Toneelklassieker uit 1920 vraagt veel van Waalder acteurs
'Graag iets bijzonders
doen met ons jubileum'
Musicerende huisvrouwen en
jeugdclub basis toneelvereniging
We vormden met z'n allen één grote familie'
n
TEXELSE 7 COURANT
Gepaneerde TX21 bijna verkocht
VRIJDAG 10 NOVEMBER 2006
lAmateurtje viert het 50-jarig jubi
leum met een klassieker. Na lang
wikken en wegen, waarbij ook
het script van Op hoop van
legen werd bestudeerd, kozen de
Naalder toneelspelers uiteindelijk
Mor het in 1920 voor het eerst
gespeelde De Jantjes. Een ambi-
üeuze keuze, maar wel één die bij
het publiek lijkt aan te slaan. Nog
zonder dat er reclame voor was
gemaakt, waren beide voorstellin
gen uitverkocht, zodat is besloten
snog twee aan toe te voegen.
De Jantjes werd driekwart eeuw
geleden als een opmerkelijk stuk
gezien, geschreven in een tijd dat
toneel nog vooral werd bekeken
door de gegoede burgerij. Herman
Bouber, zelf een gevierd acteur, wil
de wel eens iets anders en besloot
zich aan een volksstuk te wagen.
Hij werd daarbij geholpen door zijn
vrouw Aaf, die ook geregeld op de
planken stond. Om de mores van
de 'gewone' man en vrouw te leren,
ging ze naar de markt, waar ze
de gesprekken tussen de kooplui
en hun klanten afluisterde. De pre
mière van De Jantjes vond in 1920
plaats in Schouwburg Plantage in
Amsterdam. Het was een toneel
stuk met liedjes, dat nu wel wordt
gezien als de eerste Nederlandse
musical. De hoofdrollen waren voor
toneellegende Louis Davids en zijn
vrouw Margie Morris, terwijl ook de
schrijver en zijn vrouw meespeelden.
Het project werd een enorm suc
ces. Ook na de eerste voorstelling
bleef het publiek toestromen, zodat
al snel werd besloten ook elders in
het land te gaan spelen. Sindsdien is
De Jantjes één van de klassiekers in
de Nederlandse amusementswereld
geworden, duizenden keren opge
voerd en meermalen verfilmd. Ter
wille van het publiek werd het taal
gebruik in de loop der tijd geregeld
gemoderniseerd, terwijl ook nieuwe
liedjes werden toegevoegd en ande
re verdwenen.
Afwisselend
't Amateurtje heeft het zich niet
gemakkelijk gemaakt met De Jan
tjes, erkent regisseur Ria Kleinveld.
'Maar we wilden graag iets bijzonder
doen met ons jubileum. We hebben
zo'n tien stukken aangevraagd en
gelezen, waaronder ook Op hoop
van zegen van Herman Heijermans.
Een mooi stuk, maar wel erg triest,
dat we niet zo geschikt vonden voor
een feestelijke uitvoering. De Jantjes
sprong er al snel uit. Ik had het zelf
een paar jaar geleden in Amsterdam
gezien en toen erg genoten. Het is
vrolijk, afwisselend en er komen er
veel personages in voor, zodat we
voor alle leden die wilden meedoen
een rol hadden.'
Tijdens de voorstelling in De Waal
betreden maar liefst achttien perso
nen het toneel. Onder hen oudge
dienden Kees en Jo Zoetelief, die in
lange tijd geen rol hebben gespeeld.
Waarschijnlijk nieuw voor Texel is het
gebruik van understudies, figuranten
die tegelijkertijd een rol van één of
meer van de hoofdrolspelers instu
deren. 'Dat hebben we afgekeken
van de professionals. Op die manier
voorkom je dat het hele stuk moet
worden afgelast als één speler ziek
wordt.'
