Extreme droogte in 1959 dramatisch voor landbouw
TEXELSE 11 COURANT
Hier komt de helpende hand
Gevolgen krijgen omvang
van ramp voor ons eiland'
'Erfpacht geen doel
om geld op te halen'
Erfpacht sluipmoordenaar Feiten Op een rijtje
VRIJDAG 16 OKTOBER 2009
Collega-boeren zorgden voor noodhulp.
'Gevolgen van droogte krijgen
omvang van een ramp op ons
eiland', kopte de Texelse Cou
rant van woensdag 14 oktober
1959, woensdag precies een hal
ve eeuw geleden. In het lijvige
artikel, dat verscheen op de
voorpagina, schetste landbouw-
voorlichter Cor van Groningen
een dramatisch beeld van de
situatie in de landbouw.
Het mag een schrale troost zijn
voor de agrariërs die anno 2009
door de droogte worden getroffen,
maar ook in 1959 viel er maar wei
nig regen. Van Groningen begon
zijn artikel met de vaststelling dat
het niet de eerste keer was dat hij
over droogte schreef en dat oudere
boeren altijd wel jaartallen konden
noemen waarin de schade voor
landbouw en veehouderij even
eens erg groot was. 'Je kunt het nu
echter meemaken dat één van de
oudere boeren verklaart: "Wat we
nu beleven is voor zover ik kan
nagaan nog niet gebeurd.'"
Al in het vroege voorjaar, op 25
april, meldde de Texelse Courant
dat de neerslaghoeveelheden op
Texel 'beneden het landsgemid-
delde' lagen. 'Dit en de onmoge
lijkheid in droge tijden zoet water in
te laten, de lichte grond en het lage
humusgehalte zijn de oorzaken,
dat er zelfs in normale jaren ten
gevolge van de droogte oogstde-
pressies optreden, die volgens de
Rijkslandbouwvoorlichtmgsdienst
circa 10% procent bedragen.'
In de loop van het voorjaar werd de
nood steeds nijpender. 'Op het
ogenblik zal iedere boer een bun
der land willen prijsgeven in ruil
voor een flinke bak water teneinde
nog te redden wat er te redden
valt.' De redacteur meldt dat vooral
gewassen als haver, gerst en
zomertarwe worden getroffen, dat
de aardappel 'ook best wat vocht
kan gebruiken' en dat er op het
gemaaide land praktisch geen gras
meer groeit. De schade was het
grootst in 'het overgrote deel van
polder Eierland', 'de hele polder dat tal van sloten volkomen leeg
werd gesproken van een mysteri-
Op 12 augustus meldde de krant eus verschijnsel, van 'dronken'
Eierland' en 'een deel van de Prins
Hendrikpolder'. 'Oud-Texel, zo
lichtte men ons nog toe, is niet zo
droog gevoelig, dank zij de betere
ondergrond.' Twee weken later
werd een landbouwer uit Het Noor
den aan het woord gelaten, die
vertelde dat z'n collega Kees Vla
ming het vee in de haver liet lopen.
'Het zou toch een zeer magere
oogst geworden zijn en de koeien
kunnen er wellicht nog wat beter
van worden.' De landbouwer deed
zijn verhaal terwijl hij zelf een krui
wagen met voerbieten naar zijn
vee reed, 'over een plank, die de
kloof van een weinig water meer
bevattende wegsloot overbrugde'.
De verslaggever constateerde dat
de koeien op de bieten 'aanvielen'.
'Dat was immers een buitenkansje,
want waarheen ze de blik ook
richtten, overal
had de ongenadig
felle zon zijn ver
nietigend werk
gedaan. Ja, de
natuur is goed
van streek.'
Ook de schapen-
boeren leden
onder de droogte. 'Er is al opge
merkt, dat de totale opbrengst aan
lammeren zeker honderdduizend
gulden hoger zou zijn geweest als
er nu en dan regen was gevallen,
als de weiden hier en aan de over
kant hadden gepronkt met mals
gras.'
