Duitse oorlogsbarak maakt plaats voor woningen
'Zwarte soldaten liepen
poedelnaakt in het rond'
Van noodkerk tot werkplaats,
van schoenmakerij tot woning
Sneeuwwitje tussen de drugverslaafden
Bijzondere voorstelling
verdient meer publiek
TEXELSE 14 COURANT
DONDERDAG 8 APRIL 2010
De Barak in 1971, toen het pand door allerlei verbouwingen niet meer de architectonische schoonheidsprijs verdiende.
Een onderkomen voor achtereen
volgens Duitse, Brits-Indische en
Afrikaanse soldaten, noodkerk,
timmerwerkplaats, schoenmake
rij, woning en vakantieverblijf.
Het groene gebouw naast de RK-
kerk van De Cocksdorp, dat 68
jaar geleden door de Duitse
bezetter werd gebouwd, kende
vele gebruikers. Binnenkort komt
daar definitief een einde aan,
wanneer De Barak - zoals het
pand in de volksmond wordt
genoemd - plaatsmaakt voor zes
woningen.
met een keuken.
Dat het gebouw niet voor de eeu
wigheid bedoeld was, valt ook af te
leiden uit de simpele fundering:
bielzen die op de zandbodem waren
gelegd, met geteerde balken erover,
afgetimmerd met een houten vloer.
Alleen de wasruimte, de keuken en
de kamer van de commandant had
den een vloer van cement. Met uit
zondering van vier gemetselde
schoorstenen, was het hele pand
van hout. Wél waren de buitenwan
den dubbelwandig, maar bij de
bouw werd niet alleen nieuw mate-
De Barak in 1995, bestagoed voor twee VW-sterren.
De Barak werd in 1942 gebouwd
alsonderkomenvoordeGrenzschufz
van de Wehrmacht en was oor
spronkelijk 24 bij 12 meter groot,
met een centrale gang in de lengte.
Deze kwam aan de kant van het
dorp uit voor de ingang van een
gemetselde schuilkelder. Aan de
achterzijde bevonden zich negen
riaal gebruikt, getuige ook de grote
aantallen spijkergaten in de binnen
wanden.
Hoe lang de soldaten van de
Grenzschutz er hebben verbleven,
is niet precies duidelijk. 'Later ver
huisde dat spul naar het huis en de
winkel van Wiep van der Kooi', ver
telt Kees Zuidema in Met Kees de
Later herbergde de barak Brits-lndi-
ers en 'Afrikaanse negers'. 'De
Brits-Indiërs waren in
uniform gekleed, maar
droegen felgekleurde
tulbanden. De
zwarte soldaten liepen
vaak poedelnaakt om
de barak, aangegaapt
door ontzette Cocks-
dorpers. En dat ze zich
wasten, was helemaal belachelijk.
Waar was dat immers voor nodig,
ze waren toch zwart!'
De soldaten zorgden voor veel
gespreksstof in De Cocksdorp. Het
verhaal ging dat toen 'één van die
jongens' op een landmijn liep en
gedood werd, hij op het strand op
rituele wijze verbrand werd. Ook
werd met hen geruild, wanneer ze
van het Rode Kruis pakketten met
onder meer chocolade en sigaret
ten binnen kregen. voor een
handvol sigaretten mochten de sol
daten een uurtje je fiets lenen. Daar
waren ze gek op!'
Na de oorlog deed de barak een
tijdje dienst als kerk, nadat het
gebouw van de Nederlands Her
vormde gemeente van De Cocks
dorp tijdens de Russenoorlog ern
stig beschadigd was geraakt. In die
periode werd er ook een huwelijk
gesloten. Leen Laan en Griet de
Waard trouwden op 27 december
1945 in wat in de Texelsche Courant
'de Ned. Herv. Noodkerk van De
Cocksdorp' werd genoemd.
Korte tijd later kocht timmerman
Hannes Zoetelief het gebouw van
het toenmalige ministerie van Oor
log en richtte er een timmerwerk
plaats in. Een deel verhuurde hij aan
(Foto's familie Van der Kloet)
Toen in de jaren zestig het toerisme
op Texel begon te groeien, wilde
inventaris werd opgewaardeerd,
zodat de huisjes voldeden aan de
VW-classificatie '1 ster'. Later wer
den de beerputten buiten gebruik
gesteld, nadat het sanitair was aan
gesloten op het gemeenteriool, en
werd ter versteviging rondom het
gebouw onder de houten buitenge
vel een stenen rand geplaatst.
Het uiterlijk veranderde pas na
1993, toen de aankoop van een
partij tweedehands kunststof raam
kozijnen en een herindeling van de
binnenruimte het mogelijk maakten
het geheel een strakker uiterlijk te
geven. Aansluiting op het gasnet,
plaatsing van een boiler en nieuwe
douches en toiletten leverden een
tweede VW-ster op.
