HET ZONDAGSGEVOEL EN DE KUNSTRAI
KUNST VAN EIGEN BODEM
VEERTIEN
NEDERLANDSE
VIDEO-INSTALLATIES
KUNST VAN DEZE TIJD
IN KAART GEBRACHT
RAI
Moderne meubelen
KUNST
90
WÊm
Waar en
wanneer
WËÊmm
Wmm
Het woord Kunst is de laatste vijf, zes jaar niet van de lucht. Het lijkt
wel dat in toenemende mate mensen naar dat woord toe getrokken
worden, om wat voor redenen dan ook. Kranten, radio en televisie
behandelen kunst uitputtend, iedereen in de wereld van de media lijkt
ermee bezig te zijn, iedereen wil er meer van weten. Het groeiende getal
van de galeries en de opbloei van de kunstuitleen zijn vanzelfsprekende
verschijnselen geworden, de grote tentoonstellingen trekken rijen mensen,
de prijzen op veilingen spreken sterk tot de verbeelding, tussen 'kunst en
kitsch' scoort en het bedrijfsleven tast graag in de buidel om evenementen
in de kunst mede mogelijk te maken.
Er is duidelijk iets veranderd sinds
de tijd dat Kunst nog iets was waar
mee je in het dagelijkse leven nauwe
lijks in aanraking kwam. Kunst was
voor zondag en niet voor door de
week. Kunst was verbonden met vrije
tijd. Het zit ons ingebakken, dat
gevoel voor iets extra in het gewone
leven. Een zondagsgevoel. Maar nu
in onze tijd mensen steeds meer kun
nen beschikken over vrije tijd, is dat
zondagsgevoel wat verspreid over de
week komen liggen. Er kan niet aan
wordeb getwijfeld: die vrije tijd heeft
te maken met de groeiende belang
stelling voor de beeldende kunst.
Toch is dat niet alles. Er valt wel
degelijk een behoefte te bespeuren
naar de meerwaarde van het ver
schijnsel kunst. Mogelijk als een
waardig tegenwicht in een materialis
tische samenleving. De kunst van gis
teren leidt voor beginnende kijkers
en kopers naar de kunst van vandaag.
Voor steeds meer mensen is dat een
boeiende weg. Wie leert kijken zal op
den duur ook onderscheiden.
Ogen te kort
Onze eeuw heeft in de beeldende
kunst een grote veelheid van stijlen,
visies en opvattingen uitgevonden.
Een wereld vol grote en kleine verha
len. Tussen de regels door of soms op
het eerste gezicht kan men eruit op
maken hoe de wereld in de verbeel
ding van kunstenaars in elkaar zit.
Wie de tijd zou nemen en geen moei
te te veel is, kan zich op de hoogte
stellen van het overstelpende aanbod
in de musea, de galeries en soortgelij
ke locaties waar beeldende kunst in al
haar facetten te kijk en ook te koop
wordt gepresenteerd. Je .zou ogen en
schoenzolen te kort komen. De ver
scheidenheid is groot en lijkt voortdu
rend voor uitbreiding vatbaar.
Er is zóveel op dit gebied dat
degene die zich voor het eerst er
binnen waagt niet weet waar hij kij-
Lydia Schouten; 'Oost-West-Thuis-Best', 1990. Glaslvitrage!tegels/poppen. (Ja-
lerie Wanda Reiff, Maastricht)
De KunstRai in Amsterdam
heeft haar eigen geschiedenis.
Die is vijf jaar oud. De zesde
editie,die nu voor de deur staat, is
anders dan de eerste, maar zeker
is dat de beurs een begrip aan het
worden is. Het verschijnsel Kunst
beurs was in de late jaren zeventig
nog betrekkelijk nieuw. Men be
gon toen in verschillende Europese
landen in toenemende mate kunst
beurzen te organiseren. Met de
bedoeling een stand van zaken te
geven en de gelegenheid te bieden
in kunst te handelen. Vaak waren
die beurzen ook graadmeters voor
nieuwe ontwikkelingen.
In ons land kwam in 1977 de eerste
Nederlandse kunstbeurs van de
grond, optimistisch getiteld: 'Dutch
Art .Fair', want men wilde zich meten
met de internationale evenementen,
zoals deze al werdén georganiseerd in
Bazel, Düsseldorf, Parijs en Keulen.
