i
'Leuk dat schip naar
grootvader is vernoemd'
Ruim zicht vanuit stuurhuizen
üeindochter dokter Wagemaker verheugt zich op doopplechtigheid
LJ
9
TEXELSE
COURANT
5-:
Jieuwe boot vaart op roerpropellors
v -J
DINSDAG 1 JULI 2005
Colter Wagemaker werd de afgelopen maanden afgebouwd aan de Scheldewerf in Vlissingen. Aan de voorzijde is de knik te zien die
015 in de boot blijft zitten.
Ploegen oefenen
eerst met boot
Als de nieuwe Dokter Wagemaker na
de doop op Texel terug is van de ver
dere afbouw in Vlissingen, gaan de
zes vaarploegen er eerst elk een
week mee oefenen. Bedoeling is dat
elke ploeg op een dinsdag begint.
'Die dag starten we met trainingen
met de voorzieningen die aan boord
zijn', vertelt Alex Cofino, hoofd van de
afdeling operationele zaken. 'Op
woensdagen gaan we varen, op don
derdag gaan we ook oefenen met de
fuiken erbij en het als goed gaat,
wordt de boot daarna van vrijdag tot
en met maandag als reserveboot in
gezet.' Bedoeling is dat de Dokter
Wagemaker na de zomer de plaats
van de Schulpengat als eerste boot
overneemt. Tijdens de wintermaan
den van 2006-2007 is de Schulpen
gat een paar maanden weg voor
groot onderhoud en aanpassingen.
Daarna verkoopt TESO de Molengat.
De stuurmannen van TESO hebben
op de Dokter Wagemaker ruim
zicht naar buiten. Doordat het
stuurhuis naar voren is geschoven,
heeft de stuurman nauwelijks een
dode hoek meer.
Vanuit zijn stoel kijkt de stuurman
door schuin naar binnen toe aflo
pende ramen. Wat hij niet recht
streeks met het blote oog ziet. kan hij
vanuit zijn stoel met behulp van een
camera alsnog op een beeldscherm
zien. Een van de grootste veranderin
gen in de stuurhuizen is de intrede
van de microstick waarmee de
nieuwe boot wordt bestuurd. Kapi
teins en stuurmannen hebben de af
gelopen maanden op een simulator
in Oudeschild geoefend in het varen
met de nieuwe microstick. In beide
stuurhuizen is hij dubbel uitgevoerd,
zodat zowel de stuurman als de ka
pitein er één hebben. 'Als er met de
stuurman iets zou gebeuren, kan de
kapitein de besturing van het schip
op die manier direct overnemen',
vertelt TESO-directeur Rob Wortel.
'Het systeem zit zo in elkaar dat de
microstick bij de co-pilot exact de
zelfde stand aanneemt als de micro-
stick bij de pilot.'
De veerdienst heeft alle apparatuur
die nodig is om het schip te laten
varen dubbel laten uitvoeren, zodat er
altijd een reserve-onderdeel paraat is
als er iets uitvalt. De machinist hoeft
op de nieuwe boot ook met persé
meer in het stuurhuis aanwezig te
zijn, zoals op de Schulpengat en de
Molengat nog wel het geval is. Wor
tel: 'Hij heeft een semafoon op zak
die hem een waarschuwing geeft als
er ergens een alarmmelding is. Ver
spreid over het schip hangen diverse
schermen waarop de machinist kan
zien waar de melding vandaan komt
en dan kan hij hém accepteren. De
rest van de tijd kan hij aan andere
werkzaamheden besteden.' De ma
chinekamer is in principe onbemand,
net zoals nu ook al het geval is.
Hoofdkantoor van de machinist is de
controlekamer onder het beneden-
dek voor de auto's waar hij via diverse
beeldschermen een totaalbeeld heeft
van alle apparatuur die nodig is om
het schip te laten varen.