Een lichtpuntje vormde het drie
jaar eerder door het Provinciaal
Waterleidingbedrijf opgerichte
pompstation aan de Hollewalsweq
(nu Westerweg). 'Een kwistig
gebruik wordt gemaakt van de
goedkope en handig manoeuvreer-
bare plastic slangen, die je overal
vanuit de boerderijen over het land
ziet lopen naar de waterreser-
stonden, waardoor het moeilijk
was het vee in de wei te houden. In
de Eendrachtpolder waren vier
koeien van Rutten in een aardap
pelveld beland dat was bespoten
met een gifmengsel. De koeien
hadden er gegraasd en waren aan
vergiftiging gestorven. Twee ande
re koeien van hetzelfde bedrijf
waren gestikt nadat ze een hele
biet in de keel hadden gekregen.
In zijn lijvige artikel op 14 oktober
schetste landbouwvoorlichter Van
schapen'. 'Weliswaar is de directe
oorzaak nog niet bekend, maar
bijna iedereen is er toch wel van
overtuigd, dat er verband bestaat
tussen de droogte en deze merk
waardige ziekte.' Daarnaast werd
gevreesd dat het gebrek aan 'frisse
weiden' de vruchtbaarheid met ten
goede zou komen, waardoor de
kans groot was dat ook in het
voorjaar van 1960 de droogte zich
nog zou doen voelen.
De boeren hoefden hun leed niet
helemaal alleen te dragen. Uit de
Groningen een somber beeld voor 'vleespot' van het Produktschap
de hele landbouw op het eiland. De
gevolgen waren plaatselijk zeer
verschillend, maar gemiddeld lag
de opbrengst in de akkerbouw
zo'n dertig procent lager dan
gemiddeld. Voor de gewassen die
nog moesten worden geoogst, zag
voor Vee en Vlees werd een bedrag
van 233.680,- (€106.039.-) voor
schapenhouders op de Waddenei
landen gereserveerd, ledereen die
blijkens de decembertelling in 1958
één of meer fokooien hield, werd
een uitkering van ƒ10,- (€4,50) per
het er nog minder gunstig uit. 'Aan
de wijze, waarop bezoekers van de
vaste wal reageren bij het zien van
de percelen bieten in polder Eier
land is duidelijk te bemerken, dat
men zoiets niet verwachtte. Heel
wat percelen zullen een opbrengst
geven, die niet meer dan 40% van
normaal is.' De veehouders waren
inmiddels aan de wintervoorraad
begonnen. 'Naast hooi is op de
meeste bedrijven al veel aange
kocht krachtvoer vervoederd. En al
deze extra kosten kunnen niet
voorkomen, dat de melkgift duide
lijk lager is dan normaal.'
Bij de schapenhouders waren de
directe gevolgen minder groot. Wél
gedekte ooi in het vooruitzicht
droogte kennis. Eind oktober nog
keurde de consul het voetbalveld
van Texelse Boys af voor gebruik.
Ook meldde de krant dat honder
den dode kievieten waren gevon
den en dat deze nog maar een
kwart van hun gewone gewicht
hadden.
In de krant van 7 november kwam
eindelijk het bericht dat het flink
had geregend. De gevolgen waren
onvoorzien. 'Het is bijna onbegrij
pelijk hoe verrassend snel het
grasland zich na de regen van de
laatste weken herstelt. Hoewel het
nog te vroeg is om een oordeel te
geven over de kwaliteit van het
grasland, staat toch wel vast, dat
het meeste oude grasland zich wel
zal kunnen handhaven.' Dat veel
gras toch dood ging, werd gewe
ten aan de larve van de rozekever.
die zich in het droge weer goed
had ontwikkeld en zich met graag
te tegoed deed aan de wortels van
gras. Burgemeester
C. de Koning blikte
bij de jaarwisseling
in de krant van 31
december uitgebreid
op de droogte terug
en repte over lam-
merenprijzen die
'een trieste barome
ter' te zien gaven. 'In de landbouw
gesteld. Ook werd een actie opge- leek eerst alles te mislukken, maar
zet waarbij getroffenen 'bietekop
pen' ter compensatie kregen, in
totaal zo'n zestig ton. Een handrei
king van collega's elders in het
land. 'Boerensolidariteit, een
prachtwoord.' Verschillende trans
portondernemingen en TESO zeg
den spontaan hun medewerking
uiteindelijk viel het nog iets mee.
