veroorzaakte verwarring
Televisiereportage NCRV
Texelaars bezetten 'Bol'
om eis kracht bij te zetten
Texelse Reede kampt met ruimtegebruik
'Lastig elkaar passeren
met rollator en rolstoel'
Texelse vlag wappert
op Razende Bol
TEXELSE S COURANT
5
De Razende Bol hoort bij Texel. Om die wens kracht bij
te zetten, landden zo'n dertig Texelaars in de zomer van
1972 met drie bootjes op 'dit uitgestrekte onbewoonde
eiland' en hielden het drie uur lang bezet. Dankzij een
reportage van de NCRV-televisie kreeg de actie lande
lijke bekendheid.
Archiefstuk
Ludieke manifestatie op onbewoond eiland
Simbolische bezetting
om eigendomsrecht
te bepleiten
DINSDAG 10 AUGUSTUS 2010
'Texelse vlag wappert op Razende
Bol!', kopte de Texelse Courant
van dinsdag 25 juli 1972, met direct
daaronder: 'Simbolische bezetting
om eigendomsrecht te bepleiten'.
Het stuk was geschreven door
Harry de Graaf, die de stunt samen
met onder anderen VW-directeur
Jaap Dekker, Bob Rienks van het
paracentrum, middenstander Jan-
Aris van der Slikke en kunstenaar
Harry Tielemans op touw had
gezet. Met een serieuze aanleiding,
want enkele maanden daarvoor
had de gemeenteraad zich uitge
sproken voor het bij de gemeente
Texel onderbrengen van de Razen
de Bol, die op dat moment - even
als de Waddenzee - niemands
eigendom was.
Texel wilde 'de Bol' graag hebben,
maar ook Den Helder maakte er
ders bestuursgebied zou bestaan',
berichtte verslaggever De Graaf.
De manifestatie werd 'ludiek'
genoemd. 'Direkt na de landing
werd onder luid gejuich van de
watergeuzen-nieuwe-stijl de groen
zwarte vlag gehesen en werd een
door Harry Tielemans uit De Koog
gemaakt bord geplaatst: "De
Razende Bol - Gem. Texel". Over
de door de Texelaars gewenste
status van het eiland kon derhalve
geen enkel misverstand bestaan.'
Vervolgens werd een voetbalwed
strijd 'Den Helder-Texel' gespeeld.
'Geheel volgens het draaiboek was
Den Helder aanvankelijk aan de
winnende kant. Een voor het
incomplete Texelse elftal smadelij
ke uitslag werd echter voorkomen
door de dropping van drie para
voetballers die ervoor zorgden dat
land terug te keren.'
Met de Texelaars was ook een drie
man sterk team van de NCRV-tele-
visie meegereisd, dat een '7 minu
ten durende kleurenreportage'
maakte, als onderdeel van het
actualiteitenprogramma Hier en
Nu. Opvallend was het accent dat
de reportage meekreeg, waarbij
het veel minder ging om het eigen
dom van de Razende Bol dan om
de voordelen die een aparte status
Texel zouden bieden. 'Texel was te
klein om onafhankelijk te zijn, maar
we hadden uitgezocht dat het
oppervlak met de Razende Bol
erbij net groot genoeg zou zijn om
onze eis volkenrechtelijk kracht bij
te zetten', herinnert De Graaf zich
anno 2010. 'Dat was voor ons
natuurlijk een aardige bijzaak, maar
die televisiemensen hadden dat
niet helemaal begrepen en dachten
dat we erop uit waren Texel zelf
standig te verklaren.'
