Elfstedentocht leeft nog steeds
teJ
tfïl
j? r
kruistocht^
||l
i^- I 1
F1 üfi
De Elfstedentocht is een bijna 200 kilometer lange schaatstocht over natuurijs die wordt
georganiseerd door de Koninklijke Vereniging De Friesche Elf Steden. Vanwege de af
stand en vanwege het heroïsche karakter wordt de Elfstedentocht ook wel ‘De Tocht der
Tochten’ genoemd. De Elfstedentocht werd voor het eerst (officieel) in 1909 gereden en
wordt maximaal eenmaal per winter gehouden. De tocht kan alleen georganiseerd worden
als de toestand van het ijs het toelaat. In totaal werd de tocht vijftien maal verreden. De
meest recente tocht vond plaats in 1997. Op de volgende pagina’s leest u de herinnerin
gen en verhalen van oud-rijders en een enthousiaste toeschouwer. De redactie heeft ervan
genoten de stukken te verzamelen. Veel leesplezier!
Vier hrnors Dr ILijïii op ‘I
h -1
UITKIJKPOST 12 JANUARI 2022
6
En klunen!-Wim Knaap
Wir*
rrw
- -.B'
De vier broei
Ie startkaart en het kruisje
Vervolg van de voorpagina, Wim
Knaap:
Nou, dat hebben de rijders en niet
te vergeten het geweldige publiek
geweten. De ‘meester’ had dus geen
gelijk. De ‘hel van het noorden’ viel
inderdaad niet mee. Harde wind, de
afrasteringslinten braken, het ijs
was soms slecht met grote scheuren
op de smalle vaarten. Afzien, uitkij
ken en zoveel mogelijk in groepjes
rijden. Bij het plaatsje Ryd stond
Jaap met snert en werd ik geïnter
viewd door Radio Friesland. Fries
praten kan ik niet dus ik betwijfel of
Een paar jaar later was het Heiloo-
er Henk van der Werf (destijds 50
jaar) die in 1997 de Elfstedentocht
schaatste. “Ik heb altijd gezegd,
als geboren Fries en getogen West
Fries moet je eenmaal in je leven de
Elfstedentocht rijden. Nou, dat heb
ik geweten... Toen ik op 2 januari
hoorde dat de Tocht der Tochten op
zaterdag 4 januari gereden zou wor
den, werd ik echt nerveus. Het was
menens. Zou ik het echt doen? Kon ik
wel ergens logeren? Hoe zat het met
de wind? Hoe laat mocht ik starten?
Had ik wel goed genoeg geoefend? Ik
had de eerste Noord-Holland Tocht
gereden en ook de Weissensee. Maar
zou dat genoeg zijn? Er gierden echt
onwijs veel vragen door mijn hoofd.
Henk van der Werf, reed in 1997
de Elfstedentocht
ze het uitgezonden hebben, maar dat
is ook niet zo erg. Na in Bartlehiem
een keurig bochtje te hebben gelo
pen dat niemand geloof ik heeft ge
zien op tv (Mart Smeets zei de vorige
tocht dat mindere rijders die bocht
niet meer kunnen lopen) ging het
pal tegen de wind in richting Dok-
kum. Omdat Dokkum de bekende
molen heeft keek ik op een bepaald
ogenblik opgelucht, maar de molen
die ik zag stond in Birdaard en Dok-
kum was nog behoorlijk ver weg. Er
kwam geen einde aan leek het wel en
voor mijn gevoel was Dokkum ge
woon verplaatst. Maar toen ik daar
aankwam voelde ik gelijk niets meer.
Wat een feest!
Na genoten te hebben van die ‘arena’
en van de warme thee ging ik bijna
vliegend terug naar Bartlehiem. Met
Jaap daar afgesproken dat hij naar
de hal/tent zou gaan, dus het ver
voer terug was geregeld. Na de ‘klap
voor de kop’ door de tegenwind tot
Oudkerk, was het verder een fluitje
van een cent tot de Bonke. Net voor
het donker werd om ongeveer 17.00
uur ging ik over de streep. Schaatsen
Al snel was alles geregeld en om
09.32 uur was het zover, ik mocht
schaatsen.
