Geloven op Texel
PKN: een belangrijke
stap op weg naar eenheid
Hervorming op Texel
begon in De Waal
We moeten niet bang
zijn voor verandering
'De kerk moet een vluchtheuvel zijn'
Jeugdouderling Erna Tromp-Tuinema:
Liturgie biedt troost en steun
Spraakverwarring
TEXELSE CouRANT
Verdwenen tekst
Heidelberg
Piet Kuiper en Jan Eelman,
ouderlingen van het Hersteld Ver
band. gingen op huisbezoek in
Den Burg bij H.K.W. Verstegen,
die een winkeltje dreef in de
Waalderstraat. Als veel mensen
in die tijd, we spreken over de
dertiger jaren, had hij het arm. Nu
stond er aan de Pijpersdijk een
klein huisje, kaal en nóg armoe
diger, dat de gemeente Texel had
bestemd als Huis voor Onbe-
huisden. De bewoners heetten
Job en Antje Alderlieste. Toen
Verstegen zijn kerkbroeders ver
telde over zijn moeite om het
hoofd boven water te houden,
probeerde éen van de ouderlin
gen troost te bieden met de
woorden '(-) maar als je nu naar
Job kijkt.. waarna Verstegen er
in één adem aan toe voegde: 'en
naar Antje...' De ouderling be
doelde de bijbelse Job, maar
Verstegen dacht aan Job
Alderlieste
Uit welk kerkelijk nest kom je?
'Ik ben opgegroeid in een ouderwets
gereformeerd gezin. En dan moet je
denken aan allemaal samen in de
kerkbank, witte kousen, lakschoe
nen, psalmboekje mee en een King-
pepermunt. Thuis met z'n allen zin
gen bij het orgel 's Zondags naar het
bos met pinda's, naar de christelijke
school, naar catechisatie en zondag
school, bijbellezen na het eten, er
was een duidelijke structuur. Ze wa
ren thuis best streng, maar ik ben de
jongste en dan heb je het altijd ge
makkelijker. Toen mijn oudste zus
voor het eerst uitging, gaf dat best
conflicten, maar tegen de tijd dat ik
aan de beurt kwam, waren ze al aan
verschillende dingen gewend. Later
denk je wel eens móest dat nou al
lemaal zo? Toen mijn zus Leme ver
kering kreeg met Jaap Kiewiet was
dat in het begin moeilijk omdat hij niks
was. Kerkelijk gezien dan, want ze
hadden zich geen betere schoon
zoon kunnen wensen. Maar toen ze
niet in de kerk mochten trouwen, gaf
dat heftige discussie in ons gezin.
Mijn ouders stelden zich toen wel
Erna Tromp-Tuinema (43) is
verpleegkundige, bloembind-
ster en ondernemer. Ze is ge
trouwd met meubelmaker
Johan en moeder van drie kin
deren. In hun bedrijf (haar ei
gen deel heet de Bewaar
plaats) geeft ze het hele jaar
door allerlei creatieve work
shops. Als vrijetijdsbesteding
doet ze aan zwemmen en
skeeleren. Bij de dit jaar ge
houden triatlon deed ze mee in
het team Moeder Co. Erna
lag te water, dochter Marleen
(13) fietste in hoog tempo de
veertig kilometer en zoon Henk
(16) voltooide al hardlopend de
race. Naast werk en sport is
Erna politiek in de weer voor
Texels Belang, verzorgt zij in
teamverband regelmatig de
zondagschool en is ze een
paar ochtenden per week aan
het werk in de wijkverpleging.
achter hun dochter op en hebben
contact gezocht met de hervormde
kerk in Den Burg, waar dominee ds.
De Roest ze heeft getrouwd. Ik heb
daaruit geleerd dat gereformeerd zijn
met het allerbelangrijkste is.'
Ben je nu nog gelovig?
