Extreme droogte in 1959 dramatisch voor landbouw TEXELSE 11 COURANT Hier komt de helpende hand Gevolgen krijgen omvang van ramp voor ons eiland' 'Erfpacht geen doel om geld op te halen' Erfpacht sluipmoordenaar Feiten Op een rijtje VRIJDAG 16 OKTOBER 2009 Collega-boeren zorgden voor noodhulp. 'Gevolgen van droogte krijgen omvang van een ramp op ons eiland', kopte de Texelse Cou rant van woensdag 14 oktober 1959, woensdag precies een hal ve eeuw geleden. In het lijvige artikel, dat verscheen op de voorpagina, schetste landbouw- voorlichter Cor van Groningen een dramatisch beeld van de situatie in de landbouw. Het mag een schrale troost zijn voor de agrariërs die anno 2009 door de droogte worden getroffen, maar ook in 1959 viel er maar wei nig regen. Van Groningen begon zijn artikel met de vaststelling dat het niet de eerste keer was dat hij over droogte schreef en dat oudere boeren altijd wel jaartallen konden noemen waarin de schade voor landbouw en veehouderij even eens erg groot was. 'Je kunt het nu echter meemaken dat één van de oudere boeren verklaart: "Wat we nu beleven is voor zover ik kan nagaan nog niet gebeurd.'" Al in het vroege voorjaar, op 25 april, meldde de Texelse Courant dat de neerslaghoeveelheden op Texel 'beneden het landsgemid- delde' lagen. 'Dit en de onmoge lijkheid in droge tijden zoet water in te laten, de lichte grond en het lage humusgehalte zijn de oorzaken, dat er zelfs in normale jaren ten gevolge van de droogte oogstde- pressies optreden, die volgens de Rijkslandbouwvoorlichtmgsdienst circa 10% procent bedragen.' In de loop van het voorjaar werd de nood steeds nijpender. 'Op het ogenblik zal iedere boer een bun der land willen prijsgeven in ruil voor een flinke bak water teneinde nog te redden wat er te redden valt.' De redacteur meldt dat vooral gewassen als haver, gerst en zomertarwe worden getroffen, dat de aardappel 'ook best wat vocht kan gebruiken' en dat er op het gemaaide land praktisch geen gras meer groeit. De schade was het grootst in 'het overgrote deel van polder Eierland', 'de hele polder dat tal van sloten volkomen leeg werd gesproken van een mysteri- Op 12 augustus meldde de krant eus verschijnsel, van 'dronken' Eierland' en 'een deel van de Prins Hendrikpolder'. 'Oud-Texel, zo lichtte men ons nog toe, is niet zo droog gevoelig, dank zij de betere ondergrond.' Twee weken later werd een landbouwer uit Het Noor den aan het woord gelaten, die vertelde dat z'n collega Kees Vla ming het vee in de haver liet lopen. 'Het zou toch een zeer magere oogst geworden zijn en de koeien kunnen er wellicht nog wat beter van worden.' De landbouwer deed zijn verhaal terwijl hij zelf een krui wagen met voerbieten naar zijn vee reed, 'over een plank, die de kloof van een weinig water meer bevattende wegsloot overbrugde'. De verslaggever constateerde dat de koeien op de bieten 'aanvielen'. 'Dat was immers een buitenkansje, want waarheen ze de blik ook richtten, overal had de ongenadig felle zon zijn ver nietigend werk gedaan. Ja, de natuur is goed van streek.' Ook de schapen- boeren leden onder de droogte. 'Er is al opge merkt, dat de totale opbrengst aan lammeren zeker honderdduizend gulden hoger zou zijn geweest als er nu en dan regen was gevallen, als de weiden hier en aan de over kant hadden gepronkt met mals gras.' Een lichtpuntje vormde het drie jaar eerder door het Provinciaal Waterleidingbedrijf opgerichte pompstation aan de Hollewalsweq (nu Westerweg). 'Een kwistig gebruik wordt gemaakt van de goedkope en handig manoeuvreer- bare plastic slangen, die je overal vanuit de boerderijen over het land ziet lopen naar de waterreser- stonden, waardoor het moeilijk was het vee in de wei te houden. In de Eendrachtpolder waren vier koeien van Rutten in een aardap pelveld beland dat was bespoten met een gifmengsel. De koeien hadden er gegraasd en waren aan vergiftiging gestorven. Twee ande re koeien van hetzelfde bedrijf waren gestikt nadat ze een hele biet in de keel hadden gekregen. In zijn lijvige artikel op 14 oktober schetste landbouwvoorlichter Van schapen'. 