De start was wat minder leuk dan je
zou voorstellen, want ik was ont
zettend ziek. Ik had sportvoeding
gekocht - maar het was zo sterk dat
het er zowel van boven als onder uit
kwam. Ik wilde stoppen, zo gammel
voelde ik mij op dat moment. Mijn
echtgenote en mijn nicht hebben op
mij in moeten praten, zo van “als
je eenmaal op het ijs staat dan gaat
het wel”! En dat klopte helemaal. De
eerste 20 kilometer ging prima. In
Sneek was het flink klunen maar dit
was best te doen. Tot aan Warns ging
het goed, tot ik flinke buikpijn kreeg.
En toen was ik nog maar op de helft.
Ik dronk toen warm water met een
banaan. Gek genoeg gaf dit mij veel
uit, de bus in en naar de hal. Na het
douchen en lekker eten en koffie bij
de familie Van Overeen zijn we naar
Heiloo gereden. Omdat de broers
Blakborn en ook mijn eigen broer,
die veel later waren gestart, nog
binnen moesten komen, heb ik tot
over twaalven nog televisie geke
ken. De mensen die dat stuk tegen
wind in de hel van het noorden nog
moesten afleggen, daar had ik be
wondering voor en ook medelijden
mee. De volgende dag hoorde ik dat
de Blakborns en mijn broer nog ruim
op tijd binnen waren gekomen, want
gezien heb ik ze niet. Wel de ploe
terende, bloedende zwoegers die
liefdevol door vrijwilligers over de
streep werden geholpen. Al die vrij
willigers die in de barre kou bleven
helpen verdienen ook een kruisje.
Chapeau daarvoor en bedankt Wie je
ook spreekt, bijna iedereen vond het
een geweldige dag. De rijders hebben
meestal wel afgezien maar de sfeer
was geweldig. En één ding is zeker:
een makkie was het niet.
DIT WAS IN IEDER GEVAL EEN
ELFSTEDENTOCHT DIE TELT!
energie. Van Hindeloopen naar Wor-
kum had ik flinke wind tegen en be
sloot ik in een groepje te duiken voor
de luwte. Een slimme tactiek! Daar
na ging het weer. Ik wilde voor 17.00
uur in Franeker zijn, dus ik moest
echt gas geven. Vastberaden en ge
motiveerd hoe ik was, kwam ik even
voor 17.00 uur bij de stempelpost
aan. Ik had uitgerekend dat het van
Franeker naar Dokkum ongeveer 50
km was. Rekening houdend met de
sterke wind en de duisternis kon je
met een verantwoorde snelheid van
ongeveer 15 km per uur rijden. Het
stuk van Franeker naar Bartlehiem
was dan ook geen pretje (lees: 38 km
in de duisternis rijden). Dit was best
pittig. Op dit stuk kwam mijn voor
ganger in een scheur. In de donker
schaats je met de gedachte ‘op hoop
van zegen dat er niets gebeurt’. Ik
De broers de Haan, in 1994 Elfste
dentocht geschaatst
De broers Mart, John, Cees en Dick
de Haan uit Heiloo schaatsten in
1994 met zijn vieren de Elfsteden
tocht. Een knappe prestatie, want in
dit jaar kwam ‘maar’ 43% van alle
deelnemers binnen de tijdslimiet
over de finish. Bij de broers was er
absoluut geen twijfel of ze het wel
zouden halen, ondanks de kniebles
sure van Dick. Het viertal was na
melijk enorm goed getraind. Dick,
Mart en Cees zaten op de Limmer
IJsclub, John op de Berger IJsclub.
Dus schaatservaring genoeg! Onder
andere in de 22 dorpentocht over
125 kilometer en de vele rondjes bij
ijsbaan De Meent. Zodra er natuurijs
lag deden ze samen tochten op het
Limmer Overdie!
