Water genoeg om te verdrinken, maar te weinig om te leren zwemmen
Zwembad Molenkoog
40 jaar geleden geopend
TEXELSE 9 COURANT
HEUL. he,
.ZWEMBAD
Alternatieven
VOOR HET
mmv
Archiefstuk
'bouwen
u helpt toch ook mee
VRIJDAG 23 JULI 2010
V.'
Li 37:-7
Zwemmen in een omheind stuk achter de dijk, in het (warme) koelwater van de
electriceitscentrale. Een combinatie van twee eerdere ideeën, voor dokter Van
Dommelen nog technisch onhaalbaar, maar in de jaren 1970 en '80 bijzonder
populair.
Toen eenmaal een begin was gemaakt met de uitvoering van het plan Molenkoog,
werd er voortvarend aangepakt. In slechts enkele maanden tijd was het zo lang
gewenste zwembad een feit.
Met de komst van een zwembad op het terrein van Slufterduin konden op het
eiland ook de eerste zwemlessen worden gegeven.
zwembad in Geleen en recreatielei
der De Vries liet zich inspireren
door het nieuwe overdekte zwem
bad in Zaltbommel. Want dat ook
het Texelse zwembad overdekt zou
moeten zijn, dat leed geen twijfel.
De bouw daarvan, inclusief open
luchtbassin, instructiebassin,
springplank, peuterbadje en recre-
atieweide, werd in 1963 begroot
op ƒ500.000,-. Daarbij werd de
wens uitgesproken dat de gemeen
te de grond in erfpacht wilde
afstaan en garant wilde staan voor
de te verstrekken lening. Het pro
bleem was echter dat Gedepu
teerde Staten geen toestemming
wilde geven voor een dergelijke
garantstelling. Of, zoals De Vries
betoogde: 'In Haarlem zit iemand
aan de conjunctuurkraan. Van tijd
tot tijd draaien ze 'm een beetje
open. De druppels die er uit vallen
zijn een sporthal hier, een gymzaal
daar, maar nog steeds geen Texels
zwembad'.
Nu was het niet zo dat Texel volko
men verstoken was van zwemon
derwijs. In 1960 kwam de familie
Handgraaf van bungalowpark Sluf
terduin met het plan een zwembad
aan te leggen ten behoeve van de
gasten, maar ook voor het geven
van zwemonderwijs aan Texelaars.
Velen maakten hiervan gebruik en
in 1966 konden daar de eerste
Texelse zwemdiploma's worden
uitgereikt. Tachtig kandidaten
slaagden onder toeziend oog van
J. van der Grient uit Alkmaar, offi
cial van de KNZB, voor de Zwem-
proef A. 'Zelfs waren er enkelen,
die met succes een gooi deden
naar het diploma geoefend zwem
mer', schrijft de Texelse Courant.
Desondanks werd dit particulier
initiatief niet gezien als een perma
nente oplossing en werd met
afgunst gekeken naar Norderney,
een eiland vele malen kleiner dan
Texel, dat al jaren over een 'fraai
overdekt zwembad' beschikte. De
algemene gedachte was dat Texel
met 10.000 inwoners recht had op
een eigen zwembad.
Toch was het aan particulier initia
tief te danken dat het zwembad
plan kon worden uitgevoerd.
Opvallend genoeg was het beat-
club Sarasani die als een van de
eerste reageerde op de oproep van
het initiatiefcomité dat inzag dat
het zwembad er alleen zou kunnen
komen met inzet en hulp van de
bevolking. De gedachte was dat
als het plan breed gedragen en
ondersteund werd, de financiën
van gemeente, provincie en rijk wel
goed zouden komen. Met een spe
ciale avond, waarop de muziek
werd verzorgd door The Incrouds
uit Den Haag, gaf Sarasani als het
ware de aftrap voor een stortvloed
aan inzamelingen en acties. Kinde
ren haalden oud papier op, de
raadsleden doneerden hun presen
tiegelden en Henny Kok organi
seerde een voetbalwedstrijd tus
sen radio- en televisieartiesten
enerzijds en hotel- en caféhouders
anderzijds. In navolging daarvan
werd in Oudeschild een voetbal
wedstrijd gehouden tussen kotter-
vissers en Oudeschilders en de
Plattelandsvrouwen verhoogde de
prijs van een kopje koffie tijdens de
bijeenkomsten van 0,25 naar
0,50. Elk kopje koffie leverde zo
een kwartje voor het zwembad op.
