Marcel Wernand meet de kleur van het water
'Onderzoek NIOZ vooral
uit nieuwsgierigheid'
^exelaars
werk
EN
HUN
Toerclub Taxi 312000 naar Achterhoek
COURANT'
.TEXELSE g
TAXI
J-llZOOOi
Het haar asymmetrisch geknipt. Een gezond bruin kleurtje
casual gekleed en een ondeugende grijns op het gelaat. In niets
lijkt deze man op het beeld dat velen hebben van een onder
zoeker. Geen stoffig uiterlijk en geen humorloze conservatie,
maar breed geïnteresseerd, in voor een geintje en niet vies van
een lekker biertje in de kroeg. Toch is Marcel Wernand (52) in
zijn werk als senior-onderzoeksmedewerker op het NIOZ uiter
mate serieus. Op zijn vakgebied is zijn naam inmiddels onder
veel vakbroeders bekend, onder meer door de lijst met
publicaties van zijn hand in wetenschappelijke tijdschriften. Een
nadere kennismaking met de man die de kleur van het water
onderzoekt.
'Weet jij eigenlijk waarom water
blauw is?', overvalt Wernand de ver
slaggever kort na binnenkomst. Die
moet het antwoord schuldig blijven.
'Watermoleculen halen het rode licht
uit het water en verstrooien het
blauwe licht. Eerst verdwijnt het rood,
dan oranje en groen en tenslotte blijft
het blauwe licht over. Dat wordt het
sterkst terug verstrooid, waardoor
water blauw lijkt. In helder blauw
water zit weinig leven. Daarom is
zwembadwater ook zo blauw. Dat is
hartstikke dood.' Hoewel hij min of
meer toevallig in dit werk is gerold, is
zijn passie voor marine opties and
remote sensing, zoals zijn werk offi
cieel heet, nog net zo groot als toen
hij in 1977 bij onderzoeksinstituut
NIOZ in dienst kwam. Toen als assis
tent van Daan Spitzer, onder leiding
van professor Zimmermann, tegen
woordig als senior-onderzoeks
medewerker die zijn eigen onderzoek
verricht.
De uitkomsten van Wernands metin
gen worden gebruikt door onder
meer biologen om bijvoorbeeld te
bepalen tot welke diepte licht door
dringt en waar levensvormen te vin
den zijn. 'Ik kan vertellen waar het
meeste licht zit, zodat bijvoorbeeld
de link kan worden gelegd tussen de
productie van plankton en de hoe
veelheid licht.' De kleuc van het wa
ter wordt, afhankelijk van het doel.
zowel boven als onder water geme
ten met speciaal daarvoor ontwik
kelde apparatuur. 'Nu koop je
hyperspectrale radiometers, maar
toen ik hier begon, bestonden die
nog niet. Wij moesten eerst een
meetapparaat ontwikkelen, voordat
we aan de slag konden. Dat ge
beurde in samenspraak met de
instrumentenmakerij van het NIOZ en
de afdeling elektronica. Die jongens
bouwden wat wij hadden bedacht.'
Gifalgen
De kleur wordt zowel onder als bo
ven water gemeten, vanaf een schip
of de wal. Steeds vaker wordt echter
ook op afstand gemeten, via het zo
geheten remote sensing. Dat gebeurt
vanaf een hoog standpunt of een
satelliet. 'Dat gaat veel sneller en het
is een groot voordeel dat er geen
aangroei op de apparatuur ontstaat.
Nadeel is dat je alleen het oppervlak
van het water kunt bestuderen. Bij
helder water kan dat tot zo'n 40 me
ter diepte, maar in de Waddenzee
houdt het op na 30 centimeter.'
de pan uitrijst, dan bel ik dat ze moe
ten monsteren, zodat uitgezocht kan
worden waarom die algen juist dan
bloeien.'
