Mondeling overgeleverde veldnamen nu in boekvorm
Veel te danken aan oude
duinboeren en vogelwachters'
'Het recht op voorlezen zou bij wet geregeld moeten worden'
TEXELSE 11 COURANT
VRIJDAG 12 OKTOBER 2012
brede strand aan de zuidkant van
het eiland, maar waar dat strand
precies lag en hoe ver het zich in
een bepaalde richting uitstrekte,
dat verschilde van tijd tot tijd.'
Een ander fenomeen is dat namen
op een groter gebied betrekking
kregen. Zoals de Geul, oorspron
kelijk niet meer dan een langge
rekte duinvallei, maar nu gebruikt
om het hele duingebied ten zuiden
van het Hoornderslag aan te dui
den. Andersom gebeurde dat ook.
Zoals met de Vlakte, in de zeven
tiende en achttiende eeuw van
toepassing op het nog niet inge
polderde gebied tussen de eilan
den Eierland en Texel en tegen
woordig alleen nog voor wat de
Muyvlakte en het Lage of Zilte Vlak
is gaan heten.
Kenmerkend voor veldnamen in de
duinen is ook dat ze alleen in kleine
kring werden (en worden) gebruikt.
Zoals het Jodenpaadje, bij de Ber-
tusnol ten zuiden van De Nederlan
den. Ooit moet er in de buurt een
schip zijn gestrand. Toen het werd
gesloopt en in delen verkocht, ont
stond het pad doordat Joodse
handelaren steeds dezelfde route
gebruikten om naar het strand te
gaan. 'Bij de familie Stark is die
naam nog bekend, maar we heb
ben het verder van niemand
gehoord.'
De namen vertellen een hoop over
het gebruik van de duinen, maar
zijn volgens Bruin en Van der Spek
ook interessant voor huidige
beleidsmakers. 'Met deze kennis
wordt je begrip van het gebied gro
ter en dat is handig als je beslis
singen moet nemen. Veel liefheb
bers beschouwen de duinen zoals
Jac. P. Thijsse ze rond 1900
beschreef als het ideale natuurge
bied. Maar dat klopt niet. Wat hij
beschreef, was in feite agrarisch
gebied. Er werd vee gehouden,
bomen werden gekapt, hei getrok
ken. Het was wel een gebied met
hoge natuurwaarden, maar geen
natuurgebied. Grappig is dat Thijs
se dat niet begreep. Hij vond dat je
niks moest doen aan de duinen,
maar had onvoldoende oog voor
de invloed van de mens.'
Hoewel ze hun lezers uitnodigen
correcties en aanvullingen te stu
ren, om 'bij gelegenheid' te rectifi
ceren, beschouwen Bruin en Van
der Spek hun boekje zelf als een
afronding. 'Het grootste deel van
de veldnamen op het eiland is nu
vastgelegd. Sjaak Schraag deed
dat met de namen op het oude
land, wij met die in de duinen en
Gerard Timmerman met die in de
Prins Hendrikpolder. Het zou leuk
zijn als dat ook nog eens gebeurt
met Eierland, Het Noorden en De
Eendracht. Die gebieden zijn nog
jong, dat moet te doen zijn.'
Veldnamen in de duinen van Texel,
van het Eierlandse Gat tot het
Marsdiep, telt 48 pagina's, inclusief
dertien kaarten in kleur, is een uit
gave van de Stichting Natuur Media
en Staatsbosbeheer en is gedrukt
bij Mediabureau Langeveld de
Rooy. Het kost €9,- in de winkel.
Joop Rommets
Vlinderwinkel
Eilandcompetitie
Programma dinsdag 16 oktober
Veld A
19.00 Vlinderwinkel-Jumbo Cocky's
19.45 Cocky's -Paal 28/Krim Jumbo
20.30 Autocentrale-Kobeko Paal 28/Krim
21.15 Warmmop-Pepermolen Kobeko
22.00 Expotise-De Rog Warmmop
Veld B
19.00 PFB-Belevenis NIOZ 2
19.45 NIOZ 2-SIBO Belevenis
20.30 NIOZ 3-lmares SIBO
21.15 Ontwerp-Falcon NIOZ 3
22.00 Rabo-IBS Falcon
Veld C
19.00 Bar S-Tevoko O Tevoko J
19.45 Krim-Tevoko J Bar S
20.30 Otto's -Kapper Krim
21.15 Klif 23-De Waal Timmer's
22.00 Timmer's Bakkerij-Moorman Klif 23
Wedstrijdleiding Cocky's Kapsalon en
Albert (tel. 310500)
Uitslagen:
Landgoed de Bonte belevenis-N IOZ 3 3-0;
Timmer's Bakkerij-Expotise 2-1; Paal 28/
De Krim-Texelse Autocentrale 3-0; Jumbo-
De Pepermolen 0-3; Randstad-Cocky's
Kapsalon 3-0; SIBO-Rabobank 3-0; Ima-
res-Texels ontwerp 1-2; Falcon-Alektraon
Bliksemwerken 1-2; Ecotiem-Bouwcenter
RAB 2-1; IBS/Oele/Schoo-Albert Heijn 0-
3; Tevoko Ontwerpt-Otto'sTweewielershop
1 -2; Tevoko Jeugd-De Krim 2-1Bar Spor-
tief-Kapsalon Salique 3-0; Slagerij Moor
man en de Boer-Eetcafé De Rog 1-2; Klif
23-vakantieburo Kobeko 2 0-3.