Wat volgt, is een langdurige
geschiedenis van financieringste
korten. Noch een burgerzinlening,
noch het uitschrijven van obligaties
heeft het gewenste effect. Jaren
lang lukt het niet de benodigde
gelden bijeen te brengen. De uit
voering van het plan wordt overge
dragen aan de Stichting Sociaal
Toerisme (de latere RST), maar als
Gedeputeerde Staten het de
gemeente niet toestaat jaarlijks bij
te dragen in de exploitatie komt
het plan weer op achterstand. Uit
eindelijk, najaren touwtrekken, lukt
het - met moeite - het geld bijeen
te brengen. De ƒ150.000 van de
Recreatiestichting stond vast, de
gemeente krijgt toestemming om
ƒ153.000 bij te dragen, de bevol
king brengt ƒ25.000 bij elkaar en
uiteindelijk doneerde het Rijk
ƒ400.000. (*8)
Beatclub Sarasani was een van de
eerste die actie voerde ten bate van het
nieuwe zwembad.
Eenmaal de schaar in het laken
verliep de uitvoering van het plan
voorspoedig en nauwelijks een half
jaar na het verkrijgen van de Rijks
bijdrage kon burgemeester Spren-
ger op 24 juli 1970 het zwembad
aan de Slingerweg openen. In
oktober van dat jaar maakte de
RST bekend dat het bad de naam
Molenkoog zou krijgen, naar een
stuk land in de onmiddellijke nabij
heid. In de veertig jaar die volgden,
was de financiering van het zwem
bad vaker een heikel punt. Maar
jaarlijks maken meer dan 25.000
bezoekers gebruik van het bad,
dat allang niet meer alleen voor
Texelaars bedoeld is. De gemeente
draagt jaarlijks €256.000 bij, waar
van bijna de helft aan personeels
kosten.
1Onderzoek onder leerlingen In het lager
onderwijs leerde in 1959 dat van de 137
leerlingen er 114 niet konden zwemmen.
2. De Jachtmars: tussen de Hallerweg en
de Marsweg, sectie D247 (1832), thans
D2857, toentertijd eigendom van H.R.
Daalder uit De Koog (bron: Veldnamen van
Texel)
3. Als andere instructeurs worden genoemd
de heren Schaap en De Boer.
4. De kosten werden geraamd op 2500
(€21.128,86 in 2008; cijfers omgerekend
door het Instituut voor Sociale Geschiede
nis). Als de aanleg ondergebracht zou
worden in de Werkverschaffing, zou het
rijk de arbeidslonen vergoeden. TESO
zegde ƒ1000 toe.
5. Getal uit 1963, in 1966 werd gesproken
over 750 leerlingen.
6. Omgerekend naar de huidige tijd is
ƒ40.000 in 1961 gelijk aan €103.120,79 in
2008.
7. Voor de grond, eigendom van mevrouw
Maas-Hin uit Den Burg, werd ƒ15.260,-
betaald (€35.199,47).
8. ƒ400.000 in 1970 is €701.221,39 in
2008
Voorafgaande en parallel aan de
plannen voor Moienkoog doken
met enige regelmaat alternatieven
op. Zo kwam de heer Van der
Struys van Gemeentewerken in
1952 met een plan voor een bad
met zonneweide en bosschages,
dokter Van Dommelen wilde een
bad dat verwarmd zou worden
door het koelwater van de TEM, de
VW stelde voor de kleiput bij het
Lagewegje bij Den Hoorn tot
zwembad te bestemmen en een
niet bij name genoemde Oude
schilder dacht het plan te realise
ren 'in de grote kuil bij de RK-kerk'
(het huidige Boeienlandje). Toen de
financiering van een centraal en
overdekt zwembad onmogelijk
bleek, kwam in de raad nog het
voorstel naar voren om in alle dor
pen een (veel kleiner en goedko
per) instructiebad aan te leggen.