'Geloven hangt vandaag de dag min
der aan regels dan vroeger. Ik ben
een allermachtigste zwemmer en toen
we nog thuis waren ging ik samen
met mijn zus Joke naar de zondag-
ochtendtrainmg. Dat was wat! Dat
voegde gewoon niet. Maar we deden
ook aan waterpolo en dat is een
teamsport, je moet er zijn. Als ik dan
's avonds naar de kerk ging, was het
toch ook goed? Dan kreeg het geloof
een kans en ook de sport Mijn
ouders hebben daar erg aan moeten
wennen. Ik heb het geloof nooit los
gelaten. Ik heb heel lang bij The
Messengers gezongen Een fijne tijd,
waarin je het geloof letterli|k en figuur
lijk naar de mensen toebracht. En
toen ik in het Gemini Ziekenhuis
werkte, was ik, afhankelijk van mijn
rooster, vaak te vinden in het
Huisduiner kerkje. Ik had een goeie
band met dominee Blaauw, die hier
(de gereformeerde kerk in Den Burg,
Hoe staat het met kerk en geloofsbeweging op Texel? Gelooft Texel
nog of geloven we het wel? Hoeveel kerkrichtingen zijn er op het
eiland? De Texelse Courant besteedt dit jaar aandacht aan de ver
schillende kerkrichtingen op het eiland en de ontwikkelingen daarin.
Met algemene informatie over de kerk, een gesprek met voorgan
ger en/of iemand uit de organisatie en tien vragen aan een Texelaar
over zijn of haar geloofsbeleving of het ontbreken daarvan. Vandaag:
de Protestantse Kerk in Nederland, die dit jaar ontstond na het sa
mengaan van de Nederlandse Hervormde Kerk, de Gereformeerde
Kerk en de Lutherse Kerk.
VRIJDAG 3 DECEMBER 2004
lovigen op wieltjes waren. Zij werden
ter kerke gereden in een kinderwa
gen, kwamen er per trouwkoets en
voor de derde en laatste keer in de
lijkwagen. Lid zijn had in het verleden
ook iets te maken met werk in over
heidsdienst, waarvoor een kerk
lidmaatschap vereist was. Bovendien
gaf het niet heiden zijn enige status
en de verzekering van de dominee bij
de begrafenis. Gereformeerden wa
ren daarin resoluter en bedankten
sneller voor het lidmaatschap. Het
resolute van de laatstgenoemden
kan ook gezien worden als een ge
volg van de diverse afscheidingen.
Iedere groep die uit onvrede met de
bestaande situatie besluit een andere
kant op te gaan, zal op dat moment
weer de puntjes op 'zijn' i willen zet
ten. Gereformeerden staan beken
om hun grote bijbelkennis en hu
soms onbuigzame manier van dis
cussiëren, opgegroeid als zij zijn me
jeugd-, mannen- en vrouwen
verenigingen, waar steevast een bj
beltekst grondig binnenstebuit#
werd gekeerd. Men moest van goe
den huize komen om zo'n bijbeltijgi
verbaal te overmeesteren.
Een anekdote uit de kerk Her
steld Verband. Een ouderling
moet, zoals indertijd gebruikelijk,
in de dienst een bijbelgedeelte
voorlezen uit één van de zogehe
ten kleine profeten. Hij staat maar
te bladeren en kan het met vin
den Ten lange leste slaat bij de
Bijbel resoluut dicht en zegt: 'Do
minee, het staat er niet in!' en
gaat zitten. Een andere ouder
ling, Jan Vlaming (bijgenaamd
Riezepiesvan boerderij Oost-
wijk, stapt hierop vastberaden
naar voren, slaat het gedeelte in
één keer op, geeft een ferme klap
op de Bijbel en zegt 'Hier!'
stelling tot grote landelijke acties, dit
vaak een heel circus aan publiciteit
opleveren en waarbij Nederland trots
is als er veertig miljoen euro word;
opgebracht. Door de kerkleden word
ieder jaar stilzwijgend meer dan hel
dubbele bijeengebracht, naast dé
verplichtingen om de eigen kerk en
dominee te onderhouden. Is de keit
- bij alle kritiek die ze over zich heen
krijgt: de ene keer wanneer ze iets
zegt en de andere keer omdat ze niets
zegt - met al te bescheiden?
