Biografie Peter Zwijnenberg
Boek over herinneringen aan Heiloo tijdens de oorlogsjaren
Herinneringen van
Peter Zwijnenberg
Vaders achter het behang
Inleiding van
Peter Zwijnenberg
Geboren in Heiloo, dat levert een straatnaam op!
Deze foto, te vinden op pag. 27 in het boek, illustreert feilloos de door vele auteurs
in het boek beschreven onbevangen omgang tussen de kinderen en de Duitsers.
HEILOO - Het begon allemaal in
1991 toen de, thans in Alphen aan
den Rijn wonende Peter
Zwijnenberg besloot om zijn jeugd
herinneringen aan Heiloo tijdens de
oorlogsjaren op papier te gaan zet
ten. Het werd een klein boekje dat
onder de titel A452a (zijn vroegere
huisnummer aan de Kennemer-
straatweg), in een oplage van tien
exemplaren onder enkele, met veel
moeite opgespoorde dorps- en klas
genootjes werd verspreid. Nadat de
Alkmaarsche Courant hieraan op 13
mei 2000 aandacht besteedde volg
de een golf van enthousiaste reac
ties. Het gevolg daarvan was de start
van een viermaal per jaar verschij
nend blad, het Rondschrijven Heiloo,
waarin oud-Heilooërs niet alleen hun
herinneringen aan Heiloo in en rond
de oorlogstijd kwijt konden, maar
ook hun 'kiekjes' uit vergeelde foto
albums. Uniek en kostelijk materiaal,
waarin zo ongeveer 'heel Heiloo'
wordt beschreven en dat zelfs van
overzee de weg naar de redactie
tafel van Peter Zwijnenberg vond.
De titel 'Vaders achter het behang' is
niet zómaar gekozen. Om zich tij
dens de Duitse razzia's te kunnen
verbergen, verborg menig Heilooër
zich achter het behang, onder de
vloer, in gootsteenkastjes of in een
zelf gegraven hol in de tuin. Een tijd
waarin overleven voor iedereen het
allerbelangrijkste was. Ruim vijftig
oud-Heilooërs komen in het boek
aan het woord en beschrijven in 280
pagina's - geïllustreerd met maar
liefst 250 foto's - hün herinneringen
aan de oorlogsjaren. Over de zoge
naamde 'blindgangers' van het
Peter Zwijnenberg wordt op 31
augustus 1937 te Heiloo geboren in
een twee-onder-een-kap woning
aan de Kennemerstraatweg A452a,
alwaar hij de eerste tien jaren van
zijn jeugd doorbrengt. Een ondanks
de oorlogsjaren gelukkige, maar niet
volbrachte jeugd, waaraan hij sinds
de verhuizing naar Amsterdam een
blijvend heimwee overhoudt. Ineens
staat daar in de vroege ochtend van
de 17e april 1947 die grote verhuis
wagen voor de deur van A452a, in
één klap een einde makend aan de
onbezorgde jeugd van een negenja
rig jongetje. Zijn poppenkast, schom
mel, fietsje en ander speelgoed wor
den door onbekende handen beet
gepakt en ingeladen. Voorbij is het
slootjespringen, het kievitseieren
rapen, de dagelijkse gang naar de
Nicolaas Beetsschool en het contact
met zijn vriendjes en vriendinnetjes.
In augustus 1991 besluit Peter om
zijn dierbare jeugdherinneringen
voor zijn kinderen en kleindochters
op papier te zetten. Pas negen jaar
later, in april 2000, wanneer enkele
met veel moeite opgespoorde dorps-
Duitse afweergeschut in IJmuiden,
waarbij Heilooërs omkwamen of
gewond raakten; over de regelmatig
boven hun dorp uit geallieerde vlieg
tuigen - die dachten dat ze al boven
de Noordzee 'hingen' - gedropte
bommenlast.
Over het door toevallige passanten
onder dwang moeten toekijken hoe
bij Limmen een tiental gevangenen
door de Duitsers uit een vrachtauto
werd gesleurd om vervolgens ter
plekke te worden neergeknald; maar
ook hoe hun door de honger gedre
ven moeders van uitgekookte suiker-
bietenpulp nog een soort van koek
jes (platters genaamd) wisten te bak
ken. Over de Heiloose middenstan
ders; over het gebrekkige onderwijs
genootjes belangstelling voor zijn
verhaal tonen, besluit Peter tot een
uitgebreidere herdruk van zijn herin
neringen. Hij roept de hulp in van de
'Alkmaarsche Courant', die in haar
zaterdageditie van 13 mei uitvoerig
aandacht besteedt aan Peters zoek
tocht naar vroegere oud-Heilooërs.