Lol trappen
Zijn olijke natuur laat zich ook tijdens
zijn jeugd niet onderdrukken. Gebo
ren in Utrecht en opgegroeid in Zeist
komt Wernand op de MULO terecht.
'Ik ben begonnen met Montessori,
maar die vrijheid kon ik niet aan. Daar
moest je zelf aangeven als je klaar
was voor een pensum (schooltaak,
red.). Nou, ik zat liever gein te maken.
Na twee jaar werd ik teruggezet naar
de eerste klas MULO. Ik had toen al
Latijn en Griekse mythologie gehad,
maar nooit Duits. En dat had je op de
MULO wel nodig.' Uiteindelijk besluit
hij na een tussenjaar op HAVO-niveau
was precies in mijn straatje en ik heb
er met lang over na hoeven denken.'
In zijn bijna dertigjarige loopbaan
maakte Wernand de nodige verande
ringen binnen het onderzoeks
instituut mee. 'Toen ik er kwam, werk
ten er, inclusief studenten, zo'n
honderd mensen. Nu zijn dat er on
geveer tweehonderdvijftig. Het insti
tuut is groot geworden en daardoor
minder persoonlijk. De grootste ver
andering vind ik de management-
cultuur. Daar is vreselijk veel over te
doen geweest en er is veel onrust
geweest in de afgelopen jaren. Ik
denk nog wel eens terug aan de tijd
dat Postma directeur was. Dat was
een echte directeur, die kwam uit de
wetenschap. Toen werd er nog niet
gesproken over reorganisaties. Was
er minder blabla.'
Hoewel Wernand hoofdzakelijk de
kleur van zeewater meet, wordt hij
ook door andere onderzoeks
instituten ingeschakeld. 'Ik heb nu
apparatuur staan in Groningen bij het
Proostmeer. Dat is een project dat ik
in samenwerking met het NIOO, Cen
trum voor Limnologie in Nieuwersluis,
doe met de zoetwaterjongens, zoals
wij ze noemen. Daar wordt de bloei
van giftige algen in de gaten gehou
den via een bovenwatermeting. Met
de GSM haal ik de informatie binnen.
Aan de kleur van het water is de con
centratie aan algen af te lezen. Als het
een hogere beroepsopleiding in na
tuur- en wiskunde te doen. 'Na to
neelspelen vond ik natuurkunde het
leukste vak. Ik zou naar de toneel
school gaan, maar besloot toch maar
eerst ergens een papiertje van te ha
len.' Aansluitend gaat hij drie jaar aan
de slag op de Vrije Universiteit, waar
hij proefjes ontwerpt voor het
voorkandidaats-practicum, dat nu
met meer bestaat. In 1974 ziet echt
genote Irene, met wie hij dan net is
getrouwd, een advertentie van het
NIOZ waarin een assistent fysische
oceanografie wordt gevraagd. 'Dat
Het meten van de kleur van het water tijdens een onderzoekstrip enkele jaren geleden.
Toch is het plezier in zijn werk niet
minder geworden. 'De wetenschap is
erg leuk. Alleen door alles wat er
omheen hangt, wordt het wel eens
minder. Tegenwoordig moet je om
aan geld te komen voor specifiek
onderzoek een ellenlang project
voorstel indienen in Brussel. Helaas
moet bij het schrijven van zo'n voor
stel de uitkomst van het onderzoek
zo ongeveer bekend zijn. Dat is jam
mer, want het grootste deel van het
onderzoek op het NIOZ komt voort
uit nieuwsgierigheid. En juist die
nieuwsgierigheid verdwijnt daardoor.'
Afgunst
Hoewel hij publiceert in vakbladen, is
Wernand geen professor of doctor.
'Of ik wetenschapper ben? Nou ja, ik
zit in een wetenschappelijke schaal,
maar bij ons ligt dat moeilijk. Op het
NIOZ is een groot verschil tussen
wetenschappers en assistenten.
