HISTORIE
Stadhouder Willem V bij bezoek:
'Texels rust is mijn lust'
College blijft tegen verhuizing Kinderen strunen op het wad
kermis De Koog naar Den Burg
Boek over plafondkleed Kaap Skil
Dit is het tweede verhaal
in een serie over volksfeesten,
De armen voeren er wel bij. Dat wordt
duidelijk vermeld in het verslag van het
bezoek dat Prins Willem V 'Batavus', op
maandag 3 augustus 1789 aan het eiland
bracht. En erepoorten, die waren er ook.
De Oranjes hebben al eeuwen een bij
zondere band met Texel. Bekend zijn de
bezoeken van de koninginnen Juliana
en Beatrix, legendarisch die van prins
Hendrik, echtgenoot van Wilhelmina. De
toekomstige koning Willem-Alexander is
meermalen op het eiland geweest en Wil
lem Frederik Hendrik, 'de Zeevaarder', de
broer van koning Willem III, gaf als grote
investeerder zelfs zijn naam aan de PH-
polder. Bekend is dat de koning in 1842
een bezoek aan het eilan bracht, maar
veel minder bekend is het bezoek van zijn
overgrootvader, stadhouder Willem V, de
vader van koning Willem I. In krantenver
slagen uit die tijd is te lezen dat het een
feestelijk dag was, waar de eilandbevol
king lang naar had uitgezien. De krant
publiceerde het bovendien graag, want
het wereldnieuws was in augustus 1789
niet zo prettig, in Frankrijk was immers de
revolutie in volle gang die Europa op zijn
grondvesten deed schudden.
Wat degene die het verslag leest niet kan
ontgaan, is dat het bezoek lang heeft
geduurd. Om zeven uur 's morgens ar
riveerde de 'erfprins-stadhouder' vanuit
Den Helder, waar hij de vorige dagen de
haven en de strand hoofden had bezocht
en een kerkdienst had bijgewoond. De
overtocht naar het eiland, waar hij met
saluutschoten door de kanonnen van de
Schans werd verwelkomd, duurde twee
uur. De prins was niet alleen gekomen,
maar bevond zich in het gezelschap van
schout-bij-nacht Jan Hendrik van Kinsber-
gen, die enkele jaren daarvoor grote suc
cessen had geboekt in de Slag bij de Dog-
gersbank, wat hem niet alleen de status
van volksheld had opgeleverd, maar ook
de speciale Doggersbankmedaille, de eer
ste Nederlandse onderscheiding die aan
een lint werd gedragen. Hoewel het in
het verslag niet zo wordt genoemd, moet
de komst van Van Kinsbergen zekerzoveel
indruk gemaakt hebben op de zeevaar
dersgemeenschappen van Den Helder en
Texel als de komst van prins Willem. In
het gezelschap bevond zich ook Hendrik
van Stralen, minister van Binnenlandse
Zaken en één van grootste prinsgezinden
van de toenmalige regering. Dat een zo
hooggeplaatst gezelschap de moeite nam
de barre tocht naar Den Helder te maken
en het Marsdiep over te steken, illustreert
het belang dat aan het eind van de acht
tiende eeuw werd toegekend aan de rede
van Texel. En Texel, prinsgezind als altijd,
verwelkomde hen uitbundig.
De dag begon met een wandeling over de
dijk. Het was augustus, dus het moet daar
in de ochtend aangenaam toeven zijn ge
weest. In het licht van de opkomende zon
bood de dijk ongetwijfeld uitzicht op een
drukke rede, waar een groot deel van de
Nederlandse oorlogsvloot lag Aan de
andere kant van de dijk was bij meerdere
huizen en op de kerktoren de vlag uitge
stoken. Na zijn ochtendwandeling stapte
de prins (het is niet duidelijk wie zich op
dat moment nog in zijn gezelschap be
vonden) in het rijtuig van 'de heer Ber
ger'en reed via de Schans naar Den Burg.
Dat kon ook niet anders, want de huidi
ge Schansweg was tot de aanleg van de
Schilderweg in 1916 de hoofdverbinding.