Debutant
Een opvallende rol heeft debutant
Edgar Klippel, die als figurant onder
meer als slagersjongen en markt
koopman te zien is. Daarnaast fun
geert hij als stand-in voor de drie
Jantjes. 'Ik was een paar jaar gele
den al eens voor een rol gevraagd
door Gooitzen Kedde, mijn buur
man. Maar ik voetbalde toen nog in
het eerste van Texel'94. Toen ik in
het voorjaar stopte met voetballen,
stond Gooitzen weer op de stoep en
heb ik ja gezegd. Ik heb er nog geen
spijt van gehad. Het is erg leuk.'
Ook zijn regisseur is tevreden. 'Hij
beweegt zich erg gemakkelijk over
het podium en kan ook leuk zingen.
tussen de coulissen. Maar hij moet
de spelers wel kunnen zien, zodat
hij weet wanneer hij moet inzetten.'
Een opdracht van formaat was ook
de constructie van het toneel. 'Het
stuk speelt zich achtereenvolgens
af in het café, op een marktplein, op
de haven, in de Oost en weer in het
café. We hebben er lang over nage
dacht hoe we dat moesten oplossen.
Uiteindelijk hebben we gekozen voor
panelen die om hun eigen as draai
en. Door ze schuin open te zetten,
kun je ook andere suggesties wek
ken. Jan en Richard Eelman hebben
Maar ook de derde voorstelling is
al uitverkocht en alleen voor die op
vrijdag 24 november zijn nog kaarten
over.' (Reserveren kan bij Thea Hin,
tel. 312130).
De toegangsprijs bedraagt €6,-. Eén
euro meer dan gebruikelijk, maar dat
kon niet anders, volgens Kleinveld.
'Dit is een duur stuk. We betalen
alleen al vijf keer zoveel opvoer-
rechten, €350,- per keer. We hebben
nog overwogen om €10,- entree te
vragen, maar dat vonden we toch
teveel. Dan leggen we er maar iets op
toe, dat kan best voor een keer.' De
Ik heb er wel vertrouwen in dat hij
het zou redden, mocht Jan Eelman,
Richard Eelman of Gooitzen Kedde
ziek worden.'
Uitdagingen
Ook in andere opzichten zag 't
Amateurtje zich voor niet geringe
uitdagingen gesteld. Nog voordat
begonnen werd met acteren, werd
afgelopen zomer onder leiding van
Belinda Laan al hard gestudeerd op
de liedjes. Kleinveld: 'In het begin
leek het nergens op en vroegen we
ons af wat het moest worden. Maar
het werd steeds beter en ik denk dat
we ons nu niet hoeven schamen.' Op
het toneel worden de acteurs muzi
kaal begeleid door accordeonist Jan
Bakker. 'Probleem was een plek voor
hem te vinden. Hij moet onzichtbaar
zijn voor het publiek en zit daarom
er weken aan gewerkt om dat voor
elkaar te krijgen. Chris de Goede uit
De Cocksdorp heeft twee acht meter
grote doeken voor ons geschilderd.
Eén met een Amsterdams gezicht,
van de haven en het IJ. Het andere
is een Indisch tafereel. Het ziet er
prachtig uit.'
Première
De Jantjes wordt vier keer uitge
voerd. Op vrijdag 18 november is
de première, waarvoor onder meer
ook oud-leden zijn uitgenodigd.
Daarnaast zijn er voorstellingen op
zaterdag 19, vrijdag 25 én zaterdag
26 november. 'Nog zonder dat het
in de krant had gestaan, liep het al
storm en waren beide voorstellingen
uitverkocht. Dat kon toch ook met,
vonden we, zodat we hebben beslo
ten er nog twee aan vast te knopen.
vereniging krijgt mogelijk wel finan
ciële steun van het Prins Bernhard
Cultuurfonds en de gemeente. 'En
we hopen natuurlijk dat het publiek
flink lootjes koopt.'