Een lawine van enthousiaste reacties
is het gevolg, waarop Peter besluit
om al die, vaak emotionele jeugdhe
rinneringen van zijn vroegere kame
raadjes te gaan publiceren in een
viermaal per jaar verschijnend
'Rondschrijven Heiloo'. Peters belof
te aan zijn voormalige dorps- en klas
genootjes, hun verhalen ooit nog
eens in boekvorm te zullen uitbren
gen, wordt met dit boek Vaders ach
ter het behang ingelost. Heiloo mag
best blij zijn met het initiatief van
Peter Zwijnenberg. Zonder zijn niet
aflatende ijver om de vele uiteenlo
pende verhalen van hen die in en
rond de tweede wereldoorlog hun
jeugd in Heiloo doorbrachten, op
papier te zetten, zouden al die kos
telijke herinneringen voor altijd in
vergetelheid zijn geraakt.
in allerlei noodlocaties, wanneer de
bezetter weer eens een school had
gevorderd, maar ook - zoals alleen
kinderen dat kunnen beleven - hün
omgang met de (vaak toch best wel
kindvriendelijk) gehate vijand. Een
vijand die snoepjes uitdeelde, ze van
hun zelfgebakken vis liet proeven,
hen liet plaatsnemen in hun 'gehei
me' pantservoertuigen, ja zelfs speel
goed voor ze maakte.
Ook beschrijft menig oud-Heiloose
de strenge scheiding die toen tijdens
de kerkelijke verdeeldheid in het
dorp gold en veel leed veroorzaakte
wanneer het hen, op bevel van pas
toor of dominee werd verboden nog
langer met een hartsvriendinnetje
Vader achter het behang...
Ik kwam ter wereld tijdens een lach-
stuip van mijn moeder en dat gege
ven heeft, denk ik, mijn verdere
leven bepaald. Ik ben dus aangege
ven in Heiloo, door mijn vader, die
even boven dook voor die gebeur
tenis. Hoe 'ie dat deed weet ik niet,
want mijn vader werd gezocht,
maar geen Duitser kwam op de
gedachte dat in Heiloo te doen; ik
'van de tegenpartij' om te gaan. Niet
onmogelijk dat sommige Heilooërs
bij het lezen van Vaders achter het
behang tot hun verbazing kennis
nemen van een geheime verstopplek
in het huis waar ze thans wonen, of
kennis nemen van wat zich vroeger
in hun huis afspeelde en wie de
bewoners toen waren. Kortom, het
boekwerk is, volgens samensteller
Peter Zwijnenberg, van belang voor
ieder die in de plaatselijke geschie
denis geïnteresseerd is.
De titelpagina van het boek bevat
een authentieke foto van 'een vader
achter het behang', zich aldaar ver
stoppend voor een razzia door de
Duitse bezetter tijdens de Tweede
Wereldoorlog, terwijl het 'Woord
vooraf' werd geschreven door nie
mand minder dan cabaretier, acteur,
tv-presentator en predikant Jos
Brink, die beschrijft hoe hij 'tijdens
een lachstuip van zijn moeder' in
Heiloo ter wereld kwam en wiens
geboortetegeltje een afdruk van het
Witte Kerkje bevat.
Uniek geschenk
Vaders achter het behang is bij de
boekhandel verkrijgbaar voor
27,95. Overbodig te vermelden dat
Vaders achter het behang, met de
feestdagen in aantocht, een uniek
geschenk is. Voor bedrijven die het
boek misschien als relatiegeschenk
willen aanschaffen geldt een specia
le prijs. Het boek is verkrijgbaar bij
de plaatselijke boekhandels in
Heiloo en Alkmaar of via toezending
per post: te bestellen bij Peter
Zwijnenberg, Park Dolce Vita 7, 2435
NS Zevenhoven, of telefonisch 0297-
593631 of per e-mail pazwijnen-
berg@hotmail.com. Wie alvast
enthousiast wil worden kijkt onder
www.heiloo.dvonline.net.
kan me daar iets bij voorstellen.
Ik rijd langs Heiloo op weg naar 'De
Vest' in Alkmaar, ik kom in Heiloo
als ik tryouts speel in de 'De Beun
dat lieve kleine theatertje, maar als
daar ooit een straat naar me wordt
genoemd, zal ik er niet wezen, want
je moet eerst de moord gestikt zijn
en van onbesproken gedrag, vóór
een gemeentebestuur daartoe
besluit. Het eerste zal zelfs een
Duitser kunnen constateren, denk
ik, en het tweede.... Ik weet het nog
zo net niet. Het Witte Kerkje staat
afgebeeld op mijn geboortetegel
tje. Ik ben daar trots op. De 'Jos
Brinksteeg', is dat wat?
