'Museum zou mooi zijn'
Kapster Cocky: 'Jan
vertelde zó mooi'
'Zijn de lepelaars
al terug op Texel?'
'Jan zou nog een
stapeltje signeren
TEXELSE
6 COURANT
Herinneringen aan Jan Wolkers
Vriend Theun de Winter:
Kinderfeest op
bevoren vijver
Tuinieren in
ruil voor boek
Langs de weg
Ken je Jan
Wolkers?
Huisschilder mee
naar de bioscoop
Boekhandelaar Theo Timmer:
DINSDAG 23 OKTOBER 2007
Wie zich dezer dagen op straat, in
de winkel of in het café begeeft,
kan er niet omheen: de dood van
Jan Wolkers. Niet iedere Texe
laar kende hem van nabij, maar
menigeen is Wolkers in de winkel,
op straat of ergens anders tegen
gekomen. Meestal hield hij afstand,
maar het liep ook wel eens anders.
Het kostte de redactie dit week
end weinig moeite anekdotes over
deze even beroemde als markante
Texelaar te verzamelen.
De etalage van Cocky's Kapsalon herinnert aan Jan Wolkers.
37 jaar geleden knipte kapster Coc
ky Penha voor het eerst het haar
van Jan Wolkers. 'Hij woonde toen
nog in een zomerhuisje in De Cock-
sdorp, waar ik dan met zijn vriend
Theun de Winter heen ging. Hij had
zijn haar toen oranje geverfd. Ik
zei: Jan, dat is geen porem, en heb
het er af geknipt. Daar heb ik later
spijt van gekregen, want hij was
zijn tijd ver vooruit.' Wolkers bleef
wel vaste klant bij Cocky. 'Hij liep
hier net als iedereen gewoon bin
nen en wachtte keurig op zijn beurt.
Hij hield zich wat afzijdig, maar
als mensen hem herkendeh, begon
hij te praten. Dan werd hij steeds
enthousiaster en had op het eind
de aandacht van iedereen. Als hij
bij mij in de stoel zat, lokte hij altijd
een gesprek uit. Hij praatte overal
over en was van alle markten thuis.
Dan vertelde hij over Van Gogh en
Beethoven. Hij vertelde zó zuiver,
zó mooi en wilde het plezier dat hij
er aan beleefde delen met anderen.
Hij kwam hier eens een week lang
elke ochtend. Toen speelde hij in
een film en moest zijn haar elke dag
precies hetzelfde zitten. Jan was
best wel ijdel. Ik had zijn haar eens
behoorlijk kort geknipt. Te kort, zei
hij. Nu moeten ze een half jaar
wachten vóór ze met de film verder
kunnen. Volgens mij maakte hij een
grapje. Nu hij dood is, vond ik het
wel toepasselijk om die prachtige
foto's van Jan in de kappersstoel in
de etalage te zetten. Een paar kun
stenaars die hier van de zomer aan
het werk, hebben er een schilderij
van gemaakt.'
De eerste afscheidsbrieven zijn al
aan het raam geplakt. Verderop in
de Dorpsstraat, in de serre van
café Sjans, herleeft de kunstenaar
achter een tafeltje, met daarop zijn
boeken.
Schrijver en dichter Theun de Win
ter onderhield een goede vriend
schap met Jan Wolkers: 'Ik heb Jan
leren kennen in Amsterdam. Hij had
de gemeenteprijs van Amsterdam
teruggestuurd en als verklaring van
sympathie heb ik hem toen een
brief geschreven. Dat moet mid
den jaren zestig zijn geweest. Toen
kreeg ik uitgebreide brief terug. De
laatste regel was: Zijn de lepelaars
al terug op Texel? Jaren later kwam
ik hem in een galerie in Amsterdam
tegen. We raakten in gesprek. Jan
en Karina waren toen al van plan
naar Texel te gaan. Ze huurden dat
huisje, De Krukel van moeder Boon
in maand mei en september. Jan
dofte dat helemaal op. Met kleed
jes, sinaasappeltjes, hij nam boeken
mee. Hij nodige me een keer uit
om te komen eten en dat was het
begin van de vriendschap. Hij kon
koken als een driesterrenkok. Kom
je voetbal kijken, vroeg hij ook wel.