Zelden zal de aanleg van een
openbare nutsinstelling, zoals
zwembad Molenkoog, zo veel
gemoederen in beweging heb
ben gebracht en zoveel actie
hebben opgeroepen. Zelden
ook zal er zo'n lange en inge
wikkelde geschiedenis aan
vooraf zijn gegaan. Molenkoog
viert deze week het 40-jarig
bestaan, maar de voorgeschie
denis is zeker zo lang.
Waarom een zwembad, we hebben
toch water genoeg? Dat was de
steeds terugkerende vraag in de
geschiedenis van het zwembad.
Het antwoord was simpel: er is op
Texel water genoeg om te verdrin
ken, maar veel te weinig om te
leren zwemmen.
Het is tegenwoordig haast ondenk
baar, maar in 1960 wees onder
zoek uit dat twee van de drie
dienstplichtige soldaten niet kon
den zwemmen. Op Texel was de
situatie al niet anders: drie van de
vier Texelaars zouden jammerlijk
verdrinken als ze in het water vie
len en er geen hulp kwam. (*1) Wat
onderricht betreft, was zwemmen
overigens geen uitzondering. In
1963 schreef de Texelse Courant
dat de overgrote meerderheid van
de Texelse schooljeugd onvol
doende of helemaal geen onder
wijs kreeg in lichamelijk opvoeding.
'Nog te vaak beperkt de belang
stelling voor de sport zich tot het
invullen van het totoformulier.'
Maar hoewel nut en noodzaak van
een zwembad dus al lang werd
gevoeld, zou het tot 1970 duren
voor het gemeentelijk zwembad
Molenkoog kon worden geopend,
ledereen was het erover eens dat
het er zou moeten komen, maar
het duurde lang voordat er een
duidelijk plan was. En toen moest
de financiering nog rond komen. In
een voorgeschiedenis van meer
dan veertig jaar stuitte de bouw
van een zwembad op vele haken
en ogen.
Gedegen zwemonderwijs, voor de
veiligheid en ter verbetering van de
algehele conditie, was al lang
onderwerp van discussie. In 1892
opende bij de Jachtmars bij De Hal
(*2) een zwemschool, met niemand
minder dan Jac. P. Thijsse als een
van de drie instructeurs. (*3) Hier
ging het echter alleen om een
zwemschool, waar onderricht werd
gegeven en 'gelegenheid tot
baden', en niet om een 'zwemin
richting', met badhokjes, duikplan-
Den Burg kwam pas echt ter spra
ke tijdens de jaarvergadering van
de Culturele Raad in 1957, die
werd bezocht door de heer E.
Kupers jr., voorzitter van de 'Lan
delijke contactraad voor de
gemeentelijke bemoeiingen met de
lichamelijke opvoeding en sport'.
Tijdens deze vergadering werd
gesproken over de mogelijkheden
van een sportcomplex in Den Burg,
dat niet alleen een ijsbaan annex
speelweide en een viertal tennisba
nen omvatte, maar ook een tweetal
voetbalvelden, een verhard hand-
balveld, een sporthal met kantine
en... een overdekt zwembad. Wel
werden staande de vergadering de
nodige twijfels omtrent het reali
teitsgehalte van deze plannen
geuit, juist omdat de overheid een
investeringsbeperking had afge
kondigd voor gemeenten. Er moest
tenslotte bezuinigd worden. Maar
in 1961 plaatste de gemeenteraad
ƒ40.000 voor de aanleg van een
instructiebad op de begroting voor
het nieuwe jaar. (*6)
Het overdekte zwembad van het Duitse eiland Norderney werd door veel Texelaars
met afgunst bezien. Waarom kon het daar wel en op het (veel grotere) Texel
niet?