lijst van Van der Vliet zelf in de
jaren tachtig en negentig uit voor
het beheersplan 1983-1993. 'Daar
voor zijn we uitgebreid de boer op
geweest. Letterlijk, want we heb
ben veel te danken aan de kennis
van oude duinboeren, bos- en
vogelwachters. Als we dat toen
niet hadden gedaan, waren we nu
te laat geweest, want veel van die
mannen zijn er inmiddels niet
meer.'
Kapevlakkie van Kooiman.
Asfaltkluft. Posteleinveldje.
Strand zonder Zee. 't Hokkie van
Theus. Doodskist. Intrigerende
namen van plaatsen in de Texel
se duinen, in veel gevallen al
eeuwenoud, en met een her
komst die met het verstrijken
van de tijd steeds minder bekend
wordt. Oud-vogelwachter Kees
Bruin en boswachter Erik van
der Spek hebben er bijna zes
honderd achterhaald en ze in
een gisteren gepresenteerd
boekwerkje vastgelegd.
'We zijn niet compleet en we kun
nen ook niet garanderen dat er
geen fouten in ons werk zijn geslo
pen', waarschuwen de samenstel
lers hun lezers op voorhand. Niet
omdat ze hun eigen werk niet seri
eus nemen, maar omdat discussie
bijna inherent is bij het maken van
een boekje als dit. 'Namen veran
deren en worden vergeten. Of een
naam is nog wel bekend, maar de
oorsprong niet meer. Eigenlijk pro
beren we gewoon te redden wat er
te redden valt', vertelt Bruin.
Veel namen stammen uit de negen
tiende eeuw, toen duinen en mien-
tgronden werden verpacht. Om akkers en weilanden een kadas-
duidelijk te maken om welke per- traal nummer hebben en zijn vast
gelegd in notariële aktes. Dat geldt
natuurlijk niet voor duinen en val
leien.'
celen het ging, moesten ze nader
worden aangeduid. Al in de eerste
alinea van hun inleiding leggen hij
en Van der Spek de kern van hun
probleem bloot. 'Veel veldnamen Aanleiding voor hun project is het
zijn alleen maar mondeling overge
leverd, en niet of pas heel laat in
boek over Texel dat Dolf Roos
schrijft in de serie Duinen en Men-
Sindsdien voegde Van der Spek
nog verscheidene nieuwe namen
toe. Ook letterlijk, want terwijl
namen als Galgenduin en Loods
mansduin al eeuwen mee gaan,
komen er ook nog steeds namen
bij. Relatief jong is het Blinde Kip-
penpad in de zuidelijke duinen,
ontstaan na een misprijzende
opmerking van een vogelwachter,
die vond dat een door Rijkswater
staat opgeknapt beheerspad zo
breed was geworden dat 'een blin
de kip het zonder problemen ach
teruit lopend nog kon vinden'.
Een grote stimulans vormden het
digitaal beschikbaar worden van
oude kaarten. Door de nieuwe
'erover heen te leggen', kon de
locatie van gebieden en bijbeho
rende namen eenvoudig worden
vastgesteld. Daarbij bleek ook dat
namen 'van plaats veranderen'.
Het mooiste voorbeeld is de Hors,
ooit van een zandplaat voor de
Texelse zuidkust, die rond 1740
met het Texelse strand verheelde.
gedrukte vorm vastgelegd. Som
mige kwamen, in al dan niet ver
haspelde vorm, op kaarten
terecht.'
Ze willen hun werk dan ook niet
vergelijken met dat van Sjaak
Schraag, die in 1990 Veldnamen
van Texel publiceerde, een over
zicht met duizenden namen van
landbouwkavels op het 'oude'
Texel. 'Schraag heeft fantastisch
werk geleverd. Daar willen we
natuurlijk helemaal niks op afdin
gen. Maar hij had als voordeel dat
sen. Roos kwam tijdens zijn onder
zoek zo veel gegevens tegen, dat
hij voorstelde er een aparte publi
catie aan te wijden. Een belangrijke
bron vormt de lijst die boswachter
Dirk van der Vliet in 1970 maakte
en die werd gebruikt voor het
beheersplan van Staatsbosbeheer
voor de periode 1973 tot 1983. 'De
lijst was niet compleet, maar het is
wel zeker dat Dirk nog juist op tijd
was om veel veldnamen voor de
vergetelheid te behoeden.'
