Levenswerk Niek Welboren nog lang niet voltooid
Jaarlijks vijf miljoen
kosten aan toerisme
Moet ik vaak verver zijn, of
kan ik met verve schilder zijn'
TEXELSE j coURANT
Lesje scherven plakken voor kinderen Bruinvis
DINSDAG 10 JUNI 2008
oud, dus uit de tijd van de VOC.
Heel soms compleet, meestal in
brokken.
De Ruiter trekt een vergelijking. 'Stel
dat je drie puzzels door elkaar gooit
en dan alle stukjes weer op de goe
de plaats moet leggen. Zo komen
de scherven uit de grond. Niet keu
rig bij elkaar, maar meters ver uit
elkaar verspreid. Zoek het dan maar
eens uit.'
De les past prima bij het vak Texelse
geschiedenis, een lespakket dat is
ontwikkeld door Ecomare en waar
aan De Bruinvis enthousiast mee
doet. Eén van de leerlingen, Kim
Huysman, woont vlakbij de loods.
Toen zij hierover vertelde, besloot
de juf met de hele klas een bezoek
te brengen. Twee ouders, Judith Orij
en Candida Huysman, helpen mee.
Een meisje steekt haar vinger op:
'Volgens mij past dit stukje bij die
schaal.' Helaas: de kleur klopt,
maar de dikte niet. De Ruiter houdt
een bijna complete pot omhoog.
'Wat zou dit zijn geweest?' De kin
deren raden mis. 'Een pispot. Vroe
ger hadden de mensen geen WC,
daarom deden ze hun behoefte op
de pot.'
De leden van de schervenclub
hebben een grote handigheid in
het puzzel- en plakwerk. Met veel
geduld lukt het regelmatig om de
voorwerpen compleet te maken.
De leeftijd' van het aardewerk valt
vaak vrij nauwkeurig te achterha
len. Sommige pronkstukken worden
deze zomer getoond tijdens Ooste
rend Present.
Overigens heeft de werkgroep de
De gemeente besteedt jaarlijks
€5,2 miljoen aan het toerisme.
Dat is €1,7 miljoen meer dan
toeristen de gemeente opleve
ren. Dat komt naar voren uit het
onderzoek waarop het college
de voorgestelde verhoging van
de toeristenbelasting (met €0,20
naar €1,05) baseert.
Het college heeft voor het onder
geschiedkundig interessante vind
plaats vier jaar geleden netjes
gemeld bij het depot voor bodem
vondsten van de provincie Noord-
Holland. Ze bewaren alles wat
ze tegenkomen, zodat onderzoek
naar de opgraving achteraf mogelijk
blijft. De particuliere werkgroep staat
onder leiding van Gelein Jansen.
'Wij staan open voor een gesprek
met de Historische Vereniging Texel
om te kijken of de vondsten - net
als met fort De Schans - onder de
paraplu van de HVT bewaard kun
nen blijven.'
Voor de kinderen van De Bruinvis
maakt het niks uit. Vol indrukken
gaan zij na een uurtje terug naar
school, een stuk wijzer geworden
over het verleden van hun eigen
dorp.
Tekst en foto HopText/Frans Hopman
zoek alle lasten en baten van het
gemeentelijk takenpakket tegen het
licht gehouden. Centrale vraag was
in hoeverre per taak de opbrengsten
of kosten aan het toerisme kunnen
worden toegerekend.
Zo worden bijvoorbeeld de kosten
voor het onderhoud aan wegen,
straten en pleinen voor 40 procent
aan het toerisme gerelateerd (toeris
ten maken ook gebruik van de weg),
kunst en cultuur voor 20 procent en
de jaarlijkse bijdrage aan de VW
wordt voor 80 procent aan het toe
risme gerelateerd.
Die berekening levert bij elkaar
een bedrag van €5.2 miljoen euro
op dat de gemeente volgens het
college jaarlijks aan het toerisme
spendeert. Daartegenover staat een
inkomstenpost van €3,5 miljoen.