Enkele galeries en ondernemende
kunsthandels zochten het in die jaren
in buitenlandse deelname, maar dat
was weinig spectaculair. Kunst uit
Nederland bereikte bij mondjesmaat
het buitenland. Dit feit was dan ook
de reden waarom een aantal galerie
houders, in allerlei groeperingen, de
Nederlandse kunst naar voren wilden
Willeke van Tijn; zonder titel, ge
mengde techniek op papier, 120x225
cm, 1990. (Galerie Maghi Bettini,
Amsterdam)
schuiven door middel van een eigen
kunstbeurs.
Nu, dertien jaar later, is er één
nationale moderne kunstbeurs en die
heet de KunstRai.
Wel mag hier eraan herinnerd wor
den dat na die eerste beurs uit 1977
er verschillende kunstbeurzen in de
Nieuwe Kerk, en weer daarna, in de
Koopmansbeurs te Amsterdam wer
den georganiseerd.
Vanaf 1985 komt dan de KunstRai,
die zich uitsluitend bezighield met
moderne en grensverleggende kunst,
in een selectie met strenge kwaliteits
normen. Er was aanvankelijk sprake
van een manifestatie en de deelname
van galeries uit verschillende Europe
se landen verbreedde het kader en
verstrekte het aanzien. Subsidie uit
Den Haag was daarbij een bemoedi
gend gebaar. Ook dit jaar.
Bron van informatie
Wat de betekenis van de KunstRai
is, hangt af van hoe men erdoorheen
wandelt. Voor galeriehouders is het
een kwestie van laten zien wat hun
voorkeur heeft, met de bedoeling het
aan geïnteresseerden te verkopen;
voor bezoekers is het een oriëntatie
punt of een kans op kennismaking
met nieuwe kunst, een gelegenheid
om in een daartoe goede omgeving
heel dicht bij kunst, kunstenaars en
galeriehouders te komen; voor ande
ren is het weer een bron van informa
tie, ook omdat rond het geheel als
toegevoegde waarde kunsttijdschrif
ten, boeken; en infostands aan de
beurs zijn toegevoegd. Ook wie in
kunst wil beleggen wordt wegwijs ge
maakt. Terwijl bijna elke galerie een
regeling heeft voor gespreide betaling
en de juiste informatie kan verschaf
fen over de gunstige rentesubsidiere
geling van het ministerie van WVC.
Cornellius Rogge; 'Wagen', ijzer/jute,
50x50x50 cm. (Galerie Fons Welters,
Amsterdam
Harrie Gerritz; 'Gotiek en Rivier klei',
1989, 160x40 cm. (Printshop, Amster
dam)
Een verder is deze beurs ook de
plaats waar grote kunstbeleggers hun
weg zoeken naast particulieren die op
hun eigen smaak en beurs af gaan.
Maar er is nóg iets. Deze KunstRai
wil de kunst 'van eigen bodem' niet
slechts in eigen land presenteren, zij
wil tegelijk dat die kunst zich laat
meten met internationale kunst. Zij
wil laten zien dat de Nederlandse
beeldende kunst nog steeds op een
hoog niveau staat. Daarom heeft men
een groep jonge veelbelovende gale
ries uit het buitenland uitgenodigd
om de internationale contacten van
de Nederlandse galeries te bevorde
ren.
„Waarom", zo stelt Wim van Krim
pen, directeur van de KunstRai, „zou
Nederland niet een belangrijke rol
kunnen spelen in de internationale
kunstwereld? Natuurlijk, vanuit de
hemel gezien bestrijken we slechts
een klein stukje van de aardbol. Ge
talsmatig moeten we bescheiden zijn.
Daarentegen, Vincent van Gogh trekt
in enkele maanden miljoenen bezoe
kers van binnen- en buitenland. En
voor de Nachtwacht staat het hele
jaar een rij. Zo bezien zijn we wel
licht iets te bescheiden."
ken moet. De verwachting kan in
ergernis omslaan zodat beginners af
haken, terwijl liefhebbers van hot
naar haar rennen om alles nog enigs
zins bij te kunnen houden. De ware
liefhebber is een ontdekkingsreiziger,
de beginner moet van avontuur hou
den. De toevallige kijker kan aan
zijn trekken komen, de ervaren kij
ker baant zich een weg door de
rijstebrij met voor iedereen de gelief
de krent. Zo kan men met Kunst
omgaan.
