Bouwers geven visie op verleden en toekomst
Ik heb zelfs
aardappelen verbouwd
om het hoofd boven
water te houden
TEXELSE 12 COURANT
DONDERDAG 12 APRIL 2012
Het heden en verleden en de toekomst van de
bouw op Texel. Wat zouden mannen die hun hele
leven in deze sector hebben gewerkt en nu rond
de pensioengerechtigde leeftijd zijn aanbeland
daarover te vertellen hebben? Waarom zijn ze zelf
ooit in de bouw gegaan? Hebben ze het altijd
naar hun zin gehad en zouden ze, als ze het
opnieuw mochten doen, weer dezelfde keuze
maken? En hebben ze er ondanks de financiële
crisis vertrouwen in dat hun beroep over een
kwarteeuw nog steeds bestaat? We vroegen het
ze.
Het is een woensdagmiddag, eind
maart. Dertien bouwers die op
het punt staan afscheid van hun
beroep te nemen of dat een tijdje
geleden hebben gedaan, zitten
bij elkaar in de grote kantine van
Duin Bouwbedrijf aan de Spin-
baan in Den Burg. Buiten schijnt
de zon, voor het eerst dit jaar
lopen Texelaar en toerist zonder
jas over straat. Eigenlijk is het
veel te mooi weer om binnen te
zitten, maar niemand van deze
groep lijkt zich daar om te bekom
meren. De gezichten staan vrolijk,
de gesprekken klinken levendig
en er wordt gelachen. Zoals kon
worden verwacht, kennen de
meesten elkaar, al is het niet in
alle gevallen even goed. Niet
iedereen heeft dezelfde achter
grond. We hebben zowel onder
nemers als hun personeel uitge
nodigd. Timmerlieden zitten naast
metselaars, er zijn twee aanne
mers, een tegelzetter en ook drie
voormalige ambtenaren van de
gemeente, betrokken bij de plan
ning, vergunningverlening of con
trole op de bouwwerkzaamheden.
Samen vertegenwoordigen ze de
circa 450 Texelaars die in de
bouw werken of er nauw bij
betrokken zijn. We hadden ook
een architect gevraagd zijn visie
te geven, maar hij zag uiteindelijk
van het gesprek af.
We beginnen met een voorstel
rondje. Daartoe uitgenodigd door
gespreksleider Gerard Timmer
man vertellen de mannen wie ze
zijn en wat ze in hun werkzame
leven hebben gedaan. Kees Witte
was metselaar bij Duin en TEBO.
Vijftien jaar geleden ging hij met
de VUT. Jan Commijs werkte bij
de gemeente en hield zich vooral
bezig met volkshuisvesting, ver
gunning en handhaving. Willlem
van Duijn was 27 jaar lang actief
in de bouw en ging toen naar de
gemeente. 'Waar je minder actief
was', bevestigt iemand grinni
kend het aloude (voorjoordeel
over de productiviteit van ambte
naren. Van Duijn stoïcijns: 'Ik hield
me bezig met uiteenlopende
zaken, waaronder bouw- en
woningtoezicht en monumenten
zorg.'
Maarten Smit werkte bij bouw- en
grondzaken van de gemeente,
was er projectleider en is sinds
vijf jaar met pensioen. ElkoVer-
meulen werkte 45 jaar in de bouw,
voornamelijk als zelfstandig aan
nemer. Hoewel maar een paar
jaar jonger leerde Nico van Heer
waarden het vak bij Vermeulen.
Hij werkte eveneens 45 jaar in de
bouw en is nog steeds betrokken
bij het familiebedrijf dat inmiddels
door zijn zoon wordt geleid. Co
Koomen heeft 46 jaar gewerkt,
maar niet steeds in de bouw.
Achttien jaar lang was hij con
ciërge op de scholengemeen
schap. Zijn hobby is 'hout', vertelt
hij erbij. En grijnzend: 'ledereen
kan metselen, zei mijn vader
altijd. Stop een varken een troffel
in zijn reet en hij redt het ook.'
Piet Kooger werkte vanaf zijn
zestiende in de bouw. De laatste
twintig jaar had hij een eigen
tegelzetbedrijf. Dat is nu in han
den van zijn zoon en schoon
dochter. Cees Buijsman was tim
merman bij Jaap Geus, Drijver
Bouw, Marten Visser, opnieuw
Drijver en de laatste dertien jaar
bij Maarco Bouw. Kees Keijzer
was vanaf zijn veertiende metse
laar. Door ziekte is hij al enige tijd
met de VUT. Nanning Maat werk
te vanaf zijn zestiende in de bouw,
voornamelijk bij Duin, en is nog
maar net gestopt. Kees van de
Werve was vanaf zijn zestiende
bij Duin werkzaam. Dirk Witte, ten
slotte, heeft een carrière van 43
jaar in de bouw achter de rug,
zowel op Texel als in Den Helder.