Dat bedrag is opgebouwd uit €2,2
miljoen euro aan toeristenbelasting,
€700.000 - aan forensenbelasting
en bijna €500.000.- aan OZB en
WOZ-waarde die eigenaren van
vakantiehuisjes betalen.
Dat levert het verschil van €1,7
miljoen op. 'Die cijfers loochenstraf-
fen de gedachte dat de toeristen
belasting voor de gemeente een
staand zeiltje is dat alleen maar geld
oplevert', aldus wethouder Peter
Bakker. Het college wil de €1,7 mil
joen met behulp van de verhoging
terugschroeven naar €1,2 miljoen
per jaar.
Volgens het college wordt geen
'onevenredig groot offer' gevraagd.
Texel kent een toeristische omzet
van circa 250 miljoen euro per jaar,
de toeristenbelasting beslaat daar
circa 1 procent van. Er worden met
alleen kosten aan toeristen toege
rekend, ze delen ook in de winsten.
Dat geldt bijvoorbeeld voor een
opbrengst van 1,5 ton aan parkeer
belasting.
Dat wordt voor 80 procent aan het
toerisme doorberekend en in min
dering gebracht op de totale kos
ten. De voorgestelde verhoging van
€0,20 is ook bestemd om het nieu
we toeristisch investeringsfonds te
vullen (€2,4 miljoen in vier jaar tijd)
en om de kwaliteit van het strand te
verbeteren (kosten voortvloeiend uit
de nieuwe strandnota).
Het onderzoek leert onder meer dat
de gemeente bestuurskosten voor
20 procent aan het toerisme toere
kent. Voor infrastructuur geldt een
percentage van 40 procent, voor
kunst, cultuur en sport 20 procent,
welzijnsbeleid en gezondheidszorg
20 procent, recreatie en landschap
60 procent en bouw- en woning
toezicht wordt voor 40 procent
aan het toerisme gerelateerd Texel
(13,600 inwoners) wordt jaarlijks
door zo'n 800 000 toeristen bezocht
die gezamenlijk goed zijn voor zo'n
4.500.000 overnachtingen.
Groep 4 van basisschool De
Bruinvis nam een kijkje bij de
duizenden scherven die in een
voortuin in Oudeschild werden
opgegraven en kreeg een prak
tijklesje archeologie.
De scherven - afkomstig van zeven-
tiende-eeuws aardewerk - worden
schoon gespoeld, verzameld en aan
elkaar geplakt in een loods aan
de Stoompoort. Vele tafels en kis
ten vol staan er. De kinderen gaan
nieuwsgierig naar binnen en verga
pen zich aan de enorme hoeveel
heid. 'Handjes op de rug!', roept
juf Anneloes Visman. Twee leden
van de 'schervenclub', die elke
donderdag in de loods bijeenkomt,
geven uitleg. Oud-onderwijzer Hans
de Ruiter (Strijbosschool) en oud-
handwerkjuf Aaf Brans (Daalder-
school) verzorgen de les. De schat
is afkomstig uit de tuin van Buurtje
6. Vroeger liep hier de Skilsloot,
waarschijnlijk een bocht of een bre
der stuk waar bootjes elkaar konden
passeren. De werkgroep vermoedt
dat dit gedeelte ooit met puin en
oud aardewerk is dichtgestort. Uit
de grond kwamen kruiken, vazen,
schalen en borden van aardewerk
en porselein van 300 tot 400 jaar
Niek Welboren: 'Wij hebben gekozen voor onze eigen plek, daar alle energie in te steken
en ons maar niet met allerlei andere dingen te bemoeien.
'Ik dacht: die ouwe school, daar timmer ik even een huisje,
een atelier en een galerie in. Binnen een half jaar had ik de
galerie open. Later ben ik gaan inzien dat het gebouw monu
mentale waarde heeft. Het eigenlijke doel waarom ik hier ben
gaan zitten, om te wonen en te schilderen, is steeds meer
op de achtergrond geraakt. Ik ben van schilder ook verver
geworden. Geen hoek die ik niet met mijn kwast heb aange
raakt.' Precies dertig jaar geleden nam beeldend kunstenaar
Niek Welboren zijn intrek in de oude school in Zuid-Eierland,
die hij eerst De Scholerie noemde en later omdoopte in De
Eiland Galerij. Een levenswerk dat nog lang niet voltooid is.