Geen drempels
Het mooie van een KunstRai is dat
je je nauwelijks kan voorstellen dat
er nog zoiets als drempelvrees be
staat. Kunst is geen kwestie van re
gels die uit het hoofd geleerd moeten
worden. Iedereen kan zijn eigen weg
gaan, zijn eigen route uitstippelen,
zijn eigen vragen stellen. Op de
KunstRai is veel van de eigentijdse
kunst als aanbod in kaart gebracht.
Zo'n gezamenlijke presentatie van
meer dan honderd vaderlandse gale
ries, is niet alleen voor liefhebbers
uitnodigend maar juist ook, voor wie
niet verdwalen wil, een aantrekkelij
ke gebeurtenis. Met op orde gebrach
te bijzonderheden en verrassingen
binnen het veelkoppige galerie-we
zen. Men hoeft over geen drempel te
struikelen. Het beste is te flaneren,
met een zondagsgevoel door de week.
Kunstaankoopregeling
WVC
In 1984 kwam de kunstaankoop
regeling tot stand door samen
werking tussen het Ministerie van
WVC en de Lage Landen in
Eindhoven. De regeling werkt als
volgt:
- Een particuliere kunstkoper
kan bij de aanschaf van een
kunstwerk in een voor de
regeling erkende Nederland
se galerie gebruik maken van
de regeling;
- De particulier doet een aanbe
taling van 20%, de rest van het
bedrag wordt gefinancierd door
De Lage Landen. Het Ministe
rie van WVC subsidieert de
rentekosten. De particulier
krijgt hiermee een renteloze le
ning voor de aanschaf van het
kunstwerk.
Informatie over de rentesubsidie
regeling is op de KunstRai te
verkrijgen in de stand van het
ministerie van WVC.
De KunstRai, die nu voor de
zesde maal wordt gehouden in
Amsterdam, onderscheidt zich
van andere kunstbeurzen door
een zorgvuldige selectie van
deelnemers. Die voorselectie
maakt het mogelijk de veelzij
digheid van de actuele kunst in
een fraaie architectonische om
geving in eikaars verband of
verlengde te zien. Daar zit iets
uitnodigends in en het ruimt
drempels op.
Daarbij is het altijd interes
sant wat de speciale tentoonstel
lingen, in het hart van het eve
nement, te zien zullen geven.
Deze opzet en combinatie heb
ben in de afgelopen jaren geleid
tot een hoogwaardige kunstma
nifestatie, niet alleen voor eigen
land maar ook gesignaleerd in
het buitenland, bezocht steeds
door duizenden liefhebbers en
verzamelaars.
Aan de KunstRai 90 nemen
meer dan 100 galerieën deel,
waaronder een speciale uitgeno-
digde groep van jonge veelbelo
vende galerieën uit geheel Euro
pa. Het totale aantal deelne
mers, inclusief de boeken- en
tijdschriften stands is 130. De
totale oppervlakte van de beurs
bedraagt 12.000 m2.
De KunstRai is van 30 mei tot
en met 4 juni geopend voor het
publiek. De openingstijden zijn
van woensdag tot en met vrij
dag: 14.00-22.00 uur en van
zaterdag tot en met maandag:
11.00-18.00 uur.
De toegang bedraagt 15,- en
voor houders van CJP-kaart
10,-.
Er is een catalogus met kleur
afbeeldingen beschikbaar.
F. Franciscus; 'Painter Pain ft Palettes',
(Flatland galerie, Utrecht)
1989. Olieverf op linnen, 200x270 cm.
Giny Vos; 'Nature Morte'. (Centrale expositie 'Imago' uit: Montevideo, A'dam
De stichting POI (Products of
Imagination) richt op drie zoge
naamde eilanden, liggend op
één as, drie kleine tentoonstel
lingen in die geheel met recente
vormgeving van doen hebben.
Vormgeving raakt steeds dieper
verbonden met vrij kunstenaar
schap. De KunstRai wil dat ver
band laten zien, als teken van
de eigen tijd.
