Ondergronds 'Wiederstandnest' vrijwel leeg
Texel op
ram (p) koers
Brand in duinpark E
TEXELSE 8 COURANT
Ark van Noach wolf in schaapskleren
De bunker werd toegankelijk gemaakt door een paar rijen bakstenen uit de
dichtgemetselde deuren te slaan. Om goed naar buiten te kunnen, moesten er nog
een paar extra uit. (Foto Paul Dijkstra)
Er ging geruime tijd overheen
nadat hij zijn verzoek indiende,
maar ten slotte kreeg Paul
Dijkstra toestemming drie bun
kers open te maken.
'We hebben het voorstel voorge
legd aan de rijksdienst voor de
archeologie, want Staatsbosbeheer
gaat niet als enige over dit soort
zaken. Toen zij positief reageerden,
zijn wij ook akkoord gegaan. Paul
pakt de zaken serieus aan en de
schade die aan het bos wordt aan
gericht, is niet groot. Bovendien is
de bodem ooit al verstoord, bij de
bouw van die bunkers', motiveert
boswachter Erik van der Spek het
besluit aan het verzoek mee te wer
ken. Tot de voorwaarden behoorde
uiteraard wel dat Dijkstra zijn bevin
dingen nauwgezet op schrift vast
legde en de bunkers weer netjes
zou afsluiten. Eventuele vondsten
moesten worden afgeleverd bij het
Maritiem en Jutters Museum.
Object van onderzoek vormde het
voormalige wooncomplex op het
Gerritsland - nabij het Gerritslander-
dijkje en de Monnikenweg - dat in
1943 werd gebouwd. 'De officiële
benaming is Wiederstandsnest 21
AH. Het waren zo'n zestig bunkers:
manschappenverblijven, bergplaat
sen, verbandplaatsen, keukens. Vrij
Wat ik zeggen wou
Eigenlijk had ik mij voorgenomen
mij niet meer met politiek te bemoei
en. Maar terug van vakantie wist
een oud-leraar mijn interesse te
wekken in het boekje Texel op
koers. Al snel ontaardde het lezen in
doorbladeren. Had ik het niet begre
pen? Hadden zij het niet begrepen?
Gelijk kwam weer boven dat, wan
neer de organisatie en/of het colle
ge iets liever niet wilde horen, men
steevast zei: 'We nemen het mee.'
Niemand wist mee waar naar toe.
Je kon er bij de uitwerking van het
betreffende onderwerp ook bijna
nooit iets over terugvinden.
Texel op koers. Welke koers? Een
verdere globalisering van het eiland,
om te komen tot een eenheids
worst? Wat blijft er over van Texel
Uniek Eiland? Hoe gaan we om met
onze kernwaarden rust, ruimte,
natuur? Hoe gaan we om met de
maatschappelijke (krediet)crisis,
waarbij we niet langer onze econo
mische ontwikkeling kunnen kop
pelen aan steeds maar meer? Juist
op Texel zullen we met onze beper
kingen moeten omgaan. Deze kun
nen ook in de toekomst een (econo
mische) meerwaarde betekenen.
Texel op koers is de uitkomst van
een interactief proces naar aanlei
ding van de Structuurvisie 2020,
waarin de gewenste ontwikkelingen
staan voor economie, ruimtelijke
ordening, zorg en welzijn.
Ik kan mij niet voorstellen dat de
getoonde voorbeelden de uitkomst
zijn van dit interactieve proces. Ik
heb deze bijeenkomsten indertijd
van een afstand gevolgd, maar kan
mij niet herinneren dat de genoem
de voorbeelden daar zijn aangedra
gen. Ik kan dan ook niet anders
concluderen dan dat deze een
ambtelijke uitwerking en zienswijze
zijn. Maar als we 300 mensen 1000
dingen laten roepen, heeft dit niets
met een interactief proces te maken.
eenvoudig en niet bomvrij. De bun
kers van latere jaren waren veel
sterker. In de kantine is nog een tijd
het Texels Museum gevestigd
geweest. De meeste bunkers zijn er
nog gewoon, ik schat wel zo'n
negentig procent. Vlak na de oorlog
hebben ze er een paar opgeruimd,
maar daar zijn ze mee gestopt. Ik
vermoed in verband met een onge
luk en ook omdat het wel erg lang
dreigde te gaan duren. De rest heb
ben ze dichtgemetseld en onder de
grond gestopt. Het lijken duinen,
maar die lagen in dat gebied - de
mientgronden - helemaal niet. Elk
bultje is gegarandeerd een bunker.'