jkter Wagemaker
130,4 meter
23,6 meter
maximaal 320
maximaal 1750
maximaal 15,4 mijl
(28,5 km per uur)
waarschijnlijk zo'n
350 liter per afvaart
nóstoftanks: max. 1,3 miljoen liter
2004/2005
leid:
Schulpengat
Lengte:
Breedte:
Auto's:
Passagiers:
Snelheid:
110,4 meter
18,8 meter
maximaal 240
maximaal 1750
maximaal 13 mijl
(24 km per uur)
Verbruik: gemiddeld 312 liter
per afvaart
Brandstoftanks: max. 529.000 liter
Bouwjaar: 1990
Molengat
Lengte:
Breedte:
Auto's:
Passagiers:
Snelheid:
88.4 meter
18.5 meter
maximaal 180
maximaal 1200
maximaal 13 mijl
(24 km per uur)
Verbruik: gemiddeld 312 liter
per afvaart
Brandstoftanks: max. 346.000 liter
Bouwjaar: 1979/1980
wegen zo'n 27 ton per stuk en
in iets weg van heel grote
enboordmotoren. Vier roer-
pellors zorgen er straks voor
yde Dokter Wagemaker wordt
«gestuwd. Elke roerpropellor
i-g staat uit een schroef met een
Beter van 2,30 meter die in een
teronde beweegbare straalbuis
het schip hangt.
roerpropellors vervangen het
h Schneider systeem dat de
Eipengat en de Molengat heb-
D:e twee worden door rond-
aande schoepen onder het schip
gestuwd. De nieuwe roer-
tów» [t ;rs Z|jn gemaakt door de be-
Bntse autofabrikant Rolls
Vanuit het stuurhuis kunnen
ze apart worden bediend en elk in een
bocht van 360 graden om de eigen
as draaien. 'De Dokter Wagemaker is
daardoor een zeer wendbaar schip
geworden', vertelt projectleider Rint
de Vries. 'Het schip kan om zijn eigen
as varen en je kunt er ook zijwaarts
mee varen.'
De stuurman bepaalt de koers door
de propellers in een bepaalde stand
te zetten. Volgens De Vries is het tij
dens een overtocht de bedoeling dat
de voorste twee voornamelijk voor de
voortstuwing worden ingezet en dat
met de achterste wordt gestuurd. De
roerpropellors draaien op elektriciteit,
die door de dieselmotoren en de
generatorsets in de machinekamer
wordt opgewekt. Er wordt stroom
met een spanning van 6000 Volt op
gewekt. 'Die stroom komt vervolgens
in het net, waarna hij wordt verdeeld
over de diverse stroomafnemers aan
boord. Voor de roerpropellors wordt
de energie met een transformator
omgevormd tot 690 Volt en naar de
elektromotor van de propellors ge
leid. Met een frequentieregeling kun
nen we daarna het toerental van de
schroeven bepalen. Die frequentie
regeling kun je vergelijken met een
dimmer die je thuis hebt om het licht
te regelen.'
De roerpropellors worden door de
stuurman in het stuurhuis bediend
met een zogeheten microstick. Die
stick, een soort joy-stick, is in de
plaats gekomen van de stuurhendels
die op de Molengat en de Schulpen
gat staan. De stuurman bestuurt de
Werknemers leggen de laatste hand aan de bovenkant van één van de vier roerpropellors
die onder de nieuwe Dokter Wagemaker hangen. De roerpropellor hangt een paar meter
onder de grote ronde schijf.
microstick
Dokter Wagemaker wordt bestuurd.
De stick is aan de bovenkant
draaibare stuurknop
de koersvariaties van de boot
kunnen worden bepaald
nieuwe boot straks met meer twee,
maar met één hand. Met de andere
hand kan hij tijdens het varen in de
leuning van zijn stoel andere functies
zoals de radar bedienen. De
roerpropellors zijn zo geïnstalleerd
dat TESO ze kan vervangen zonder
de boot in dok te laten gaan. Via een
blijft er een soort lege koker over
waarvan de rand boven de waterlijn
ligt, zodat er geen water in de boot
kan stromen. TESO heeft met Damen
de afspraak gemaakt dat er altijd een
reserve-roerpropellor voor het pak
ken ligt. Een vervanging duurt acht
tot twaalf uur. De roerpropellors zijn
Projectleider Rint de Vries van de nieuwbouw en TESO-directeur Rob Wortel hebben ir.
het stuurhuis plaatsgenomen in de stoelen van de stuurman en de kapitein.
luik in het benedenautodek kunnen zo ingepast aan de onderkant van het
de roerpropellors omhoog worden
getakeld. Als er één wordt uitgehaald.
schip dat ze niet dieper liggen dan de
laagste delen van de bodem.