Medewerkers
Aan De Jantjes wordt meegewerkt
door: Jan Eelman, Richard Eelman,
Gooitzen Kedde, Marleen Kooger,
Yolanda Legierse, Henk Slikker,
Petra Brans, Ben Roest, Lotte van
der Belt, Janka Daalder, Jo Zoetelief,
Karin Gaasbeek, Wendy Witte, Hetty
Beijert, Esther Duinker, Edgar Klip-
pel, Kees Zoetelief, Chiel Sanders,
Jan Bakker, Belinda Laan, Chris
de Goede, Aad Zegers, Jeanette
Groenhof, Juul Swarthof, Lotte van
der Belt, Ria Kleinveld, Hennie Ploe
ger, Thea Hm, Ronald Kleinveld en
Ada Nooy.
en samenwerkingsverband tus-
de jeugdclub en een gezel-
chap musicerende huisvrouwen
Blekende vijftig jaar geleden het
egin van de toneelvereniging
on De Waal. Ter gelegenheid van
Ie opening van de tot dorps-
uis verbouwde school voerde de
nog naamloze groep Geef mij uw
land op, 'een tragedie van een
lerknoeid leven in drie bedrij-
ten'. Het was de eerste van een
bnge reeks stukken, aanvanke-
ijk gespeeld door louter 'echte'
Naalders.
letting is het dorpshuis van De
Het tweede, want het oude
Kfd in 1975, na negentien jaar
Senst te hebben gedaan, veria-
en. Aan tafel zitten Janny Reij-
ihoenmaker, Tine Saalmink-Eel-
Co van Splunter en Ineke
limmer-Betsema. De eerste drie
raren er al bij toen de toneelver
eniging het levenslicht zag. Dat er
sndsdien alweer een halve eeuw is
srstreken, vinden ze maar moeilijk
beseffen. 'Het lijkt allemaal nog
'aar zo kort geleden. Maar van
Edereen die toen meedeed, zijn we
'ogmaar met z'n drieën over', zegt
fy. Van Splunter grijnst: 'Het is net
in het verhaal van de tien kleine
«gertjes. Janny. Er vallen er steeds
"eer af...'
Krantenknipsels
kt de door Reij verzamelde kran-
Eflknipsels, programmaboekjes en
oto's op tafel ontspint zich al snel
sn geanimeerd gesprek, vol herin
neringen en anekdotes. Het begin
staat hen allemaal nog helder voor
ogen. De vereniging werd gevormd
door spelers van uiteenlopende
leeftijden. De oudste waren lid
geweest van een gezelschap Waal-
der huisvrouwen, die af en toe bij
elkaar kwamen en op eenvoudige
instrumenten muziek maakten. Reij:
'We hadden een wasbord, kamme
tjes met een vloeitje, toetertjes, een
rammelaar. En hoe heet zo'n ding
van het Leger des Heils?' Inbreng
van een jongere groep kwam van de
voormalige Jeugdclub. Van Splun
ter: 'Wij waren allemaal een jaar of
achttien. We speelden spelletjes,
maar zongen ook wel liedjes en
maakten soms sketches. Gurie van
der Vis speelde accordeon, ikzelf
zong vaak. Toen steeds meer leden
voor studie of werk naar de over
kant verdwenen, hebben we de club
uit elkaar gevierd.'
Nadat leden van beide gezelschap
pen elkaar hadden gevonden, wer
den enkele sketches ingestudeerd.
Toen de opening van het dorpshuis
aanstaande was, werd dat allemaal
wat serieuzer en viel het besluit een
'echt' toneelstuk in te studeren.
'Het was allemaal wat improviseren.
We konden met in het dorpshuis
terecht, want het toneel was nog
niet klaar. We kwamen daarom bij
elkaar bij Jaap Keijser, in wat later
café De Fuik werd.'
De eerste voorstelling leverde een
positieve recensie in de Texelse
Courant op. 'Vooral gedurende het
tweede deel van het laatste bedrijf
was de spanning voelbaar, toen
de moordenaar, de ware schuldige,
ontmaskerd werd', aldus de recen
sent. 'Je kon nog niet achter het
toneel om naar de andere kant van
het podium. Moest je daar aan het
eind van een bedrijf opkomen, dan
moest je er al vóór het begin tussen
de coulissen gaan staan', herin
nert Saalmink zich. Op de eerste
avond ontstond de naam van de
vereniging. 'Je kon briefjes met sug
gesties inleveren, 't Amateurtje was
bedacht door Bertus Heerschap. Hij
won er een appeltaart mee.'