Braanker: 'We zouden inderdaad bes:
eens meer ons gezicht naar buitel
kunnen laten zien. Maar om al onzj
goede daden te etaleren, enkel oir,
gezien te worden7 Onze grootstt
kracht ligt toch in stille hulpverlening
in het er zijn voor de zwakkeren.
Een levende kerk staat midden inde
wereld. De kerk van twintig jaar gele
den bestaat met meer. Enigszins
merkwaardig is dat kerkverlaters
hun idee over kerk en kerkleer vaal
stil zijn blijven staan bij het mome»
dat zij de kerk verlieten Zij dacht»
moderner te zijn, maar hebben niet ds
veranderingen in de kerk bijgehouda
en blijven zich vaak afzetten tega
een verouderd en veelal negatie
beeld, dat zij hardnekkig wensen vas
te houden. Vooral dat wat met moclii
blijft een heerlijke stok om mee I;
slaan. Denk aan bekende schrijvecL
als Maarten 't Hart en Jan WolkeisJ3
Maar ook in de kerk is het leven dooi
gegaan en hebben mensen onderin
vloed van denkers sommige beeld»
aangepast of veranderd. Zo is d
vrouw in het ambt verschenen en
de starre opvatting van de zondags
heiliging een stuk gezonder geww
den. Meer naar de woorden van Je
zus, zoals verwoord in Marcus 2 'Dl
sabbat is gemaakt om de mens ei
niet de mens om de sabbat.' Ook n
de leerstellingen is ruimte gekome
voor andere opvattingen. Niet iedj
een is daar blij mee. Misschien is hi
moeilijke van het loslaten van ouo
zekerheden, dat de gelovige bij vtj
gen met meer automatisch een be
paalde zondag van de Heidelbergs
Catechismus kan opslaan om in és
adem het juiste antwoord op te dre»
nen, maar nu meer aangesproke
wordt op een persoonlijk geloof, u<
gedaagd wordt een eigen antwooii
op de vragen van het leven te vind»
en genoodzaakt is een eigen relati
met God aan te gaan.
red.) toen stond. Dat was een heel le
vendige, motiverende dominee, die
het geloof op een plezierige manier
wist te brengen. Maar op zich ben ik
nooit zo verschrikkelijk gereformeerd
geweest. Toen ik long was, is mijn
moeder een tijd overspannen ge
weest en ik werd toen opgevangen
door de familie Boogaard, die vlak bij
ons in de straat woonden. Katholieke
mensen. Ik ging met ze mee naar de
kerk en genóót! De kerststal, die
mooie ramen, de priester die zo mooi
kon zingen. Het maakte een onverge
telijke indruk op mij. Nu nog. In de
Ouwe Zaal hier op de Bewaarplaats
staat bijvoorbeeld een Mariabeeld,
waar ik erg aan gehecht ben Met
Ismaël, een Turkse man die bij Johan
werkt, heb ik ook vaak gesprekken
over zijn geloof. In de islam kennen
ze ook aartsvader Abraham en het
verhaal van Noach. Wij zijn met de
enigen. Wat ik bedoel te zeggen: het
gaat niet om al die verschillen, leder
beleeft het op zijn manier, maar we
geloven allemaal in dezelfde God. Er
zijn geen hokjes daarboven.'
Ben je nu nog lid van een kerk en
kom je er vaak?