Ondertussen had de gemeente
geconstateerd dat een vergunning
ook Zoetelief een graantje meepik
ken en verbouwde hij de niet door
hem gebruikte ruimtes tot drie
vakantieverblijven. Eenvoudige
optrekjes, met een woonkamer met
keukenhoek en één slaapkamer. De
twee tweepersoonsbedden waren
van elkaar gescheiden door een
gordijn. De slaapkamer was verder
voorzien van een wastafel met koud
wateren een toilet. Koken gebeurde
op een tweepitter, aangesloten op
een butagasfles. Vis bakken kon in
het naastgelegen bunkertje.
Ondanks de - naar huidige maat
staven - primitieve omstandigheden
werd De Barak een populaire vakan
tiebestemming, in trek bij vele vaste
gasten. Die logeerden er legaal,
want de gemeente had Zoetelief na
een verzoek om het gebouw te
mogen verhuren een kampeerex-
ploitatievergunning voor maar liefst
200 slaapplaatsen verstrekt. Al te
strenge eisen stelde het gemeente
bestuur overigens niet. Bij de ver
bouwing gebruikte de timmerman
materiaal dat hij over had. 'Jammer
genoeg hadden al die kozijnen een
andere maat en was de samenhang
ver te zoeken. Op een foto uit 1971
is duidelijk te zien dat De Barak na
al deze aanpassingen niet de archi
tectonische schoonheidsprijs ver
diende', vertelt Mark van der Kloet,
getrouwd met Ria de Graaf, een
pleegdochter van Zoetelief.
Van der Kloet en zijn vrouw werden
na het overlijden van Zoetelief de
nieuwe eigenaren. Zij verhuurden
de vakantiehuisjes en gebruikten
een deel van de ruimte zelf als
voor 200 slaapplaatsen wat te veel
van het goede was. Via een postze
gelplan werd dat getal terugge
bracht naar twintig. 'Het behoud
van de recreatieve bestemming
moest overigens wel via een
inspraakprocedure worden bedon
gen, want de ambtenaren hadden
bedacht dat dit plekje midden in de
bebouwde kom van De Cocksdorp
wel een agrarische bestemming
kon krijgen', herinnert Van der Kloet
zich.
In 2006, na 35 jaar heen en weer
reizen vanuit de Randstad, besloot
de familie Van der Kloet de altijd in
eigen beheer uitgevoerde verhuur
te beëindigen en het pand te verko
pen aan de buurman, die het op zijn
beurt doorverkocht aan Duin Bouw
bedrijf. De verhuur aan gasten werd
vlak daarna beëindigd. Het naam
bord werd meegenomen door de
laatste gast, die er met familie ruim
een kwart eeuw lang twee keer per
jaar had gelogeerd, en hangt nu in
een tuin in de buurt van Bonn.
Nog even en dan zal De Barak
alleen nog in de herinnering voortle
ven. Duin Bouwbedrijf heeft het
plan ontwikkeld op deze plek zes
duurzame, energieneutrale wonin
gen te bouwen. Op het moment is
de projectontwikkelaar 'meer dan
serieus' in gesprek met drie kandi
daat-kopers, bericht directeur Paul
Buijsman. Zodra drie
of vier gegadigden hun
handtekening onder
het koopcontract heb
ben gezet, wordt het
gebouwtje gesloopt
(en het werk afgemaakt
dat jeugdige vandalen
inmiddels zijn begon
nen). De vraag is nog wat er met het
bunkertje gebeurt. Buijsman: 'Slo
pen is natuurlijk het gemakkelijkst.
Maar misschien is het wel een goed
idee het als oorlogsmonument te
bewaren. Het is een lelijk gebouw
tje, maar ook een deel van onze
geschiedenis. Vroeger stonden er
veel meer van dit soort bunkertjes
op het eiland. Met een paar stalen
balken eronder kan kraanmachinist
René Boon het wel wegtillen. Een
museum dat het wil hebben, kan
contact opnemen.'
Joop Rommets
kamers, elk waarschijnlijk geschikt
om vier manschappen te laten sla
pen. In één van de hoekkamers
stond een stevige, gemetselde kast,
waaruit valt af te leiden dat deze
van de commandant was. Tussen
deze kamer en de gang was een
wasruimte met twee douches.
Daarnaast beschikte De Barak over
een gemeenschappelijke ruimte
buurt op, een bundel verhalen uit
1992 over huizen en bewoners van
De Cocksdorp van vroeger, opgete
kend door Bieuwkje Monen-Waldus
en geïllustreerd door Gerhard
Smeenk. Zuidema voegde er aan
toe: 'Daar dachten ze zeker de
eventuele Engelsen in de gaten te
kunnen houden, 't Was in ieder
geval dichter bij zee!'
Gerben ter Brug, een met de Cock-
sdorpse Ma List getrouwde Fries,
die er een schoenmakerij begon.
Volgens Zuidema werd het er al
snel 'een trefpunt', 'waar je om een
praatje heen ging'. Het middenstuk
werd bewoond, onder meer door
de families Westdorp en Leo Veen.