Bezetting
Na de eerste voorstelling volgden
er al snel meer. 'We speelden bijna
altijd twee keer per jaar. In de herfst
een ernstig stuk, in het voorjaar een
klucht of een blijspel. We hadden
flink wat leden, toch wel zo'n vijf
tien. Het was daardoor niet moeilijk
de bezetting van de rollen rond te
krijgen.' Ineke Timmer (toen nog
Betsema) maakte haar debuut in
1960 in het stuk Maaike. Ze was
nog geen vijftien en had maar een
klein rolletje.'Als ik om half acht
begon, werd eerst het stuk gere
peteerd waarin ik voorkwam. Dan
kon ik daarna naar huis, want de
volgende morgen moest ik weer
vroeg op om naar school te gaan.
Punt was alleen dat ik de rest van
het stuk helemaal met kende. Dat
zag ik pas tijdens de uitvoering.'
Vers in de herinnering bij allemaal
ligt nog het experiment om de regie
in handen te geven van een profes
sional van de Nederlandse Toneelu
nie. Het was Teuntje Houwer, moe
der van de later beroemd geworden
filmproducent Rob Houwer, die een
paar weken achter elkaar naar Texel
kwam om te repeteren. Het werd
geen succes. Gewend aan de aan
wijzingen van 'eigen' mensen als
Gommert Witvliet en 'meester' Wim
Albers viel de strenge toon van de
ambitieuze Houwer in De Waal niet
in goede aarde. Van Splunter: 'Wij
waren amateurs, het kwam uit ons
hart. Van haar moesten we plotse
ling heel anders gaan spelen. Maar
je moet er wel een eigen invulling
aan geven en dat begreep zij niet.'
Reij: 'We zagen haar ook als iemand
uit de stad. Je moet niet vergeten
dat het verschil tussen de stad en
het platteland in die tijd nog veel
groter was. Van Splunter: 'Het was
alsof iemand van de Hogeschool
de kleuterschool binnenkwam. Het
werkte niet.' Saalmink: 'Mijn zus
Riet was gewoon bang voor haar.'
Van Splunter besluit: 'Ten slotte was
het: zij eruit of wij eruit. Toen is ze
ermee gestopt.'
Anekdotes
Legio zijn de anekdotes, die vooral
de goedlachse Van Splunter met
groot gemak uit zijn mouw schudt.
In het stuk De dolle Mina's speelden
hij en Kees Zoetelief twee traves
tieten, die bovenop de op de bank
zittende Tjits Luiken sprongen. 'De
poten braken eronder vandaan en
we vielen alledrie op de grond. Ik
hoor het gelach nog.' Subtieler is
de herinnering aan Arie Kager, die
eens een klein rolletje speelde. Hij
stond geschminkt klaar om op te
ie kans is groot dat de in novem
ber vorig jaar gesaneerde TX21
rek- Pieter van Aris' toch n°9 een
•euwe eigenaar krijgt. Een inwo-
'er van Mallorca heeft serieuze
|j;. langstelling getoond en zelfs al
ben aanbetaling gedaan.
k TX21 was vorig jaar één van
s drie Texelse kotters die werden
Kaneerd. Net als de eigenaren
*n de TX2 en TX33 kreeg Pieter
W der Vis een financiële vergoe-
tog van de overheid om zijn eigen-
bm te ontmantelen. Voorwaarde
dat het schip niet meer in de
irij of een andere commerciële
*ator zou worden gebruikt. Omdat
dus geen geld meer mee mocht
wden verdiend, was de verwach-
r9 dat alledrie de schepen uitein-
fc'ijk bij de sloper zouden eindigen,
kt bleek mee te vallen. Al in janu-
werd de TX2 verkocht aan een
I® inwoner van Riga in Letland,
er een jacht van wilde maken.
