Gelein Jansen presenteert
opvolger woordenboek
'Ik ben eigenlijk altijd met taal bezig'
Berei? r
TEXELSE j COURANT
grwflSTOcH VfWPRQG??J
Maquette voorspelt toekomst energie
Volksfeest op z'n retour?
Weijdt en Koomen herstellen zich
Parkeren langs Bomendiek,
Groenewegje en Langwaal
Witsnuitdolfijn spoelt aan op Hors
IB/ERTJt
IN 06
Mfwo
.DON Dt
Locur
VON 10
WOENSDAG 12 MAART 20064
fiwrooN Goes ir-a-ïoo6.
Dertien jaar na het Tessels Woor
denboek is er een opvolger. Net als
het in 1951 verschenen 't Tessels
van dr. S. Keyser vertaalt de nieuwe
uitgave woorden en begrippen van
het Texels naar het Nederlands.
Als extraatje voegde samensteller
Gelein Jansen twee volksverhalen
van W. Mets Tzn. toe, 'vertaald' in
het Texels. 'Ik ben eigenlijk altijd
met taal bezig.'
Het nieuwe woordenboek is niet los
te zien van het vorige, dat in 1993
werd gepresenteerd en waarvan bin
nen een mum van tijd alle exemplaren
waren uitverkocht. Opvallend, zo leek
Zestien leerlingen van de OSG hebben een maquette gemaakt waarin de duurzame energie op Texel in 2030 wordt geschetst.
Zestien leerlingen van de OSG
hebben een maquette gemaakt
waarin toekomstverwachtingen
voor duurzame energie op het
eiland in 2030 worden geschetst.
De maquette is een vervolg op
een exemplaar waarop leerlingen
in 1983 al eens de toekomst van
Texel beschreven.
Volgens de berekeningen van de
leerlingen van 5 HAVO moeten er
vooralsnog geen wonderen van
schone energie worden verwacht.
Windenergie levert volgens hen in
2030 hooguit twee procent van de
totale energiebehoefte op. Daarbij
wordt uitgegaan van een behoefte
van 1,2 miljard kWh en acht grote
windmolens. Op de maquette is
voor de acht turbines (overgenomen
uit het Energieplan 2030 van de
Stichting Duurzaam Texel) in polder
Eierland plaats ingeruimd. Volgens
de leerlingen leveren ze daar de
minste overlast op. Om Texel vol
ledig op de wind te laten draaien,
zouden bijna vierhonderd windmo
lens nodig zijn en dat is volgens de
leerlingen niet te doen.
Zonne-energie voorziet volgens de
maquette in 2030 in slechts 0,002
procent van de totale energiebe
hoefte. Dan wordt uitgegaan van
36.500 vierkante meter zonnepa
neel. Dat aantal is eveneens afkom
stig uit het Energieplan. Volgens de
leerlingen zijn de panelen relatief
duur. 'Met subsidie van de overheid
was er nog een terugverdientijd van
twaalf jaar, maar dat is nu dertig
tot veertig jaar geworden.' Biomas
sacentrales zouden in 0,27 procent
van de energiebehoefte voorzien,
brandstofcellen in een paar procent.
Eierland is in de ogen van de leer
lingen de meest aangewezen plek
voor een waterstofcentrale.
Veel heil wordt verwacht van ener
gie uit golfkracht. Daarvoor is op
de maquette een stuk Noordzee
gereserveerd waarop lange bui
zen (Pelamis genaamd) drijven.
Die buizen zitten met scharnieren
aan elkaar, zodat ze op de golven
kunnen bewegen. De wrijving in
de scharnieren wordt omgezet in
elektriciteit die met kabels naar het
eiland wordt getransporteerd. Met
veertig van die buizen (elk 150 meter
lang) op tien tot twintig kilometer uit
de kust zou Texel volgens de leerlin
gen in 2030 zeventig procent van de
energiebehoefte kunnen opwekken.
