c
Heiloo, zoals het vroeger was
1'
m
II
mm
i H E I L O O De geschiedenis van Nijenburg DEEL 1
(Él
L'
;T
Crh
w
w-u*
WMH.
©ié C-t&iim
N"" NIEUWBURG of NÏJEBURG, eertijds YPERLAAN
geheten
Deeze is eene zeer fchoone plantaadjenmet een aanzienlijk
Heerenhuistusfchen Ahmaat en Heiloo gelegen: zij draagÊ
den naam van nieuwburg federt het een eigendom van het
geflacht van egmond van nijenburg geweest, en door
hetzelve veel verbeterd is.
r,i
H m
LM
uJLL
8
C^/s/itr/A'/rc' Qêc'ir///if///tf
De Uitkijkpost presenteert op gezette tijden in samenwerking met de Historische Vereniging Oud
Heiloo de rubriek 'Heiloo, zoals het vroeger was'. In woord en beeld wordt het 'Heiloo van toen'
belicht. In deze voorjaarsbijlage van de Uitkijkpost speciale aandacht voor het Landgoed Nijenburg
in verband met de exposities 'Prachtig Portret' in het Stedelijk Museum Alkmaar en 'Welkom op
Nyenburg' in de Oudheidkamer Heiloo.
Voor 1700 bevond zich op de
plaats waar Nijenburg nu staat een
'grote woning' toebehorend aan
de vooroudere van de familie Van
Egmond van de Nijenburg. Sinds
het midden van de 16de eeuw zijn
Huis Nijenburg en de bijbehorende
landerijen eigendom geweest van
de families Van Egmond van de
Nijenburg en Van Foreest.
Het oude huis 'Nijeburg of
Yperlaan', de voorloper van
Nijenburg zoals we het nu kennen,
was een 'eenvoudig vierkant woon
huis van slechts geringe verdieping
onder een tentdak geplaatst en
omgeven door een gracht (waar
over een afzonderlijk poortgebouw
tje de toegang afsloot) alsmede
meer binnenwaarts door een plan
tage van enige omvang.'
De familie, voortgekomen uit
een bastaardtak van de graven
van Egmond, heeft zich, nadat
zij als kasteleins (beheerders) de
Nieuwburg (bij Oudorp) bewoon
den, de namen Van Egmond van
de Nijenburg toegeëigend. Jan van
Egmond van de Nijenburg (1618-
1712) werd burgemeester van
Alkmaar en bewoonde in Alkmaar
het prestigieuze huis dat nu het 'Hof
van Sonoy' heet.
3. Het oude huis Nyenburg, door
J. Stellingwerf, [1740],
Rond 1600 kochten de vooroudere
van de familie Van Egmond van de
Nijenburg grond 'in de Banne van
Heiloo'. Met toestemming van de
eigenaren werd in 1602 door Jacob
Willemsz 'buyerman tot Heiloo', een
'huys ofte wooninghe' gebouwd,
gelegen ten noorden van de
Yperlaen/IJpenlaan. Waarschijnlijk
noemde Jacob Willemsz zich vanaf
toen Jacob Willemsz van IJpenlaen.
4. Detail van het 'Hylo-er
Ryskaartje' van circa 1704.
Vanaf Nijenburg (A) is er nog onbe
lemmerd zicht op de Waagtoren
van Alkmaar. Een slingerende,
onverharde, met bomen omzoomde
weg (B) leidt van Heiloo naar de
stad. Rechts daaivan ligt vanachter
Nijenburg een 'Voet Pad door 't
Veld' naar Alkmaar. Links naast
de weg, aan de westkant van het
doip bevinden zich korenvelden
('Landen') (C). Het Heilooër Bos
was nog niet aangeplant. Dat
verklaart de 'Core Moolen'(D)
middenin Heiloo.
'AAR
6. De stadswoning van de familie
in Alkmaar was wat nu de Hof
van Sonoy is, op de hoek van de
Gedempte Nieuwesloot en de
Doelenstraat. Nijenburg in Heiloo
diende vooral als buitenplaats in de
zomermaanden.
5. Gerard van Egmond van de
Nijenburg (1646-1712) kan, namens
zijn vader Jan, worden beschouwd
als de bouwheer van het tegen
woordige huis Nijenburg. Gerard
trouwde met Machteld van Foreest.
Toen hij stierf in 1712 erfde zijn
dochter Maria (1684-1740) de bui
tenplaats Nijenburg in Heiloo en
het 'Hof van Sonoy' in Alkmaar. Tot
haar dood in 1742 verfraaide Maria
het interieur van Nijenburg, onder
andere met de 'Blauwe Kamer' en
de 'Poppekas' (poppenhuis).
7. Het 'koetshuis' van het Hof
van Sonoy in Alkmaar (foto 2011),
gebouwd ca. 1705 en gelegen aan
wat nu het Hofplein is, was het
bouwvoorbeeld voor het koetshuis
van Nijenburg
Slf
8. 'De Paarde Stal en Koets Huysen
van Nijenburg', tekening D. de Vries
1760. Onduidelijk is wanneer het
Koetshuis is gebouwd. Misschien
tijdens het leven van Maria tus
sen 1715 en 1720 door Steven
Vennecool. Maar mogelijk circa
1760 door D. de Vries die ook in dat
jaar de tekening vervaardigde. Het
koetshuis diende behalve als onder
komen voor de koetsen als paar
denstal met hooizolder en bevatte
verder een 'timmerwinkel' en een
bokkenstal.
9. Het gerestaureerde koetshuis
zoals het er nu uitziet (2011). In de
oorlogsjaren hebben de Duitsers
zowel het huis Nijenburg als het
Koetshuis gevorderd. Toen verdwe
nen de drinkbakken voor de paar
den en de koeien.
In tegenstelling tot het hoofdhuis
is het Koetshuis tot ongeveer 2005
nauwelijks veranderd. Inmiddels is
het in 2006 gerestaureerd en is het
interieur grondig veranderd. Het
gebouw, behalve de grote zolder,
dient thans als woonhuis dat wordt
verhuurd door de eigenaresse de
Vereniging Hendrick de Keyser.
IIJUYli
W'«n:
_"wj IIÉI
10. Deel van de 'Kaart van de
Banne van Heylo en Oesdom' van
C.W.M. Klijn (1819).
De kaart loopt van zuid naar noord
(Alkmaar ligt op de kaart onderin).
Nijenburg is omgeven door par
ken, tuinen en een (aangeplant)
boslandschap. De toegangsvaart
van Nijenburg tot de rivier de 'Dye'
(Die) is goed zichtbaar (A). Ook de
'dorpskern' van Heiloo is verbonden
met de Die door de 'Dood Vaart'
(B), evenals (ter)
Coulster (C) en
'Ipenstein' (D).
Ook de 'Meel
Molen' (E) is
nog aanwezig.
Verder valt op
hoe verspreid de
bewoning was in
het dim bevolkte
Heiloo en Oesdom
van het begin van
de 19de eeuw
(circa 550 inwo
ners).