Vroeger was dat minder. Het lijkt hier
vrij leuk en vrolijk, maar dat is niet
altijd zo.'
De Texelaar wordt regelmatig ge
vraagd lezingen te houden voor
geïnteresseerden of vakgenoten. In
november mocht hij zo'n 350 colle
ga's uit de hele wereld toespreken
tijdens het tweejaarlijkse congres
Ocean Opties in Perth. 'Daar tref je de
spelers op dit vlak.' Hoewel hij daar
over zplf bescheiden is, dankt
Wernand die uitnodiging aan het feit
dat zijn naam inmiddels redelijk be
kend is binnen de sector marine
optica. Zijn speech werd beloond
met de publieksprijs voor de beste
voordracht. Het steekt de onderzoe
ker dat in de wetenschappelijke we
reld vooral de publicaties in de gere
nommeerde vakbladen Science en
Nature tellen. 'Natuurlijk wil iedereen
daar in staan. Maar eigenlijk is dat
erg, want op dat moment zeg je dat
al het werk van al die mensen die el
ders publiceren niks voorstelt. En dat
is niet juist. Die mensen mogen niet
tekort worden gedaan.' Er bestaat
een publicatiestandaard, waarin
wordt bijgehouden welke onderzoe
ker waarin publiceert, maar daar
houdt hij zich niet mee bezig. 'Ik vind
dat lastig. Sommigen zijn drie jaar
bezig met één onderzoek voordat ze
een artikel kunnen maken, terwijl an
deren bij wijze van spreken één
molecuul een paar maanden in het
lab onderzoeken en al kunnen publi
ceren.'
Historisch onderzoek
De afgelopen driejaar hield Wernand
zich intensief bezig met historisch
onderzoek, zowel op zijn werk als in
zijn vrije tijd. 'Voor de Journal of
History of Science schrijf ik een stuk
over de historie van de kleurmetingen
van de zee. Pas sinds 1920 is de kleur
van water echt bekend, maar daar
voor is er al verbazingwekkend veel
instrumentatie om die kleur te onder
zoeken uitgevonden. Ik wil graag
bekijken of de kleur van de zee is
veranderd in de afgelopen honderd
jaar. Daarvoor moet je spitten in
archiefstukken en heel veel onder
zoek doen.' Tijdens zijn speurtocht,
in hoofdzakelijk Engelse, Franse en
Duitse documenten, kwam hij onder
meer terecht bij Willem Barentsz. 'Die
schreef in een van zijn logboeken
over de kleur van de zee. Daar begin
ik zo'n beetje.' Daarnaast werkt hij
mee aan twee nationale projecten.
Momenteel is Wernand de enige bin
nen het NIOZ die zich met de kleur
van de zee bezighoudt. 'Of ik het
enfant terrible van het NIOZ ben? Ik
denk dat ik gewoon het rustigste en
meest bescheiden type daar ben.'
Grijnst: 'Nee. dat weet ik niet. Dat
moet je anderen vragen. Ik heb wel
een beetje een grote mond en geef
vrij vlot mijn mening. Dat wordt af en
toe niet gewaardeerd. Misschien veel
niet gewaardeerd. Maar ik hou ervan
om af en toe de boel een beetje op
te porren. Wat te chargeren.' Hij be-
nadrukt nogmaals zeer serieus
zijn werk om te gaan. 'Mensen
ken al gauw dat als je vrolijk oer: ë"vyf
gek doet, je niet serieus kunts
Mensen die mij langer kennen, v.
dat als ik iets doe ik het ookg
goed wil afmaken. Ik pas miss-
niet in het beeld dat mensen hete 2n v
van onderzoekers, maar dat tat
niet juist. Een onderzoeker is m
definitie saai.'