Op het complex waren manschap
pen gelegerd, die bij een aanval van
de geallieerden op de Texelse kust
konden worden ingezet op de bat
terij bij paal 17. 'Dat was Hee-
renküstenbatterie De Koog. Een
batterij van de landmacht, met de
tactische benaming Stützpunkte IX
AH.' Overigens was de kans dat de
soldaten van het wooncomplex
daadwerkelijk moesten meevech
ten niet al te groot, volgens Dijkstra.
'Op het Gerritsland zaten eerst de
Noord-Kaukasiërs gelegerd en later
de Georgiërs. Die vertrouwden ze
niet helemaal. Ze zouden in ieder
geval niet snel achter de kanonnen
bij paal 17 zijn gezet.' Op de vraag
wat ze dan wel deden, antwoordt
De gemeenteraad, verantwoordelijk
voor het beleid op hoofdlijnen, zat
er bij en keek er naar. Dit heeft niets
met burgerparticipatie van doen,
maar is een methode om je eigen
zin door te drijven en je eigen idee-
en te verwezenlijken.
Texel op koers komt op mij over als
een gebrek aan visie, een gebrek
aan inzicht en een gebrek aan trans
parantie.
Als je je voor de gewenste ontwik
keling zo vastlegt in detail, heb je
blijkbaar geen visie. Je zou de vraag
moeten stellen 'wat willen we met
Texel en hoe kunnen we hier op
hoofdlijnen (de verantwoordelijk
heid van de raad) invulling aan
geven, zonder in details te verval
len.' Natuurlijk hoefje bij de uitwer
king niet zelf het wiel uit te vinden,
maar moet je openstaan voor indivi
duele opzet en uitvoering. Binnen
de hoofdlijnen moet de ondernemer
kansen krijgen. En moet je niet zeg
gen wat die ondernemer moet
doen. In de krant las ik dat de wet
houder aangaf dat Texel op koers in
overleg met de ondernemers tot
stand is gekomen. Maar als onder
nemer laat je toch niet door de
gemeente bepalen wat en hoe je
moet ondernemen? Dat is aantas
ting van het individu en we leven
(nog) niet in een socialistische
rechtsstaat. Hoe past dit binnen
een Europees en nationaal beleid?
We maken immers deel uit van het
totale Waddengebied. Er komen in
de toekomst genoeg problemen op
ons af, onder andere het mobili-
teitsvraagstuk. Dat lossen we niet
op met een nieuwe rondweg om
Den Burg. De te verwachten proble
men zullen geïnventariseerd moe
ten worden, mogelijke oplossingen
zullen met de inwoners gecommu
niceerd moeten worden, waarbij zij
zich kunnen uitlaten over de richting
en de voor- en nadelen van het te
kiezen en door de raad goed te
keuren beleid. Willen we de huidige
standaard handhaven, zullen we
Dijkstra droog: 'Wachten. Bijna de
hele oorlog bestond voor deze sol
daten uit wachten.'
Veel keuze had Dijkstra volgens
eigen zeggen niet. 'Bijna alle bun
kers zijn al open geweest. Dat heb
ik gelezen en zelf ook onderzocht.
Als je daar een prikpen in de grond
steekt, glijdt die er zo in. Dat komt
doordat ze die bunkers niet meer
hebben dichtgemaakt, waardoor de
grond erin zakt.' Uiteindelijk restten
drie bunkers die mogelijk nog nooit
bezoek hadden gehad. 'Twee ver
bandplaatsen, omdat het de enige
van dat bepaalde type waren.