Hij was weg van Ajax en Piet Keizer.
Dan gingen we eerst lekker eten en
daarna zaten Karina, Jan en ik naar
voetbal op tv te kijken. Hij wond
zich vreselijk op en beleefde het
heel emotioneel. Hij was blind voor
Ajax. Met een lekker glaasje erbij,
het waren gedenkwaardige avon
den. Een aardige, hartelijke man,
heel gastvrij.
Later ben ik hem gaan intervie
wen. Onder meer voor de Haagse
Post en voor de twintigste druk van
Terug naar Oegsteest. Die interviews
waren altijd gezellig. Jan zei zulke
prachtige beeldende dingen. Op het
Ezelfeest droeg hij eens een gedicht
voor. We maakten lange wandelin-
ln de studio van Nova rechtstreekse
beelden van Theun de Winter, gefilmd
vanuit de serre van De Slock.
gen door de Eierlandse duinen. Hij
liet van alles zien en kon er boeiend
over vertellen. Ook haalde hij er
steeds Engelse dichters bij, Edgar
Ellen Poe en zo. Hij was voortdu
rend aan het woord, en je hing aan
zijn lippen. De vernieling van zijn
kunstwerk op de dijk heeft hem veel
pijn gedaan. Het voelde voor hem
als het mes in de Nachtwacht. Die
moeten ze zijn handen afhakken,
zei hij. Op Texel hield hij zich wat
afzijdig. Dat was geen onwil, want
hij was heel sociaal. Maar hij wist
dat als hij het de een deed, dan
kwamen de anderen ook. Daarom
hield hij alles een beetje af.'
De laatste tijd werd het contact
minder. Jan trok zich wat terug. Hij
was erg verzwakt en woekerde met
zijn tijd omdat hij nog van alles wilde
doen. Hij was altijd bezig. Theodor
Holman wilde laatst de verzamelde
CD's van Theo van Gogh naar Jan
brengen. Of dat zou kunnen? We
zijn samen heen gegaan. Karina
vond het goed, want we zouden
maar even blijven. Maar Jan kwam
aardig los we zijn toch nog uren
gebleven en hebben erg gelachen.'
Ouders van kinderen in de leeftijd
van Bob en Tom herinneren Wolkers
als een zorgzame, wat oudere vader
die net als anderen zijn kinderen
ophaalde van de Thijsseschool. 'Op
een keer belde Jan op. Het vroor en
hij vroeg of wij onze dochter wilden
brengen en of we haar schaatsen
wilde meenemen. De vijver in zijn
tuin was bevroren en dat had hem
op het idee gebracht er een ijsbaan
van te maken. Om er een echt kin
derfeestje van te maken, had hij een
koek-en-zopie tentje bij gemaakt.
Maar dan in de stijl van Charles Dic
kens. Prachtig', weet Dick Ouden
dag zich te herinneren.
het NOS-journaal filmt het kunstwerk
Wolkers
Boswachter Edwin van Egmond ver
haalt in het AD over zijn band met
Jan Wolkers. 'Jan vroeg me of ik kon
helpen in de tuin. Prima. Alleen wilde
ik er geen geld voor. Betaal me maar
in boeken. Zo hebben we dat altijd
gedaan. We zaten regelmatig hele
middagen te praten. Die hartelijkheid
had Jan voor iedereen. Zijn vrouw
probeerde het te doseren, omdat hij
anders nergens meer aan toe kwam.
Jan heeft het hier zo lang volgehou
den omdat hij rust had en tussen de
mensen kon zijn als hij dat wilde.
Zonder dat ze hem als een beziens
waardigheid zagen.'
