Johannes Brahms:
i
■-
Heiloo, Ter Coulsterkerk
Binnenkort
een bijzondere
uitvoering in
Heiloo:
mis hem niet!
"de ultieme
troostmuziek"
vrijdag 18 november 2010 - 20:15 uur
OvSBfonds MSïï
omine
KAMERKOOR SiNENoMINE
BH
De muziek
Geen kerkmuziek
Voor wie is een Requiem nu
eigenlijk bedoeld? Voor de acht
tiende eeuw was daarover geen
discussie mogelijk: het was een
eerbewijs aan de wrekende God,
en een smeekbede om genade.
Niet zo vreemd in een tijd waarin
ziekte, dood en gebrek aan de
orde van de dag waren, en de
vrees daarvoor bijna tastbaar
moet zijn geweest.
Maar al in de 18e eeuw, de eeuw
van de Verlichting, vond een
ommekeer plaats in het denken
van de Europese mens, en werd
steeds meer waarde gehecht aan
de gevoelens en wensen van het
individu. Zo bezien kun je stellen
dat een Requiem bij wijze van
troost voor de nabestaanden (en
dus niet als liturgische muziek)
al een tijdje 'in de lucht hing'
toen Johannes Brahms zijn
Deutsches Requiem schreef.
BWSJg
^Kt3b3?
Ein Deutsches Requiem van
Brahms is geen traditionele
dodenmismuziek. Minstens
zo belangrijk: er wordt niet in
het Latijn gezongen, maar in
verstaanbaar Duits.
Achteraf vond Brahms dat men
de 'Deutsches' vooral moest
interpreteren als 'menschliches'.
Bij het componeren van deze
prachtige muziek stond de toen
35-jarige Johannes Brahms
namelijk één hoofddoel voor
ogen: het troosten van de
nabestaanden. Niets meer of
minder dan universele troostmu
ziek voor alle achterblijvenden.
De componist wilde met zijn
Requiem niet zozeer de genade
en welwillendheid van God
afsmeken, maar zijn hemelse
muziek recht naar het hart van
de nabestaanden zenden... om
ze te troosten. Hij ging hierbij
niet over één nacht ijs: het kostte
hem jaren om zijn Deutsches
Requiem de juiste intensiteit,
subtiliteit en passie mee te
geven om zijn gehoor - nog
steeds - in het hart te raken. De
componist koos voor teksten uit
de Bijbel die de nabestaanden
helpen hun lijden te verlichten
en de onomkeerbaarheid van
de dood te accepteren. Brahms'
tekstkeuze getuigt dus enerzijds
van diens grote Bijbelkennis
en anderzijds van zijn spirituele
vrijheid.
Het stuk begint - heel illustratief
met de regels: 'Seligsind, die
da Leid tragen, denn sie sollen
getröstet werden' (Zalig zij die
treuren want zij zullen vertroost
worden)
De interpretatie: de
'Londense' kamerkoorversie
Brahms schreef Ein Deutsches
Requiem oorspronkelijk voor
een groot orkest, maar al
in januari 1869 voltooide de
componist een versie voor koor
plus piano a quatre mains. In
de negentiende eeuw werd veel
gemusiceerd en er bestond dus
een grote behoefte aan quatre-
mainsversies van symfonisch
werk.
De pianoversie van Brahms'
Requiem is geen aftreksel
van het origineel maar een
zelfstandige compositie waarin
het zwaartepunt ligt op zowel de
emotionele expressie als op de
tekstuele betekenis. Uiteraard
zingt Sine Nomine het Requiem
volgens deze interpretatie, die
overigens zijn (Engelstalige)
première beleefde in London
op 10 juli 1871 en daarom
de 'Londense versie' wordt
genoemd. Sine Nomine houdt
zich wel aan de Duitse tekst (dus
hoort u een Duitse variant op de
Londense versie!) en bespelen
Ernst Binnekamp en Annelies
Komen ieder een eigen vleugel.
u
17?
Reserveren: 072-533 69 06 of www.sinenominealkmaar.nl
Holland
Het koor: Sine Nomine
De leden van Sine Nomine komen onder andere uit Alkmaar, Haarlem,
Heiloo en Schagen. Het hechte koor kiest waagt zich regelmatig buiten
de gebaande paden, heeft meermalen in het buitenland opgetreden,
onder andere in Duitsland en Denemarken. (Voorlopig) hoogtepunt
in 2010 was de wereldpremière van Poems from Guantanamo van
Bernard van Beurden dat Sine Nomine samen bracht met het AGK en
althoboïst Ton van de Kieft voor 500 mensen in de Beurs van Berlage in
Amsterdam. Voor deze gelegenheid is Sine Nomine uitgebreid met een
selectie van projectzangers zodat ook de wat sterkere koorgedeelten
heel overtuigend gebracht kunnen worden.