Een nadere berekening van docen
ten heeft overigens aangetoond dat
beter rekening met ongeveer vijf
procent kan worden gehouden. Een
paar mitsen en maren; de kos
ten zijn nog onbekend en er zou
1,2 vierkante kilometer zee moeten
worden afgesloten. Er wordt elders
in Europa al geëxperimenteerd met
de Pelamis, maar het project staat
nog in de kinderschoenen.
De leerlingen maakten de maquette
in opdracht van leraar Algemene
Natuurwetenschappen Lutz Lohse.
Ze kregen gastlessen van Petra
Schut (Duurzaam Texel) en oud-
Texelaar Fred Jansen van het Natio
naal Kritisch Platform Windenergie.
De nieuwe maquette wordt opge
hangen naast de maquette uit 1983
op de eerste verdieping van het
schoolgebouw aan de Haffelder-
weg. Uit die maquette is overi
gens op te maken dat de toekomst
zich niet altijd makkelijk laat voor
spellen. Leerlingen zagen in 1983
het Texel van nu als een stedelijk
gebied waarin de dorpen vrijwel
tegen elkaar zouden zijn gegroeid.
De Slufter zou voor een nieuw dorp
zijn ingewisseld, de Pontweg en de
Postweg waren tot snelweg omge
bouwd en tussen Den Helder en
Texel zou volgens de leerlingen een
brug worden aangelegd. De voor
spelling dat Oudeschild een grotere
haven zou krijgen, is wel uitgeko
men.
Bart Weijdt en Willem Koomen
hebben zich na een paar minde
re weken weten te herstellen en
wonnen de tiende speelronde van
de competitie van Klaverjasclub
Den Burg. Gerda en Freek Veeger
wonnen de eerste periode.
Weijdt en Koomen waren de laat
ste tijd met erg op dreef. In vijf
weken tijd zakten de kampioenen
van vorig jaar van de eerste naar
de zesde plaats. In de tiende ronde
hervonden ze echter de vorm van
het begin van de competitie. Na een
rustige start werden twee partijen
van ruim boven de 2000 punten
gespeeld, waarna een laatste spel
van ruim 1800 voldoende was om
de ronde te winnen. Koomen en
Weijdt behaalden 7533 punten en
stijgen door dit resultaat weer naar
de top drie.
Ook Fenny en Rob Caspers begin
nen langzamerhand hun normale
vorm terug te vinden. Met vier regel
matige scores werden 7281 punten
verzameld, goed voor de tweede
plaats. Zij stijgen in het algemeen
klassement van de achtste naar de
vijfde plaats en zullen zeker nog een
serieuze gooi naar de topdrie gaan
doen.
Theo en Gerard Witte wisten alle
vier spelletjes te winnen, wat hen
7181 punten opleverde, goed voor
een derde plaats en een plekje
winst in het klassement. Zij staan
nu negende. Arend Dijker en Piet
Moree blijven boven verwachting
presteren. Deze keer pakten zij
met 7166 punten de vierde plaats.
Dit betekende dat zij weer inliepen
op de koplopers. Hun achterstand
bedraagt nu nog slechts 109 pun
ten. Femmy Schuring en Frans Bos
doen het uitstekend in het Texels
kampioenschap, maar worden in
de competitie door pech achter
volgd. Door alle tegenslagen waren
zij inmiddels op de laatste plaats
beland. Maar ze waren niet van plan
zich hierbij neer te leggen en zetten
een mooie score van 7148 punten
neer. Nog niet voldoende om de
rode lantaarn over te dragen, maar
ze hebben weer aansluiting met de
middenmoot.