Tekst en foto's:
Jeroen van Hattum
Texelaars bij boot
De bouw van de Dokter Wagemaker
is onder leiding van diverse Texelaars
tot stand gekomen. Rint de Vries was
de projectleider van de groep die het
toezicht op de bouw hield. In het be
gin werd hij bijgestaan door Ene Ie
Roux en Maarten Foliant die toezicht
hielden op respectievelijk de bouw
tekeningen en het elektrisch ge
deelte. Zij reisden ook regelmatig
naar de werf in Roemenië. In
Vlissingen werden Dirk Kooiman,
Ronald Kuyper en Marco Witte aan
de projectgroep toegevoegd. Kooi
man hield nautische zaken als veilig
heid in de gaten, Kuyper lette tijdens
het in bedrijf stellen van de nieuwe
boot op de werking van het elektrisch
gedeelte en Witte hield het werktuig
bouwkundige gedeelte in de gaten.
De groep beschikte tijdens de werk
zaamheden over een eigen kantoor
op de werf van de Schelde Marine
Groep (onderdeel van Damen
Shipyards) in Vlissingen.
kfakelbordruimte onder het benedenautodek wordt de opgewekte elektriciteit ver- generatorensets van A.
lui lot diverse benodigde spanningen omgevormd. ning van 6000 Volt op.
Caterpillar hoofdmotoren van elk 2860 kW, waar
Kaick worden aangedreven. De generatoren wekken e<
de Om toensten van dienst te zijn, heeft TESO de autodekken voorzien van zes verschillende afbeeldingen, zodat zij gemakkelijker kunnen
in- onthouden waar ze hun auto of fiets hebben neergezet. De afbeeldingen zijn terug te vinden op de toegangen van het salondek naar de
auto- en fietsdekken en komen overeen met de kleuren die op die dekken zijn gebruikt.
^9 altijd familie is geen ver-
5fe,maar dit is natuurlijk ont-
W leuk. Ik vind het een gewel-
!«rdat ik vrijdag het nieuwe
Hchip mag dopen.' Aan het
W is Lyda Geerte Fedder-
!n (73), één van de vier nog
n zijnde kleinkinderen van
dokter Adriaan Wagemaker. Zij is
doorTeso benaderd om de nieuwe
Dokter Wagemaker, de tweede in
de geschiedenis van de boot-
dienst, te dopen.
Bij toeval vernam Fedder twee jaar
geleden dat de nieuwe boot naar
haar grootvader zou worden ver
noemd. 'Ik was in september 2003
in Middelburg bij Elisabeth Vrijdag,
die vroeger op Sonnevanck
woonde, en daar zag ik in de
Texelse Courant dat het nieuwe
schip Dokter Wagemaker zou gaan
heten. Ik heb onmiddellijk een
briefje gestuurd naar directeur Wor
tel om hem daarvoor te bedanken',
vertelt de in Zeist woonachtige klein
dochter. Een half jaar geleden bena
derde Wortel haar met het verzoek de
doopplechtigheid te verrichten. 'Ik
was natuurlijk zeer vereerd, maar heb
nog wel voorgesteld dat met de an
dere kleinkinderen te doen, maar
daar wilde Wortel niets van weten.'
De voorkeur van de Teso-directeur
laat zich eenvoudig verklaren door de
grote betrokkenheid van Lies Fedder,
zoals zij door het dagelijks leven gaat.
Ik was toen negentien. Bij haar thuis
hing een schilderij aan de muur van
mijn grootvader, maar veel hebben
we in die tijd niet over hem gespro
ken. We praatten meer over de dage
lijkse dingen. Ik was op die leeftijd
met heel andere dingen bezig.' Toch
kwam zij in de loop der jaren wel het
nodige te weten over Wagemaker.
'Binnen de familie stond hij bekend
als een man van de daad. Toen bleek
dat zijn vrouw niet van roken hield,
stopte hij resoluut. De verstandhou
ding met zijn drie kinderen was ook
zei hij dan, doelend op het feit dat
mijn grootmoeder nog al eens iets uit
haar handen liet vallen. Ze was vaak
een beetje zenuwachtig', herinnert
Fedder zich. Niettemin zat de
doktersvrouw niet stil en was zij op
meerdere fronten actief. Zo was zij
een actief voorvechtster van het
vrouwenkiesrecht. 'Mijn grootvader
stond daar ook volledig achter. Die
steunde zijn vrouw in haar
vooruitstrevendheid.'