Zowel bij de haven als aan het begin van
het dorp Oudeschild was een erepoort
geplaatst. De prins maakte een korte stop
bij de Schans, in die tidj nog een stuk klei
ne dan na de Napoleontische uitbreiding,
om het verdedigingswerk te bezichtigen.
Ongetwijfeld werd hij daar uitbdundig
begroet door de Zwitserse huurlingen die
daar waren gelegerd.
Bij Den Burg hield het rijtuig halt bij de
erepoort aan het begin van het dorp, on
geveer waar de Warmoesstraat de We
verstraat kruist. Daar deed de prins de
omstanders veel genoegen door alle op
schriften op de poort te lezen. Vijf meisjes
uit het dorp, 'zindelijk gekleed', strooiden
palmtakken en rozenblaadjes. Via de We
verstraat en onder een tweede erepoort
op de Stenenplaats door, werd de wo
ning van president-schepen Ary Kikkert
bereikt, waar een rijkvoorziene maaltijd
gereed stond (het verslag spreekt hier
van een 'deftig Collation', gezien dag en
uur moet aan een uitgebreide koffietafel
worden gedacht). Na de maaltijd ontving
de prins de bestuurders van het eiland en
het dorp en bezichtigde hij de kerk, waar
hij een royale gift deed in de armenbus.
Voor zijn vertrek uit Den Burg sprak hij
de verzamelde menigte toe. 'Vrienden, ik
ben overtuigd dat alles uit een goed hart
geschiedt. Leeft voort in rust en vrede. En
die dit doet, is mijn beste vriend, want
Texels rust is mijn lust.' Deze woorden
werden beantwoord met luid gejuich,
hoeden die in de lucht werden geworpen
en het roepen van 'Oranje boven'.
In optocht ging het vervolgens, 'met een
menigte rijtuigen', naar Eierland, waar
alweer twee erepoorten waren opge
richt. Daar werd een maaltijd genuttigd,
waarna de stoet naar De Waal reed, waar
op het land van Simon Breker 'enige oud
heden' werden bezichtigd. Hoogstwaar
schijnlijk de artefacten die naar boven
waren gekomen bij het afgraven van de
Sommeltjesberg.
Na De Waal ging het naar Oosterend,
waar het gezelschap tussen vijf en zes uur
aankwam, zodat het er al een hele dag
had opzitten. De feestvreugde in het vis
sersdorp kende geen grenzen. Een grote
menigte stond de prins op te wachten en
een luid gejuich steeg op toen hij in zicht
kwam. Ook hier waren erepoorten opge
richt en vijf meisjes hadden de eer met
bloemblaadjes te mogen strooien. Zowel
de meisjes als de jongens die de manden
met bloemblaadjes vasthielden, waren
getooid met oranje sjerpen, een kleur die
enkele jaren eerder nog verboden was ge
weest. Op verzoek van dominee Ten kink
stapte de prins bij de kerk uit om in de
kerk een korte zegenwens te ontvangen.
Ook hier vergat de prins na afloop niet
een royale gift voorde armen te doen.
'De vreugde en het vergenoegen der ver
heugde dorpelingen deed de lucht gal
men', vertelt een ooggetuige. 'En op de
www.texelsecourant.nl
VRIJDAG 19 APRIL 2013
aangezichten der ouden zag men tranen
van hartelijke blijdschap. Het onophou
delijk geroep van "Vivat, Oranje boven"
vergezelde Nederlands erf-stadhouder de
hele weg tot aan de haven.'
's Avonds maakte de prins een wandeling
van de haven naar Oudeschild, waar bij
alle huizen feestverlichting brandde. Ver
volgens keerde hij terug naar huis, voor
de verjaardag van zijn vrouw en zoon, de
latere koning Willem I.
In het licht van de toenmalige politieke
situatie kan het bezoek van de prins, ver
gezeld door Van Kinsbergen en Van Stra
len, ook gezien worden als een charme
offensief. Sinds enkele jaren was het land
verdeeld in Prins- en Staatsgezinden, wat
al haast tot een burgeroorlog had geleid.
