De Witte Kerk, oudste monument van Heiloo
Doe dit jaar ook mee met de Dierenbescherming
Diervriendelijke kerstreceptenwedstrijdf
De grootste
CAL/Egmonder/Heilooër
Als je je in de geschiedenis van de
Witte Kerk in Heiloo verdiept, merk
je hoe relatief alles is. De feestelijke
herdenking van '70-jaar Uitkijkpost'
mag dan een hele tijd zijn in verge
lijking met bijvoorbeeld een men
senleven, maar in vergelijking met
de leeftijd van de Witte Kerk is het
maar een zucht. De kerkelijke leef
tijd is namelijk terug te voeren tot
het eind van de 11e eeuw. De
geschiedenis van de kerk op zich
gaat zelfs nog verder terug in de
tijd. Al rond het jaar 700 zou op de
plek van de Witte Kerk door de eer
ste christenpredikers een kerk (een
Karolingische kapel) zijn gebouwd.
Een houten kerk, waarvan in 1964
nog paalgaten van de fundering
zijn aangetroffen. Maar de historie
van de Witte Kerk begint aan het
eind van de 11e eeuw met de bouw
van een tufstenen kerk, waarvan nu
nog de noordmuur en toren van
getuigen. De kerk is gebouwd op
een binnenduin, ook wel zandwal
genoemd. De oorspronkelijke
grootte en vorm is grotendeels te
vergelijken met die van de huidige
kerk. Maar dat is niet altijd zo
geweest. In de eerste helft van de
15e eeuw - hoeveel inwoners zou
Heiloo toen tellen - is de Romaanse
tufstenen kerk uitgebreid met een
dwarsschip en een koor. Dat koor
reikte bijna tot aan de huidige
Kennemerstraatweg. Als u rondom
de kerk loopt, dan kunt aan de
hand van een stenen paadje zien
hoe de vorm in die tijd is geweest.
Met nadruk 'geweest', want bij het
beleg van Alkmaar is de kerk in
1573 verwoest. Na de verwoesting
hebben de ruïnes van het kerkge
bouw het dorpsgezicht nog lange
tijd bepaald. Maar in 1630, toen
Heiloo kerkelijk op eigen benen
kwam te staan - tot dan was de kerk
van Heiloo een belangrijk bezit van
de Abdij van Egmond - is de kerk in
zoverre opgeknapt dat in het voor
ste gedeelte (de huidige kerkruim
te) weer diensten konden worden
gehouden.
Daartoe werd aan de oostzijde de
ronding, de huidige koorsluiting,
aangebracht. Daarmee werd wel
aangetoond dat de oorspronkelijke
tufstenen kerk zeer goed gebouwd
was, want die muren (ca. 1 meter
dik) stonden nog overeind. Om
onbekende redenen - maar het zal
wel met de kwaliteit van de muur te
maken hebben - is de tufstenen
zuid-muur in 1863 vervangen door
rode baksteen. Ook zijn er toen
nieuwe vensters in de kerk aange
bracht. Maar als u in de kerk bent,
dan kunt u nog contouren zien van
de oude Romaanse vensters. Om de
lappendeken van herstelwijzigin
gen te maskeren, werd de kerk
bepleisterd en wit geschilderd.
Daardoor zijn de verschillende
steensoorten op het oog niet zo
zichtbaar. Het aardige is dat de kerk
na de herstelwerkzaamheden in
1630 ongeveer weer de oorspronke
lijke vormgeving heeft gekregen.
Een kerk zonder luidklok is als een
ei zonder zout. De Witte Kerk mag
zelfs trots zijn op zijn mooie luid
klok, daterende uit 1613. Deze klok
had vroeger natuurlijk een extra
betekenis en moest in geval van
calamiteiten de burgers waarschu
wen. Daarnaast bezit de kerk nog
een tweetal kronen voor kaarsver
lichting, die geschonken zijn door
de familie Cats. Zij bewoonden kas
teel Ter Coulster tot 1749. Niet
wetende dat daarmee eeuwen later
ook weer een verbinding te trekken
was tussen de Witte Kerk, tot voor
korte tijd de thuisbasis van de
De Witte Kerkwitter dan wit. Of we dit jaar ook zo'n fraai sneeuwlaagje over het monument te zien krijgen is afwachten.
Hervormde gemeente en de Ter
Coulsterkerk, de thans gebruikte
kerk door hervormden en gerefor
meerden tezamen (de huidige
Protestantse Kerk van Nederland).
Maar dat terzijde. Staande in de
Witte kerk is ook het prachtige
orgelfront op het balkon een aan
dachtstrekker. Je zou verwachten
dat je met een eeuwenoud orgel te
maken hebt. Maar dat is niet waar.
