Amicale man die zijn medewerkers
veel verantwoordelijkheid gaf
Zestig jaar familie Van Wijk bij Langeveld de Rooy
TEXELSE
2 COURANT
Anekdote
1950 tol 1968 directeur
De Johannesberger Selecta waarop tot oktober 1977 de Texelse Courant met lood werd gedrukt Nadat de pers door een gebro
ken krukas onherstelbaar beschadigd was geraakt, besloot Langeveld de Rooy de Texelse Courant voortaan aan de overkant
te laten drukken.
De familie Van Wijk runde vroeger naast de winkel aan de Parkstraat ook nog es
tijdje een tweede winkel aan Dorpsstraat 19 in De Koog.
VRIJDAG 6 APRIL 2007
Amicaal, aimabel en mensen vrij
latend in hun werk. Zo wordt Jan
van Wijk door oud-collega's om
schreven. Met redelijk losse teu
gels leidde hij sinds 1950 bijna 18
jaar lang Langeveld de Rooy en
de Texelse Courant, totdat hij op
43-jarige leeftijd overleed. Zijn
vrouw Arda en zoon Henk namen
het stokje van hem over. Henk van
Wijk verlaat morgen een bedrijf dat
in weinig meer lijkt op de zaak die
zijn vader in 1947 aantrof.
Vertegenwoordiger
Henk is een man die er maar
weinig voor voelt achter een
bureau te zitten. Hij vond het
veel mooier in de drukkerij met
de machines bezig te zijn. Nou
moeten die machines ook wel
eens worden schoongemaakt
en daar krijg je soms smerige
handen van. Op een dag kwam
er een vertegenwoordiger bij
Langeveld de Rooy die naar
'de heer Van Wijk' vroeg. Hij werd
doorverwezen naar de drukkerij
en daar stonden twee mannen:
Henk van Wijk en Joop Kramer.
Beiden achter een drukpers. De
goede man keek eens naar ons.
zag dat Henk de smerigste han
den had, stapte vervolgens op
mij af en zei 'dag mijnheer Van
Wijk'. We hebben hem toch maar
even naar de echte Henk van Wijk
doorverwezen. De vertegenwoor
diger was achteraf niet zo blij met
de hand die hij van Henk kreeg,
want die zat natuurlijk helemaal
onder de inkt. (Joop Kramer)
Een bombardement en een executie.
Het waren twee dramatische gebeur
tenissen aan het einde van de Tweede
Wereldoorlog die de komst van de
familie Van Wijk bij Langeveld de
Rooy inluidden. De executie was de
fusillade van tien willekeurige Texe
laars op 6 april 1945 op de Mok.
Johan Duinker was één van hen.
Zijn broer Gijs raakte diezelfde dag
ernstig gewond bij de beschieting
van Den Burg en overleed korte tijd
later. Daarmee kwam abrupt een eind
aan het tijdperk van de Duinkers die
Langeveld de Rooy sinds 1925 en
1926 op zeer succesvolle wijze door
de moeilijke jaren dertig en de oor
logsjaren hadden geleid.
De broers waren beiden slachtoffers
van de net begonnen Georgische
Opstand. Het wrange aan hun dood
was dat de executie en de beschie
ting voortkwamen uit een misverstand
dat deels werd veroorzaakt door een
pamflet dat bij Langeveld de Rooy
was gedrukt. Dat was het pamflet
waarin de Georgische aanvoerder
Loladze de Texelaars had opgeroe
pen zich bij Texla (het Georgische
hoofdkwartier) te melden. De Duitsers
trokken onder meer uit dat pamflet de
conclusie dat de Texelaars de kant
van de Georgiërs hadden gekozen,
waarna de wraakacties begonnen. In
werkelijkheid was er onder de Texe-
laars nauwelijks animo om met de
Georgiërs, die deel uitmaakten van
het Duitse leger, mee te vechten.
De Duinkers waren in de jaren twintig
bij Langeveld de Rooy in huis ge
haald door bedrijfsleider Jacob Kooi
man, die in 1914 als opvolger van
mede-oprichter Adriaan de Rooij bij
het bedrijf was gekomen. De Duinkers
kenmerkten zich door hun tomeloze
energie en inzet om de zaak overeind
te houden. Daarnaast hielden ze zich
onder meer via de krant actief met
de Texelse maatschappij bezig. Het
Esperanto-monument aan de Ko-
gerstraat herinnert nog aan de Duin
kers. 'Zij wisten veel aandacht voor
die taal op Texel te wekken', vertelt
Harry de Graaf. 'Er was daardoor op
Texel gemiddeld meer interesse in die
taal dan elders in Nederland.'