Het bunkertje naast de barak werd
gebruikt als kippenhok.
weekendverblijf. De Barak werd
'een langlopend klusproject', zoals
ze het zelf noemen. De eerste ver
betering was een propaantank in de
tuin, waarop keukengeisers en
kachels werden aangesloten. Daar
na werden douches aangelegd en
kreeg ieder huisje er een slaapka
mer bij. De buitenwanden werden
vernieuwd en geïsoleerd en de
Hannes Zoetelief kocht de barak van het Ministerie van Oorlog en richtte er een
timmerwerkplaats in.
bekende sprookje, inclusief de
alwetende verteller, maar halver
wege een verrassende wending
krijgt, wanneer de personages naar
de 'echte' wereld worden overge
bracht. Waar Sneeuwwitje in het
eerste deel in het huisje van de
dwergen terecht komt, belandt ze
na de pauze in een afbraakpand,
gekraakt door drugsverslaafden.
Aan het eind gaan sommige
sprookjesfiguren zo snel als ze
kunnen terug naar de sprookjes
wereld, maar hebben anderen zich
al snel aan hun nieuwe omgeving
aangepast en besluiten ze te blij
ven. Maar zoals het een echt
sprookje betaamt, loopt het ver
haal natuurlijk voor iedereen goed
af. Behalve voor de koningin, die
sterft. Maar dat was dan ook een
vals kreng, dat Sneeuwwitje om
het leven wilde brengen om zelf
door de spiegel aan de wand weer
als het mooiste van het land te
worden betiteld.
De toeschouwers vermaakten zich
ruim anderhalf uur lang uitstekend
en dat was niet vreemd, want Van
der Gracht en Waverijn hadden
een prachtig stuk werk geleverd.
Het sprookje deed wel wat cabare
tesk aan, vol snelle grappen en
afgewisseld met mooie liedjes,
gezongen op muziek van Waverijn.
Een deel van de acteurs zorgde
voor de begeleiding, op fluit, klari
net, trompet, tin whistle en gitaar.
Waverijn zelf zat achter de piano
en zong ook niet onverdienstelijk,
samen met Van der Gracht. Een
aardige vondst was dat de spelers
zelf steeds meehielpen het toneel
te verbouwen, waardoor er nauwe
lijks onderbrekingen waren. Het
decor was simpel maar doeltref
fend, met grote doeken die de
achterwand sierden en in een
razend tempo werden verhangen
wanneer zich een volgend tafereel
aankondigde.
Lof was er ook voor de acteerpres
taties. Het zag er allemaal heel
natuurlijk uit, waarbij opviel dat
sommige spelers echt talent heb
ben, waarmee ze bij de Texelse
toneelverenigingen dolblij zouden
zijn. Dat gold vooral voor Nelleke
Arnout (Sneeuwwitje), die al erva
ring opdeed in het huisgezelschap
van Klif 12 en daar duidelijk het
een en ander heeft opgestoken op
het gebied van expressie en timing.
Ook haar tegenspeler Michiel
Schoehuys (Spiegel en Valentijn)
Sneeuwwitje... maar dan anders.
Dat is de naam van het muzikale
toneelstuk in drie bedrijven dat
dinsdagavond door OSG-scho-
lieren werd opgevoerd in de
voorspeelruimte van Artex. Het
werd geschreven en geregis
seerd door eindexamenkandida
ten Michelle van der Gracht en
Elisabeth Waverijn, voor wie het
hun profielwerkstuk was.
Het duo had er een bijzonder stuk
van gemaakt, dat begint als het
Sneeuwwitje (Nelleke Arnout) in het dwergenhuisje aan tafel met Dopie (Brigit
Oskam), Niezel (llona Menkveld), Sleepie (Marjolein Camphuijsen), Doc (Camilla
Haag) en Grumpie (Nienke de Visser).
3 op een speelgoedpaardje Sneeuw-
sprong er bovenuit. Samen zongen
ze bovendien een mooi duet. Hard
gelachen werd steeds om Nienke
de Visser, die als dwerg Grumpie
en drugverslaafde Chaggie heerlijk
chagrijnig kon zijn. Camilla Haag
overtuigde als stotterende dwerg
en als de niet onsympathieke
drugsdealer. Jasper van de Sande
had maar een korte rol, maar kreeg
witje uit de echte wereld moet red
den.
Hoewel de voorspeelzaal van Artex
dinsdag helemaal vol zat, is het
eigenlijk jammer dat maar zo wei
nig mensen getuige hebben kun
nen zijn van deze bijzondere pro
ductie. Misschien dat het nog eens
tot een herhaling kan komen.
Joop Rommets
Nelleke Arnout en Michiel Schoehuys besloten de voorstelling met een prachtig
duet. Rechts de schrijvers Michelle van der Gracht en Elisabeth Waverijn. Helemaal
rechts de jonge Elleke van Heerwaarde, die de rol van kleinkind speelde.