Bruin en Van der Spek breidden de
'Vorm en omvang van de Hors zijn
in de loop der eeuwen sterk
veranderd. Rond 1850 had de Hors
haar meest westelijke uitbreiding
bereikt, tussen de strandpalen 10
en 11De toenmalige Hors strekte
zich bijna twee kilometer westelijk
uit van de huidige meest westelijke
punt van het eiland. Op de Hors
ontstonden tal van duinrichels en
valleien. Al die plaatsen verloren de
naam Hors en kregen eigen namen,
zoals de Kreeftepolder en de Hors
polders. Kortom: de Hors is het
Weblog
Is er een van: Guurtje Bakker uit
Oudeschild en Henk Witte van
Bloem en Bos.
Woont: in Den Burg
Werkt: 24 uur per week in de
bibliotheek
Schrijft: kinderboeken
Op verzoek van de redactie hiel
Marianne witte uit Den Burg
een week een weblog bij. Over
kinderboeken en de Kinderboe
kenweek, over knutselen en
computers. Hieronder een
bloemlezing, het volledige
weblog is te lezen via www.
texelsecourant.nl.
Vrijdag
Het kan niemand ontgaan zijn,
afgelopen woensdag is de Kinder
boekenweek begonnen. Geluk
kig, want het is zo fijn als kinderen
van lezen houden. Het belang van
taalontwikkeling is mijn stokpaard
je. Het liefst zou ik bij de wet wil
len vastleggen dat elk kind er
recht op heeft elke dag voorgele
zen te worden.
Vaak vragen mensen waarom
ik al om 8.30 uur begin op mijn
werk. 'Dan is de bieb toch nog
dicht?' Dat klopt, maar buiten de
openingstijden gonst het regelma
tig van de drukte. Bijna elke
schoolklas - van groep 1 t/m 8 -
komt wel één of meerdere keren
per jaar naar de bibliotheek voor
een programma van een uur.
Een jongetje wil weten hoe het
kan dat de bibliotheek voor kinde
ren gratis is. Wat een slimme
opmerking. Mijn hersens kraken.
Hoe vertaal je zo gauw subsidie
en gemeentegeld naar kleuterni
veau? 'De burgemeester betaalt
het voor jullie', zeg ik. 'Omdat ze
graag wil dat ieder kind kan lezen.'
Het jongetje knikt, hij snapt het.
Vandaag is mijn vrije dag. Dat wil
zeggen, vrij van de bibliotheek.
Laatst las ik een artikel over
iemand met een parttime baan,
die daarnaast freelance klussen
doet. Hij noemde zichzelf een
hybride zzp'er. Wat een prachtige
titel! Sindsdien stel ik mezelf ook
zo voor. Werken zonder stok
achter de deur, zonder deadline,
je eigen verhaal verzinnen, is las
tig. Gelukkig heb ik elke veertien
dagen op vrijdagochtend Linde-
boomoverleg met drie collega
zzp'ers in dezelfde branche. Al
koffiedrinkend fungeren we als
eikaars klankbord en stok achter
de deur. Vanmorgen kwam ik er
weer opgeladen vandaan, heer
lijk.
Zaterdag
Vandaag heb ik zaterdagdienst in
de bieb. Maar eerst ga ik even
langs in de Witte Burcht, daar is
de halfjaarlijkse kledingbeurs en
dat is voor mij vaste prik. En niet
alleen voor mij, je ziet er steevast
dezelfde mensen. Nee, heus geen
arme sloebers die geen nieuwe
kleren kunnen betalen, wat je hier
scoort is een leuk extraatje!
Bovendien is het een sociaal
gebeuren, vanwege al die beken
den. Passen doen we in de keu
ken, met alle vrouwen bij elkaar, in
ondergoed naast het aanrecht. Dit
onder gezellig gekwebbel.
Het is een zonnige herfstdag,
de vrije middag is te kort. Multi-
taskend schrijf ik tijdens de lunch
een boodschappenbriefje, lees
wat koppen in de krant, check ook
snel mail, Twitter en Facebook op
die o zo handige iPad en bekijk
het zaterdagse cryptogram. Ik
weet al vier woorden. De rest
komt straks. Eerst grasmaaien en
bollen planten, daarmee sla ik drie
vliegen in één klap: genieten van
het zonnetje, de tuin wordt netjes
en ik heb meteen het verplichte
half uur matig intensieve bewe
ging gehad.