Bovendien liggen ze vrij dicht bij de
weg, zodat de kans kleiner is dat ze
ongezien al zijn geopend. De derde
was een gasontsmettingsbunker,
met douches, waar soldaten bij een
aanval met gifgas konden worden
geholpen.'
Het openen van de bunkers verliep
succesvol, maar grote schatten
leverde de operatie niet op. Het
eerste bouwwerk, een verband-
plaats, werd 's ochtends binnen
anderhalf uur na het begin van de
werkzaamheden betreden. 'Ik had
de beschikking over een kaartje,
dat in 1947 door het Nederlandse
leger is gemaakt. Het was een
kwestie van uitmeten en wat graaf
werk. Er lag maar dertig, veertig
centimeter grond op. En we zaten
direct bij de ingang. Die was dicht
gemetseld, maar een paar tikken
met een beitel waren genoeg om
naar binnen te kunnen', vertelt
Dijkstra, die hulp kreeg van zijn
broer Rutger en Tim de Mos, een
bevriende bunkerkenner uit Den
Haag. De bunker bestond uit twee
kleine ruimten, gescheiden door
een tussenmuur, die helemaal leeg
waren gehaald. 'Zelfs de kozijnen
waren eruit. Alleen het kozijn boven
de deur van de tussenmuur zat er
nog in. Misschien dachten ze dat
het een dragend onderdeel van de
constructie was, dat ze er niet straf
feloos uit konden slopen.'
Meest opvallend was de vondst van
een flink aantal zakken cement en
een roestig apparaat. 'We dachten
eerst dat het een kachel was. Maar
bij nader inzien was het een beton
molen. Ik denk dat deze bunker één
van de laatste was die zijn dichtge-
ons moeten onderscheiden van
anderen. Texel als uniek eiland. En
niet meewerken aan een globalise
ring zoals dit nu in Texel op koers
wordt weergegeven.
Ik denk dat in een toekomstvisie
voor Texel de mens en zijn omge
ving centraal moeten staan en.dat
we duidelijkheid moeten scheppen
voor de inwoners. Een opsomming
van voorbeelden en mogelijkheden
geeft geen duidelijkheid en schept
eerder verwarring. De interne tegen
spraak van het stuk zal bovendien
tot problemen leiden, ambtelijke
procedures en strijd op niets af. We
zullen ons binnen onze kernwaar
den en de Europees en nationaal
opgelegde beperkingen moeten
ontwikkelen en moeten zoeken naar
gewenste ontwikkelingen. Deze
moeten we inzichtelijk maken om
Texel op de kaart te zetten als uniek
eiland. De ontwikkelingen die
genoemd worden in Texel op koers
zijn meer een rampscenario dan dat
zij een bijdrage leveren aan de ont
wikkeling van Texel als uniek
eiland.
En wie hebben de rapporten (de
zogenaamde beleidsdocumenten)
geschreven? Bureaus met opdracht
van de gemeente. Maar we moeten
de toekomst van Texel niet uit han
den geven, we moeten onze eigen
inzichten en ervaringen gebruiken.
Een toekomstvisie is geen opsom
ming van voorbeelden en onder
werpen en het is onmogelijk de
genoemde voorbeelden en onder
werpen in het nieuwe bestem
mingsplan te verwerken. Het is voor
mij niet te begrijpen hoe deze
opsomming van voorbeelden en
onderwerpen in een beeldkwali
teitsplan verwerkt moet worden.
En welke invloed hebben de Texe
laars nu nog, nu de interactieve fase
is afgesloten?