'Hier ligt hier nog voor jaren werk.'
Kunstenaars zijn met zelden bijzon
dere, soms excentrieke persoonlijk
heden. Denk bijvoorbeeld aan Harry
Tielemans, Souwtje de Wijn, Ad Blok
van der Velden en Jan Wolkers. Niek
Welboren laat zich met niemand ver
gelijken. Allereerst onderscheidt hij
zich door zijn kunst. Dan is daar de
kunstenaar zelf, met de priemende
blik achter het ronde brilletje. Een
Texelaar die geen vraag nodig heeft
om zijn mening te ventileren. Een
scherpe visie die hem niet alleen
vrienden heeft opgeleverd. Iemand
die het tijdens het interview bijvoor
beeld niet kan laten erop te wij
zen dat de betere kunst in deze
krant onderbelicht blijft en dat er
wel veel aandacht wordt besteed
aan 'enthousiaste liefhebberij'. Maar
op de spreekwoordelijk barricades
is de inmiddels 62-jarige kunste
naar al tijden niet meer gesignaleerd.
Met partner en keramiste Kerstin
Edelmann leidt hij een wat terug
getrokken bestaan in de voormaiige
school en oude dienstwoning. Daar
wedijveren zijn onvoltooide doeken,
lekenpotloden, penselen en olie
verf om aandacht met dat enorme
gebouw dat zoveel onderhoud nodig
heeft. Dan is er zijn fascinatie voor
schoolboekjes, inktpotjes en andere
schoolspulletjes en de volgestouwde
zolder en de duizenden meters tuin.
Een wat rusteloze schilder die zonder
tv en auto leeft in een eigen wereld,
timmert, bouwt, schildert (met kwast
of penseel) tekent en trommelt. Een
spreuk aan de muur typeert de strijd:
Moet ik vaak verver zijn, of kan ik met
verve schilder zijn?
Het begon bij Niek Welboren alle
maal in het klein. Als kind tekende hij
prentjes op de stoep in de Binnen-
burg, voor zijn vaders boekenwinkel.
'Ik maakte tekeningen voor toeristen.
Er kwam eens een man die zich er
bij mijn vader over beklaagde. "Dat
kan toch niet, een kind van dertien
dat vijf gulden vraagt voor dat ding."
Toen heb ik ze bij Frits van der Kooi
gezet in de Binnenburg (nu de Witte
Engel) en die verkocht ze voor twaal-
venhalve gulden. Ik zou er goud voor
geven om zo'n plaatje van toen te
bemachtigen.'
Het tekenen en schilderen zat er dus
al heel jong in. Er zat talent in de
familie, Harry Tielemans was bijvoor
beeld een neef van zijn moeder. Wel
boren ging niet naar de kunstacade
mie, maar gaf zijn ogen goed de kost
en leerde zichzelf de fijne kneepjes
van het tekenen en schilderen. Hij
ging werken als etaleur, maar bleef
tekenen. Verkocht prenten, maakte
zijn werk op andere manieren te
gelde en hakte in 1975 de knoop
definitief door: 'Nu wil ik van mijn
kunst leven.'
'Ik had een klein huis in Oudeschild,
met daarin een prentenwinkeltje.
Alles was klein, ook mijn tekeningen
en schildenjtjes. Deze school in Eier-
land stond toen al een paar jaar leeg.
Ik dacht: daar kun je een schitterend
atelier in maken. Binnen een half jaar
had ik de galerie geopend. De eer
ste tentoonstellingsruimte op Texel.
Ik was pionier. Mijn verhuizing naar
Eierland leek in de ogen van veel
Texelaars op emigreren. De Krim was
nog een camping. Mensen zeiden
dat ik gek was om daar in mijn eentje
te beginnen.'