Het orgelfront met ornamenten is
van omstreeks 1760 en komt uit
Alkmaar. Het orgel zelf is gebouwd
in 1966 door de bekende orgelbou
wer Flentrop. Een klein, maar fraai
klinkend orgel. Vooraan in de kerk
staat nog een orgel, te weten een
zogenoemd 'kabinetorgel'. Dit
orgel is gebouwd omstreeks 1800
en staat wel als monument geregis
treerd.
De bouw van een kerk heeft Heiloo
in feite te danken aan de - zeker in
onze streek - bekende benedictijnse
monnik Willibrord. Hij kreeg als
steun voor zijn zendingswerk land
goederen in Kennemerland. Bij zijn
overlijden in 739 laat Willibrord al
zijn bezittingen na aan het door
hem gestichte klooster te
Echternach (Luxemburg). In de
eigendomspapieren van 1063 van
dit klooster staat de kerk van
'Heiligerloo' voor het eerst officieel
vermeld. In 1156 laat dit klooster
tegen vergoeding zijn aanspraken
op de kerk vallen en is vermoedelijk
sinds die tijd de kerk eigendom van
de Abdij van Egmond. De reforma
tie heeft in Heiloo niet direct tot
overname door de protestanten
geleid, maar in 1633 was het toch
zover dat de 'hervorming' ook tot
Heiloo was doorgedrongen en werd
de Witte Kerk een hervormde kerk.
Over de pastoors uit de begintijd is
weinig bekend, maar over de domi
nees des te meer. Alle predikanten
staan keurig met allerlei relevante
gegevens op een bord in de consis
toriekamer van de kerk. De eerste
predikant was Ds. Curtius, die 3 jaar
predikant was en toen is gestorven.
In 1936 is hij in de kerk begraven.
Een straatnaam in Heiloo herinnert
nog aan deze eerste predikant. In
totaal hebben 40 predikanten de
gemeente van Witte Kerk gediend.
De één wat langer dan de ander.
Langblijvers waren Ab Velsius (1637-
1667), P J de Haan (1674-1716) en
Am. Altius (1716-1757). Het is dat zij
allen in Heiloo gestorven zijn,
anders hadden zij de kerkelijke
gemeente vast nog langer gediend.
Aanwijzing dat het toen ook al
goed toeven was in Heiloo? Een lan
delijk bekende predikant was Ds. J P
Hasebroek (1836-1843). In zijn tijd
ontstond de literaire kring van
Heiloo met onder meer schrijvers en
dichters als mevr. Bosboom-
Toussaint, Potgieter, Van Lennep,
Hofdijk, en niet te vergeten
Nicolaas Beets.
Met het samengaan van hervorm
den en gereformeerden enkele
jaren geleden zijn de wekelijkse
erediensten in de Witte Kerk ten
einde. In zekere zin spijtig, want er
ligt immers een lange historie aan
ten grondslag. Gelukkig blijft de
Witte Kerk bewaard voor allerlei
andere activiteiten. Recentelijk wor
den er weer met een zekere regel
maat cantatediensten (waarbij
Bach cantates worden uitgevoerd)
gehouden. Men kan er zowel bur
gerlijk als kerkelijk huwen. De kerk
heeft een schitterende akoestiek.
Gelukkig vinden er zeer regelmatig
concerten plaats. De Uitkijkpost
houdt u daarvan op de hoogte (kijk
ook op www.wittekerkheiloo.nl).
Misschien voor 'de politiek' nog aar
dig te vermelden dat de Witte Kerk
omringd werd door lindebomen.
Deze zijn in de oorlog van 40-45
gesneuveld als brandstof. De huidige
populieren zorgden indertijd wel
voor een nieuwe en vooral snelle
groenvoorziening, maar kun je niet
direct als fraaie afsluiting beschou
wen. Het eeuwenoude monument
wordt vooral in de zomer erg aan het
gezicht onttrokken. Misschien is her
stel van de 'lindebomen' een optie?
Afgelopen voorjaar startte de KRO
de campagne rond de 'Grootste
Nederlander'. Dat begon met de
presentatie van een nominatielijst
van 200 Grote Nederlanders.
Daarop is vervolgens gestemd
door ruim 40.000 mensen,
ledereen mocht vijf namen noe
men; er zijn dus meer dan 200.000
stemmen uitgebracht. Uit die
stemming is de Top 100 Grootste
Nederlanders voortgekomen. De
Top 100 werd bekend gemaakt tij
dens een 3 uur durend televisiep
rogramma op maandag 11 okto
ber. Het programma eindigde met
de onthulling van de Top 10
Grootste Nederlanders. Deze tien
hebben allemaal een eigen verkie
zingsprogramma gekregen. Elk
programma werd gepresenteerd
door een 'ambassadeur', iemand
die er voor pleitte dat zijn of haar
favoriet deze verkiezing moest
winnen.
