Joodse families in Heiloo De herinneringen van oud-Heilooër Esther Reiss-Mossel 14 HEILOO - Voor het boek 'Heiloo, een dorp in oorlogstijd' zijn Jaap de Graaf en Josta de Graaf-Gieltjes de archieven ingedoken en hebben een jaar lang de persoonlijke verhalen opgetekend van tal van (oud-) dorpsgenoten, die zich de Tweede Wereld oorlog nog kunnen herinneren. Het boek schept, mede door de verschillende invals hoeken en de verhalen van uiteenlopende personen, een mooi totaalbeeld van Heiloo gedurende de oorlogsjaren. Een document voor hen die de oorlog hebben meege maakt, maar ook interessant en leerzaam voor de jongere, naoorlogse generatie. Schrijver en geschiedeniskenner Geert Mak was lovend over het boek. gebouwd, van binnen gezien. En dat riep een sterke herinnering bij haar op, terwijl ze nog heel jong was toen ze in 1942 met haar familie gedwongen naar Amsterdam vertrok. „Ik zag ineens weer het beeld van mijn vader voor me, die in de studeerkamer op zijn knieën voorovergebogen zat, waarschijnlijk om iets onder de vloer te verstoppen of eronder vandaan te halen." Ze weet nog dat haar ouders in de Heilooër tijd een grote kennissenkring hadden en herinnert zich namen zoals dominee Kuiper, dokter Cohen en de heer Roggeveen. Ook herinnert zij zich Werner Joseph nog, een Joodse jongen die aan het begin van de oorlog bij de familie Mossel in Heiloo werd ondergebracht. „Hij was eigenlijk mijn eerste liefde." Ben, Henriëtte en Esther groeiden op in Heiloo, tot dat in 1942 het gezin noodgedwongen naar Amster dam moest verhuizen. Esther: „Een tante van mijn moederskant woonde op de Plantage Middenlaan 3 en stelde ons een hele verdieping ter beschikking. Enorm luxe, want Joodse mensen die in Amsterdam geen familie hadden konden bijna nergens terecht." In het boek 'Heiloo, een dorp in oorlogstijd' staat beschreven hoe Inie de Ruiter uit Heiloo tijdens een schoolreisje naar Amsterdam haar vroegere school genootje Jet herkende aan de andere kant van een hek, dat de wijk omsloot. Op 26 mei 1943 werd het gezin Mossel naar kamp Westerbork afgevoerd. Het jaar daarop werden ze naar Bergen-Belsen getransporteerd; de ouders van Esther hebben dit kamp niet overleefd. Een grote groep kinderen, die door de Duitsers onder de hoede van de familie Bimbaum waren geplaatst, is uit eindelijk bevrijd uit Bergen-Belsen, waaronder Ben, Jet en Esther Mossel. Esther weet dat veel oudere Joodse overlevenden decennialang niet over hun oorlogservaringen hebben gesproken. „Velen voelen zich ongemakkelijk, dat ze het kamp hebben over leefd. Want overleven in zulke omstandigheden kan ook weer vragen oproepen. Ook is er volgens mij een verschil in de beleving en daaruit volgende ver werking van de oorlog tussen overlevenden uit de concentratiekampen en Joodse mensen die onder gedoken zijn geweest. Want mensen in de kampen, hoe slecht de omstandigheden ook waren, kenden en hielpen elkaar en hadden vaak nog contact met hun familieleden, terwijl Joodse mensen die onderdoken hun identiteit kwijtraakten en compleet ontworteld werden." Esther vind het belangrijk dat, ook in haar huidige thuisland, de geschiedenis goed wordt doorgegeven. „De Shoah is tegenwoordig in Israël een 'keuzevak' op scholen. Toch blijkt dat een aantal publicaties waaruit studenten hun informatie halen, niet vol ledig zijn of niet kloppen. Want toen een jonge Israëlische studente mij vertelde, dat geen van de Joodse kinderen de kampen zouden hebben over leefd, stond ik toch even raar te kijken." V oor het hoofdstuk 'Joodse families in Heiloo' stuitte het schrijversduo op de naam Mossel. De in Amsterdam geboren Joseph Mossel was van 1920 tot 1940 leraar Wiskunde aan de Rijks HBS in Alkmaar en woonde met zijn gezin aan de Van Foreestlaan in Heiloo. De speurtocht van Jaap en Josta leidde naar het Joods Historisch Museum, waar zij het boek 'De Mossels uit Mokum' van de in Jeruzalem wonende Esther Deborah Reiss-Mossel in handen kregen. Dit boek duikt in de genealogie van de Joodse familie Mossel in Amsterdam over een tijdsbestek van 350 jaar. Josta zocht per e-mail con tact met de schrijfster van het boek, die op 24 juli 1938 in Heiloo geboren is. Esther, haar zus Henriëtte (Jet) en broer Ben hebben het concentratiekamp Bergen-Belsen overleefd. Toevallig bracht Esther in 2011 een bezoek aan Ne derland in het kader van haar voorvader Abraham Mossel. Esther combineerde haar verblijf met een bezoek aan Heiloo, om Jaap en Josta persoonlijk een exemplaar van haar boek te overhandigen. Zij was tevens bereid hen haar herinneringen en overleve ringsverhalen uit haar jeugd te vertellen. April dit jaar heeft Esther haar geboortedorp voor de tweede maal bezocht en heeft voor het eerst haar ouderlijk huis, dat in opdracht van haar vader was Het boek Heilooeen dorp in oorlogstijd' is verkrijgbaar bij: Boekhandel Deutekom en De Schrijverij voor 24,50 2 MEI 2012 UITKIJKPOST Esther Reiss-Mossel (links) was even in Nederland en bracht een bezoek aan Jaap de Graaf en Josta De Graaf Gieltjes, schrijvers van het boek 'Heiloo, een dorp in oorlogstijd'. Via het boek van Esther, 'De Mossels uit Mokum' kwam het Heilooër schrijversduo met haar in contact. Foto: Carolien Breed Else Mossel. Ben en Esther Mossel kort na de oorlog.

Kranten Regionaal Archief Alkmaar

Uitkijkpost : nieuwsblad voor Heiloo e.o. | 2012 | | pagina 14