Dat de prins bij het behouden van de
macht geholpen was door Pruisische troe
pen, was voor president-schepen Kikkert
reden naast de Nederlandse ook de Pruisi
sche vlag te hijsen. Het dragen van oranje
was tussen 1785 en 1787 verboden en de
economische crisis ten gevolge van vier
Engelse Oorlogen had veel mensen aan
de rand van de armoede gebracht, zo
dat de gaven van de prins ook gaven van
dankbaarheid voor de steun van de be
volking waren. Texel, van oudsher prins
gezind, was strategisch belangrijk, reden
om een goede band met het eiland te on
derhouden. Willem de Zwijger wist al dat
via de Texelse rede een eventuele vlucht
route naar Engeland in stand moest wor
den gehouden. Ook stadhouder Willem V
zag zich amper zes jaar na zijn feestelijke
onthaal op Texel genoodzaakt naar Enge
land uit te wijken. In januari 1795 riepen
de patriotten, geholpen door Franse troe
pen, de Bataafse Republiek uit en ook op
het Oranjegezinde Texel werd de revolutie
- zij het op kousevoeten - binnengehaald,
vooral omdat het gelijkheidsbeginsel de
katholieke en doopsgezinde inwoners,
die tot die tijd gezien werden als tweede
rangs burgers, wel aanstond. Enkele jaren
later, in 1810, bracht de Lodewijk Napole
on als eerste echte koning een bezoek aan
het eiland. Maar dat is een ander verhaal.
Het feestelijke bezoek in 1789 was overi
gens niet de eerste keer dat Willem V het
eiland bezocht. Ook in september 1781
en augustus 1782 was hij er geweest,
toen om de vloot te inspecteren.
Het college houdt vast aan het standpunt
om de kermis van De Koog niet naar Den
Burg te verhuizen. Een extra kermis in
Den Burg zit er ook niet in.
Dat staat in een voorstel aan de gemeen
teraad. 'Oua gemeentelijk beleid hoort de
kermis in De Koog. Daar is de concentratie
van recreatie en toerisme. Den Burg is het
detail handelscentrum van Texel', aldus
het college in een verklaring.
Een extra kermis in Den Burg naast de ker
mis in De Koog is volgens het college ook
geen optie. 'Volgens bureau De Kermis-
gids is een positieve exploitatie daarvan
slechts haalbaar als die extra kermis ook
in het zomerseizoen zou plaatshebben.
Texel als kermiseiland past echter niet in
de kernwaarden.' Volgens burgemeester
en wethouders kost het ook extra geld,
omdat eerst een geschikte locatie moet
worden gerealiseerd.
Er is, wat het college betreft, in Den Burg
wel ruimte voor een kleine kermis naast
de reguliere kermis in De Koog. 'Particu
liere initiatieven van bijvoorbeeld vereni
gingen kunnen in beginsel positief wor
den ontvangen, mits aan de voorwaarden
voor een geschikte locatie, veiligheids
normen en een tijdige aanvraag worden
voldaan.'
Tussenformatie
Mocht politiek Den Haag overgaan tot
een tussenformatie, dan is Texel een ge
schikte locatie.
Dat advies gaf Rob van Damme, voorzitter
van D66 op Texel, aan partijleider Alexan
der Pechtold tijdens zijn bezoek aan het
eiland. Het was een advies met een knip
oog en een serieuze ondertoon.
Oud-gedienden van PvdA en WD hebben
meermalen gezinspeeld op een tussen
formatie om meer partijen dan WD en
PvdA in de coalitie te hebben. De kans dat
het gebeurt, is zeer klein, maar volgens
Van Damme zou Texel een goede plek zijn.
Dan kunnen de politici in alle rust en los
van de hectiek in politiek Den Haag met
elkaar praten tot ze eruit zijn.
Onder begeleiding van een boswachter
van Natuurmonumenten worden op 9
mei en 23 juli speciale excursies voor kin
deren over de Schorren gehouden. Vies
worden is gegarandeerd.
De excursies vinden plaats in het kader
van OERRR, het nieuwe kinderprogramma
van Natuurmonumenten. De kinderen
maken een tocht maken over de kwel
der en door de kreekjes naar het wad. De
gaan op zoek naar eetbare planten zodat
Het kleed van Texel dat bij Kaap Skil te
gen het plafond hangt, heeft een vervolg
gekregen.