Eerlijk?
Inmiddels is de uitslag bekend:
Pim Fortuijn werd tijdens de uit
zending met de meeste stemmen
verkozen tot nummer 1. Saillant
detail is dat de stemmen die tij
dens de uitzending binnen kwa
men de uiteindelijke winnaar
bepaalden. Wanneer namelijk alle
stemmen waren geteld, dus ook
die van na de uitzending, was niet
de LPF voorman maar Willem van
Oranje als winnaar uit de bus
gekomen!
Uw favoriet
De Uitkijkpost is ook benieuwd
naar uw favoriet. Weliswaar wat
kleinschaliger van opzet dan de
campagne van de KRO, want de
Uitkijkpost wil weten wie in uw
ogen 'De Grootste CAL/Eg
monder/Heilooër' is. Mensen die
zich verdienstelijk maken in ons
dorp, politici, leerkrachten, spor
ters, schilders, kroegbazen,
beroemdheden...het is aan u!
Aanmelden
Laat het de redactie weten wie in
uw ogen een plaatsje verdient in
de top tien van de Grootste
CAL/Egmonder/Heilooër.
Aanmeldingen kunt u sturen naar
redactie Uitkijkpost, De Hoefsmid
5, 1851 PZ Heiloo, e-mail redac-
tie@uitkijkpost.nl. De top 10 zal in
de laatste krant van het jaar
bekend gemaakt worden.
HEILOO - Wegens een doorslaand
succes in 2003 organiseert de
Dierenbescherming afdeling
Alkmaar e.o. voor de tweede keer
een diervriendelijke kerstrecepten-
wedstrijd voor een vegetarisch
kerstdiner. De Dierenbescherming is
blij met De Vestibule, dat ook dit
keer haar medewerking verleent.
Het Alkmaarse eetcafé aan het
Ritsevoort beoordeelt de recepten
en verwent de winnaars met vier
culinaire prijzen, waaronder een
diervriendelijk diner voor twee!
Het recept voor het vegetarische
kerstdiner dient dit keer te bestaan
uit een voorgerecht, tussengerecht,
hoofdgerecht en dessert. Tom
Lammers, één van de 'strengste'
koks van De Vestibule, zal alle inge
zonden recepten kritisch beoorde
len. Lammers let vooral op de berei
dingswijze, creativiteit, smaak, krui-
dengebruik én kleurcombinatie.
Culinaire prijzen
De Vestibule reikt vier prijzen uit.
De hoofdprijs is een diervriendelijk
diner voor twee. De tweede prijs is
voor het beste hoofdgerecht, de
derde prijs voor het beste tussenge
recht en de vierde prijs is voor het
beste voorgerecht. Wat al deze prij
zen inhouden, is nog een verrassing.
Alle winnaars zullen worden uitge
nodigd voor de feestelijke prijsuit
reiking, die zal plaatsvinden in de
bovenzaal van De Vestibule op
woensdagmiddag 15 december.
Afhankelijk van de toepasbaarheid
van het recept, zal De Vestibule spe
ciaal voor de hoofdwinnaar zijn of
haar recept klaarmaken en dit
tevens op de menukaart zetten.
Met de kerstreceptenwedstrijd wil
de Dierenbescherming het dier
vriendelijk consumeren een stevige
stimulans geven. De vrijwilligersor
ganisatie wenst dat mensen eens
wat anders verzinnen voor het
kerstdiner dan eendenborst, konijn
en gevulde kalkoen. Miljoenen die
ren worden voor menig kerstdiner
gedood, terwijl vlees helemaal niet
noodzakelijk is voor de gezondheid
van de mens!
Deelname
Iedere deelnemer kan het recept
vanaf vandaag inzenden. Let op: de
uiterlijke inzenddatum is 1 decem
ber 2004. Het recept kan worden
gemaild naar info@dierenbescher-
mingalkmaar.nl, maar opsturen per
post kan ook. Adres:
Dierenbescherming Afdeling
Alkmaar e.o. De Loet 5 1851 CR
Heiloo. Vergeet niet uw naam,
adres en telefoonnummer te ver
melden! De Dierenbescherming zou
het zeer waarderen als deelnemers
alvast woensdagmiddag 15 decem
ber reserveren voor de prijsuitrei
king! Voor meer informatie kunt u
contact opnemen met Anna van
Acker of Térèzka van den
Goorbergh van het afdelingskan
toor, tel. 072-5150071, info@dieren-
beschermingalkmaar.nl.
Nu eens niet op het menu, maar fijn in
zijn hok.