Een eiland is gewijd aan stoe
len, onder de titel 'Chair sweet
Chairs'. Vijftien Nederlandse
ontwerpers kregen een eenvou
dige houten basisstoel, met de
opdracht deze naar eigen smaak
zijn definitieve vorm te geven.
Hierbij was elke ingreep toege
staan. Resultaat: een verzame
ling zeer verschillende stoelen.
De recente Nederlandse meu
belvormgeving is dermate inte
ressant dat de KunstRai een
keuze heeft gemaakt uit een re
cent aanbod. Te zien is werk
van zeven vormgevers op dit
gebied.
Het derde eiland is gereser
veerd voor een buitenlandse pre
sentatie van meubelen. Het gaat
hier om 'Mobili di Servizio' van
Lapis uit Milaan. Hun meube
len vallen op door eenvoud en
dienstbaarheid. Met een huiselij
ke uitstraling, de traditie in ere
houdend. Ze getuigen van een
ontspannen ontwerpmentaliteit.
Vanaf het begin van de KunstRai-
beurzen is een centrale expositie ken
merkend geweest, meestal ingericht
door een gastcurator. Deze keer is
dat René Coelho, video- en nieuwe
mediadeskundige, verbonden aan het
centrum voor mediakunst Montevi
deo. Hij presenteert veertien Neder
landse video-installaties op deze
KunstRai, opgehangen aan de titel
'Imago 90'.
Men kan deze centrale tentoonstel
ling beschouwen als een overzicht van
wat er op dit moment in ons land aan
video-installaties wordt gemaakt. Dat
betekent werk van kunstenaars die
hun sporen al verdiend hebben en
wier bekendheid zich niet beperkt
heeft tot de landsgrenzen, maar ook
werk van veel jongeren. In de eerste
groep is het Lydia Schouten die weer
voor een verrassing zorgt, terwijl Jef
frey Shaw en Roos Theuws nieuwe
dingen aan hun onderzoekingen toe
voegen. Bert Schutter laat uit monito
ren opgebouwde molenwieken draai
en en Servaas laat in een zonnebloem
de stem van Vincent van Gogh horen,
waarmee hij het mediacircus knipo
gend uitlacht.
In de tweede groep zitten een paar
opmerkelijke deelnemers. Een die er
uit springt is Ricardo Füglistahler,
met een zeer beeldende video-instal
latie.
Er zijn in Nederland tal van kun
stenaars die niet teruggrijpen naar
oude vormen van kunst. Zij voelen
de behoefte om te bewijzen dat met
de efficiënte, controlerende en meer
voudige produkten van de electronica
ook andere, mooie en fantasierijke
dingen zijn te doen. Zij weten te
komen tot mengvormen tussen schil
derkunst, meer ruimtelijke kunstvor
men, muziek, theater en literatuur.
Het technologisch element in hun
kunstopvatting is bij ieder van hen
slechts middel en nooit doel. Schil
derkunstige en ruimtelijke vormen,
beeld als ondersteuning van geluid en
omgekeerd, ideeën en theatrale ele
menten, het aftasten van de grenzen
tussen kunst en wetenschap, dit alles
is terug te vinden in dit overzicht, uit
een boeiende en vindingrijke tijd
voor de beeldende kunst, op de
drempel van een nieuwe tijd.
Moving Stills
Apart toegevoegd aan de beurs is
er 'Moving Stills', naar een tentoon
stellingsidee van Ysbrand van Veelen
en Adriaan van der Have. Vijf kun
stenaars uit binnen- en buitenland
worden hier voor het eerst gezamen
lijk gepresenteerd. Ze werken niet
zozeer vanuit een starre ideologie, ze
storen zich niet aan de scheidslijn
tussen werkelijkheid en fictie en ze
gebruiken strategieën die ze in de
westerse maatschappij op allerlei ter
reinen aantreffen, of ze bedenken
nieuwe. Een filosofisch project, met
begeleidende informatie.
Dat Amsterdam de kunststad nummer één is, zal niemand in twijfel
trekken. Wie de lijst van de deelnemende galeries op de KunstRai 1990
bekijkt, zal vaak Amsterdam als vestigingsplaats tegenkomen. Degenen die
thuis zijn in de Amsterdamse kunstwereld, waarin op een aparte manier
dorpse sfeer en internationale allure samengaan, weten precies waar ze
moeten zijn om bij de tijd te blijven.
zien of de deelnemende galerie een
interessant programma te bieden
heeft. De schilderkunst is natuurlijk
weer ruim vertegenwoordigd, goed
gevolgd door allerlei soorten van gra
fiek, beeldhouwkunst en objecten.