Sopraan Hieke Meppelink
heeft een omvangrijk
concertrepertoire opgebouwd
en inmiddels met vele gerenom
meerde orkesten en ensembles
gezongen. Hieke ontving haar
opleiding aan de conservatoria
van Amsterdam en Utrecht: "Het
Deutsches Requiem van Brahms
is groots en indrukwekkend
en geeft uitdrukking aan het
onzegbare in het leven. Als je
daar als musicus deel van uit
mag maken, voel je je na afloop
innerlijk rijker. De sopraansolo
'Ihrhabtnun Traurigkeit, aber
ich will euch wieder sehen' troost
hen die verdriet hebben om het
verlies van een dierbare. Na
afloop van zo'n monumentaal
muziekstuk kun je alleen nog
maar stil zijn..."
Bariton Martijn Sanders
was prijswinnaar van meerdere
zangconcoursen in Duitsland
en Oostenrijk, debuteerde bij
De Nederlandse Opera in de
opera Tea van Tan Dun en bij
de Nationale Reisopera als
Patroclus in Tippett's King
Priam. Sindsdien is hij in vele
uiteenlopende rollen te horen op
verschillende podia in Duitsland,
Oostenrijk en Nederland.
Pianist Ernst Binnenkamp
speelt graag kamermuziek,
treedt ook op als solist en is
actief als begeleider van diverse
instrumentalisten, masterclas-
ses, concoursen en koren. In
het soloprogramma 'Bach Be
yond' slaat hij een brug tussen
de geniale muziek van Johann
Sebastiaan Bach en de meest
recente Minimal Music: "Als
student aan het conservatorium
maakte ik als repetitor bij het
Utrechts Oratoriumkoor voor
het eerst kennis met Brahms'
Requiem. Het is voor een pianist
heel bijzonder deze bijzondere
uitvoering zelf mee te spelen,
meestal houdt ons werk bij dit
stuk op voor de uiteindelijke
uitvoering: dan wordt jouw taak
overgenomen door een orkest.
Een buitenkans dus!"
Dirigent Paul Valk
stuurt sinds 1993 het Alkmaarse
kamerkoor Sine Nomine aan
en heeft daarnaast de muzikale
leiding van het Amsterdams
Gemengd Koor en over het koor
van de Amsterdamse Domini-
cuskerk. Daarnaast begeleidt hij
op piano en orgel vocalisten en
instrumentalisten:
"Als je de beroemde Requiems
van Mozart, Fauré, Duruflé
en Verdi meerdere keren hebt
mogen uitvoeren en ook nog
enkele onbekende (Vittoria,
Cimarosa, Puccini, Beijer) dan
gaat er iets in jezelf kriebelen...
Er mist nog iets: die ene 'o zo
troostvolle' versie van Brahms..!
Dit jaar heb ik naast een goede
vriend van me zowel mijn vader
als mijn schoonvader moeten
begraven. Een bewogen jaar
dus in de familie. Juist omdat er
zoveel troost vanuit gaat, zowel
tekstueel als muzikaal, ervaar
ik het als zeer bijzonder om dit
Deutsches Requiem nu uit te
voeren. De muziek tilt je op, óók
als je dirigeert. Daarom voel ik
mij zo'n bevoorrecht mens.
Brahms componeerde ook het
bekende 'Wiegenlied', in menig
speeldoosje te horen. De tekst
zegt o.a.: 'Guten Abend, gute
Nacht, von Englein bewacht
Die zeigen im Traum, dir
Christkindleins Baum Schlaf
nun selig und süJS, schau im
Traum's Paradies Schlaf nun
selig und süü, schau im Traum's
Paradies.
Van het zoete slapen van een
kleintje tot het voor eeuwig
inslapen van een volwassene,
Brahms' klanken begeleiden het
en geven kleur aan het leven."
Pianiste Annelies Komen
begeleidt sinds 1987 Toonkunst
Alkmaar diverse oratorium-
werken. Tevens ondersteunt
Annelies diverse koren, solisten
en instrumentalisten bij concer
ten. Annelies zong tevens vele
jaren als alt bij Sine Nomine. "De
mooiste zin in dit werk vind ik
'Wie einen seine Mutter tröstet':
Zoals iemand getroost wordt
door zijn moeder, zo wil ik u
troosten. Dat is toch prachtig.
Ook de harmonieën van deze
frase gaan zo door mijn ziel dat
ik er een enorm warm en vredig
gevoel bij krijg. Ik verheug me
op dit project en ben blij dat ik
één van de twee vleugels mag
bespelen."
Op 20 november vindt de tweede uitvoering plaats in Den Helder. Meer informatie op: WWW. sinenominealkmaar.nl
26 OKTOBER 2011
UITKIJKPOST
t
Toegangsprijs: 17,50 Dit concert komt mede tot stand met financiële steun van de provincie
CJP/65+: €16,00
Kinderen tot 15 jaar: gratis
Donateurskorting: €1,50
Noord-Holland en het VSB-fonds.