'Weliswaar is de directe oorzaak nog niet bekend, maar bijna iedereen is er toch wel van overtuigd, dat er verband bestaat tussen de droogte en deze merk waardige ziekte.' Daarnaast werd gevreesd dat het gebrek aan 'frisse weiden' de vruchtbaarheid met ten goede zou komen, waardoor de kans groot was dat ook in het voorjaar van 1960 de droogte zich nog zou doen voelen. De boeren hoefden hun leed niet helemaal alleen te dragen. Uit de Groningen een somber beeld voor 'vleespot' van het Produktschap de hele landbouw op het eiland. De gevolgen waren plaatselijk zeer verschillend, maar gemiddeld lag de opbrengst in de akkerbouw zo'n dertig procent lager dan gemiddeld. Voor de gewassen die nog moesten worden geoogst, zag voor Vee en Vlees werd een bedrag van 233.680,- (€106.039.-) voor schapenhouders op de Waddenei landen gereserveerd, ledereen die blijkens de decembertelling in 1958 één of meer fokooien hield, werd een uitkering van ƒ10,- (€4,50) per het er nog minder gunstig uit. 'Aan de wijze, waarop bezoekers van de vaste wal reageren bij het zien van de percelen bieten in polder Eier land is duidelijk te bemerken, dat men zoiets niet verwachtte. Heel wat percelen zullen een opbrengst geven, die niet meer dan 40% van normaal is.' De veehouders waren inmiddels aan de wintervoorraad begonnen. 'Naast hooi is op de meeste bedrijven al veel aange kocht krachtvoer vervoederd. En al deze extra kosten kunnen niet voorkomen, dat de melkgift duide lijk lager is dan normaal.' Bij de schapenhouders waren de directe gevolgen minder groot. Wél gedekte ooi in het vooruitzicht droogte kennis. Eind oktober nog keurde de consul het voetbalveld van Texelse Boys af voor gebruik. Ook meldde de krant dat honder den dode kievieten waren gevon den en dat deze nog maar een kwart van hun gewone gewicht hadden. In de krant van 7 november kwam eindelijk het bericht dat het flink had geregend. De gevolgen waren onvoorzien. 'Het is bijna onbegrij pelijk hoe verrassend snel het grasland zich na de regen van de laatste weken herstelt. Hoewel het nog te vroeg is om een oordeel te geven over de kwaliteit van het grasland, staat toch wel vast, dat het meeste oude grasland zich wel zal kunnen handhaven.' Dat veel gras toch dood ging, werd gewe ten aan de larve van de rozekever. die zich in het droge weer goed had ontwikkeld en zich met graag te tegoed deed aan de wortels van gras. Burgemeester C. de Koning blikte bij de jaarwisseling in de krant van 31 december uitgebreid op de droogte terug en repte over lam- merenprijzen die 'een trieste barome ter' te zien gaven. 'In de landbouw gesteld. Ook werd een actie opge- leek eerst alles te mislukken, maar zet waarbij getroffenen 'bietekop pen' ter compensatie kregen, in totaal zo'n zestig ton. Een handrei king van collega's elders in het land. 'Boerensolidariteit, een prachtwoord.' Verschillende trans portondernemingen en TESO zeg den spontaan hun medewerking uiteindelijk viel het nog iets mee. Dat echter landbouw en veeteelt in de nabije toekomst nog zware las ten zullen hebben te dragen door dit mislukte jongste verleden staat voor mij wel vast.' De Koning con cludeerde desondanks optimis tisch: 'Daartegenover staat dan toe en brachten het bietenloof voor deze overtuiging dat de agrarische 'een luttel bedrag' naar 'de plaat sen waar de nood het hoogst' was. In de maanden erop kwam er meer geld uit hulpfondsen. Zo kwam het Landbouwschap de telers van voe- dergranen tegemoet. Ondertussen maakten ook anderen met de sector in het algemeen en die op Texel in het bijzonder over de taaie veerkracht beschikt die nodig is om zware tegenslagen als die van nu te weerstaan.' Joop Rommets Staatsbosbeheer gebruikt de erf pacht niet om zoveel mogelijk geld binnen te halen. Het vragen van marktconforme prijzen is evenmin een gevolg van de ver zelfstandiging van die organisatie in de jaren negentig. Dat stelt minister Gerda Verburg (Landbouw) in een brief die zij deze week aan de Tweede Kamer stuur de. De brief is een reactie op de commissie-De Jong die onderzoek deed naar de forse stijgingen. Ver burg en de commissie zijn het niet met elkaar eens. Volgens haar is het een misvatting dat SBB de erfpacht gebruikt om zoveel mogelijk geld binnen te halen. De pacht is bedoeld om 'de maatschappij meer te betrek ken' bij de gronden. SBB moet als eigenaar echter wel het laatste woord houden om ervoor te kunnen zorgen dat natuur en landschap in stand blijven. 