De televisiekijkers kregen 'een vijf
tal bekende Texelaars' te zien, die
aanspraak op. Een gemeentelijke
herindeling, die 'binnenkort' werd
verwacht en zou plaatsvinden
onder verantwoordelijkheid van de
landelijke overheid, moest een ein
de maken aan de twist. 'Van belang
is dat de Razende Bol in de rich
ting van Texel "wandelt"; het is niet
uitgesloten - aldus het gemeente
bestuur - dat beide eilanden op
den duur een eenheid zullen vor
men. Het zou zeer ongewenst zijn
als die uitbreiding in feite uit Hel
de kansen snel keerden.' Volgens
de verslaggever kende de wed
strijd 'een opvallend kort en weinig
gedisciplineerd verloop'. 'De
zomerhitte noodde niet bepaald tot
lichamelijke inspanning, des te
meer echter tot het aanspreken
van de royale hoeveelheden geest
rijk vocht die door het invasieleger
waren meegevoerd. Opvallend
goed gestemd gingen de bezetters
tegen twee uur 's middags weer in
hun boten om naar het moederei-
deel uitmaakten van het comité
Texel Vrij. 'Uitvoerig werd over de
vele voordelen van onafhankelijk
heid gediscussieerd. Niet meer
gebonden aan de wetten van de
centrale regering in Den Haag zou
den de Texelaars een casino kun
nen bouwen, een commerciële
radiozender kunnen oprichten,
eigen postzegels kunnen uitgeven
en zelfs tolgeld kunnen heffen van
de schepen die door het Molengat
varen. Het belastinggeld dat nu
naar Den Haag gaat, zou op Texel
kunnen blijven om er op groot
scheepse wijze een exclusief toe
risme ("meer verdienen met minder
toeristen") mee te ontwikkelen.'
De reportage veroorzaakte 'hier en
daar' verwarring, nog versterkt
door berichten die naderhand in de
pers verschenen en waarin 'heel
nuchter' werd gemeld dat een vijf
man tellend actiecomité 'de Texel
se bevolking wil opwarmen voor
onafhankelijkheid'. Om duidelijk
heid te scheppen, zette De Graaf in
de slotalinea van zijn artikel de fei
ten op een rij. 'De waarheid is dat
een aantal mensen op Texel zich
afvaagt of een bepaalde uitzonde
ringspositie voor Texel en eventu
eel de andere Waddeneilanden niet
de oplossing van veel problemen
zou kunnen inhouden. De gedach
ten gaan daarbij uit naar de
situatie waarin de Kanaaleilanden
zich bevinden.' De organisatoren
van de tocht naar de Razende Bol
waren 'geen lid van een aktieco-
mité', benadrukte De Graaf. 'Omdat
er niemand anders was, werkten zij
mee aan het interview. Als zij
zich hadden gerealiseerd dat in de
reportage de nadruk op de "onaf
hankelijkheid" zou worden gelegd,
hadden zij waarschijnlijk de boot
wel afgehouden. Dat geldt in ieder
geval voor VW-direkteur J.W. Dek
ker, die wel blij is met de extra
publiciteit die Texel nu gratis heeft
gekregen, maar liever niet als ver
zetsstrijder door het leven gaat.'
De strijd om het eigendom van de
Razende Bol zou nog jaren duren.
Onder het motto 'Wie in het zand
bijt, is de Bol kwijt' speelden scha
kers van Texel en uit Den Helder in
de zomer van 1978 op de Razende
Bol om het bezit van de zandplaat.
Dat was althans de bedoeling,
want slecht weer gooide roet in het
eten. Uiteindelijk werd de match
tóch gespeeld: in de Razende Bol,
de woning van schoolhoofd Jacob
van Wolferen in Den Hoorn. De
uitslag gaf aanleiding tot nieuwe -
zij het luchtige - strijd. Burgemees
ter Jo Engelvaart versloeg zijn Hel-
derse collega, reden voor Texel om
de Bol te claimen. Omdat Den Hel
der als team beter was (uitslag 5-
11), vonden de inwoners van de
marinestad echter dat zij het mees
te recht op de zandplaat hadden.
Uiteindelijk besliste de regering in
het voordeel van Texel. Maar of de
schakers dan wel de bezetters van
de Razende Bol daarbij een grote
rol hebben gespeeld, mag worden
betwijfeld.