'Johan en ik zijn in de hervormde kerk
getrouwd Toen we nog in Oude-
schild woonden, kerkten we in het
Zeemanskerkje en onze kinderen zijn
daar gedoopt. Nu kerken we in Den
Burg. Ik zit daar in het zondagschool
team. ben al zes laar leugdouderling
en verzorg soms de bloemen in de
kerk. Ik vind het heel mooi om een
themastuk te maken. Met Pasen heb
ik linnen windsels in het stuk verwe
ven, verwijzend naar de opstanding
van Christus, er zat judaspenning in
om het verraad van Judas, een haan-
Lees verder pagina 7
In de protestantse kerken is men er
zich de laatste decennia van bewust
geworden dat de totale afwijzing van
alle kleur en sier uit de Rooms Katho
lieke moederkerk als reactie op de
misstanden van toen wel erg rigou
reus is geweest en daarom met altijd
pven genuanceerd. Door deze be
wustwording zijn steeds meer visuele
aspecten in de kerkgebouwen terug
gekomen. Kansel- en tafelkleden in
rood. groen, wit en paars, de vier
(deuren van het kerkelijk jaar. dat be
gint met de eerste advent, vier zon
dagen voor Kerstmis. Veel voorgan
gers hebben weer een toga
aangetrokken met een bijpassende
kleurige stola Er is een (leeg) kruis
aan de muur gekomen, ieder jaar
wordt op paaszondag een grote,
nieuwe paaskaars de kerk in gedra
gen. als symbool voor het nieuwe le
ven, dat begon bij de opstanding van
Christus op paasmorgen. De kleine
kaarsen die voor andere gebeurtenis
sen gebruikt worden, worden steeds
aan het paaslicht aangestoken. Ie
dere zondag staat er een feestelijk
bloemstuk in de kerk, dat na de
dienst als groet van de gemeente bij
een gemeentelid wordt thuisbezorgd.
Bij speciale diensten, zoals met
Kerstmis. Pasen. Pinksteren of de
laatste zondag van het kerkelijk jaar,
waarin de dat jaar overleden ge
meenteleden worden herdacht,
wordt er een zogeheten liturgisch
bloemstuk gemaakt, waarin allerlei
symbolen zijn verwerkt. Ook is de
dominee met altijd de enige die het
woord voert, maar is er inbreng van
gemeenteleden en is er iedere dienst
een gesprek met de kinderen, die
halverwege naar hun eigen dienst
gaan, waar zij praten, zingen en knut
selen over meestal hetzelfde onder
werp dat in de 'grotemensendienst'
wordt behandeld.
De diensten in de protestantse ker
ken kennen een liturgie, een volgorde
van vaste onderdelen. Deze volgorde
van zaken heeft tot doel door zijn
opbouw de kerkganger tot troost en
steun te zijn Hoe ziet zo'n liturgie er
globaal uit? De voorganger spreekt
bij aanvang van de dienst namens
God een welkom uit 'Genade zij u en
vrede', waarna een bemoediging
volgt en een groet Hierna volgt het
kyrie, een gebed waarin de voorgan
ger zorgen en vreugden van de ge
meente en de wereld verwoordt en
deze als het ware voor God neerlegt,
zodat de mens zich bevrijd kan voe
len. Daarna zingt de gemeente een
glorialied ter eer van God. Naar aan
leiding van een voorgelezen bijbel
gedeelte wordt dan de overdenking
(preek) gehouden Wat zeggen deze
teksten, hoe kunnen ze worden ver
taald naar de werkelijkheid van van
daag? De drie collectes die dan vol
gen zijn in vaste volgorde: eerst voor
de nood in de wereld, daarna voor in
standhouding van de eigen ge
meente en de collecte bij de uitgang
is voor speciale acties of goede doe
len. De aparte onderdelen van de
dienst worden steeds afgewisseld
met een lied. dat past bij het ge
brachte. zodat het geheel een afge
rond verhaal wordt. Na een afsluitend
dankgebed en voorbeden voor ziek
en zeer in de gemeente en de wereld,
volgt de zegen: 'Uw dienst aan de
wereld is begonnen. Ga heen in vrede
met de genade van de Heer.'
werd gehoord. Gesproken werd over
een termijn van ten hoogste nog twee
jaar. Persoonlijk wil ik me niet aan een
termijn binden, maar wel aan voort
gang werken en wijzen op het belang
van samengaan Ook voor onze kin
deren. Het is belangrijk om elkaar met
te verliezen op dit traject en daarom
moeten er met beleid stappen wor
den genomen.'