Verzet
Tijdens de Tweede Wereldoorlog
zaten de Duinkers in het verzet. In
de Texelse Courant drukten ze tege
lijkertijd berichten af die de Duitse
bezetter aanleverde. De Duinkers
wisten dat dat fout was, maar het was
het beste van tweede kwaden. Door
Duitsgezinde berichten af te druk
ken, kon de Texelse Courant blijven
verschijnen. Hadden de Duinkers de
Duitsgezinde berichten geweigerd, dan
had de bezetter de krant waarschijn
lijk verboden en was er mogelijk een
blad gekomen waarop de Duinkers
geen invloed meer zouden hebben
gehad. Doordat de Texelse Courant
mocht blijven, konden de Duinkers
de drukkerij openhouden en zo ook
clandestien drukwerk voor het verzet
verzorgen.
Na hun dood kregen Maatje Duin-
ker-Van Wijk, de vrouw van Gijs, en
Emma Duinker-Keijser, de vrouw van
Johan, plotseling de leiding over het
bedrijf. Ze werden destijds bijge
staan door onderwijzer Jan van der
Vlis van de openbare lagere school in
Den Burg (tegenwoordig de Thijsse-
school). Hij schreef vóór de oorlog
al stukken voor de Texelse Courant
en was daardoor sterk bij de krant
en het bedrijf betrokken geraakt. Hij
nam na de dood van de Duinkers
de redactie van de Texelse Courant
tijdelijk in handen en zorgde ervoor
dat de toekomst van Langeveld de
Rooy werd veilig gesteld. Hij bracht
het bedrijf onder in een NV, waarvan
de aandelen in handen kwamen van
'solide Texelaars' als kapitein W.H.
Lap (oud president-commissaris van
TESO), J. Bruin, J.C. Rab, S. Key-
ser, P. Sluisman en directeur J. de
Beurs van Keijser en Co. De wedu
wen Maatje en Emma Duinker en Van
der Vlis hadden eveneens aandelen
in handen.
Van der Vlis zorgde er ook voor dat
het publicatieverbod dat de Texelse
Courant na de Tweede Wereldoorlog
kreeg al na drie weken werd opge
heven. Hij wist bij de instanties in Den
Haag aan te tonen dat de Duinkers
in het verzet hadden gezeten en zelf
niet aan Duitsgezinde propaganda in
de krant hadden meegedaan.
Jan van Wijk
In dezelfde tijd kwam Van der Vlis in
contact met Jan van Wijk uit Twisk.
Die werkte na de oorlog (waarin hij
te werk was gesteld in Duitsland) op
de reclameafdeling van uitgeverij De
Prins in Amsterdam (later opgegaan
in uitgeverij Spaarnestad). Hoe Van
Wijk en Van der Vlis elkaar hebben
ontmoet, is niet meer bekend, maar
Van der Vlis zag wat in de twintiger
en haalde hem naar Texel. In 1947
trad Jan van Wijk in dienst van Lan
geveld de Rooy en in 1950 werd hij
directeur van het bedrijf. In oktober
1959 werd hij enig eigenaar door van
alle aandeelhouders de aandelen op
te kopen. Op die manier kon hij naar
zijn eigen mening het beste een krant
uitgeven die van alles en iedereen
onafhankelijk was.
Van Wijk kwam destijds bij een Lan
geveld de Rooy dat over twee pan
den in de Parkstraat in Den Burg was
verdeeld. Het ene was de voormalige
Franse School aan Parkstraat 7 (waar
nu de meubelzaak van Oosterhof
is). In dat pand waren de drukkerij
en de redactie gevestigd. Het was
tevens het gebouw waar Adriaan de
Rooij en Willem Langeveld in 1887
met Langeveld de Rooy en de
Texelse Courant waren begonnen.
Het andere pand lag aan de over
zijde aan de Parkstraat op nummer
10 (nu de Kantoorvakhandel) en was
het domein van de boekhandel, de
fotowinkel en in die tijd ook nog de
bibliotheek. Dat pand hadden de
Duinkers in 1932 van bedrijfsleider
Kooiman gekocht. Langeveld De
Rooy kende in de begindagen van
Jan van Wijk werknemers als Jan
Kramer, zijn zoon Joop Kramer, Jaap
Vlaming, Rikus Kalis, Arie Breet, Dirk
Mechielse en Jan de Waal. Krant en
handelsdrukwerk werden destijds
nog met lood gedrukt.