Toch raakte het plan niet naar de
achtergrond. De ijsbaan werd al in
1957 geopend en met de bouw
van het Cultureel Centrum (de late
re Burgemeester de Koninghal),
dat ook als sporthal dienst kon
doen, werd in 1963 een begin
gemaakt. In 1964 besloot de
gemeenteraad tot aankoop van
een ruime hectare grond aan de
Haffelderweg met het oogmerk dat
te zijner tijd te gebruiken voor de
aanleg van een zwembad. (*7) Tij
dens het jaarlijkse uitstapje bezocht
de gemeenteraad in 1957 het
ken en wat dies meer zij. De kosten
voor de school en het zwemonder-
richt werden gedragen door de
burgerij. Hoe het de zwemschool in
De Mars is vergaan, is niet duide
lijk. Waarschijnlijk is het dat het
initiatief verwaterde toen Thijsse
van het eiland vertrok. De door
hem aangevraagde subsidie werd
in 1892 in ieder geval van de hand
gewezen.
Een tweede poging tot de bouw
van een zwembad werd onderno
men in 1926, toen er plannen ont
stonden voor de aanleg van een
Het zwembad kwam er niet, maar
wel werden op de dijk bij de Schans
badhokjes ingericht en werd er
gedurende het seizoen toezicht
gehouden door een badmeester.
Het aantal leden liep in 1936 op tot
meer dan 400 en er werden hon
derden 'losse' baders geteld (die
dus geen lid van de zwemvereni
ging waren). Het 'zwembad' was
gedurende de zomermaanden
geopend en sloot in 1936 pas op
21 september. Nadeel was dat het
alleen met hoog water gebruikt kon
worden. Het idee om binnendijks
een zwembad te bouwen en dat
Hoewel het terrein nog niet helemaal was afgebouwd, werd zwembad Molenkoog op 24 juli 1970 in gebruik genomen. Bij
wijze van openingshandeling werden vlaggen gehesen door burgemeester Sprenger en de heren Bakker en Van den Heerik
van de Recreatiestichting.
Zwempret achter de dijk. In de zomer een bron van vermaak voor de jeugd, voor
de ouders een bron van zorg. In 1959 konden 114 van de 137 ondervraagde
kinderen niet zwemmen.
zwem- en badinrichting 'beoosten
de haven van Oudeschild'. Het zou
echter tien jaar duren voor dit leid
de tot het plan voor de aanleg van
een zwembad bij de Schans. Dit
idee viel duidelijk in goede aarde
en bleef tientallen jaren hangen. Er
werd al onderricht gegeven in het
rustige water van de haven van
Oudeschild en bij Ceres, maar een
echte badinrichting bij de Schans
zou aan veel zorgen een einde kun
nen maken.
door het opkomend zeewater te
laten voeden, zou een aanzienlijke
investering vergen, wat in de crisis
tijd niet verantwoord werd geacht.
Wel werd nog geopperd om de
aanleg onder te brengen in de
werkverschaffing, in welk geval het
waarschijnlijk met de door TESO
aangeboden subsidie gerealiseerd
zou kunnen worden. (*4)
Al die tijd was nog geen sprake van
de aanleg van een zwembad bij
Den Burg. De dijk bij Oudeschild
leek ook een logischer keuze,
omdat daar in ieder geval voldoen
de water voorhanden was. En hoe
wel het groeiend toerisme bij De
Koog wel voor faciliteiten zorgde,
werden deze niet gezien als pas
send voor zwemonderwijs. Boven
dien werd de afstand naar De Koog
te groot gevonden voor de onge
veer 1100 leerlingen (*5) die van
het zwemonderwijs gebruik zou
den maken. Vermaakte de school
jeugd zich in de jaren voor de oor
log vooral bij Ceres, in de jaren '60
verplaatste de zwempret zich naar
de Hornt, het strandje bij Dijk
manshuizen. Daar waren geen kui
len of zandbanken, geen branding
en het was 'fijn dicht in de buurt'.