Joop Rommets
De enige badkamer van de Texelse Reede. Als iemand in bad zit, is het toilet buiten
gebruik. De ruimte heeft geen ventilatie.
niet op zichzelf te staan. Op de
begane grond zijn nog drie andere
toiletten, waarvan twee in kleine
ruimten ('niet iedere bewoner kan
daar gebruik van maken') en één in
de enige badkamer die het gebouw
telt. Daar is het volgens De Veij elke
ochtend puzzelen wie als eerste
mag. 'We bekijken daarbij wie het
eerste de deur uitgaat.' Gaat er een
bewoner met fysieke beperkingen in
bad, dan is de badkamer, waar ven
tilatie ontbreekt, voor langere tijd
bezet. Krap zijn eveneens het kan
toortje op de begane grond voor de
medewerkers van Noorderhaven en
De Waerden ('dat is niet handig voor
de privacy tijdens telefoongesprek
ken') en de keukens in de gezamen
lijke woonkamers. 'Hier moet je voor
vijftien mensen koken', vertelt De
Veij. De gezinskeuken, waar naar
schatting twee, drie mensen kunnen
staan zonder elkaar volledig in de
weg te lopen, beschikt over zes pit
ten, maar die zijn niet allemaal tege
lijk te gebruiken als er grote pannen
nodig zijn.'Zie hier maar eens voor
vijftien mensen hamburgers te bak
ken.' Bewoners mogen meehelpen
met koken, maar de ruimte laat dat
trekken, plek voor een klein keuken
tje (pantry) en eigen sanitair. Ook van
gescheiden slaap- en woonvertrek
ken is voor de 22 bewoners geen
sprake. De Veij toont meerdere
kamers waar het bed de hoofdmoot
vormt en een beetje ruimte overblijft
voor eigen spullen als een kast, een
tafel of een televisie. Bij één van de
bewoners, die noodgedwongen naar
een voormalige logeerkamer op de
begane grond verhuisde, is een
wastafel uit de kamer verwijderd,
zodat er nog een beetje ruimte voor
een rollator overbleef. Bij een fysiek
gehandicapte bewoner, die met een
tillift in en uit bed moet worden
geholpen, is het dagelijks behelpen.
De Veij wijst erop dat het verrijdbare
bed van die bewoner aan geen van
beide kanten door de deur kan. 'Dat
is dus ook gevaarlijk als er brand zou
uitbreken.' Het huis beschikt op de
bovenverdieping wel over een ruim
kantoor, maar dat wordt nauwelijks
gebruikt omdat de medewerkers
daar overdag niet kunnen horen of
het beneden met de bewoners alle
maal goed gaat. Die ruimte is vol
gens De Veij wel geschikt om kle
dingkasten te huisvesten, zodat
niet altijd even makkelijk toe.
Het keukenraam moet tijdens het
koken standaard open staan ('s
zomers en 's winters) om te voorko
men dat de rookmelder afgaat. 'Dat
gebeurt anders al bij het voorverwar
men van de oven of wanneer je de
vaatwasser opent en de stoom eruit
komt. En je hebt soms bewoners die
zeer behulpzaam zijn en alvast de
vaatwasser voor je opentrekken.'
Een van de woonkamers doet op
maandag en vrijdag dienst als plek
voor dagbesteding voor een aantal
bewoners. 'Dat hoort eigenlijk in een
andere ruimte te gebeuren, maar die
hebben we niet beschikbaar.' Elke
dag naar het Maartenhuis is er niet
bij. 'We hebben een paar bewoners,
ook op leeftijd, die het eng vinden
om in en uit een taxi te stappen. Dan
kun je je afvragen wat het nog toe
voegt om iemand met een taxi te
vervoeren.'
Volgens de huidige normen heeft
een bewoner recht op een verblijf
met gescheiden woon- en slaapver-
elders meer ruimte is. Er is een trap-
lift naar boven, maar diverse bewo
ners durfen niet meer plaats te
nemen op het stoeltje.