Hij begon 'gewoon' op de bouw
plaats, maar werkte later vooral in
de werkplaats. De laatste elf jaar
was hij werkzaam bij Duin. Witte
is sinds een paar maanden met
pensioen.
Hoe zijn jullie in de bouw terecht
gekomen?
Cees Buijsman: 'Bij ons thuis was
altijd alles stuk en niemand kon
het maken. Laat mij dat dan maar
doen, dacht ik. Laat mij maar tim
merman worden. Ik heb geleerd
aan de LTS in Den Helder. Die
was toen nog niet op Texel. Later
heb ik ook nog tekenen op de
avondschool gedaan.'
Nico van Heerwaarden: 'Ik ben
van de eerste lichting die op Texel
naar de LTS ging, na een voor
lichtingsbijeenkomst met meester
Laan van de Landbouwschool.
We kregen vooral les van meester
Bouwman. Theorie in de Thijsse-
school en de Landbouwschool en
praktijk in de LTS. Dat duurde
drie jaar. Daarna ben ik het leer
lingstelsel beland. Daarin combi
neerde je school en werk. In Elko
had ik een heel
jonge baas.'
Elko Vermeulen:
'Ik heb de ULO
gedaan. Mijn
vader had een
bouwbedrijf,
maar ik wist niet
goed wat ik wil
de. Eén ding
wist ik wél al
heel vroeg: ik
wilde geen melk
boer worden.
Dat deed ik op
mijn vrije zater
dag. Na de ULO
ben ik naar de
UTS gegaan, de
voorloper van
de MTS. Ik zat
nog op school toen mijn vader
overleed. Mijn moeder zette het
bedrijf voort, maar dat heeft niet
zo lang geduurd. Op een dag zei
ze dat ze later niet het verwijt
wilde krijgen dat ze het had ver
kocht, maar dat ik wel gek zou
zijn als ik erin stapte. Ik heb het
toch gedaan, twintig jaar oud. En
ik heb er nooit een dag spijt van
gehad.'
Maarten Smit: 'Ik zat iets later
dan Elko op de UTS. We schelen
een paar jaar. Ik kom uit de Wie-
ringermeer en werkte bij Kingma
in Slootdorp. Toen hij slecht in
zijn werk zat, kreeg ik een tip dat
ze bij de technische dienst in
Abbekerk iemand zochten. Ik sol
liciteerde er en werd aangeno
men. Ik hield me bezig met uit
breidingsplannen en woningbouw.
In 1971 ben ik op Texel bij de
gemeente terechtgekomen.'
Willem van Duijn: 'Ik heb eerst 27
jaar in de bouw gewerkt. Ik kom
uit Katwijk en daar had je als jon
gen twee keuzes: varen of de
bouw. Door een ongeluk moest ik
een oog missen, waardoor ik niet
naar zee kon. Ik heb eerst de UTS
en later een aannemersopleiding
gevolgd. In Hilversum, samen met
Texelaar Jan Koorn. Daarna heb
ik ook nog voor calculator geleerd.
Toen ik 23 was, kwam ik met de
BAM naar Texel om het NIOZ te
bouwen. Later werd ik bedrijfslei
der bij Visser. Toen ik een hernia
kreeg, moest ik noodgedwongen
stoppen. Gelukkig kon ik bij de
gemeente aan de slag. Daardoor
bleef ik toch aan de bouw ver
bonden. Je komt er niet van los.'
Jan Commijs: 'Ik kom oorspron
kelijk uit de scheepvaart. Toen
mijn vrouw een baan als schooljuf
bij de Woelige Hoek kreeg, ben ik
mee naar Texel verhuisd. Ik kon
bij de gemeente aan het werk en
heb me aan de bestuursacade-
mie laten omscholen. Later heb ik
me gespecialiseerd in volkshuis
vesting. Dat werd in 1982 een
aparte afdeling. Ik heb diverse
projecten gedaan, vaak samen
met Maarten. We hebben ons
veel beziggehouden met het bin
nenhalen van contingenten. Wilde
je als gemeente woningen bou
wen, dan moest je daar toestem
ming voor krijgen van de provin
cie. Later heb ik ook handhaving
en monumentenzorg gedaan.'
Wat was jullie het eerste
gebouw dat jullie hebben
gebouwd?
Kees Witte: 'Mijn eerste project
was de 99 in Den Burg. Duin
bouwde het en Hamke Veenbaas,
de vader van Klaas, was uitvoer
der. Het heeft wel een jaar of drie
geduurd, van 1967 tot 1970. Het
was serieproductie, tempowerk.