®n maand later veranderde ook de
^3 van eigenaar. Een vrouw uit
Ifeda had plannen op de kotter te
l&n wonen.
Ook de TX21 wordt waarschijn
lijk verbouwd tot jacht, heeft Van
der Vis van de Duits sprekende
kandidaat-koper begrepen. Welke
thuishaven het schip krijgt, weet
hij niet. 'Er moeten nog wat din
gen worden geregeld. Maar ik denk
dat de verkoop wel doorgaat. Het
schip is vorige week op zijn kos
ten bij Texdok drooggezet voor een
inspectie. Dat laat je niet doen als je
geen serieuze belangstelling hebt.
En trouwens, er is al een aanbeta
ling gedaan ook.'
Hoe zijn eigen toekomst er uit ziet,
weet Van der Vis nog niet. Vorig
jaar kondigde hij aan wellicht een
'doorstart' te zullen maken, een
mogelijkheid die nog steeds open
ligt, aangezien hij de vangstrechten
nog heeft. Maar zover is het nog
niet. Liever wacht hij de ontwikkelin
gen in de visserij af. 'Dneentwintig
jaar geleden experimenteerden wij
al met elektrisch vissen, de pulskor,
zeggen ze nu. Daar zijn we mee
gestopt omdat ik de kotter in die
tijd overnam van de oudere gene
ratie. Ik had geen geld voor verdere
experimenten en mijn aanvraag
In 1958 voerde t Amateurtje onder regie van Wim Albers (midden) 'De dominee van Urk' op. De rollen werden gespeeld door (vlnr.)
Martinus Reij, Janny Reij-Schoenmaker, Jan Verijzer, Nel Plaatsman-van der Shkke, Arie Kager en Piet Bakelaar.
i roio ar&mt Janny ReiSchoanmatmn
al lang gestopt. Een druk gezins
leven, werkzaamheden of andere
verplichtingen lagen aan hun beslis
singen ten grondslag. Toch speelde
ook een andere overweging. Reij:
'In het begin kwamen alle leden uit
het dorp. We vormden met z'n allen
één grote familie. We deden alles
samen, tot aan het opruimen op
zondagochtend aan toe. Want de
volgende dag was er weer school
en moesten de kinderen erin. Er
was echt saamhongheid. In de loop
der jaren raakte het Waalder karak
ter er langzaam af. En we begon
nen het generatieverschil ook te
merken. Je hebt toch een ander
contact met mensen die tientallen
jaren jonger zijn.'
Ineke Timmer heeft problemen
met haar gehoor en moest nood
gedwongen stoppen. 'Maar als ik
toneel zie, dan begint het te kriebe
len. Ik ga nooit meer kijken, want ik
denk alleen maar: daar zou ik wil
len staan. Gelukkig kan ik nog een
beetje toneelspelen bij de Lotus-
groep van het Rode Kruis.' Voor de
première van De Jantjes maakt ze
graag een uitzondering. 'Alle oud
leden zijn uitgenodigd om te komen
kijken. Dat waarderen we erg, de
leden van nu doen erg hun best
er een echt jubileumfeest van te
maken.' De anderen knikken: 'Het
wordt een prachtige avond, daar
zijn we van overtuigd.'
gaan, toen één van de spelers zich
vergiste en twee bladzijden tekst
oversloeg, precies het stuk waarin
Kager voorkwam. 'Ik zie Arie nog
reageren. Ziezo, zei hij, ik heb een
makkie vanavond.' Zijn herkansing
kwam snel, want in de beginjaren
speelde 't Amateurtje met alleen
voor eigen publiek, maar werd aan
de voorstelling in De Waal geregeld
een kleine tournee vastgeplakt. 'In
Oosterend speelden we op de zol
der van de openbare school. Met
wat drank erbij, want het moest vlot,
maar het ging niet zo vlot. Nou, toen
ging het wél vlot...'