Het gemiddelde was met 6339 pun
ten aan de hoge kant. Dat kwam
mede doordat er 41 marsen werden
gespeeld. In het algemeen klas
sement behouden Gerda en Freek
Veeger met een kleine voorsprong
de eerste plaats, maar zij worden nu
wel in de rug gekeken door Dijker
en Moree. Willem Koomen en Bart
Weijdt bezetten de derde plaats met
ruim 2800 punten achterstand. De
periodetitel van de Veegers kwam
met meer in gevaar. Dijker en Moree
werden ook hier tweede. De derde
Winnende
hoender
Fokker Peter van der Gracht uit De
Cocksdorp heeft afgelopen week
end in Groningen een eerste prijs
in de wacht gesleept op de Mar
tini-show, een groots opgezette
kleindiertentoonstelling. Eén van
zijn Australorp-hoenders kreeg de
meeste punten van de jury.
Van der Gracht, actief lid van Klein-
diersportvereniging Kotex. deed
voor het eerst mee in Groningen. Hij
bracht zes vogels in en werd eerste
hij de grote hoenders. Zijn collectie
(zes) Australorps werd door de vak
jury als mooiste beoordeeld. De vijf
andere hoenders kregen eveneens
hoge beoordelingen. Vier keer gaf de
jury zijn dieren het predikaat F (fraai),
na uitmuntend de hoogste waarde
ring, en één haan kreeg het stempel
zeer goed. In totaal werden in de
Groningse Martinihal zo'n tweedui
zend dieren door de jury bekeken.
plaats in de periode was voor Cees
Vinke en Carlo Bos.
Eindstand eerste periode:
1.Gerda en Freek Veeger 65.762: 2.Arend
Dijker en Piet Moree 64 879; 3.Carto Bos
en Cees Vinke 62 478; 4.Willem Koomen en
Bart Weijdt 62.021; 5.Fenny en Rob Caspers
61.688; 6.Enk Boogaard en Rob Stapersma
61.579, 7 John Vlaming en Eric Jan Geus
61.312; 8.Maga en Martien Bakelaar 61.151.
9.Gerard en Theo Witte 60.479; 10.Chris
Schraag en Rosa Harbers 60.304.
Gelein Jansen: 'Er is zoveel leuks te
in, ik ben nog lang niet klaar.
het, want mede door de invloed van
televisie en andere moderne com
municatiemiddelen leidde het Texels
al jaren een kwijnend bestaan. Des
kundigen voorspelden zelfs dat geen
enkel (Nederlands) dialect op den
duur zou overleven. Toch was het
succes ook weer geen heel grote
verrassing, want de samensteller had
de tijdgeest mee. Als tegenbeweging
van de mondialisering ontstond in
de laatste decennia van de vorige
eeuw een toenemende behoefte aan
een eigen identiteit. Dialectgroepen
en historische verenigingen vormden
daar belangrijke exponenten van,
evenals het gebruik om op bruiloften
en partijen een sketch in dialect op
te voeren. Ook (toenmalig) hoofd
redacteur van de Texelse Courant
Frans Hopman liet zich inspireren. Hij
wijdde een bijna paginagroot artikel
aan het woordenboek en schreef de
inleiding in het Texels.
Sèèggies
Een belangnjke reden voor het suc
ces vormden ook de ruim 1100 sèèg
gies die Jansen achterin zijn werk
had opgenomen, gezegden die op
kleumjke en kernachtige wijze veel
duidelijk maakten over de cultuur en
gebruiken op het Texel van vroeger.
Kritiek was er nauwelijks, al weigerden
sommige 'echte' Texelaars Jansen
helemaal serieus te nemen omdat hij
is opgegroeid in Eierland, 'boven de
Rugediek', waar volgens hen minder
authentiek Texels werd (en wordt)
gesproken. Wél hout sneed het com
mentaar dat het Tessels Woorden
boek alleen Nederlandse woorden in
het Texels vertaalt en niet andersom.
Wie op zoek was naar de Nederland
se vertaling van een Texels woord
was vaak lang (en zonder succes) aan
het bladeren.
Hoewel hij er zelf al snel van overtuigd
was dat er ook een Texels-Neder-
landse versie moest komen, heeft het
boek nog lang op zich laten wachten.
Acht jaar geleden werden Jansen
getroffen door een hersenbloeding.