Amicaal
Redacteur Harry de Graaf (in dienst
sinds 1960) en zetter Ben Oostra (in
dienst sinds 1962) herinneren zich
Jan van Wijk als een amicale man
die veel verantwoordelijkheden aan
zijn personeel overliet. Ben: 'De
drukkerij stond toen onder leiding
van Jan Kramer en dat ging goed,
dus daar hoefde Van Wijk zich met
mee te bemoeien. Hij gunde zijn
personeel een grote mate van zelf
standigheid. Dan kon hij zichzelf ook
meer toeleggen op fotograferen, zijn
grote passie.' Harry herinnert zich
Jan van Wijk ook als een promotor
van fotografie en film op Texel. 'Hij
hield bijvoorbeeld tijdens de Week
van de Fotografie fotowedstrijden en
foto- en filmavonden in het toenma
lige Casino. Dat was in het tijdperk
dat foto en film nog absoluut geen
gemeengoed waren. Je betaalde
bijvoorbeeld ƒ17,50 voor vier minuten
film, dat was toen een hoop geld.
Maar hij wist toch bomvolle zalen te
trekken. Ik kan me van die evene
menten ook nog het flitsbal herin
neren, waarbij je dansende mensen
kon fotograferen.'
De redacteuren van de Texelse Cou
rant genoten eveneens veel vrijheid.
'Jan van Wijk bemoeide zich eigenlijk
nooit met de krant', aldus Harry. 'Ook
niet met de inhoud. In het begin vond
ik wel eens frustrerend als ik een
verhaal had gemaakt, waarvoor hij
de schouderklopjes kreeg. Mensen
dachten vaak dat Van Wijk alle ver
halen schreef. Hij zag ook niet altijd
hoeveel werk er met het maken van
de krant was gemoeid. Dat merkte
hij pas als ik met vakantie was en
hij echt de krant moest maken. Een
keer heeft hij me zelfs op mijn vakan
tieadres gebeld om te vragen wan
neer ik terug zou komen.'
Hoewel veel vrijheid, was de betaling
van de redacteuren slecht. Het per
soneel van de drukkerij was aange
sloten bij de goed georganiseerde
grafische vakbond, maar dat gold
niet voor de redactie. Harry ervoer
dat hij veel overuren moest draaien
(om de krant vol te krijgen) die niet
werden uitbetaald. 'Dat was slecht,
maar ik wilde bij de krant werken om
dat ik graag op Texel wilde blijven.'
Verbouwing
Eind jaren vijftig, begin jaren zestig
maakte Langeveld de Rooy onder
Jan van Wijk een grote verbouwing
mee. De gemeente had de go
onder de Franse School nodig»
de komst van het nieuwe raaff.
aan de Groeneplaats. Van Wijk ka
vier huisjes aan de Warmoesstraali
kreeg toestemming er twee te slop»
zodat hij achter de winkel een m
drukkerij kon bouwen (sinds 199&
redactie van de Texelse Courant;
nieuwe drukkerij werd al snel us
breid met de belendende fiets
schuur van Zegel aan de Warm*
straat (nu een gebouw van ft
Hamer). Als tegenprestatie konZa
de twee niet gesloopte huizen (l\i
moesstraat 47 en 49) kopen, fti
dezelfde tijd stopte Langeveld!
Rooy met de bibliotheek. Het ié
nen van boeken werd overgencr
door de openbare bibliotheek<fc
20 november 1965 officieel aar
Burgwal werd geopend.
In 1967 werd Jan van Wijk ziek
had een agressieve aandoenu
zijn longen en moest woi
genomen in het toenmalig
Ziekenhuis in Alkmaar. Op vr
mei 1968 overleed hij op
leeftijd in het ziekenhuis. Vu
later werd hij in Drieberger
meerd. Harry: 'Er heerste na zij®
onder het personeel grote verslap
heid. Maar ook ongerustheid owij
vraag hoe het nu verder moest'!
van Wijk-Lodder, de weduweva|l
van Wijk, stond voor de keuzedj
te gaan of het bedrijf te verkop
Hoewel ze zich tot dan toe inhoud!
nauwelijks met Langeveld deft
had beziggehouden, maakte je.
fundamentele keuze het bedrijf)
in de familie te houden en
recteurschap van haar man o\
nemen. Martin Warnaar, in
Jan van Wijk als verkoper
fotowinkel naar Texel geha;
tot bedrijfsleider benoemd, të
Vlis sprong ook weer bij. Terwijll
Warnaar het bedrijf leidde, nam)
van Wijk vaak achter de toont
de winkel plaats.
Lees verder op
Opmaker en zetter Ben Oostra bi/ de letterbakken die tot eind jaren zeventig
belangrijk onderdeel van het Loden Tijdperk vormden.