Piet Standaart,
Den Burg.
metseld en dat hier de benodigde
materialen lagen opgeslagen.' Ver
der was de bunker vrijwel leeg. 'Er
lag een fitting van een lamp, een
klipje waarmee een huls aan een
riem werd gehangen en een ontste
ker van een Duitse granaat, met het
jaartal 1936 erop. En een 7,92-mil-
limeter-huls, vooroorlogs en hele
maal van koper. In de oorlog was
koper schaars en werd een legering
van koper en zink gebruikt. Veilig
heidshalve hebben we die spullen
maar laten liggen. Je weet nooit
hoe explosief ze nog zijn.' Ten slotte
viel op dat in het plafond en de
muur scherven van granaten zaten.
Of die dateren van de oorlog zelf of
van erna, durft Dijkstra niet te zeg
gen.
De tweede bunker die het drietal
opende, de gasontsmettingsbun
ker, was zo mogelijk nog leger. 'Er
lag alleen een 9-millimeter-huls. Die
bunker was al open geweest, merk
ten we bij het graven. Jammer, in
soortgelijke bunkers elders in het
land zijn wel gasmaskers en tubes
crème gevonden. In een verband-
plaats in Noord-Holland stond nog
een hele operatietafel. Het was ook
leuk geweest als er teksten op de
muur hadden gestaan. Er zijn bun
kers bekend waarop tekeningen en
hele gedichten waren aangebracht.
Dat mocht niet van de legerleiding,
maar het gebeurde soms stiekem
toch.'
Van het plan een derde bunker
open te maken, werd door tijdge
brek afgezien. 'Er ligt nog een heel
keukencomplex. Ook interessant
om een kijkje te nemen, maar daar
hebben ze klei op gestort. Het zal
nog niet meevallen daar in te komen.
'Zo zit je achter je bureau en zo
sta je met een vuurzweep in het
veld', zegt een medewerker van
Ecomare als het vuur onder con
trole lijkt. Het centrum voor wad
den en Noordzee had dinsdag
middag opeens brand in het
achterliggende duinpark.
Bezoekers melden rond 15.00 uur in
het restaurant dat er rook en vlam-
Wat ik zeggen wou
Zondag arriveerden we voor weer
een ontspannende vakantie op ons
geliefde Texel. Dit keer zouden we
de zandsculpturen bekijken en de
ark, een op een vakkundige manier
in elkaar getimmerde replica. Dat
wilden we met eigen ogen zien,
geïnteresseerd als we zijn in het
bekijken van het vakmanschap van
andere mensen.
Via de Hogeberg en het Skille-
paadje wandelden we naar Oude-
schild. De ark lag op een afgelegen
plek in de haven, verstopt achter
andere schepen. Het was indruk
wekkend, een brok hout met een
giraffe er bovenop. Onze nieuws
gierigheid was gewekt. De toe
gangsprijs van €5,- was een kort
stondige domper op de vreugde en
toen ik de te koop aangeboden
handelswaar zag, alles van gods
dienstige aard, ging bij mij even
een alarmbelletje rinkelen, maar
nieuwsgierigheid kreeg de over
hand.
Binnen troffen we gekooide dieren
in kleine, getraliede gevangenis
sen. Gelukkig waren ze niet van
vlees en bloed, maar het zag er
beklemmend uit. Vlinders vastge
pind met een knopspeld en ten-
Misschien dat die kans zich nog
eens voordoet.'
Ondanks het geringe belang van de
vondsten, kijkt Dijkstra met voldoe
ning op de operatie terug. 'Je hoopt
natuurlijk dat er meer ligt, maar een
echte tegenvaller vond ik het niet.
Het was een heel mooie dag, gigan-
men boven de duinen uitkomen,
waarna het personeel van Ecomare
meteen in actie komt.
Met vuurzwepen, die standaard voor
calamiteiten op het buitenterrein
klaarliggen, trekken ze het duinpark
in om het vuur te bestrijden. Ook een
paar bezoekers helpen mee met de
zwepen de vlammen te bedwingen,
anderen kijken op afstand toe. Het
toongesteld achter glas. Op de
eerste verdieping begon het kwart
je te vallen, de bouwer, Johan Hui-
bers uit Broek op Langedijk, ver
wierp de evolutietheorie en de ark
was zijn dekmantel om mensen en
kinderen binnen te lokken, zodat
hij zijn geloof kon verkondigen en
verspreiden. Vol ongeloof keken
we elkaar aan, dit kon niet waar
zijn.