5f jiond
Hij heeft er nooit spijt van getaCy
voor een carrière als profe
toneelspeler te hebben gekozenj
speel nog steeds toneel. Maar
omdat ik het leuk vind. Als axs
kun je er mee stoppen als jeer
zin meer in hebt. Of ik deg
keuze heeft gemaakt? Dat wr?l
met. Ik heb ook wel eens overwj
iets in de journalistiek te doen
dat was meer een midlifecnSÊ
Wel ben ik zo'n 15 jaar geledïj
men met Bouwe Kuipers, biold
het NIOZ, het duo De Bowenfl
gonnen. We treden een paarksj
jaar op met gedichten en vrw
verhalen voor divers pluimage1*
lopig blijf ik mijn werk nog jarena
Maar zeker niet tot mijn 67ste.
eet ik mijn huis op.'
Louise vanderSl
\Yat ik zeggen wou..
TX10 vangt leng
Een bijzondere vangst van de TX10
Emmie, die in de Texelstroom eind
mei een leng heeft gevangen. Dit is
een kabeljauwachtige vis van een
centimeter of 20 lengte, die normaal
gesproken niet in deze contreien
voorkomt. Het is een vis met een wat
bronsgroene kleur die van diep wa
ter houdt, in deze buurt worden alleen
sporadisch exemplaren gesigna
leerd. De laatste keer gebeurde dat
in 1958. De leng is een roofvis, die
zich voedt met andere vissen. Het
dier is geconserveerd en wordt tijde
lijk tentoongesteld in EcoMare en
wordt over een paar maanden naar
Naturalis in Leiden opgestuurd.
Concert
Een tropische dag, de hervormde
kerk in Den Burg vormt vandaag
het decor voor een optreden van
't Texels Vrouwenkoor
Verplicht examen na oefenwerk
't Programma kent noch paal noch
perk, dirigent en dames gaan er
voor. Van een slijtageslag geen
spoor te zien, maar wat maakt ze
echt zo sterk?
Hoor dan twee solistes, zo jong als
ze zijn. Die met hun talent een ver
warmende lijn. Als contrast met het
weer van heden en morgen -
Een stel dat op een tropische dag
Vijftien leden van Toerclub Taxi
312000 hebben afgelopen weekend
door de Achterhoek gefietst. Na aan
komst per auto werd vrijdagmiddag
een tocht van zo'n 60 kilometer in de
omgeving van Nijverdal gemaakt. De
zaterdag werd gebruikt om een lan- herberg. Het uitje is een jaarlijks te-
gere rit, van ongeveer 120 kilometer, rugkerend evenement, dat in de
te fietsen. En zondagochtend werd er plaats is gekomen van de 'monster
voor de reis naar huis nog eens zo'n rit' Vaals-Texel, waarvoor steeds min-
70 kilometer aan vastgeplakt. De der belangstelling bestond,
wielrenners logeerden in een jeugd- (FotoJaapvanstnui™
- zie daarom wat ware kunst ver
mag - ons toehoorders kippenvel
wist te bezorgen
Willem J. Kikkert,
Den Hoorn.
Cursus Engels
Docent Lida Wels begint in septem
ber weer met cursussen Engels voor
beginners en gevorderden. In de les
sen ligt de nadruk op conversatie,
maar ook wordt aandacht besteed
aan grammatica en lees- en schrijf
vaardigheid. Belangrijk is dat de cur
sisten op een plezierige en geva
rieerde manier Engels kunnen leren of
hun kennis van de Engelse taal kun
nen ophalen. Inlichtingen en opgave
bij Lida Wels, tel. 314600 of per e-
mail lida.wels@hetnet.nl.
Blue Voice in
Worsteltent
In De Worsteltent aan de Smitsweg
in de Dennen treedt zondag de for
matie Blue Voice op. Deze groep,
bestaande uit ervaren musici uit
Zwolle en Deventer, is in de loop der
jaren een graag geziene gast gewor
den op podia in binnen- en buiten
land. De swingende muziek, waarin
elementen zijn te vinden van latin,
jazz en funk, is boeiend voor een
breed publiek. Blue Voice speelt
voornamelijk eigen werk, van up
tempo tot ballads. De formatie speelt
al sinds 1976 samen en bestaat uit
André Smit (keyboard), Wim Kah-
mann (drums), Jan Gerritsen (sax),
Ebe van der Meer (trumpet en bugel),
Peter Uil (electric bass).