Zondag
Onder het pseudoniem Lucia van
der Zee schreef ik 5 jaar columns
voor Kiddo, vakblad voor de kin
deropvang. Omdat ik op deze
zondag niet veel meer heb mee
gemaakt dan een heerlijke wande
ling met een vriendin en verder
mijn boek voor de leesgroep heb
uitgelezen, vandaag een column
uit Kiddo. Natuurlijk wel eentje
over kinderen en taal.
Maandag
Kinderen die in de Kinderboeken
week boeken komen ruilen, krij
gen van ons een kraskaart. Twee
wereldbollen krassen levert een
klein prijsje op. De lootjes zijn
gewild, krassen is spannend. Een
jongetje kijkt begerig naar het sta
peltje kaarten, precies op zijn oog
hoogte op de balie. Het lot dat hij
net kreeg leverde niks op. Pech. Ik
loop even naar achteren en zie ik
uit mijn ooghoek hoe hij heel
sneaky een lot van de stapel grist
en naar buiten glipt. Hij heeft vast
weer geen prijs, want hij komt niet
terug.
Een man levert zes babyboekjes
in. Ja, die lenen we ook uit: stoffen
boekjes, knisperboekjes, plastic
boekjes, speciaal voor de aller
jongsten. Vanuit de wieg al in de
weer met taal. En kennelijk werkt
het, want de vader wil één stoffen
Nijntje-boek verlengen. 'Dit boekje
is onderdeel geworden van het
slaapritueel. Mijn kind kan niet
meer zonder,' zegt hij met vader
lijke trots. 'Ik heb het net via inter
net kunnen kopen. Zodra het bin
nen is, krijgen jullie je exemplaar
weer terug.'
Na het werk ga ik naar de 55+
gym. Lekker op een ongedwon
gen manier alle spieren losmaken.
Na de oefeningen sluiten we af
met een potje lijnbal. Elk team
juicht bij een behaalde punt, maar
uiteindelijk weet niemand hoe de
stand is. I
Dinsdag
Als kinderboekenschrijfster word ik
wel eens door scholen uitgenodigd
om voor te lezen. Vanwege hun
verrassende gedachtekronkels
verheug ik me altijd het meest op
de vragen die kinderen mij stellen.
'Hoe oud bent u?' 'Wat is uw lieve
lingsdier? Lievelingseten?
Lievelingskleur?"Hoe verzint u de
verhalen?"Hoeveel boeken heeft u
geschreven?' 'Hoe schrijft u die
boeken?' Mijn antwoord dat ik dat
op de computer doe, is niet vol
doende. 'Maar hoe komt u dan aan
al dat papier?' vraagt een meisje.
Deze kleuters nemen het
'schrijfster' zijn letterlijk en denken
dat ik alle boeken stuk voor stuk
met de hand schrijf, illustreer,
inkleur, print en bind. 'Waar
woont u?' Zoals gewoonlijk ant
woord ik met enige trots dat ik op
Texel woon en met de boot naar de
overkant ben gevaren om naar hun
school te komen. 'Was u dan
niet bang dat uw boeken nat zou
den worden op de boot?' Kinde
ren, boeken en schrijfster, het blijft
een inspirerende combinatie!
Woensdag
Met rode konen en een voldaan
gevoel plof ik thuis op de stoel. De
instuifmiddag was een succes.
Cécile de Boer helpt de kinderen
met stippelschilderen, op de manier
van Australische Aboriginals. In
Azië doet Ling Eveleens voor hoe
je Chinese woordjes schrijft. Voor
ieder kind schrijft ze hun eigen
naam in het Chinees. Voor de fees
telijkheid heeft Ling prachtige Chi
nese kleren aangetrokken. Vivianne
bakt in Europa Belgische frietjes en
Italiaanse pizza. Ze lijken echt...
maar hoe doet ze dat nou zonder
oven? Amerika is mijn domein,
daar knutselen we Indiaanse
totempalen. Het idee kwam van
www.wcrolletje.nl. Ja, die bestaat
echt. Een site vol knutseltips met
wc-rolletjes. Afrika leek een
probleem te worden, vanwege de
zieke djembé lerares, maar tot onze
vreugde helpt Severin Candel ons
uit de brand. Hij zorgt samen met
de kinderen een uur lang voor
heerlijke Afrikaanse drumklanken
in de bieb.
Als we tegen sluitingstijd oprui
men pakt een meisje trots haar
zelfgemaakte schatten in.
'Is het morgen weer?' vraagt ze
gretig. Morgen niet lieve kind, maar
volgend jaar Kinderboekenweek
ben je de eerste.