Aan de artikelen over Jan Wol
kers werd meegewerkt door
redacteuren Gerard Timmerman,
Harry de Graaf, Stiana Sibon, Pip
Barnard en Joop Rommets. Alle
foto's zijn van Beeldbank Texel.
Ook in de serre van Cafe Sjans een eerbetoon a.
Een museum over Jan Wolkers
op Texel. In 2000, toen Wol
kers 75 jaar werd, is dit plan in
een gemeenteraadsvergadering
geopperd. Het is nooit doorge
zet. Nu Wolkers is overleden,
is het opnieuw een geschikt
moment om daar eens over na
te denken.
Hans Roeper, destijds gemeente
raadslid voor de PvdA, kwam met
dit plan in de raadsvergadering.
'Ik heb geen idee meer in welk
kader ik dit idee naar voren heb
gebracht. Het is nooit opgepakt.'
Hij denkt dat het niet verkeerd zou
zijn om een museum over Jan Wol
kers op te richten, maar wil zich
niet uitlaten of dat op Texel moet
zijn. 'Hij heeft hier de afgelopen
25 jaar gewerkt, maar in Leiden is
hij zijn carrière begonnen. Ik weet
dat er daar een initiatief loopt om
een museum op te richten.' Mocht
het op Texel komen, dan zou het in
een grote ruimte moeten. 'Hij heeft
zulke grote doeken geschilderd,
daar moet wel plek voor zijn.'
Wouter de Waal, directeur van de
WV, denkt dat het goed zou zijn
voor Texel als er een museum over
Wolkers zou worden opgericht. 'Hij
was zo'n fenomeen. Een museum
zou hartstikke mooi zijn. Boven
dien voelde hij zich verbonden met
het eiland, In elke zin noemde hij
wel drie keer Texel.'
Ineke Kuiper, schilder, gaf in 2000 in
een enquête aan het plan voor een
museum te steunen. Nog steeds
staat ze erachter. 'Zijn liefde voor
Texel komt in zo veel van zijn wer
ken terug. Hij heeft echt iets voor
het eiland betekend.' Haar part
ner, kunstenaar Patrick Tanghe,
denkt dat er nog veel onbekend
werk van Wolkers is. 'Hij was nog
erg actief op latere leeftijd. Het is
natuurlijk aan Karina en de kinde
ren om te beslissen of ze dat werk
beschikbaar willen stellen.' Over
een plek- voor een museum zijn
ze het snel eens. Dat moet ergens
in de natuur zijn. Kuiper: 'Mis
schien is de plek in het bos waar
vroeger het Texels museum stond
wel geschikt.' Het duo bewondert
zijn humor. Tanghe: 'De manier
waarop hij koeienstront vergeleek
met het Amerikaans imperialisme
is erg grappig.'
Henk Noorlander, schilder, zou het
mooi vinden als er ergens een plek
is waar mensen kunnen zien hoe
hij werkte. 'Het is niet aan mij,
maar aan de weduwe om daar iets
over te zeggen. Toch zou ik het
wei heel leuk vinden als er zo'n
plek komt.' De schilderijen van
Wolkers bestaan uit stippen, net
als de schilderijen van Noorlander.
'Het lijkt heel makkelijk, maar dat
is het niet. Wolkers werkte erg
geraffineerd.' Het mooiste beeld
dat Wolkers ooit heeft gemaakt,
vindt Noorlander het in 2002 ver
nielde kunstwerk op de dijk van
Oudeschild. 'Theo Timmer kwam
na de vernieling bij me om te vra
gen of ik geld wilde geven voor
een nieuw beeld. Ik was daar gelijk
voor, maar men was bang dat het
opnieuw zou worden vernield. Ik
vind dat het koste wat kost her
steld moet worden. Als het dan
opnieuw kapot wordt gemaakt,
moet er weer een nieuw komen.'