Zenuwachtig
Janny Reij stond in menig stuk
samen met haar echtgenoot, Mar
tinus Reij, op de planken. 'Dat was
handig, want we konden elkaar
overhoren bij het instuderen van
onze rollen.' Ondanks een gedegen
voorbereiding kon ze behoorlijk ner
veus zijn. 'Als ik bij het opgaan met
de knop van de deur in mijn handen
stond, was ik enorm zenuwachtig.
Maar zo gauw ik op het toneel
stond, was ik het kwijt en kon ik
vrijuit spelen.' Bij een jubileumvoor
stelling maakte de toen al een tijdje
gestopte Van Splunter indruk door
in een halve dag één van de hoofd
rollen in te studeren. 'Die rol was
eigenlijk voor Jo Zoetelief. Maar Zijn
vader lag slecht in het ziekenhuis,
zodat hij niet kon spelen. Zaterdag
ochtend, op de dag van de voor
stelling, kwamen ze vragen of ik Jo
alsjeblieft wilde vervangen. Bedoe
ling was om het twee weken uit te
stellen. Dat zag ik niet zo erg zitten.
Ik heb er even over nageacht en
voorgesteld het toch maar dezelfde
vanavond te doen. Ik heb de tekst
een paar keer doorgelezen en 's
avonds stond ik op het toneel. Het
ging niet geweldig, maar we heb
ben toch leuk gespeeld. Eén van de
spelers, die tijdens de voorstelling
meelas, zei plotseling: hé, dat staat
er niet. Waarop de regisseur zei:
vind je het gek, vanochtend kende
hij het hele stuk nog niet.'
Gestopt
De vier oudgedienden speelden flink
wat jaren mee, maar zijn inmiddels
Sint op Texel Geslaagd
De TX21 werd vrijdag voor inspectie drooggezet bij Texdok.
voor subsid-e werd afgewezen. In onderzoek naar alternatieve vangst-
1987 verbood minister Braks het methoden wordt gedaan. Ik loop
elektrisch vissen en verdwenen de er met mee voorop, laat nu eerst
spullen naar een uithoek van de anderen de kastanjes maar uit het
schuur. Maar het heeft altijd mijn vuur halen, maar als het toekomst
belangstelling gehouden en nu is blijkt te hebben, wil ik er zeker mee
het dan zover dat er weer volop gaan vissen.'
Als de berichten ons niet bedriegen,
zet Sinterklaas zaterdag 18 novem
ber voet op Texelse bodem. Hij dóet
dat volgens traditie in Oudeschild,
waar hij rond 12.30 uur met zijn
stoomboot en Zwarte Pieten wordt
verwacht. Het Koninklijk Texels Fan
farecorps heeft laten weten hen te
zullen verwelkomen met het spe
len van passende liederen. Daarna
begint de Sint zijn tocht langs de
dorpen.
De Texelse Courant wil een over
zicht van alle activiteiten plaatsen
in de krant van dinsdag 14 novem
ber. Organisatiecomités kunnen hun
programma's tot maandag 10.00
uur aanleveren bij de redactie in de
Warmoesstraat 45 in Den Burg. Per
e-mail (redactie@texelsecourant.nl)
of telefonisch (362620) is natuurlijk
ook mogelijk.
Joop Rommets
Oud-Texelaar Stefan Huisman (28)
heeft aan de Rijksuniversiteit Gro
ningen met goed gevolg het docto
raal examen Bedrijfseconomie, rich
ting management en organisatie,
afgerond. Voor zijn afstuderen deed
hij onderzoek naar het uitbeste
den van werkzaamheden human
resource management) in het mid
den- en kleinbedrijf. Huisman werkt
bij de SNS-groep in Assen.
Sintemaarten
op Radio Texel
De makers van Pietelepote, het
kinderprogramma van Radio Texel,
staan zaterdag van 19.00 tot 20.00
uur op de Groeneplaats. Daarvan
daan wordt rechtstreeks een repor
tage over Sintemaarten uitgezon
den. Passerende mensen kunnen
voor de microfoon een liedje zingen,
waarvoor ze met snoep beloond
worden. Het programma is te beluis
teren via Radio Texel, 106.1 FM.