'Binnen dat kader vind ik het van belang dat SBB markt conform opereert en reële canons (bedragen, red) voor de erfpacht berekent.' SBB kan volgens Verburg niet uit de pas lopen in verhouding tot andere grote en kleine erfver- pachters in het buitengebied. Ze verwijst in de brief aan de Kamer naar de leidraad Staatssteun waarin het begrip marktconformiteit als uit gangspunt geldt. De minister is het niet eens. een aanbeveling van de commissie-De Jong dat grond die bebouwd is met veertig procent in waarde moet dalen, zodat pachters een schappelijke pnjs blijven beta len. Dat sluit volgens haar niet aan bij de realiteit van de markt. Verburg vindt dat de WOZ-waarde leidend moet zijn om te bepalen hoeveel de grond waard is. Verburg staat even eens afwijzend tegenover een voor stel de erfpacht 'voortdurend' te maken. In dat geval hoeven met meer om de dertig jaar nieuwe con tracten te worden afgesloten. Volgens de commissie-De Jong scheelt dat overdrachtsbelasting en blijven de pachtprijzen gelijkmatiger. Een voortdurende erfpacht maakt het voor pachters ook makkelijker geld bij een bank te lenen voor investeringen in de gebouwen. Vol gens de minister ontneemt een voortdurende erfpacht Staatsbosbe heer de mogelijkheid te kunnen blij ven bepalen wat er met de grond gebeurt. Een verschil in tarieven (bij voorbeeld lagere pacht voor biologi sche boeren of ecologische cam pings) wijst ze ook af. 'Het is geen opdracht van SBB bepaalde activi teiten te stimuleren met een lagere canon.' De minister heeft er wel oren naar om niet-natuurgebonden gron den van SBB die niet direct aan de natuur grenzen aan gemeenten over te dragen. Ze vindt dat SBB op de Waddeneilanden moet investeren in het 'natuurgerichte recreatieaanbod' om de eilanden aantrekkelijk te hou den voor toerisme en recreatie. Harry Mathijsen van TexelCampings noemt dat een doekje voor het bloeden. Harry Wuis van de Texelse Vereni ging van Erfpachters omschrijft die zin in de brief als 'zand in de ogen strooien'. Wuis: 'Wat kan Staats bosbeheer nog aan de toeristische infrastructuur bijdragen?' Hij pleitte er zelf voor dat SBB bebouwde gronden afstoot en zich alleen toe legt op grond die voor natuur wordt gebruikt. Hij heeft zijn twijfels bij de uitleg dat de erfpacht voor SBB geen doel is om geld te verdienen. 'Ik heb de indruk dat ze deze bron van inkomsten toch graag behou den.' 'Laat huiseigenaar grond SBB kopen' Eigenaren van een recreatiewo ning op de Waddeneilanden op grond van Staatsbosbeheer moeten de gelegenheid krijgen die grond te kopen. Dat heeft de WD in de Tweede Kamer laten weten naar aanleiding van de opstelling van minister Ver burg in de erfpachtkwestie. Kamer lid Janneke Snijder-Hazelhoff zegt niet te snappen waar de plotselin ge aanval van de minister op hui zenbezitters voor nodig is. Ze zegt Verburg te willen vragen een oplossing te zoeken, zodat huizenbezitter niet in financiële problemen hoeven te komen. 'Als huizenbezitters geen interesse hebben in het kopen van de grond kunnen we altijd nog praten over een redelijke verhoging. Maar laten we proberen dit op een nette manier op te lossen.' Oud-burgemeester Joke Geldorp repte er nog over bij haar afscheid. Texel beet vorig jaar collectief van zich af toen TESO in het geding was. Een paar jaar geleden, toen de provincie Texel op slot dreigde te zetten met het nieuwe streek plan Noord-Holland Noord, waren de protesten ook niet van de lucht. Op het moment is een vergelijk bare donkere wolk in de vorm van de marktconforme stijging van de erfpacht van Staatsbosbeheer onderweg, maar over die bedrei ging lijken weinigen zich druk te maken. Gemeentebesturen van de eilanden en verenigingen van erfpachters roeren de trom, maar daar lijkt het verder bij te blijven. Nu raakt de erfpachtproblematiek lang niet elke Texelaar en het roept ook veel minder emoties op dan wanneer de boot in het geding is, een bedrijventerrein niet kan worden uitgebreid of een streep door een woonwijk wordt gezet. Toch is de erfpachtproble matiek een zaak om veel nauwlet tender in de gaten te houden, omdat die zich op langere termijn als een sluipmoordenaar kan ont wikkelen. Vooralsnog zijn het individuele Texelaars met huizen, hotels, groepsverblijven of kampeerter reinen op grond van SBB die de rekening krijgen. De gemeente besturen van Texel, Vlieland en Terschelling roepen echter al lan- Erfp3Cht ger dan het toerisme een knauw krijgt als toeristen veel meer voor een overnachting moeten beta len. Als die verwachting uitkomt, worden indirect veel meer Texe laars getroffen. TexelCampings heeft al