachten vergeefs op
de beloofde rondleiding over het
schip. Bij de tewaterlating is een ka
bel geknapt, waardoor het schip niet
goed tegen de kant ligt. 'Een mooi
excuus om straks naar Vlissingen af
te reizen', luidt het commentaar, 's
Avonds komen we bij in het Kurhaus
van Boekarest, waar we een banket
met vele gangen naar binnen werken
en een bezoek wordt gebracht aan
de fameuze 'Cotton Club'. De stem
ming is uitgelaten. 'Dit was in de tijd
van Hoogerheide nooit gebeurd',
ondergaat Willem Boot de sfeer,
waarvan hij wel intens geniet. 'Ty
pisch Teso.' Twee van mijn collega's
wijken van het programma af en ma
ken kennis met de keerzijde van Boe
karest In een restaurant merkt de
verslaggever van de Helderse Cou
rant dat zijn telefoon is gestolen. De
aangifte die hij doet op een Roe
meens politiebureau vergt anderhalf
uur, nog afgezien van een dure taxi
rit. De rondrit door Boekarest waar
mee de zaterdagmorgen wordt ge
vuld. ondergaat hij met gemengde
gevoelens.
Gerard Timmerman
dokter wagemaker
De meegereisde groep Texelaars en vertegenwoordigers van bedrijven die betrokken zijn bij de bouw poseren kort na de tewaterlating.