Met ernstige gevolgen, want enige
tijd werd zelfs gevreesd voor zijn
leven. Nadat zijn situatie wat stabieler
was geworden, kreeg hij te horen
er niet op te moeten rekenen dat hij
ooit nog tot veel in staat zou zijn. Dat
bleek mee te vallen. Mede dankzij
een ijzeren wil en discipline keerde hij
al snel terug in het maatschappelijk
leven. Hij werd niet alleen weer actief
voor het Luchtvaartmuseum, maar
begon ook weer lezingen en excur
sies te verzorgen. Bijzonder is dat hij
daarbij niet is gekluisterd aan een rol
stoel. Maar dat er van zijn hand toch
een vervolg op het Tessels Woor
denboek is verschenen, mag gerust
een klein wonder worden genoemd.
'Ik heb er jarenlang consequent elke
dag aan gewerkt. Een grote handicap
is dat ik moeite heb met lezen. Ik ben
snel moe en dan kan ik de letters
met goed meer zien.' Maar hij haast
zich met de mededeling niet te willen
klagen. 'Het gaat eigenlijk erg goed.
Zelfs een concert van de Dubliners
bezoeken en daarna nog even gezel
lig met de muzikanten bijpraten is
geen groot probleem meer. Ik moet
alleen soms keuzes maken en ervoor
zorgen dat ik voldoende rust neem.'
Bronnen
Het nieuwe woordenboek bevat legio
woorden die bijna niemand meer
kent. Jansen gebruikte diverse bron
nen. Voor de editie van 1993 nam
hij al de complete verzameling van
dr. S. Keyser uit 1951 over en zette
deze over in een gebruiksvriendelij
ker en moderner spelling. Daarnaast
beschikte hij onder meer over een
woordenlijst van S. de Boer, die tus
sen 1892 en 1901 schoolmeester
in Den Burg was. Waardevol waren
eveneens de woorden die redacteu
ren Gijs en Johan Duinker in de jaren
dertig in de Texelse Courant publi
ceerden met het verzoek om aanvul
lingen en kritiek. Deze waren al eerder
verzameld door mejuffrouw dr. E.M.A.
Timmer, een oud-Texelse die conser
vator van de Koninklijke Bibliotheek
in Den Haag was. 'Ze verschenen in
een sene, Waarde Duunker, door de
Duinkers waarschijnlijk opgezet om
het dialect er een beetje in te hou
den.' Onmisbaar waren ten slotte de
bijdragen van de dialectgroep van de
Historische Vereniging waarvan naast
Jansen zelf ook Marie Bakker-Zïjm,
Grè Dros, Annie Dogger, Riet Groene-
veld-Visser, Hanna van Heerwaarden,
Wil Kikkert-Duinker en Gerard en Jan
Kuip lid zijn. 'We bespreken er woor
den die iemand ergens gelezen heeft
of zich van vroeger hennnert. We zijn
best kritisch, want ze komen pas
voor het woordenboek in aanmerking
als ten minste twee leden het woord
kennen.' Dat het Texels langzaam
maar zeker uitsterft, blijkt uit het feit
dat de afgelopen jaren nauwelijks
meer nieuwe woorden zijn gemaakt.
'Rabgras, in de betekenis van beton-
tegels, is één van de laatste. Vaak zijn
het woorden met een humoristische
inslag.'
Volksverhalen
Als extraatje heeft Jansen dit keer
twee verhalen toegevoegd van W.
Mets Tzn. 'Hij heeft tussen 1910 en
1920 een reeks boekjes met volks
verhalen geschreven. Die waren voor
een breed publiek bedoeld en kostten
daarom ook maar 15 tot 20 cent. De
meeste verschenen vlak voor Sinter
klaas. De opbrengst was bestemd
voor het Weduwen- en Weezen Fonds
Texel's Belang
Ondanks de Texelse setting schreef
Mets de verhalen in het Nederlands.