Toen er een landelijke staking
uitbrak, hebben wij daar niet aan
meegedaan. Dat vonden we niet
nodig.' Co Koomen: 'Er werd op
Texel weinig gestaakt. De band
tussen aannemer en personeel
was over het algemeen heel
goed.'
Dirk Witte: 'Mijn eerste werk was
een gemaaltje bij De Cocksdorp.
Het allereerste wat ik deed, was
een paar latten op de weg maken
waar de kabel tussendoor liep.
Dat was voor Drijver. De bouw
was niet echt een bewuste keuze.
Daarna heb ik bij de timmerfa
briek van Bakker gewerkt en later
twintig jaar in Den Helder. Ik
maakte veel kozijnen en deuren
en kwam praktisch niet op de
bouw zelf.'
Kees van de Werve: 'De eerste
klus was de semibungalow tegen
over Mennohoeve aan de Waal-
derweg. Ik ben begonnen bij Duin,
heb daarna een paar jaar bij Klaas
Veenbaas gewerkt en daarna
weer bij Duin. Ik heb vooral bui
ten gewerkt. Ik verwerkte wat
Dirk in de werkplaats maakte.'
Nanning Maat: 'Het eerste dat ik
bouwde, was het Groene Kruis-
gebouw. Dat is later gesloopt en
daarna weer opgebouwd. Ik
werkte toen bij Ben Gieze.'
Piet Kooger: 'Ik ben als timmer
man begonnen bij een oom van
me, Kees Daalder. Hij was niet
echt vriendelijk, om het voorzich
tig uit te drukken. Het gebeurde
wel dat ik als jonge jongen niet
precies wist hoe je iets moest
aanpakken. Dan vroeg ik het een
oudere collega. Maar dan riep
mijn oom: ouwehoeren doe je
maar in je eigen tijd. Later heb ik
het vak van tegelzetter geleerd bij
Fokko Mulder. Om voor mezelf te
beginnen, moest ik mijn vakdi
ploma halen. Negentig man deden
examen, er slaagden er negen, 't
Stappeland was mijn eerste grote
klus. Honderdvierenveertig vakan
tiewoningen betegelen, dat is een
hoop werk. Toen ik nog in loon
dienst was, heb ik ook het zwem
bad van De Krim betegeld.'
Elko Vermeulen: 'Het project op 't
Stappeland was aanvankelijk een
plan van Jarino, dat werd overge
nomen door Livingstone. Het was
systeembouw en ik was de dealer
op Texel. Wij zaten eigenlijk voor
al in de restauratie, maar voor dat
project heb ik me toch maar op
de nieuwbouw gestort. Houtske-
letbouw. Dat is hier niet zo
bekend, maar in de Engelse lan
den wordt tachtig procent op die
manier gebouwd. Over de kwali
teit is wel eens discussie. Maar
het is net als met traditionele
bouw: je kunt goed en slecht
bouwen, 't Stappeland staat er
nog.'
Co Koomen: 'Ik ben in de werk
plaats begonnen, maar in tegen
stelling tot Dirk was ik liever op
de bouw. Lekker buiten en met
z'n allen iets maken, dat vond en
vind ik het mooiste. Later heb ik
achttien jaar in het onderwijs
gewerkt. Dat was heel anders.
Daar heeft iedereen z'n eigen
plek.'
Kees Keijzer: 'Iets maken, dat is
het mooiste. Ik heb huis van Giel
Kuip aan de Westerweg helemaal
van de grond af aan gebouwd.
Vroeger deed je alles. Tegen
woordig zijn mensen in de bouw
veel gespecialiseerder en doe je
veel te veel hetzelfde werk.'
Piet Kooger:
'Vroeger zat je
de ene dag in de
nok van een
stolp en een dag
later was je in de
werkplaats aan
het werk. Een
brede opleiding
is goed. Ik zou
niet alleen maar
willen tegelen.
Een medewerker
zei een keer
tegen me: jij kunt
een huis bou
wen, ik niet.
Maar ook het
vak van tegelzet
ter is veranderd.
Vroeger zette je
echt tegels, tegenwoordig plak je
ze. Daardoor is het werk van de
stucadoor veel belangrijker
geworden. De firma Oudendag
levert mooi werk. Daardoor kun je
er als tegelzetter ook iets moois
van maken. Maar heb je een stu
cadoor die er een zootje van
maakt, probeer het dan als tegel
zetter maar eens op te lossen...'
Zijn er panden die jullie hebben
helpen bouwen, slopen en
opnieuw bouwen?
Cees Buijsman: 'Dat is een paar
keer gebeurd. Met De Gollards,
Sint Jan.' Hardop meedenkend
roepen anderen: 'Het gemeente
huis, de Potvis. Het verpleeghuis.
