Torenuurwerk
Limmen loopt
Protestantse Kerk
als een zonnetje
Sfeervolle feestdagen special
13
UITKIJKPOST
LIMMEN - Het niet meer dienstdoende torenuurwerk in de Protestantse Kerk aan de
Zuidkerkenlaan in Limmen is afgelopen zomer vanuit de toren naar de ontvangsthal van
de kerk verplaatst en staat er weer piekfijn bij. Deze 'verhuizing' was een initiatief van
koster Dik Denekamp en werd uitgevoerd door Jan Nell en Piet van der Steen.
HERVORMDE KERK UMMEN
De kerk is gelegen op de zuidelijke punt van de strandwal Ummen-
Helloo-Alkmaar De oudste vermelding dateert uit 740 wanneer het
vervallen kerkje wordt vernieuwd. Omstreeks 800 wordt gesproken over
een -vermoedelijk- houten kerkje te Umbon dat eigendom is van de
St. Maartenskerk te Utrecht. In de 13de eeuw wordt een toren gebouwd
los van het bestaande tufstenen zaalkerkje. In de 14de eeuw komt er
een grote bakstenen kerk met koor bij, de toren wordt dan Ingebouwd.
Het geheel wordt dan eens zo groot als dat wat nu nog te zien Is.
In 1598 wordt de kerk hersteld van de vernielingen door de Spaanse
troepen tijdens het beleg van Alkmaar en bereikt de tegenwoordige
grootte. De laatste ruines aan de oostzijde zijn in 1806 opgeruimd,
maar zijn nog ten dele In het maaiveld te zien.
De kerk met toren, Hemony luWWok uit 1650 en Fleas orgel uit
1876 is een rijksmonument. De laatste restauratie werd uitgevoerd
in de jaren 2000/2001 onder toezicht van de Rijksdienst voor de
Monumentenzprg.
Het torenuurwerk, in circa 1890 gemaakt en afkomstig
uit een andere kerk, is in 1934 door de firma Eijsbouts
uit Asten aangepast en gereviseerd om de wijzer
platen op de kerktoren mechanisch aan te drijven.
Door de overstap op een elektrisch systeem werd het
torenuurwerk in 1984 overbodig. Denekamp: „Inmid
dels regelt een satelliet de juiste tijd." Het loodzware
mechanische uurwerk stond in de toren opgesteld, op
zo'n twintig meter hoogte; net onder de torenspits.
Voor de verplaatsing was toestemming nodig van de
gemeente Castricum, deze procedure duurde ongeveer
ander half jaar. Dik Denekamp vertelt over het waarom
van de toestemming: „Van oudsher zijn alle kerktorens
eigendom van gemeenten; ze fungeerden eeuwen
lang als uitkijkpost en waarschuwingssysteem. Als de
vijand in aantocht was, werden de klokken geluid om
het aangrenzende dorp of de stad te waarschuwen.
De gemeente Castricum is de huidige eigenaar van de
Limmer kerktoren."
Dik Denekamp benaderde twee jaar geleden Jan Nell
en Piet van der Steen om de klus te klaren. Beiden zijn
technisch onderlegd. Jan was jaren werkzaam bij de
technische dienst van de Heilooër melkfabriek en werkt
inmiddels als technisch onderwijs assistent (TOA) sa
men met Piet, docent Onderzoek Ontwerpen, op het
Bonhoeffercollege in Castricum. Het mechanisme had
de tand des tijds doorstaan en was weliswaar intact,
maar zat onder een dikke laag stof en vet toen ze aan
de klus begonnen, die ander halve maand in beslag
zou nemen. Het loodzware uurwerk, stond al vanaf
1984 stil, is in de toren gedemonteerd en in onderdelen
naar de begane grond verplaatst; Jan en Piet hebben
de onderdelen langs de smalle ladders en trappen van
de kerktoren naar beneden getild hierbij heeft André
Winder, van Winder Limmen, assistentie verleend.
Jan Nell: „Daarna hebben we, alle losse onderdelen -
radertjes en kettingen- stuk voor stuk schoongemaakt,
lekker in het vet gezet en weer in elkaar gezet."
Inmiddels had Denekamp contact opgenomen met ie
mand van Stichting tot Behoud van Torenuurwerken om
het uurwerk weer in werking te zetten. Deze stichting
is opgericht door een aantal oud-Tata medewerkers en
is in IJmuiden gevestigd met een werkplaats en ten
toonstellingsruimte. Toen de heer Scholten namens de
stichting het Limmer torenuurwerk inspecteerde, was
hij aangenaam verrast; een echte Eijsbouts!
Hij gaf echter aan dat alle inspanningen van Jan en Piet
iets te enthousiast waren geweest. Jan Nell lacht: „Het
opnieuw invetten bleek overbodig. Dus hebben we al
les weer uit elkaar gehaald en grondig schoongemaakt
en alle vetresten verwijderd. Bij deze tweede schoon
maak actie heeft Arnold Boukes, een gemeentelid, ons
geholpen. Dit deden we buiten, om de kerkvloer binnen
te sparen." Toen de heer Scholten voor de tweede keer langskwam, kon
hij het torenuurwerk in één keer in werking stellen! De hele klus was
voor de Open Monumentendag (september jongsleden) klaar.
Het loopwerk van het torenuurwerk is opgebouwd uit een stalen frame
en een messing raderwerk, dat in elkaar grijpt en via een mechanische
overbrenging .vroeger, de vier wijzerplaten van de kerktoren aandreef.
Een gedeelte bestaat uit het slaghamerwerk, dat ervoor zorgt dat de
klok elk half en elk heel uur mechanisch slaat.
Het andere gedeelte is voor de tijdsaanduiding. Beide delen zijn
voorzien van een aandrijfgewicht, dat met behulp van een slinger kan
worden opgehesen. Deze hingen in een schacht in de toren. Vandaar dat
het torenuurwerk op zo'n grote hoogte stond opgesteld. Inmiddels heeft
het historisch pronkstuk een vast plekje in de ontvangsthal van de mo
numentale kerk gekregen, waar overigens ook tal van andere bijzondere
voorwerpen te bewonderen zijn.