Kunstenaar Erna van Sambeek uit Am
sterdam heeft een boek gemaakt over
de vervaardiging van het kleed. Dat werd
woensdagmiddag gepresenteerd in het
museum in Oudeschild.
In het boek is te lezen en te zien hoe in
2011 en 2012 het ruim negen meter lan
ge en vier meter brede kleed door tiental
len Texelaars in elkaar werd gezet. Dat
gebeurde aan de Rozendijk onder leiding
van Van Sambeek.
In het boek portretteert ze de Texelaars
die hebben meegewerkt en brengt ze met
foto's in beeld wat er allemaal moest ge
beuren. Er is eveneens aandacht voor alle
materialen die zijn verwerkt.
het wad geproefd kan worden en naar
nesten met eieren van bijzondere vogels.
Eenmaal op het wad worden er gaten ge
graven op zoek naar wadmonsters. Daar
naast is er tijd voor de kokkelrace. De ex
cursies zijn geschikt voor kinderen vanaf
7 jaar. Aanmelden is verplicht en kan via
Ecomare, tel. 317741 of online via www.
ecomare.nl. Ouders mogen met de kin
deren mee op pad. Meer informatie over
OERRR en de Schorren is te vinden op
www.natu u rmon u mente n .n I /texel
Het kleed, dat het eiland voorstelt, werd
gemaakt van schapenwol die werd ge
sponnen en gekleurd met de extracten
van planten die op Texel groeien. De vrij
willigers die meehielpen waren woens
dag uitgenodigd in het museum om de
presentatie bij te wonen. Dat gebeurde
pal onder het kleed.
Van Sambeek had een heldere verklaring
voor het maken van het boek. In haar
werk draait ze regelmatig nachtdiensten
en die boden haar de ruimte om een foto
boek in elkaar te zetten. De kunstenares
heeft vijftig boeken - met de naam Tessels
Lant, eiland van wol - laten maken. Ze zijn
verkrijgbaar bij het museum en via de ei
gen website van Van Sambeek.
Het werkstuk toont de verschillende land
schappen op het eiland en ook een paar
dorpen zijn te zien.
Berry Lussenburg
met 'Verwhard'
In Klif 12 in vrijdag 26 en zondag 28 april
- Barry Lussenburg te zien met zijn pro
gramma 'Verwhard'.
Lussenburg is een graag geziene gast
in Klif 12, omdat hij het publiek telkens
weet te verrassen met nieuwe, maar
vooral grappige vondsten, verweven in
een goed verhaal. Het zijn volgens hem
'tijden van Verwarring, tijden van ver
harding, we raken verwhard'. Hij gaat op
zoek naar helderheid en verzachting, zon
der navigatie en vraagt zich af hoe ver we
het laten komen. Hij verlaat vertrouwde
wegen en over onverharde wegen lijkt
geen bestemming te ver. Na zijn debuut
'Vermist' in 2001 speelde Lusseburg ach
tereenvolgens 'Preventief', 'Sprekend' en
'Getuige'. De voorstellingen beginnen
beide dagen om 20.30 uur, de toegang
bedraagt €16,-. Diner vooraf is mogelijk,
reserveren gewenst.
Op excursie met
Gelein Jansen
Gelein Jansen verzorgt zondag 5 mei een
auto-excursie door de polder Eierland on
der de naam 'Oorlog achter de Rugediek'.
Jansen laat plekken zien die een rol speel
den in de Georgische Opstand in 1945 op
Texel. Deelname kost €8,- inclusief koffie
en appelgebak. Start en opgave bij café
De Slufter nabij de trap naar de Slufter.
Kinderhulp
Collectanten van het Nationaal Fonds
Kinderhulp gaan van 21 tot en met 27
april langs de deur om geld in te zamelen
voor hulp aan kinderen die in de knel zit
ten. Vijftig procent van wat opTexel wordt
opgehaald, wordt op het eiland besteed.
In 2012 leverde de collecte ruim tweedui
zend euroopvoorTexel. Dat geld werd be
steed aan een cadeau voor kinderen wier
ouders op de voedselbank zijn aangewe
zen, een gift aan de Sinterklaasintocht en
een sportdag van Sportservice Texel.
Handstand op het wad? Het kan tijdens de