De nieuwe omgeving was van invloed
op zijn werk. 'Hier is veel ruimte en
ben ik steeds groter gaan werken.
Nu breekt dat me dat een beetje op.
Ik werk lang aan grote doeken die
moeilijker verkopen.' Het polderland
schap gaf nieuwe inspiratie. 'Ik maak
nauwelijks tekeningen meer van het
oude land. De echte uitdaging is
om het meanderende gebied van de
Slufter, de duinen en de wolken te
schilderen. In wat meer realistisch
werk uit zich dat in polderland- of
duinschappen, met veel vloeiende
lijnen, met daarboven wolkenpartijen,
dat alles in zachte tinten.' Maar Wel
boren heeft ook een abstracte kant.
'De polder is plat en geeft het gevoel tief onderdeel ter versterking van de
hebben. Zo ben ik meer conserva
tor van de historie van dit gebouw
geworden en daar kwam de tuin
nog eens bij. Bezoekers zeggen wel:
"Elke hoek is bezield, het is met
liefde opgeknapt." Ik heb hier een
eigen sfeer gecreëerd. Ik ben me ook
gaan interesseren voor de historie
van deze school. Er was eigenlijk
niets meer. Toen de woning hiernaast
vrij kwam en ik hier niet meer hoefde
te wonen, heb ik een historisch lokaal
kunnen inrichten
We nemen een kijkje: een decor van
schooibankjes, vitnnes, met allerlei
memorabele spullen. In een vitrine
spulletjes die nog van meester Klimp
zijn geweest, die hier ooit les gaf. Hij
was zeg maar de voorloper van mees
ter Laan van de Landbouwschool. In
de jaren twintig schreef Klimp al over
de kunstmest Super. Verder nog tal
van andere herinneringen. Op een
oude deur zelfs nog schuttingwoor
den, die er ooit door de Eierlandse
leerlingen in zijn gekerfd. Buiten het
lokaal nog veel meer. De zolder staat
vol met onder meer oude boeken
over natuurkunde en wat al niet meer.
Van alle Texelse scholen is er wel wat
terechtgekomen en Uit de privé-ver- Niek Welboren in zijn atelier, een voormalige schoollokaal,
zameling van mensen. 'Het is gaan
groeien en het is mijn leven bijna
gaan beheersen. Ik werd in die Ot en
Sienwereld getrokken. Dat moet dus weer eens op reis.
niet. Nu proberen we in het lokaal
vooral een verbinding te leggen met
wat wij doen, zeg maar het tekenon
derwijs. Met inkt, pennen en oude
drukmachines. En iets vertellen over
klei, wat Kerstin doet (zijn partner,
die keramische kunst maakt). Educa-
hikken we tegenaan. We zijn nu erg
plekgebonden, maar willen ook wel
h hij gelijktijdig werkt aan meerdere schilderijen.
Hoe kijkt hij aan tegen de enorme op de kaart moet zetten, blijft onbe-
dat je er uit wil. Ik wil veel de hoogte
en de breedte in. Stijgkracht houdt
me erg bezig.' Het vertaalt zich in
schilderijen met horizontale en verti
cale lijnen.' Hij is geen schilder die in
galerie.' Te zien is bijvoorbeeld hoe
een keramisch kunstwerk tot stand
komt, van een doorsnede van een
nog niet gebakken keramisch werk
tot het eindproduct. 'Zo laten we zien
Terug naar zijn kunst: In een soort
kabinet bij zijn atelier hangt zijn werk
in chronologische volgorde. Te zien
is hoe de schilder zich heeft ontwik
keld. Aan het begin een tekening van
een boerdenj: 'Mijn oudste werk, van
1959: de Hermanshoeve. Nu denk ik:
opbloei van kunst en creativiteit op
het eiland? Workshops waar vooral
dames bij tientallen gelijk met verf,
klei, hout of andere materie in de
weer zijn.