Jansen droeg zorg voor een 'vertaling'
in het Texels. 'Dat vind ik leuk om te
doen. Ik zette eerder al verhalen van
Herman-Pieter de Boer in het lëxels
over. Hetzelfde ben ik aan het doen
met Zuid Afnkaanse liedteksten van
Gert Vlok Nel. Ik heb een hele map
verhalen, ook zelfbedachte, waaruit
ik put bij voordrachten. De laatste
tijd ben ik ook bezig met liedjes en
gedichtjes, bestemd voor zangeres
Nel Bruin. Ze heeft beloofd er bij de
presentatie één te zingen, vertaald uit
het Fries. Ik ben eigenlijk altijd met
taal bezig. De laatste tijd heb ik veel
contact met een man op Urk die psal
men in dialect heeft vertaald. Ik speel
nu met de gedachte bijbelgedeeltes
in het Texels over te zetten. Ach, er is
zoveel leuks te bedenken. Ik ben nog
lang met klaar.'
Het Texels-Nederlands woorden
boek is een uitgave van Langeveld
en de Rooy en vanaf morgen ver
krijgbaar in de boekwinkel. Een
paperback kost €22,50, een luxe
gebonden editie €29,50. Daarnaast
is er een cassette, waarin ook de
Nederlands-Texelse editie zit. Deze
is alleen te verkrijgen in een luxe
editie en kost €59,50.
Joop Rommets
bieden een beter alternatief, hoewel
het niet ideaal is dat de gaande en
komende parkeerders ook dan de
soms drukke weg moeten overste
ken. Door deze oversteekplek met
waarschuwingsborden (en eventueel
LED's) aan te geven, zal voor het
gevaar worden gewaarschuwd. Op
de plek waar de smalle Langwaal op
de Laagwaalderweg uitkomt, staat
nu nog een afsluitend hek. Door dit
weg te halen kunnen de auto's na
de parkeerperiode zonder moeizame
keermanoeuvres vlot wegrijden. De
verharding van de nieuwe parkeer
plaatsen van Bomendiek, Groene
wegje en Langwaal zal bestaan uit
graskeien. Er is ook nog overwogen
om op een deel van het Hogereind
(het stuk tussen Vermaningspad en
kerk) éénrichtingverkeer in te stellen
in de richting van de kerk. Het col
lege heeft echter besloten daarmee
te wachten totdat blijkt dat het echt
nodig is.
Begin volgend jaar worden de par
keerproblemen van De Waal gro
tendeels opgelost Er komen tien
parkeerplaatsen langs het achter
pad van het Groenewegje en een
zelfde aantal langs de Langwaal
tussen de Sommeltjesweg en de
Laagwaalderweg. Verder zullen
op het Hogereind parkeervakken
worden aangegeven, wisselend
aan de linker- en rechterzijde. De
bestaande parkeerplaatsen langs
de Bomendiek zullen met zes stuks
worden uitgebreid.
B en w hebben dit besloten na het
gesprek met de dorpscommissie en
de bewoners op 1 november De
parkeerproblemen waren daar het
belangrijkste onderwerp. Thans wor
den vooral bij evenementen in het
dorpshuis of het dorp auto's in de
berm van de Sommeltjesweg neerge
zet, wat gevaarlijke situaties oplevert.
Parkeervakken langs de Langwaal
Hoewel Els Duineveld eerst dacht
met een grote bruinvis van doen te
hebben, bleek het dier dat ze op de
Hors aantrof daar te zwaar voor te
zijn. Bruinvissen worden niet groter
dan anderhalve meter. Uit nader
onderzoek bleek het hier te gaan
om een witsnuitdolfijn, 2,70 meter
lang en ongeveer 200 kilo zwaar.
Het lukte dierverzorgers Salko de
Wolf en Lars Hammer dan ook
niet het dier getweeën te bergen.
Woensdagmiddag was meer man
kracht beschikbaar en kon het dier
worden opgehaald. Het zal worden
overgedragen aan Naturalis.
(Foto Salko de Wolf)