Fedder-Janssen, inmiddels 45 jaar
gehuwd met echtgenoot Hans
f'Wer- Janssen zal vrijdag het nieuwe Teso-schip officieel dopen.
De dochter van Wagemakers jongste
kind Huberdina Cornelia (Ina), inven
tariseerde jaren geleden voor de
bootdienst de Teso-aandelen die nog
in het bezit waren van de familie en
zorgde ervoor dat deze via de nota
ris op naam werden gesteld. Daar
naast heeft zij zich verdiept in de
familiegeschiedenis en een fotoboek
samengesteld met materiaal uit de
nalatenschap van de oprichter van
Teso.
Daad
Zelf heeft Fedder haar bekende
grootvader met gekend. 'Ik was twee
jaar toen hij overleed. Mijn grootmoe
der heb ik wel bewust meegemaakt
Die stierf in 1950 op 75-jarige leeftijd.
goed, ondanks het feit dat zijn doch
ters al op jonge leeftijd bij familie aan
de vaste wal in huis kwamen om het
gymnasium te volgen. Op latere leef
tijd werd hij sentimenteler. Hij had
aandelen gekocht in de bioscoop
Talia in IJmuiden. 'Het fenomeen bios
was nieuw in die tijd. Mijn tante ver
telde dat haar vader op z'n oude dag
tot tranen toe geroerd was door een
mooie film. Het meeste over mijn
grootvader weet ik eigenlijk van mijn
tante (dochter Elisabeth Augusta, het
middelste kind van Wagemaker, red.)'
Een gevleugelde uitspraak van
Adriaan Wagemaker binnen de fami
lie is die over de kennelijke onhandig
heid van zijn echtgenote. 'Geertje zal
wel zorgen dat er geen antiek komt.
Fedder (72) en moeder van drie kin
deren, is niet de enige nog in leven
zijnde nazaat van de Texelse huisarts.
'Er zijn nog drie kleinkinderen. Mijn
zus Kitty Elisabeth is inmiddels 77,
Toos Koorn-Wagemaker is 64 en
Lieke Stoop-Wagemaker, beide
dochters van zoon Bram Wagemaker,
is 54 jaar. Haar spreek ik regelmatig."
Opgegroeid in Hengelo en via de
nodige omzwervingen door haar stu
die lichamelijke opvoeding en fysio
therapie en de carrière van haar man.
die werkte als kinder- en jeugd-
psychiater, kwam zij uiteindelijk in
Zeist terecht. Texel bleef echter een
rol m haar leven spelen 'Mijn moeder
heeft een geweldige jeugd gehad op
Texel. Daar sprak ze ook over met
ons. Met mijn ouders ben ik verschil
lende keren op het eiland geweest en
toen onze kinderen klein waren, kam
peerden we jaren achtereen op
Loodsmansduin. Daar had je toen
nog die bunkers staan, die boden een
prachtige aanblik op de veerboot.'
Zondag kwam zij met haar echtge
noot naar Texel en deze dagen be
reidt ze zich voor op de doop
plechtigheid. 'Ik heb het draaiboek al
gezien en moet nog bedenken was ik
precies zal zeggen. Spannend is het
zeker. Temeer daar alle kinderen en
kleinkinderen er vrijdag ook zijn,
evenals mijn zus en nicht.' Fedder is
met met lege handen gekomen.
Maandenlang werkte zij aan het sa
menstellen van een uitgebreid foto
boek over de grondlegger van Teso.
Op Texel is slechts zeer summier
beeldmatenaal van de dokter aanwe
zig. maar Fedder kon royaal uit het
familiearchief putten. Unieke portret
foto's van Wagemaker, zijn dokters
bul. familieportretten en zelfs de foto
met zijn eerste kleinkind zijn in het
boek terug te vinden. Bijzonder is de
portretfoto waarop de dokter zowaar
glimlacht. 'Dat vind ik wel een erg
mooie foto. Meestal keek hij vrij nors
in de camera, maar hier lachte hij een
beetje.' Uiteraard besteedt Fedder in
haar fotoboek ook ruim aandacht aan
de doop van de eerste dokter
Wagemaker. 'De geschiedenis her
haalt zich. In 1934 was mijn groot
moeder bij de doop aanwezig en nu
ben ik erbij. Dat is bijzonder. Ik vind
het moppig dat je op je oude dag nog
zoiets mag doen!'
Tekst en foto
Louise van der Sluis