Wim Leuven, één van de 22 bewo
ners, gebaart in het voorbijgaan dat
er wat hem betreft ook snel wat
moet gebeuren. 'Er wordt teveel
gepraat bij de gemeente, maar er
gebeurt niks.' Vorig jaar waren er
plannen om voor een aantal bewo
ners units bij de Texelse Reede te
plaatsen, de gemeente toonde zich
daar toen positief over, maar het
plan ging uiteindelijk toch niet door.
Wat sanitair betreft, moeten de
medewerkers het zonder eigen wc
stellen. 'Daar zouden we normaal
niet over zeuren, maar dat doen we
nu wel', aldus De Veij. 'Niet elke
bewoner kan door de hogere leeftijd
meer even spie en span het toilet
achterlaten, waardoor je het regel
matig moet schoonmaken voor je er
zelf gebruik van kunt maken. Dat is
niet zo fris als je bezig bent met eten
koken.' Wie slaapdienst heeft, is
Het andere invalidentoilet van de Texelse
prima, maar daarna wordt het behelpen
aangewezen op een paar douches
die op de bovenverdieping voor de
bewoners aanwezig zijn.
Een van de bewoners, die moeilijk
ter been is, blijkt op zijn kamer een
rolstoel met ingebouwde po te heb
ben staan. Die is bij hem neergezet
voor het geval hij niet van de beschik-
Reede. Iemand naar binnen rijden, gaat
i de krappe ruimte.
bare invalidentoiletten gebruik kan
maken. De Veij: 'Hij moet op zijn
kamer soms op die po zijn behoefte
doen. We maken het wel meteen
schoon, maar het is niet prettig en
die man vindt het zelf ook erg naar.'
Jeroen van Hattum
Het gebouw van de Texelse Reede aan de Haffelderweg in Den Burg. Het gebouw
werd in 1996 in gebruik genomen, maar was toen al te klein. Het pand bevat ook
enkele aanleunwoningen waar mensen grotendeels zelfstandig wonen.
Zonder aarzelen neemt één van
de medewerkers van de Texelse
Reede een bewoner, zittend in een
rolstoel, mee naar het invaliden
toilet. Naar binnen rijden gaat pri
ma, maar daarna beginnen de
problemen. De man draaien en op
de wc krijgen, is erg lastig in de
beperkte ruimte waarin ook nog
een invalidendouche (met bijbe
horende rolstoel) zit.
Het is één van de vele obstakels en
ergernissen waar bewoners van
zorgcomplex de Texelse Reede in
Den Burg en medewerkers van De
Waerden en Noorderhaven (eigena
ren van het huis) dagelijks tegenaan
lopen. In de wetenschap dat de
beoogde nieuwbouw in Den Burg
West vooralsnog niet dichterbij lijkt
te komen, trekken ze onder leiding
van vrijwilliger Hans Lasthuizen uit
De Koog, vader van één van de
bewoners, aan de bel in de hoop
veranderingen voor elkaar te krij
gen.
Het gebouw, waar 22 Texelaars met
een verstandelijke handicap onder
begeleiding wonen, is al jaren te
klein en verouderd en het wordt er
niet beter op. Een deel van de bewo
ners raakt op leeftijd, waardoor ze
aangewezen zijn op rollators en rol
stoelen. 'Het is lastig elkaar daarmee
te passeren in de smalle gangen',
vertelt medewerkster Kim de Veij
van Noorderhaven terwijl ze een
rondleiding geeft.
De krapte in het invalidentoilet blijkt
De kamer van één van de 22 bewoners. De ruimte meet circa tien vierkante
meter.
Een van de keukens waar dagelijks voor vijftien mensen de maaltijd moet worden
bereid.
Een beeld van de plechtigheid op de Ra
zende Bol.
Bij deze ongetwijfeld historische
plechtigheid bleef het echter niet. De
bezetters, die hun opdracht onder de