Het besluit moet gedragen worden
door de gemeenteleden, vindt Den
Braanker. 'Zij moeten met elkaar ver
der. Een voorganger is slechts voor
bijganger. Onze diaconale projecten
en het eilandelijk overleg van de kerk-
rentmeesters zijn al gezamenlijk. Ver
schillende speciale diensten organi
seren we al langer samen. We
hebben net de actie Schoenendoos
gehad, in Oosterend in samenwer
king met De Akker. Een heel mooi
project. Heel fijn vind ik persoonlijk de
oecumenische vieringen, waarin ook
de Doopsgezinden en de Rooms
Katholieken van de partij zijn.'
Den Braanker ziet de toekomst van
de kerk positief. 'Het is waar dat er
minder mensen in de diensten ko
men, maar dat is geen reden om de
moed op te geven Ik geef op dins
dagavonden een cursus theologie
voor tieners. Voor twaalf- tot veertien-
jarigen en voor de groep daarboven.
Hier bij mij aan huis. Er passeren al
lerlei actuele zaken de revue en ze
dragen zelf ook gespreksonder
werpen aan. Het gaat ontzettend
leuk. De kerk moet een vluchtheuvel
zijn, een thuis waarin je geborgenheid
en verdieping kunt vinden. Waar je
even op adem kunt komen van de
dominantie van geld en economie.'
In stilte
De kerken organiseren erg veel. Al
leen zijn zij nooit gewend er mee op
de voorgrond te treden. Ze laten zich
daarbij leiden door de tekst in
Matthéüs 6: 'Laat uw linkerhand niet
weten wat uw rechter doet Doe uw
goede werken in stilte.' Dit in tegen-
De Protestantse Kerk in Nederland
(PKN) is een landelijk samengaan
van de Nederlandse Hervormde
Kerk, de Gereformeerde Kerk (niet
te verwarren met de Gerefor
meerde Gemeente) en de Lutherse
Kerk. Deze samenvoeging is nog
heel vers, van 1 mei 2004, en hoe
wel niet alle kerkelijke gemeenten
zich erin hebben kunnen vinden, is
deze fusie een belangrijke stap in
het streven naar eenheid. De afkor
ting PKN geeft soms verwarring
met de KPN, het grote commu
nicatiebedrijf van post en telefoon
lijnen, maar omdat ook de kerken
een 'communicatiebedrijf' willen
zijn, is die verwarring misschien
ook een leuke bijkomstigheid. Aar
dig om te weten is dat protestant
niet komt van protesteren, maar
van het Latijnse protestare, wat
betekent: staan voor je mening.
In het kort iets over de ontstaansge
schiedenis van de afzonderlijke ker
ken, waarbij we ons beperken tot de
Nederlandse Hervormde Kerk en de
Gereformeerde Kerk, omdat er op
Texel geen Lutherse Kerk is. De Ne
derlandse Hervormde Kerk is ont
staan in de zestiende eeuw. als ge
volg van de Reformatie, die begon
met de vijfennegentig stellingen die
de Duitse monnik Maarten Luther in
1517 aan de deur van de slotkapel te
Wittenberg spijkerde. Stellingen
waarin hij zijn onvrede uitte over de
toentertijd heersende misstanden in
Erna Tromp-Tuinema: 'leder beleeft het op zijn manier, maar we geloven allemaal in
zelfde God. Er zijn geen hokjes daarboven.Foto come m
01
n>
Op Texel begon de hervorming in
De Waal. In 1528 rees hier het eer
ste verzet tegen de Rooms Katho
lieke moederkerk. Heiligenbeelden
moesten het ontgelden en ruiten
van het kerkgebouw sneuvelden.