Dat echter landbouw en veeteelt in
de nabije toekomst nog zware las
ten zullen hebben te dragen door
dit mislukte jongste verleden staat
voor mij wel vast.' De Koning con
cludeerde desondanks optimis
tisch: 'Daartegenover staat dan
toe en brachten het bietenloof voor deze overtuiging dat de agrarische
'een luttel bedrag' naar 'de plaat
sen waar de nood het hoogst' was.
In de maanden erop kwam er meer
geld uit hulpfondsen. Zo kwam het
Landbouwschap de telers van voe-
dergranen tegemoet. Ondertussen
maakten ook anderen met de
sector in het algemeen en die op
Texel in het bijzonder over de taaie
veerkracht beschikt die nodig is
om zware tegenslagen als die van
nu te weerstaan.'
Joop Rommets
Staatsbosbeheer gebruikt de erf
pacht niet om zoveel mogelijk
geld binnen te halen. Het vragen
van marktconforme prijzen is
evenmin een gevolg van de ver
zelfstandiging van die organisatie
in de jaren negentig.
Dat stelt minister Gerda Verburg
(Landbouw) in een brief die zij deze
week aan de Tweede Kamer stuur
de. De brief is een reactie op de
commissie-De Jong die onderzoek
deed naar de forse stijgingen. Ver
burg en de commissie zijn het niet
met elkaar eens. Volgens haar is het
een misvatting dat SBB de erfpacht
gebruikt om zoveel mogelijk geld
binnen te halen. De pacht is bedoeld
om 'de maatschappij meer te betrek
ken' bij de gronden. SBB moet als
eigenaar echter wel het laatste
woord houden om ervoor te kunnen
zorgen dat natuur en landschap in
stand blijven. 'Binnen dat kader vind
ik het van belang dat SBB markt
conform opereert en reële canons
(bedragen, red) voor de erfpacht
berekent.' SBB kan volgens Verburg
niet uit de pas lopen in verhouding
tot andere grote en kleine erfver-
pachters in het buitengebied. Ze
verwijst in de brief aan de Kamer
naar de leidraad Staatssteun waarin
het begrip marktconformiteit als uit
gangspunt geldt. De minister is het
niet eens. een aanbeveling van de
commissie-De Jong dat grond die
bebouwd is met veertig procent in
waarde moet dalen, zodat pachters
een schappelijke pnjs blijven beta
len. Dat sluit volgens haar niet aan
bij de realiteit van de markt. Verburg
vindt dat de WOZ-waarde leidend
moet zijn om te bepalen hoeveel de
grond waard is. Verburg staat even
eens afwijzend tegenover een voor
stel de erfpacht 'voortdurend' te
maken. In dat geval hoeven met
meer om de dertig jaar nieuwe con
tracten te worden afgesloten.
Volgens de commissie-De Jong
scheelt dat overdrachtsbelasting en
blijven de pachtprijzen gelijkmatiger.
Een voortdurende erfpacht maakt
het voor pachters ook makkelijker
geld bij een bank te lenen voor
investeringen in de gebouwen. Vol
gens de minister ontneemt een
voortdurende erfpacht Staatsbosbe
heer de mogelijkheid te kunnen blij
ven bepalen wat er met de grond
gebeurt. Een verschil in tarieven (bij
voorbeeld lagere pacht voor biologi
sche boeren of ecologische cam
pings) wijst ze ook af. 'Het is geen
opdracht van SBB bepaalde activi
teiten te stimuleren met een lagere
canon.' De minister heeft er wel oren
naar om niet-natuurgebonden gron
den van SBB die niet direct aan de
natuur grenzen aan gemeenten over
te dragen. Ze vindt dat SBB op de
Waddeneilanden moet investeren in
het 'natuurgerichte recreatieaanbod'
om de eilanden aantrekkelijk te hou
den voor toerisme en recreatie. Harry
Mathijsen van TexelCampings noemt
dat een doekje voor het bloeden.