'Uiting geven aan je gevoel en cre
ativiteit is mooi. Maar niet alles dat
op linnen wordt gezet is kunst. Het
is anders dan vroeger. Als zestien
jarig jochie kocht ik van mijn eerst
leuk voor een jongen van 13. Ik zie verdiende bollengeld in een speci-
dat ik toen nog niet wist wat een raam
is. Later zie je hoe de lichtval anders
wordt door de constructie. Het is
net als met de anatomie van een
Het lokaal dat als historische schoolklas h
meester Klimp, die er ooit lesgaf.
ingericht, met onder n
een bepaalde fase zit. In zijn atelier
werkt hij gelijktijdig aan drie totaal
verschillende schilderijen. In de twee
genoemde stijlen, maar ook een rots
formatie, geïnspireerd op Schotland.
En daarnaast de vele schetsen, waar
mee hij zijn ideeën op papier zet en
de basis legt voor zijn schilderijen.
'Ik wil graag schilder zijn, maar ben
ook tekenaar. Ik moet oppassen dat
ik als schilder niet ga tekenen. Het is
een gevecht met de materie. Het is
een verschil of je met grote kwasten
en messen met verf bezig bent, of
tekent met verf. Eigenlijk ben ik altijd
een tekenaar gebleven. Op Paasei
land (waar hij begin jaren negentig
een periode verbleef en waarvan de
muai (het Paaseilandbeeld voor de
Eiland Galerij) een uitvloeisel) is, heb
ik 85 tekeningen gemaakt. Het zit
allemaal nog in mijn hoofd.'
En dan het gebouw: 'Toen ik er net
zat, schilderde ik het hier en daar
een beetje groen, vanuit het idee
dat het dan op een oude school zou
lijken. Later ben ik gaan inzien dat
het gebouw een grote monumen
tale waarde heeft. Ik ben van schilder
ook verver geworden. Geen hoek die
ik niet met mijn kwast heb aange
raakt. Alles in het gebouw dat ik al
eens had aangepakt, heb ik daarna
opnieuw gedaan. Ik ben behoorlijk
perfectionistisch ingesteld en wilde
het steeds mooier, beter en anders
hoe zo'n kunstwerk ontstaat.'
We lopen naar buiten. Prominent
onderdeel in de omvangrijke tuin is
een cirkel, die wel iets mysterieus
heeft. 'Toen ik hier kwam dacht ik: dit
is zo'n bijzondere plek, hier moet ik
een cirkel maken. Bezoekers durven
er vaak niet in, omdat zc denkend dat
het iets mystieks is. Die stenen, die
zijn van de oude Waalder sluis. Overal
zit een verhaal bij.' Alom aanwezig in
de galerie, maar ook op het buitenter
rein, zijn de keramische werken van
partner Kerstin Edelmann. Je hoeft
geen kenner te zijn om te zien dat er
in beider stijl raakvlakken zijn, zoals
ronde-, vloeiende- en spiraalvormige
elementen. Zij: 'We zijn beiden heel
erg bezig met de kern van de mate
rie, het wezenlijke en oorspronkelijke
vormen. Voor mij zijn dat water en
stromen. We werken ieder met een
andere materie, maar iedereen voelt
dat het bij elkaar past.'
'De wens om zo'n paradijs te creëren
en in stand te houden, daar betaal
ik als schilder een prijs voor. Mijn
productie is lager en de kosten zijn
hoog. Neem bijvoorbeeld de nieuwe
kozijnen die hier straks in gaan', wijst
hij op de hoge ramen in zijn atelier,
vroeger een lokaal. 'Die moeten eerst
worden geschilderd. Daar kan ik wel
iemand voor inhuren, maar dat kost
geld. Dus doe ik dat zelf. We heb
ben het al echt mooi gemaakt, maar
nu moet het laatste stukje nog. Daar
aalzaak in Amsterdam mijn eerste
penseeltjes. Zo'n oude winkel wel
allerlei iaden en vakjes. Dat had iets
heiligs. Dat is er helemaal af. Je kunt
tegenwoordig doeken bij de Action
kopen. Het draait nu op de grote
markt van de liefhebbers. De profes
sionele kunstenaars, dat is maar een
kleine wereld.'