Timmer bevestigt dat het plan om
het beeld op de dijk te herstellen
destijds stuk liep omdat men bang
was dat het weer vernield zou
worden. 'Jan vreesde daar zelf ook
voor. We wisten namelijk niet wie
het had gedaan.' Het plan was om
eerst in een gelimiteerde oplage
kleine formaten van het beeld te
maken en die te verkopen. Met het
geld kon het beeld dan opnieuw
worden geplaatst. Nadien is er
nooit meer over gesproken. Net als
Roeper heeft ook Timmer gehoord
dat er plannen zijn om in Leiden
een museum over Wolkers op te
richten. Hij weet dan ook niet of
Texel een geschikte plek zou zijn.
'Het zou wel mooi zijn als op Texel
een plek komt met wat werk van
hem. Of een ruimte waar af en toe
een kleine tentoonstelling kan wor
den gehouden.'
Als je op het vasteland bent en ze
horen dat je van Texel komt krijg
je steevast dezelfde vragen. De
top drie van de meest gestelde:
1Is het Texel of Tessel? 2. In de
winter is daar zeker niks te doen?
3. Kent U Jan Wolkers? Op die
laatste vraag geef ik altijd een half
serieus antwoord in de trant van:
'Natuurlijk ken ik die, want het
is mijn buurman. We wonen aan
de rand van hetzelfde bos. Haast
elke morgen kom ik hem tegen bij
bakker Timmer in de Weverstraat
en dan praten we over van alles,
meestal over vrouwen en auto's.'
Het verbaast me altijd weer hoe
serieus en bewonderend daarop
wordt gereageerd. Je maakt bij
onbekende Nederlanders indruk
als je close bent met een Bekende
Nederlander. Bij Wolkers was dat
in extra hoge mate het geval, want
de man was niet alleen bekend als
schrijver en beeldend kunstenaar,
maar ook als tv-persoonlijkheid.
Als hij op de buis kwam, ging je
er skrep voor zitten, want het was
bijha altijd leuk en in elk geval
begrijpelijk. Dat sommigen hem
niet moesten vanwege de seks in
zijn boeken of omdat ze zijn kunst
werken niet waardeerden, maakte
het alleen maar spannender.
Ik heb me verbaasd over de storm
van publiciteit die na zijn dood
losbarstte. Alle media stortten zich
op het onderwerp en openden
de jacht op mensen die de man
hadden gekend en wat over hem
wilden vertellen. Hoe onbenullig
het ook was, alles was welkom,
ledereen werkte gretig mee en het
resultaat zag je dan een paar uur
later aan je voorbijgaan, dagen
lang. Ik vond het al gauw overda
dig, maar zo werkt dat nu eenmaal
met zoveel media die zich in com
petitie met een scorend onder
werp bezighouden. Ik kreeg al
telefoontjes toen ik nog helemaal
niet wist dat hij was overleden. Of
ik maar even wilde checken of het
waar was, want ik kende de familie
immers.
Natuurlijk heb ik het ze mooi zelf
laten uitzoeken Bovendien ben
ik helemaal niet zo close met de
familie. In de meer dan 25 jaar dat
Jan en Karina Wolkers op Texel
woonden, ben ik nog geen tien
keer bij hen thuis geweest Maar
als het gebeurde, was het altijd
leuk en interessant. Ik ben ook
nogal geïnteresseerd in de natuur.
zodat ik graag luisterde naar Jans
lyrische monologen tijdens een
ongevraagde mini-excursie in zijn
bonte tuin. Bij zulke gelegenheden
realiseerde ik me met een soort
schaamte dat veel van die flora
en fauna ook op ons erf aanwe
zig was, maar dat wij er minder
oog voor hadden. Vooral door zijn
meesterlijke verteltrant maakte hij
je opmerkzaam op dingen waar
aan je anders onverschillig voorbij
ging. In lokaal-economisch opzicht
is dat ongetwijfeld zijn grootste
verdienste. Hij greep elke gele
genheid aan om Texel als uniek
natuur- en cultuurgebied aan de
man te brengen, daarbij onbewust
mikkende op de doelgroep die wij
hier graag hebben. De WV zou
waarschijnlijk failliet zijn als ze al
die promotie hadden moeten beta
len.