Het optreden begint om 14.00 uur en
vindt bij mooi weer buiten plaats. De
toegang is gratis.
Blues bij Beach-ln
In strandpaviljoen Beach In bij De
Koog speelt zondag 10 juli de Harry
G Bluesband uit Groningen. Deze vijf
mansformatie speelt covers en eigen
werk, zuivere blues en rock 'n' roll. De
band bestaat uit Harm Brinksma
(zang, bluesharp), Vincent Suurmijer
(leadguitar, zang), Harry Greenfield
(slaggitaar, zang), Bert Kattouw
(basgitaar, zang). Wessel Baptista
(drums). Het optreden begint om
15.00 uur.
Schuijl wint
golfwedstrijd
Op de Texelse golfbaan deden zon
dag 24 deelnemers mee aan een
ec/ecf/c-wedstrijd. Bij deze spelvorm
worden achttien holes gespeeld,
waarvan de spelers na afloop de
beste negen kunnen uitzoeken. Win
naar werd Irene Schuijl met 30 sla
gen, gevolgd door Jaap Waverijn
(31,3 slagen) en Cock Kohnhorst
(32,3). Er werden acht birdies gesla
gen.
Zeilwedstrijd
bij Oudeschild
Watersportvereniging Texel en Wad
denhaven Texel houden zaterdag 16
juli een zeilwedstrijd op de Texel
stroom, ter hoogte van Oudeschild.
Dat gebeurt ter gelegenheid van de
driedaagse festiviteiten rond het 225-
jarig bestaan van de haven. De wed
strijd duurt van 13.00 tot 15.00 uur en
bestaat er uit dat de deelnemers
moeten proberen een zo groot moge
lijke afstand af te leggen. Deelname
staat open voor iedereen. Opgave is
tot 9 juli mogelijk bij Rob Souverein,
tel. 314870.
Waslijn van
vijf kilometer
Een goede manager moet in
staat zijn iets van mensen ge
daan te krijgen. Het is daarom
niet zo vreemd dat de twaalf
deelnemers aan een manage-
mentcursus in Hoenderloo iets
moesten bedenken om een groot
aantal mensen tot een gezamen
lijke prestatie te brengen. Dat
leidde tot het idee om Texelaars
en toeristen in te schakelen bij
het tot stand brengen van een
enorme waslijn op het strand tus
sen paal 15 en 16. Het moest een
levende, door mensen onder
steunde waslijn worden, waaraan
ook werkelijk over de volle lengte
wasgoed hing te drogen. De cur
sisten zelf zorgden voor de lijn en
de knijpers, maar de berg was
goed moest van de Texels®
komen. Mede dank zij een*
richt in deze krant lukte dal m
gemakkelijk. De cursistenginF
woensdag en donderdag"
verse dorpen de straat op.»
den overal aan en hadden!
gauw genoeg (afgedankt) tenr
bij elkaar om een lijn van vijf»!
meter vol te hangen. Oo* J
werven van mensen die de*
sisten hielpen bij het uitvow
van het ludieke karwei was?*J
probleem. Om twee uur gr
middag werd het projects
rond met het plechtig heffen®
de volle waslijn over een Ier
van vijf kilometer langs hetsm
strand ten noorden van Wes2
lag. Cursist Arie de Jong uit®
terdam: 'We waren verba
over de medewerking-
woont blijkbaar een zee' w
vaardig volk.' <n
GEEN LUCHT. GEEN LEVEN-
STEUN HET ASTMA FONDS. GIRO 55055
VRIJDAG 1 JULI 2005
TT? VUT CT? Cl