een signaal afgegeven niet gerust te zijn op een goede afloop. op de werkgelegenheid hebben. Dat wordt, in combinatie met de toenemende vergrijzing en ont groening van de eilanden als extra onwenselijk beschouwd. De situatie is, na de reactie van de minister, zo dat eigenlijk alleen de Tweede Kamer nog iets kan doen om de forse prijsstijgingen tegen te houden. Het zou de lokale politieke partijen sieren als zij hun partijgenoten in Den Haag duidelijk maken wat de eilanden boven het hoofd hangt. Vanuit de Waddeneilanden zal ongetwijfeld ook nog protest naar Den Haag gaan, maar alleen breken zij niet veel potten. Het zou eveneens prettig zijn als belangenorganisaties in het toe risme en andere werkgelegenheid op het eiland wat van zich laten horen. Texel heeft nog kansen de gevolgen van de hogere erfpacht onder de aandacht te brengen en de dreiging te keren, maar dan moet het wel nu gebeuren. Het moment dat vanaf de zijlijn moet worden toegekeken hoe dit afloopt, komt met rasse schreden naderbij. De erfpachtproblematiek doet van zich spreken. Een paar gege vens op een rij. Circa dertig procent van het Texels grondgebied is eigendom van Staatsbosbeheer en een deel daarvan is in erfpacht uitgegeven. Enkele grote erfpachters zijn Texel Campings, Opduin, Juliana en de gemeente. Ook diverse recreatie woningen, tweede huizen en per manente woningen staan op grond van SBB. De marktconforme stijgingen doen zich voor als er nieuwe erf pachtcontracten moeten worden afgesloten. In de regel gebeurt dit om de dertig jaar. Volgens de erfpachters voerde SBB altijd een consistent beleid, totdat de organisatie halverwege de jaren negentig een zelfstandig bestuursorgaan werd. Volgens de erfpachters kwamen daarna ver schillende normeringen in omloop om de waarde van de grond te bepalen en ontstond er een 'zwal kende koers'. Volgens de erfpachters worden gebouwen op erfpachtgrond door de stijging onverkoopbaar of ze moeten flink in waarde dalen. Anders zijn ze alleen nog interes sant voor mensen die het kunnen betalen en het zich kunnen permit teren met aan gasten te verhuren. De burgemeesters van de Wad deneilanden zijn bang dat toeristen wegblijven als zij meer moeten betalen voor een verblijf, terwijl er niks extra's tegenover staat De stijging staat haaks op het streven van de eilandgemeenten om de OZB zo min mogelijk te laten stij gen. Minder toeristen betekent ook minder inkomsten uit de toeristen belasting, waardoor minder in toe ristische voorzieningen kan worden geïnvesteerd. Als de Tweede Kamer de lijn van de minister volgt, kan de verhoging alleen nog bij de rechter worden aangevochten. Volgens Harry Wuis moet dan worden aangetoond dat SBB niet volgens de algemene beginselen van behoorlijk bestuur opereert door 'onredelijke' en 'onbillijke' verhogingen door te voeren. Het probleem speelt het hevigst op Vlieland en Terschelling waar SBB 95 en 90 procent van de grond in handen heeft. Op Ame land en Schiermonnikoog bezit de organisatie nauwelijks grond. Wat ik zeggen wou Volgens de drie eilandgemeen ten, waar Staatsbosbeheer veel grond in eigendom heeft, kan een daling van het toerisme op lan gere termijn een negatief effect Minister Verburg stelt voor om de erfpacht via SBB marktconform te maken. Dit kan betekenen dat mensen in plaats van €1500,- per jaar €10.000,- per jaar moeten gaan betalen. Volgens mij is het wel duidelijk dat minister Verburg niet weet waar ze mee bezig is. Dit is te absurd voor woorden. Misschien denkt zij dit te kunnen doen omdat het om een relatief kleine groep mensen gaat. Nog niet zolang geleden stond half Nederland op zijn kop omdat men er aan dacht om de rente van hypotheken boven 1 miljoen niet meer aftrekbaar te maken. Als dit plan van de erfpacht door gaat, dan kun je ook in een keer de renteaftrek van alle hypothe ken beëindigen. Een groot deel Camping De Shelter en de voetbalvelden van SV De Koog. Beide organisaties bevinden zich op grond die in handen is van Staatsbosbeheer. Ton van de benodigde bezuinigingen meer kunnen doen dan massaal is dan direct opgelost. Kortom, in actie te komen tegen dit onre- laten we het er maar ophouden delijke en onzinnige idee. dat de minister niet goed is voor gelicht. Dit betekent helaas wel Henk Hilstra. dat de erfpachters mets anders De Koog.

Kranten Regionaal Archief Alkmaar

Texelsche Courant | 2009 | | pagina 11