Daarnaast is er een beperkte inzen
ding van gebonden kunst, zoals meu
bels, glas. keramiek en sieraden.
Breed platform
De meeste galeries brengen twee of
meer kunstenaars tegelijk, zodat het
aanbod zeer variatierijk is. Het werkt
als een breed platform waar allerlei
'soorten' van kunst te zien zijn, zo
ongeveer van post-Cobra tot aan de
experimenten van vandaag. Er is ook
werk bij dat een vorm van kritiek is
op wat er in de wereld gaande is, of
werk uitgevoerd in materialen die
vroeger nooit voor een kunstwerk
gebruikt zouden worden. Het 'wilde'
schilderen naast de koele bedacht
zaamheid van de geometrie, het ex
pressieve naast het beschouwelijke.
De inzet ook om de dag van morgen
te beïnvloeden, geeft de actuele kunst
een eigen gezicht. Dat roept vragen
fci
<5U
Jac Gij zen; 'Dualiste', olieverf op lin
nen, 200x180 cm, 1990 (Galerie De
Sluis, Amsterdam)
Maar het galeriewezen floreert in
de Randstad ook buiten Amsterdam.
En in toenemende mate in de grotere
en kleinere steden elders in het land.
In Rotterdam zijn de laatste jaren
heel wat galeries geopend. Den Haag
heeft zo zijn eigen circuit. Utrecht,
Arnhem, Groningen, Den Bosch en
Eindhoven laten zich niet onbetuigd.
In een groot aantal kleine landelijke
plaatsen zijn de zogenaamde buiten
galeries verrezen waar vaak de beeld
houwkunst aan bod komt. Al deze
galeries hebben zo hun eigen functie,
eigen kunstenaars en eigen publiek.
Ze vormen met z'n allen een verbin
ding tussen het atelier en de kunstlief
hebber.
Een van de typische kanten van de
KunstRai is dat men ter plekke een
doorsnee krijgt aangeboden van wat
er in de actuele kunstwereld van Ne
derland aan de hand is, met de na
druk op eigentijds. En ook al is
Amsterdam fors vertegenwoordigd,
de ruime aanwezigheid van galeries
uit de rest van het land vult behoor
lijk het Amsterdams peil aan. Meer
dan honderd galeries tónen hun kun
sten. Er is een veelkantig aanbod, dat
de inrichters hebben samengevat als
'kunst van eigen bodem'. Er is dit
jaar geen gastland zoals bij de vorige
afleveringen. Dus het meeste is 'made
in Holland'.
Wat gebleven is, is de toespitsing
op het eigentijdse in de kunst. Daar
kan iedereen anders over denken en
dat mag ook, maar wel is erop toege-
Harry Boom: Installatie 'studiowall I'
(Gallerie Van Mourik, Rotterdam)
op. Dat vraagt om kijken en nog eens
kijken. En waar nodig lezen, want
elke galeriehouder beschikt wel over
geschreven en begeleidende informa-
tie. Soms over reeds bekende kunste
naars, maar ook over kunstenaars in
wie men gelooft en die op deze
kunstbeurs hun eerste grote kans krij
gen. Het is hier ondoenlijk al die
namen te noemen. Maar de bezoeker
kan gerust zijn. hij kan vele kanten
uit en bij goed kijken zal hij vinden
wat hij gehoopt had.
De KunstRai 1990 heeft voor ogen
gestaan kunst van vandaag zo goed
mogelijk in kaart te brengen. Door
het scheppen van een overzichtelijk
beeld. Waarin alle verschijnselen die
in de moderne kunst van belang zijn.
zonder drempels, teruggevonden kun
nen worden.
Bierenbroodspot; 'Secret Places: The
Discovery of the Rock Passage' (de
tail), aquarel/Chinees rijstpapier, (Ga
lerie Quintessens, Utrecht), 1989.
UITKIJKPOST 23 MEI 1990
WmMm
30 MEI - JUNI
RAI
AMSTERDAM