Ook in huis was het nodige te zien,
zoals een collectie etnografica,
waaronder een serie originele oor-
logsschilden van koppensnellers
uit Nieuw-Guinea waarop ik zeer
jaloers was. Omdat ik ook wat heb
met die koppensnellers, was er
een gemeenschappelijke interesse
en dan gaat het toch over wat
meer dan koetjes en kalfjes.
Het soort humor waarvan Wolkers
zich bediende, stond mij zeer aan.
Het was soms puur cabaret. Als je
Wolkers interviewde, kon je wat hij
zei letterlijk publiceren en je had
goedkoop succes. Dit wetende
had je er vrede mee dat niet jij
maar vooral hij bepaalde wat er in
de krant kwam.
Ik had een telefonisch vraagge-
sprekje met hem toen de tweelin
gen Bob en Tom waren geboren.
Met moeder en kinderen was alles
goed, zoals dat heet. Wolkers zag
dat als een meevaller, want hij had
rekening gehouden met afschuwe
lijke afwijkingen. Waarbij hij aan
schouwelijk vertelde over de bron
van zijn onrust: een bevriende
pathaloog-anathoom die in de
kelder van zijn instituut een serie
vergroeide en anderszins mislukte
tweelingen op sterk water had
staan. Dus grote opluchting toen
alles goed was. Ook was het leuk
dat de tweeling was geboren in
een ziekenhuis in Den Helder dat
Gemini (dus Tweelingen) heet. Zo
zorgde hij zelf voor een prachtig
slot van het verhaaltje.
Ik was betrokken bij het bezoek
van Wolkers aan Texel in 1969.
Uitgeverij Langeveld en de Rooy
van de Texelse Courant exploiteer
de toen ook een boekhandel, die
Wolkers voor een lezing stnkte ter
gelegenheid van de Boekenweek.
Wolkers hield een volle zaal van
De Lindeboom bijna twee uur in
zijn ban en na afloop zaten wij tot
in de kleine uurtjes bijeen onder
het genot van spiritualiën. Wol
kers kende Texel op dat moment
alleen nog van de geschriften
van Thijsse en enkele vakanties
en ging direct op zoek naar een
stek op het eiland waar hij in alle
rust zou kunnen werken. Dat lukte
en resulteerde ruim tien jaar later
in de aankoop van het huis van
burgemeester Sprenger aan de
Rozendijk. Zo is het dus gekomen.
Mijn meest recente contacten
met Wolkers hebben te maken
met zijn benoeming tot ereburger
van Texel. Met professor Kees de
Jager en ondergetekende ontstond
toen het College van Ereburgers,
dat zich volgens eigen zeggen
gevraagd en vooral ongevraagd
bezig houdt met belangrijke
Texelse vraagstukken. Maar het
gaat natuurlijk vooral om de gezel
ligheid. Met de burgemeester, de
respectievelijke aanhang en amb
telijke ondersteuning hebben we
eens per half jaar een diner, dat
geheel volgens het gemeentelijke
aankoopbeleid telkens door een
ander cateringbedrijf wordt ver
zorgd. De eerste keer gebeurde
dat in huize Wolkers en we heb
ben Jan daarbij nog in volle glorie
meegemaakt. De tweede keer
werd tot nader order uitgesteld
wegens zijn verslechterende con
ditie. Morgen zijn we bij de crema
tie in Amsterdam, dus toch nog
even bij elkaar.
Harry
wolkers
een
van
vlees J
Radio-verslaggever Jeroen Wielaarts interviewt Theo Timmer in Het Open Boek.