Ons bekroop het enge gevoel dat
we ons in een wespennest hadden
begeven en er nog voor betaald
hadden ook. We begaven ons in
sneltreinvaart naar de uitgang,
waar ik een van zijn volgelingen,
zijn evangelisten, om een verkla
ring heb gevraagd. Ook vroeg ik of
het geld dat binnenstroomde mis
schien naar een goed doel ging.
Het goede doel bleek Johan Hui-
bers zelf, om een ark op ware
grootte te bouwen zodat deze man
met zijn volgelingen de wereldzee-
en kan bevaren om zijn geloof op
deze 'verdorven' aarde te verkon
digen. En mocht de volgende
zondvloed zich aandienen, dan is
Johan er klaar voor en valt zijn vol
gelingen de, twijfelachtige, eer te
beurt door hem gered te worden
van de ondergang.
Onderweg naar huis drong het
gevoel zich op dat we er met open
tisch interessant. En dat er niet zo
veel meer lag, maakt de bunker zelf
natuurlijk niet minder belangwek
kend. Het was al een prachtige
ervaring een ruimte te betreden
waar meer dan zestig jaar niemand
was geweest.'
Joop Rommets
voerpraatje bij de zeehonden, dat
net begonnen is, gaat ondertussen
gewoon door.
Door de inzet is de brand vlug onder
controle en blijft de schade aan de
heide beperkt. In totaal gaat zo'n
duizend vierkante meter in vlammen
op. De vuurzwepen kunnen al snel
opgeborgen worden als de brand
weer is gearriveerd. Zij blussen het
vuur met een tankautospuit die tot
vlak bij de brand wordt gereden. De
tankwagen met 20.000 liter is voor
de zekerheid ook meegenomen,
maar hoeft niet te worden aange
sproken. Volgens de brandweer is
de grootste slag al gewonnen door
het optreden van Ecomare. Tot in de
loop van de avond blijven brand
weermensen aanwezig om in de
gaten te houden dat er geen vuur
oplaait. Medewerkers van Ecomare
moeten nog een keer optreden als
via een voor de brandweer geopen
de toegangsweg mensen richting
het centrum beginnen te lopen. Zij
worden teruggestuurd naar de open
bare weg. De oorzaak van de brand
is onbekend, al wordt de kans dat
het spontaan is begonnen klein
geacht. Het gebied is eigendom van
Staatsbosbeheer.
ogen waren ingestonken.
Er ging van alles door mijn hoofd:
het paard van Troje, de wolf in
schaapskleren, Roodkapje en de
boze wolf, sekteleiders als David
Koresh en Jim Jones en TV-predi-
kanten die miljonair worden door
gulle giften van hun aanhangers.
H§t is prima als mensen geloven,
maar het stuit mij tegen de borst
als dit geloof mij door de strot
word geduwd. Jehovah's Getuigen
die aanbellen om je, op soms
agressieve wijze, hun geloof op te
dringen, mensen die een ark bou
wen om zo hun geloof op te drin
gen en de 'moed' hebben hiervoor
mensen geld uit de zak te kloppen,
voor mij zijn het godsdienstwaan
zinnigen. €10,- door de plee
gespoeld, in de sloot gegooid, de
billen mee afgeveegd. Liever had ik
dit aan een echt goed doel gege
ven in plaats van de bouw van een
volgende, grotere ark te financie
ren. We gingen het dorp in om de
nare nasmaak weg te spoelen met
een lekker glas Texels bier. En vrij
dag gaan we de zandsculpturen
bekijken, eerlijk vakwerk gemaakt
door eerlijke, vakkundige mensen
zonder valse intenties of valkuilen.
Arianne Roovers,
's-Hertogenbosch.
De binnenkant
dichtgemaakte i
de twee verbandplaatsen. Goed te zien zijn de