Jos Brink kwam
ter wereld in
Heiloo tijdens
een lachstuip
van zijn moe
der. Hij schreef
het voorwoord
in Vaders achter
het behang en
1gaatvoor de
Jos Brinksteeg.
Het moge veel oud-Heilooërs inmiddels
bekend zijn, dat dit boek Vaders achter
het behang haar ontstaan dankt aan
mijn nimmer verdwenen heimwee naar
mijn jeugd in Heiloo tijdens de oorlogs
jaren 1940-'45. Niet zonder reden
toont de foto op de voorpagina 'een
vader achter het behang'. Mijn vader!
Die deze toch wel wat primitief aan
doende schuilplaats had gecreëerd, om
zich bij razzia's te kunnen verschuilen.
En dat bleken meer vaders te hebben
gedaan, getuige de in dit boek vastge
legde herinneringen van hen die, net
als ik, tijdens de oorlogsjaren opgroei
den in dat langgerekte dorp Heiloo,
daar in de kop van Noord Holland.
Aardige Duitsers
Herinneringen, met de daarbij behoren
de vreugdes en verdrietjes; geenszins
wereldschokkend, maar misschien toch
uniek omdat ze de belevenissen en
gedachten vertolken van kinderen die,
door hun onschuldig en onbevangen
'kind zijn', diezelfde oorlog totaal
anders beleefden dan hun ouders.
Terwijl onze moeders zich in bochten
moesten wringen om ons niet te laten
verhongeren; terwijl onze vaders zich
onder de vloer of achter aanrechtkast
jes verstopten, liepen wij kinderen
onbekommerd in en uit bij die 'aardige
Duitse soldaten', die ons op snoepjes,
stukjes zeep en andere zeldzaam
geworden dingen trakteerden. Terwijl
Onkel Hein rich, Franz, of Karl-Heinz ons
lachend optilden en in hun voertuigen
zetten, speelgoed voor ons maakten en
ons van hun zelfgebakken visjes lieten
proeven, waren onze ouders voor hen
op hun qui-vive.
Het was een periode vol van gevaren en
verraders, maar ook van eensgezind
heid, waarbij er opeens geen plaats
meer was voor onderlinge vetes of
burenruzies. Een tijd ook, waarin domi
nee en pastoor plotseling andere din
gen aan hun hoofd hadden, dan
eikaars 'vijandig gezinde' zieltjes uit de
zo zorgvuldig afgebakende territoria te
verjagen. Wij kinderen analyseerden dit
alles haarscherp, kwamen er ongetwij
feld wel eens mee thuis, maar vonden
geen of nauwelijks gehoor voor wat we
onderweg hadden gezien of gehoord.
Opgesmukte verhalen
Wat de volwassenen direct na de bevrij
ding zo snel mogelijk probeerden te
vergeten, bleef in onze hoofden onuit
wisbaar opgeslagen. Sluimerend, lang
zaam verstoffend in een 'bijna' verge
telheid, totdat... in het jaar 2000,
ondergetekende vond, dat 'ie al die
herinneringen maar eens moest vast
leggen, voordat ze voorgoed zouden
zijn vergeten.
Wat er sindsdien loskwam bleek vol
doende om er een boek mee te vullen.
Dit boek dus! Met onopgesmukte ver
halen zonder sensatie, maar juist daar
door een waardige herinnering voor
onze kinderen en kleinkinderen!
Peter Zwijnenberg.
Helaas heb ik mijn vader nooit
gevraagd, hoe hij het in vredesnaam
presteerde, om in die moeilijke oor
logsjaren, waarin haast niets te krij
gen was, steeds over voldoende
fotorolletjes voor zijn 'Kodak
Brownie' boxje (fotoformaat 6,5 x
11) te beschikken, waardoor ons rij
kelijk gevuld familiealbum voor mij
mede aanleiding was om mijn herin
neringen aan Heiloo op papier te
zetten. Of het nu gaat om beelden
van de strenge winter 1944-'45; dat
super wonder-noodkacheltje waar
over iedereen vol eerbied spreekt
maar waarvan nog nooit een foto
werd getoond; de vele activiteiten
rond de bevrijding; maar zeker niet
op de laatste plaats de foto van zijn
'schuilplaats achter het behang'
(niet alleen aanleiding voor de titel
van dit boek, maar ook voor de foto
op de voorpagina), haast overal
bestaan foto's van. Postuum komt
mijn vader zeker de eer toe, mij te
hebben geïnspireerd voor het
samenstellen van dit boek Vaders
achter het behang.
Maar..., ook ik ontkom er niet aan
om mezelf - net als mijn voorgan
gers dat deden - eerst even voor te
stellen.