Schildér René Kuijper kwam
beroepshalve regelmatig bij de
familie Wolkers. Het ging er aan
de Rozendijk anders aan toe dan
elders. 'Ik kwam er voor het eerst
schilderen toen Karina nog zwanger
was van de tweeling, dus ruim 26
jaar geleden Er stond nog geen
boom in de tuin. Moet je nu eens kij
ken. We hebben het huis van binnen
toen helemaal mooi gemaakt. Jan
was een perfectionist. In zijn werk,
maar ook privé. Het schilderen
van het buitenwerk moest daarom
schoon en netjes gebeuren. De stei
gers moesten keurig netjes staan,
met kleedjes over de planken. Want
er mocht geen druppeltje verf op
de bloemetjes en de kevers in de
tuin komen. Ik was er 's zomers
eens aan het werk, zó verschrikke
lijk warm. Toen zei Jan om twee uur
's middags: We stoppen ermee. <P
is geen weer om te schilderen. E
toen zijn we in de schaduw van oe
grote boom gaan zitten en schor#
Jan een glaasje appelcider. Het
niet bij één glaasje gebleven...'
Ik was er ook eens aan het
toen Theo van Gogh op
kwam. Wat een aardige man
dat. Theo vroeg aan Jan of hij zj
boek Terug naar Oegstgeest
verfilmen. Voor hij toestemming
wilde Jan even weten wat hij
gemaakt. Theo had Een dagje n
het strand van Heere Heeresmavl
filmd en die zouden ze in de b
coop in Den Burg bekijken. K
vroeg toen of ook ik mee
Toen zijn Jan, Karma, Theo en
middag naar de bioscoop gew
We zaten met z'n vieren in die g
zaal. Het was goed, Theo kon
gang gaan. Ik heb het altijd ge
dig gevonden om er te werken: 1)
waren altijd even vriendelijk.'
Jongeren bekijken de etalage van Het Open Boek, die aan Wolkers is gewijd.
Bij Theo Timmer van het Open Boek
stond de telefoon vrijdag roodgloei
end: 'Het ANP, de NOS en allerlei
anderen zochten bevestiging van
het gerucht over het overlijden van
Jan. Zelf hadden we al een tijdje
een vermoeden dat het niet goed
ging. Hij zou ons bellen in verband
met het signeren van boeken. En
als zo'n telefoontje dan niet komt...
Maar hoe broos hij ook was, bij zo'n
vitale geest verwacht je niet dat het
lijf het opgeeft.'
De innige band die Theo en Julia
Timmer met Wolkers hadden,
bestaat al heel lang. Theo: 'Al van
vóór Jan hier kwam wonen. Ik heb
hem wel eens wat dingen gevraagd.
Later belde hij eens op, dat hij
hier een nieuw boek wilde signeren.
Toen het bericht doorsijpelde dat hij
hier kwam wonen, adverteerde ik
met: Eilandgenoot Jan Wolkers sig
neert in Open Boek. Hij las eens van
die verhaaltjes voor in Met het Oog
op Morgen. Een nachtkus van Jan
Wolkers heette dat. Kleine sprook
jes. Toen hij weer eens zou komen
signeren, leek het me leuk van die
wra
sprookjes een miniboekje te maker.
Om weg te geven voor de men j j£
sen die wachtten Jan maakte s mw
wat tekeningetjes bij. Daar werdet gn
echte verzamelaars van WolkersL
werk wat zenuwachtig van,
het was niet te koop. In het 1
sejaar hield hij eens een voordra
in de kerk. Die tekst hebben we late
uitgegeven. En vlak voor de milieu
niumwisseling hebben we Omring,
door Zee uitgegeven. Vier columnj
over zijn vakanties op Texel ii
Krukel van mevrouw Boon, ii
jaren zeventig. Hij had die voor
lezen voor de VPRO radio. Daar J
toen ook een door Jan ingespro
CD bij verschenen.'
Het was in het Open Boek zaterdi
een komen en gaan van mens^
'Mensen zijn overrompeld en v
ward en willen er nog niet aanofl
verwerken het. Ze zoeken een plu
om dat te delen of waar nog ie
tastbaars van hem is. Boeken, li
liefst met zijn handtekening er ri
Hij zou nog een stapeltje signen
maar ik denk niet dat hij daar n
aan toe is gekomen.'