We spreken met Dick de Haan, die
vol trots terugblikt op deze bijzon
dere prestatie. “De nacht van tevo
ren sliepen we in een appartement
van studenten. Ik weet nog goed we
de hele nacht een raar geluid hoor
den. We lagen er wakker van. De vol
gende ochtend zagen we dat het een
hamster was die in zo’n rad heen en
weer ging. Hadden we dat eerder ge
wetenHet was een zware tocht. De
eerste veertig kilometer gingen pri-
heb last van nachtblindheid en ging
daarom op zoek naar een passende
groep. Uiteindelijk heb ik zelf maar
kop genomen en een groep gevormd
tot ik de molen van Dokkum zag. Ik
wist dat als je de wind in de rug had,
je er als een speer vandoor kon gaan.
Toen ik Dokkum binnenreed, was
er een enorme ontvangst. “Het leek
wel de Arena zoveel publiek, rijen
dik, echt onvoorstelbaar. Wat een
onthaal! Ik kreeg een kopje bouillon
aangeboden. Wat kan een mens van
zo’n moment genieten!” Op dat mo
ment kon ik met volle kracht naar de
finish rijden, ik ging als een raket.
Om 21.40 uur was het zover: ik pas
seerde de finish.”
En als er weer een Elfstedentocht
komt? Dan wil Henk het zeker nog
een keer proberen!
ma, maar op het Slotermeer was het
echt aardedonker. Opeens lagen we
met zijn zevenen plat op het ijs. La
ter bleek dat er een schots van zeven
centimeter boven het ijs uitstak
Dat maak je bij ijsbaan De Meent niet
mee,” lacht Dick. Tussen de steden
door was het afzien. Maar als je de
stad in kwam werd je op handen ge
dragen door het publiek. Dan kreeg
je weer een boost. Het Friese volk
heeft mij erdoorheen getrokken. Ik
kwam net voor donker binnen en had
er 9,5 uur over gedaan. We hebben
niet samen gereden want we hebben
verschillende starttijden. Het is ook
niet handig om samen te rijden, dan
heeft de één weer een losse schaats
en dan moet de ander weer plassen.
Je schaatst zo’n tocht steeds met een
ander groepje mensen. Het was toen
ook nog even zoeken welke kant we
op moesten. Maar uiteindelijk von
den we het goede spoor en konden
we weer verder met deze schitteren
de tocht.”
“Mocht er nog een Elfstedentocht
komen dan moet het snel zijn,” lacht
hun dochter Dorien. “De mannen
worden ook een dagje ouder. Maar
als je het ze op de man af vraagt zul
len ze allemaal zeggen dat ze zeker
meedoen!”
ini’ll h ■-
Een foto van dc
- Henk van der Werf
'Wirn Knaap
- IS-LI—X. B-rf
Onderweg vanaf Workum naar
Harlingen liep ik op de eerste ach
terblijver (nr. 228) van de wedstrijd
in en dat gaf me wel een kick. Jaap
reed naast de vaart mee in zijn auto
en heeft onder het rijden door wat
foto’s genomen. Na Harlingen werd
het wel steeds zwaarder. Bij Frane-
ker leek het wel of ze een auto met
zand hadden gestort op het ijs. Het
gevolg: hartstikke stompe schaat
sen. Toen moest het zwaarste stuk
nog komen.
'rs De Haan op 'kruistocht! Foto: Dorien de Haan
Mli k
üi'X" .tr
S-BJ A-
l1— tr— t-w BMJ B|-||-*
H-I F—-n fmIXm
iu+ij a. Mibk-r r.
rfaiü-xJiUMu,B |Ba
JJtia ■ir-r F-aR
Mfc, F .1—1
na Mll
rjr
llwMhPfai FbUr-Ui
TT? Trn rfrrr-1
‘-B wAM 1JI
u na an nh
M
-airrd
’CUT