Vanuit De Waal verspreidde de
Hervorming zich over het eiland.
In Oosterend werd op 27 oktober
1851 een Gereformeerde Kerk (toen
nog: onder het Kruis, zogenoemd om
de vervolgingen) geïnstitueerd. Een
kleine gemeente van acht leden, die
voorheen iedere zondag naar Den
Hoorn liepen om te kerken, een wan
deling van drie uur heen en drie uur
terug. Zij kerkten in onder meer de
timmermanswerkplaats van Gerrit de
Vries aan de Peperstraat, waar nu de
winkel is van Duinker Elektra. In 1853
verrees vijftig meter verderop een
klein kerkje, dat in 1897 werd vervan-
De Heidelbergse Catechismus is een
leerboek voor geloofsonderricht, sa
mengesteld door de theologische fa
culteit van de universiteit van Heidel-
berg, op verzoek van keurvorst
Frederik III van Palts. Deze Heidel
bergse Catechismus, die bestaat uit
tweeenvijftig hoofdstukjes met vra
gen en antwoorden, zondagen gehe
ten. kwam in 1563 gereed. Iedere
zondag (vandaar de benaming) werd
in de Gereformeerde Kerken in de
middagdienst. die een leerdienst
was. een hoofdstukje belicht. Na een
jaar was de leerstof doorgenomen en
kon weer van voren af aan worden
begonnen. Veel zestigplussers heb
ben deze zondagen via de School
met den Bijbel en de catechisaties
met de paplepel ingegoten gekregen
en kunnen bij elke vraag het ant
woord feilloos recapituleren.
gen door het huidige (pas verkochte)
gebouw, dat nu dienstencentrum
gaat worden
In Oosterend vond in 1926 een kerk
scheuring plaats, die tot op de dag
van vandaag bij hen die het hebben
meegemaakt een pijnlijke herinnering
is, en waarbij scheidslijnen dwars
door families liepen. De landelijk be
kend geworden dominee Geelkerken
uit Amsterdam was door de synode
afgezet, omdat hij in twijfel trok of de
slang in het paradijsverhaal daadwer
kelijk gesproken had. J.J. Buskes, de
dominee van Oosterend, weigerde
vanaf de kansel zijn afkeuring over de
overtuiging van Geelkerken uit te
spreken en werd eveneens afgezet
Hij nam een gedeelte van de kerk
gangers mee en stichtte in 1926 de
Hersteld Verbandkerk in de Kotter-
straat. Zoals leden van iedere nieuwe
kerkrichting overtuigd zijn van hun
eigen gelijk, waren ook de HV'ers dat.
Onder de oudere Oosterenders gaat
een gevleugeld gezegde, volgens
zeggen afkomstig uit de mond van
ene Pieter Boon, woonachtig aan
Achtertune in het huis waar nu Fup en
Jellie Zegers wonen. 'Zo gaan wij
voort met vaste tred, want wij alleen.
wij weten het.' In 1946, toen het
grootste gedeelte van de leden terug
ging naar de Hervormde Kerk. werd
deze kerk weer opgeheven. De (lan
delijke) kerkscheuring tussen de Ge
reformeerde Kerk Vrijgemaakt en de
Gereformeerde Kerk onderhoudende
artikel 31, die in dat jaar ontstond,
vond om deze reden geen draagvlak
op Texel.
Den Burg kreeg in 1952 een eigen
gemeente. Detail de kerk aan de
Elemert is voor het grootste gedeelte
opgetrokken uit materialen van de
oude Hersteld Verbandkerk uit
Oosterend.
Samen op Weg
In Oosterend is de samenvoeging
van de Hervormden en de Gerefor
meerden al een paar jaar een feit.