Harry Wuis van de Texelse Vereni
ging van Erfpachters omschrijft die
zin in de brief als 'zand in de ogen
strooien'. Wuis: 'Wat kan Staats
bosbeheer nog aan de toeristische
infrastructuur bijdragen?' Hij pleitte
er zelf voor dat SBB bebouwde
gronden afstoot en zich alleen toe
legt op grond die voor natuur wordt
gebruikt. Hij heeft zijn twijfels bij de
uitleg dat de erfpacht voor SBB
geen doel is om geld te verdienen.
'Ik heb de indruk dat ze deze bron
van inkomsten toch graag behou
den.'
'Laat huiseigenaar
grond SBB kopen'
Eigenaren van een recreatiewo
ning op de Waddeneilanden op
grond van Staatsbosbeheer
moeten de gelegenheid krijgen
die grond te kopen.
Dat heeft de WD in de Tweede
Kamer laten weten naar aanleiding
van de opstelling van minister Ver
burg in de erfpachtkwestie. Kamer
lid Janneke Snijder-Hazelhoff zegt
niet te snappen waar de plotselin
ge aanval van de minister op hui
zenbezitters voor nodig is.
Ze zegt Verburg te willen vragen
een oplossing te zoeken, zodat
huizenbezitter niet in financiële
problemen hoeven te komen. 'Als
huizenbezitters geen interesse
hebben in het kopen van de grond
kunnen we altijd nog praten over
een redelijke verhoging. Maar laten
we proberen dit op een nette
manier op te lossen.'
Oud-burgemeester Joke Geldorp
repte er nog over bij haar afscheid.
Texel beet vorig jaar collectief van
zich af toen TESO in het geding
was. Een paar jaar geleden, toen
de provincie Texel op slot dreigde
te zetten met het nieuwe streek
plan Noord-Holland Noord, waren
de protesten ook niet van de
lucht.
Op het moment is een vergelijk
bare donkere wolk in de vorm van
de marktconforme stijging van de
erfpacht van Staatsbosbeheer
onderweg, maar over die bedrei
ging lijken weinigen zich druk te
maken. Gemeentebesturen van
de eilanden en verenigingen van
erfpachters roeren de trom, maar
daar lijkt het verder bij te blijven.
Nu raakt de erfpachtproblematiek
lang niet elke Texelaar en het
roept ook veel minder emoties op
dan wanneer de boot in het
geding is, een bedrijventerrein
niet kan worden uitgebreid of een
streep door een woonwijk wordt
gezet. Toch is de erfpachtproble
matiek een zaak om veel nauwlet
tender in de gaten te houden,
omdat die zich op langere termijn
als een sluipmoordenaar kan ont
wikkelen.
Vooralsnog zijn het individuele
Texelaars met huizen, hotels,
groepsverblijven of kampeerter
reinen op grond van SBB die de
rekening krijgen. De gemeente
besturen van Texel, Vlieland en
Terschelling roepen echter al lan- Erfp3Cht
ger dan het toerisme een knauw
krijgt als toeristen veel meer voor
een overnachting moeten beta
len. Als die verwachting uitkomt,
worden indirect veel meer Texe
laars getroffen. TexelCampings
heeft al een signaal afgegeven
niet gerust te zijn op een goede
afloop.
op de werkgelegenheid hebben.
Dat wordt, in combinatie met de
toenemende vergrijzing en ont
groening van de eilanden als extra
onwenselijk beschouwd.
De situatie is, na de reactie van
de minister, zo dat eigenlijk alleen
de Tweede Kamer nog iets kan
doen om de forse prijsstijgingen
tegen te houden. Het zou de
lokale politieke partijen sieren als
zij hun partijgenoten in Den Haag
duidelijk maken wat de eilanden
boven het hoofd hangt. Vanuit de
Waddeneilanden zal ongetwijfeld
ook nog protest naar Den Haag
gaan, maar alleen breken zij niet
veel potten.