Over de verschillen heeft hij zich wel
eens opgewonden. 'Ik heb ooit kri
tiek geuit over het festival Kunst in
Zee. Dat is me niet in dank afgeno-
mens. Als je die niet kent, dan kun men. Sommige mensen zijn er nog
je een mens niet goed schilderen.' boos over, vinden mij een arrogante
Verderop de levenslijn schilderijen zak Ik heb toen gezegd: de VW
en zelfs een verzameling cartoons.' maakt ook een indeling van vijf-,
Welboren heeft de nodige reizen naar vier- en driesterren huisjes. Waarom
Schotland gemaakt: 'Daar heb ik veel niet bij kunst? Een liefhebber kan ook
geschilderd. Toen voelde ik me echt verschrikkelijk mooi werk maken,
vrij.' Verderop de rotsformaties en maar of je het moet brengen als de
beelden van Paaseiland. 'Hier hangt kunst van Texel? Het is wel zonde
mijn verhaal.' dat Tusse de Banke zo vaak leeg
staat, terwijl we een lijst van zestig tot
Zijn eerste expositie had hij al in zeventig geregistreerde kunstenaars
1967, samen met Frits Drevel. In hebben Dat zegt ook iets over het
het oude textielhuis van Zegel. Ruim Texelse kunstklimaat,
veertig jaar later heeft Welboren op De vraag of je de Texelse kunst beter
Texel en onder een schare liefheb
bers van buiten het eiland aardig
naam gemaakt, maar beroemd is hij
niet geworden. 'Dat kan ook niet als
je zoals ik zoveel tijd besteed aan het
restaureren van een gebouw en cre-
eren van een omgeving. Als je je ont
wikkelt als timmerman, kun je geen
beroemde schilder worden. Dat heb
ik ook niet gezocht.' Schilderen is
voor Welboren geen baan van negen
tot vijf. 'Bij mij gaat het in golven,
met periodes dat er heel veel ideeën
opborrelen. Ik zit nu aan het begin
van zo'n golf. Maar ik moet wel oplet
ten dat ik het ook afmaak.' Er is ook
een fysieke beperking: 'Ik heb een
heel raar verschil in mijn ogen. Van -
6,5 naar +0,5. Ik ben de hele dag aan
het scherpstellen. In mijn werk is dat
hinderlijk en vermoeiend.'
De tuin. met keramiek van Kerstin Edelmann.
antwoord. 'Wij hebben gekozen voor
onze eigen plek. daar alle energie in
te steken en ons maar niet met aller
lei andere dingen te bemoeien. Laat
ons maar een beetje doorgroeien,
zeiden we tegen elkaar. Goeie whisky
moet ook rijpen. We zijn bijvoorbeeld
geen lid geworden van kunstenaars
vereniging Zout. Jaarlijks gezamen
lijk exposeren vinden wij een pnma
initiatief, maar wij geven de voorkeur
aan een presentatie op ons eigen
"kunsteiland". Dat wordt ons wel
eens verweten. Dat we hier zo mooi
zitten. Maar we hebben er hard voor
gewerkt. En het is ons zeker niet aan
komen waaien. We moeten er veel
voor laten.'
Maar ze hebben er ook het nodige
voor teruggekregen. De Eiland Galerij
is in dertig jaar van een afgedankte
school veranderd in een omgeving
waarin nostalgie en kunst strijden
om voorkeur. Een gebouw waarin
oude schoolplaten, banken, schrif
ten en andere spullen herinneringen
oproepen aan vervlogen tijden, de
artistieke ontwikkeling van Welboren
en zijn recente werk zijn te aanschou
wen en waar ook de tuin, met daarin
keramische werken van Edelmann,
de moeite loont om tijdens de rit van
en naar het noordelijk deel van Texel
eens een tussenstop in te lassen.
Tekst en foto Gerard Timmerman