Dat is niet gesloopt, maar wel
flink verbouwd.' Een discussie
over de bouwkundige staat hoeft
er wat de bouwers betreft niet te
worden gevoerd. Buijsman: 'Het
is eeuwig zonde.' Kees Keijzer:
'Veel van die gebouwen zijn zo
gemaakt dat je de tussenmuren
eruit kunt halen. Dan kun je er
nog van alles van maken.' Piet
Kooger: 'Moet je nu eens kijken
wat er met het Gemini gebeurt.
Daar gaan ze inkrimpen, maar er
moet wel een heel nieuw gebouw
komen. Waarom? Dat lijkt me
zonde van het geld.' Elko Ver
meulen: 'Het is wel goed voor de
bouwers.' Co Koomen: 'En voor
de slopers.'
Hebben jullie wel eens zonder
werk gezeten?
Piet Kooger: 'Dat is regelmatig
gebeurd. Als je op een vakantie
park aan het werk was en de
toeristen kwamen, dan moest je
stoppen. Maar het werk kwam
wel weer. Dat zal nu met de crisis
ook zo zijn. Is het niet nu, dan wel
volgend jaar of over twee jaar.'
Elk Vermeulen: 'Het is wel eens
nijpend geweest. Dan deden we
mee aan een aanbesteding en zei
ik tegen het personeel: als we
deze klus niet krijgen, dan moet
ik jullie ontslaan. Vroeger had je
een opzegtermijn van dertien
weken. Het gebeurde ook wel dat
je voor nog maar een week werk
had. Dat is niet leuk. Maar ik lig er
niet wakker van. Ik heb wel eens
met twee man aan een kinderledi
kant staan timmeren. Verder was
er helemaal niets te doen. Veer
tien dagen later hadden we voor
een jaar werk. Ik heb toen beslo
ten: ik maak me nooit meer
druk.'
Nico van Heerwaarden: 'Ik heb
wel slapeloze nachten gehad. In
de jaren tachtig ging het zo slecht
dat ik zelfs aardappelen heb ver
bouwd om het hoofd boven water
te houden. Ik ging langs de deu
ren om ze te verkopen. Deed ik er
een krop sla bij. Ik was net begon
nen en had een jong gezin. Dat
was een bijzondere tijd. Ik heb
toen wel geleerd inventief te zijn.
We deden alles zelf, ook schilde
ren. Eigenlijk trekken die kleine
klusjes me nog steeds het
meest.'
Is er sprake van rivaliteit tussen
de bouwers?
Co Koomen: 'Niet tussen het per
soneel.' Elko Vermeulen: 'Echte
rivaliteit niet. Maar het is wel zo:
je gunt een ander iets als je zelf
genoeg werk hebt.' Co Koomen:
'Dat is zo. Aan de andere kant
leende je ook wel eens iets van
elkaar als je het zelf niet bij je
had.'
Jan Commijs, wat deed jij voor
werk bij de gemeente?
Jan Commijs: 'Ik ben er in 1969
begonnen. In het oude gemeen
tehuis in de Parkstraat. Eén van
mijn taken was het binnenhalen
van geld voor bouwprojecten.
Tussen 1980 en 1985 is er veel
gesaneerd. Oude panden werden
gesloopt, nieuwe werden
gebouwd. Voor sociale woning
bouw. Het grootste project was
rond de katholieke kerk in Den
Burg.' In koor klinkt het: 'De
Maasvlakte.' Commijs: 'Dat
noemden ze toen een invulpro-
ject. Daar waren bergen geld voor
beschikbaar.'
Maarten Smit: 'Subsidie voor
sloop en nieuwbouw. Ik heb het
altijd goed beleid van de overheid
gevonden. Het geld kwam bij de
goede mensen terecht. De star
ters, die hard woonruimte nodig
hadden. Er is ook wel kritiek op
hem geweest, maar Jan Schaefer
(van 1973 tot 1977 staatssecreta
ris Volkshuisvesting in het kabinet
Den Uyl, red.) heeft wat dat betreft
veel op gang gebracht. Ik mis dat
nu bij de overheid.'
Elko Vermeulen: 'Op die manier
werden ook de projectontwikke
laars aan de kant gezet. Het is
niet om stroop te smeren, maar
de gemeente Texel heeft altijd
Poserend in de werkplaats van Duin Bouwbedrijf, van links naar rechts: Willem van Duijn, Maarten Smit, Co Koomen, Jan Commijs, Kees
Heerwaarden, Dirk Witte, Nanning Maat, Piet Kooger, Kees Keijzer, Kees Witte, Cees Buijsman en Elko Vermeulen.