Het zou eveneens prettig zijn als
belangenorganisaties in het toe
risme en andere werkgelegenheid
op het eiland wat van zich laten
horen. Texel heeft nog kansen de
gevolgen van de hogere erfpacht
onder de aandacht te brengen en
de dreiging te keren, maar dan
moet het wel nu gebeuren. Het
moment dat vanaf de zijlijn moet
worden toegekeken hoe dit
afloopt, komt met rasse schreden
naderbij.
De erfpachtproblematiek doet
van zich spreken. Een paar gege
vens op een rij.
Circa dertig procent van het
Texels grondgebied is eigendom
van Staatsbosbeheer en een deel
daarvan is in erfpacht uitgegeven.
Enkele grote erfpachters zijn Texel
Campings, Opduin, Juliana en de
gemeente. Ook diverse recreatie
woningen, tweede huizen en per
manente woningen staan op grond
van SBB.
De marktconforme stijgingen
doen zich voor als er nieuwe erf
pachtcontracten moeten worden
afgesloten. In de regel gebeurt dit
om de dertig jaar.
Volgens de erfpachters voerde
SBB altijd een consistent beleid,
totdat de organisatie halverwege
de jaren negentig een zelfstandig
bestuursorgaan werd. Volgens de
erfpachters kwamen daarna ver
schillende normeringen in omloop
om de waarde van de grond te
bepalen en ontstond er een 'zwal
kende koers'.
Volgens de erfpachters worden
gebouwen op erfpachtgrond door
de stijging onverkoopbaar of ze
moeten flink in waarde dalen.
Anders zijn ze alleen nog interes
sant voor mensen die het kunnen
betalen en het zich kunnen permit
teren met aan gasten te verhuren.
De burgemeesters van de Wad
deneilanden zijn bang dat toeristen
wegblijven als zij meer moeten
betalen voor een verblijf, terwijl er
niks extra's tegenover staat De
stijging staat haaks op het streven
van de eilandgemeenten om de
OZB zo min mogelijk te laten stij
gen. Minder toeristen betekent ook
minder inkomsten uit de toeristen
belasting, waardoor minder in toe
ristische voorzieningen kan worden
geïnvesteerd.
Als de Tweede Kamer de lijn van
de minister volgt, kan de verhoging
alleen nog bij de rechter worden
aangevochten. Volgens Harry Wuis
moet dan worden aangetoond dat
SBB niet volgens de algemene
beginselen van behoorlijk bestuur
opereert door 'onredelijke' en
'onbillijke' verhogingen door te
voeren.
Het probleem speelt het hevigst
op Vlieland en Terschelling waar
SBB 95 en 90 procent van de
grond in handen heeft. Op Ame
land en Schiermonnikoog bezit de
organisatie nauwelijks grond.
Wat ik zeggen wou
Volgens de drie eilandgemeen
ten, waar Staatsbosbeheer veel
grond in eigendom heeft, kan een
daling van het toerisme op lan
gere termijn een negatief effect
Minister Verburg stelt voor om de
erfpacht via SBB marktconform
te maken. Dit kan betekenen dat
mensen in plaats van €1500,- per
jaar €10.000,- per jaar moeten
gaan betalen. Volgens mij is het
wel duidelijk dat minister Verburg
niet weet waar ze mee bezig is.
Dit is te absurd voor woorden.
Misschien denkt zij dit te kunnen
doen omdat het om een relatief
kleine groep mensen gaat.
Nog niet zolang geleden stond
half Nederland op zijn kop omdat
men er aan dacht om de rente
van hypotheken boven 1 miljoen
niet meer aftrekbaar te maken.
Als dit plan van de erfpacht door
gaat, dan kun je ook in een keer
de renteaftrek van alle hypothe
ken beëindigen. Een groot deel
Camping De Shelter en de voetbalvelden van SV De Koog. Beide organisaties
bevinden zich op grond die in handen is van Staatsbosbeheer. Ton
van de benodigde bezuinigingen meer kunnen doen dan massaal
is dan direct opgelost. Kortom, in actie te komen tegen dit onre-
laten we het er maar ophouden delijke en onzinnige idee.
dat de minister niet goed is voor
gelicht. Dit betekent helaas wel Henk Hilstra.
dat de erfpachters mets anders De Koog.