Heetten zij eerst een Samen op Weg
(SoW)-gemeente, sinds mei van dit
jaar gaan ze verder onder de naam
Waddengemeente Texel. Ook Oude-
schild en De Cocksdorp vallen hier
onder. In Den Burg, waar het SoW-
proces een hele tijd heeft stil gelegen,
is langzaam weer enige beweging
gekomen. Hoewel onder de landelijke
noemer van de PKN, wordt er nog
met als één gemeente opgetreden.
Predikant Peter den Braanker: 'Ge
lukkig zijn we weer op weg. In juni
hebben de kerkenraden van de Her
vormde en de Gereformeerde Kerk
ieder apart op dezelfde avond een
gemeentevergadering belegd waarin
zij op het belang van meer vaart in de
procedure hebben gewezen Zoals
altijd gaat het de één te snel en de
ander te langzaam En meestal is het
zo dat degenen die op de rem trap
pen het het langste voor het zeggen
hebben. Maar we kunnen het niet
meer maken nog langer te treuzelen,
is een geluid dat op de vergadering
de Rooms Katholieke Kerk. De Her
vormde Kerk wilde vanaf het begin
volkskerk zijn, een kerk waarin ver
scheidenheid van denkrichtingen
mogelijk moest zijn. Daarmee ont
stond ook het gegeven van een
steeds voortdurend conflict tussen
richtingen die de kerk aanspreken op
haar belijdenisgeschriften en richtin
gen die de gebondenheid daaraan te
eng vinden.
Hoofdlijn in de geschiedenis van de
Hervormde Kerk is de verhouding
tussen Kerk en Staat. Waar in het
begin sprake was van bevoorrech
ting, kwam het al snel tot bevoogding
en kreeg de Staat naar de mening van
de kerk een te grote vinger in de pap.
In 1796 kwam met de komst van de
Fransen tijdelijk een einde aan deze
ongewenste situatie, maar met het
aantreden van koning Willem I kwam
de bemoeienis van de Staat weer de
kerk binnen. In sommige gevallen
kwam het zelfs tot inkwartiering van
soldaten bij kerkelijke leiders.
De overheid bemoeide zich met de
kerkorde, maar met met inhoudelijke
geloofszaken. Er ontstond een grote
leervrijheid, waarin leertucht ontbrak.
Als gevolg hiervan zochten sommi
gen in Afscheiding en Doleantie hun
heil buiten de kerk. Binnen de kerken
kwamen protesten op gang en ont
stond een richtingenstrijd, waaraan
pas na 135 jaar, met de totstandko
ming van de nieuwe kerkorde in
1951een einde kwam. Omstreden in
de nieuwe kerkorde was evenwel de
vraag naar de prioriteit van wat de
kerk zélf gelooft, en wat de kerk be
tekent voor de wereld. En ook of de
kerk haar geloof diende te belijden in
overeenkomst (letterlijk) of in ge
meenschap met de belijdenis
geschriften. Laatstgenoemde opvat
ting bood aan de vrijzinnigheid meer
ruimte en stelt de vraag hoe de mo
derne mens het verhaal van de op
standing ervaart.
Waar mensen zijn en mensen denken
en geloven, ontstaan altijd opnieuw
Dominee Peter den Braanker: 'Onze grootste kracht ligt toch in stille hulpverlening, in het er zijn voor de zwakkeren.
groepjes die zoveel anders gaan den
ken dan de rest van de groep waarin
zij functioneerden, dat er behoefte
ontstaat zich af te scheiden en een
eigen groep of kerkgenootschap te
vormen. Zo kwam de Afscheiding in
1834, de Doleantie in 1886. De Ge
reformeerde Kerken in Nederland zijn
ontstaan in 1892, als een weer sa
mengaan van afgescheiden groepen.
Anders dan de Gereformeerde Kerk
kende de Nederlandse 'Hervormde
Kerk meer zogeheten papieren leden.
Van hen werd wel gezegd dat zij ge-
