't Vliegend Blaadje.
KLEINE COURANT
VOOR HELDER NIEUWEDIEP EN TEXEL
Ie overval eg Leiot
Ho 2259.
Woensdag 10 October 1894.
22«te Jaargang.
Bureau: Zuiditraat.
Telefoonn". 63.
Bureau: Spoontraat.
Telefoonn. 61.
AUormement
p. 3 maanden binnen de gemeente 50 Ct., met ZondagsbL 80 Ct.
id. franco per poet 75 idem fl.121
id. voor het Buitenland f 1.25, idem f 2.00
VERSCHIJNT DINSDAG- EN VRIJDAGMIDDAG.
UitgevenBERKHOUT ft Co., te Helder.
SPOORSTRAAT «l ZUIDSTRAAT.
Advertenuea
▼an 1 tot 5 regels25 Cent,
Elke regel meer
Groote letter» worden naar plaatsruimte berekend.
Ad verten tiën moeten uiterlijk des DINSDAGS- en VRIJDAGSMORGENS vóór 10 uur aan de Bureaux bezorgd zijn.
NIEUWSTIJDINGEN.
HELDER, 9 Oct. 1894.
Het nieuwe Societeits-gebonw voor
do LoodsenvereeDiging Recht door Zee"
te IJmniden zal a. s. Zaterdagmorgen ten
12 ure op plechtige wijze worden geopend.
Men meldt uit Vlieland:
Door de plaatselijke commissie der Maat
schappij tot redding van schipbreukelingen
is heden aanbesteed het bouwen van een
reddingsboothuia nabjj het noorderstrand,
ter vervanging van de schuur, die thans
in de kom van het dorp staat. Door over
brenging van het station nabjj het Noor
derstrand zjjn de reddingsmiddelen circa
een half unr nader aan de plaats waar
ze noodig zjjn.
De gehouden proefnemingen met de
reddingsboot en het vuurpjjltoestel slaagden
naar wensch.
Drankbestrijding; in het Indische leger.
Blgkens het Koloniaal Verslag van 1894
werd bjj vernieuwing omgezien naar mid
delen om het verbruik van sterken drank
onder de militairen tegen te gaan. Dien
tengevolge is men, bij wjjze van proef,
teruggekomen op den indertjjd hoofdzake
lijk met de bedoeling om langs dien weg
het clandestien drankverbruik te temperen,
genomen maatregel om sterken drank in
de cantines verkrijgbaar te doen zjjn ge
durende den geheelen tijd dat de lokalen
geopend zjjn, en wel door te bepalen, dat
spiritualiën aldaar slechts op bepaalde uren
van den dag mogen gedebiteerd worden.
Gesteund door scherpe contrOle op het clan
destien drankverbruik en door maatregelen
van huishoudeljjken aard ten opzichte
van de uren, waarop de militairen de kazerne
mogen verlaten, hoopt men, dat de proef
zal bljjken aan de verwachting te beant
woorden.
Voorts werd door het legerbestuur de
aandacht der milit. autororiteiten opnieuw
gevestigd op de middelen, welke kunnen
■trekken om de cantines, naar den eisch
harer le3temming, meer en meer te doen
zjjn plaatsen van kameraadschappelijke
vereeniging, waar gelegenheid bestaat om
de vrije uren gezellig en tevens nuttig
te kunnen doorbrengen.
W5 maken onze lezers atttent op de
anDonce van de Firma Draisma van Val
kenburg te Leeuwarden, wier inzending
Levertraan op de Wereldtentoonstelling te
Antwerpen met de gouden medaille
is bekroond.
Tengevolge van het gebruik van
ongekookte melk, afkomstig van koeien
lijdende aan mond- en klauwzeer, doen zich
te Alkmaar enkele ziekteverschijnselen
voor bjj menschen.
Aan 't stout, uit de bierbronwerg
»De gekroonde Valk", voorheen de firma
Vollenhoven Co. is op de tentoonstel
ling te Antwerpen, de hoogste onderschei
ding, de gouden medaille ten deel ge
vallen wel een bewijs, dat men ook in
Nederland tegenover 't buitenland kan
concurreeren.
Den 288ten September is te Amster
dam een vergadering gehouden, waar 32
vereenigingen vertegenwoordigd waren en
waar besloten werd tot het volgende:
Ten eerste zal gehouden worden een
Xibare vergadering op 15 October in
nstantia," waar twee sprekers het nut
der werkeloozen-beweging zullen bepleiten.
Ten tweede zal gehouden worden een
congres op Zondag 4 November, waar geen
pers wordt toegelaten en waar de volgende
punten in huishoudelijke vergaderingen
door de vereenigingen vooraf te behandelen
zullen worden besproken:
1. Is de werkeloozen-beweging nuttig?
2. Kunnen aan de beweging alleen deel
nemen vak vereenigingen en andere arbei
ders-organisaties
Of zal de leiding berusten in handen der
vakvereemgingen, terwjjl andere vereeni
gingen haar steun kunnen toezeggen
3. Is het goed, dat het Comité ter
verkrijging eener Stedeljjke Arbeidsbeurs"
zich in Terbinding stelt met het te kiezen
bestuur, ter verkrijging van statische ge
gevens
4. Wat kan er voor de werkeloozen ge
daan worden
5. Wat denkt ge van de straatbewe
ging?
6. Wat denkt ge van de werkverschaf
fing?
7. Wat denkt ge van ondersteuning
door geld langs philantropischen weg?
Het bovenstaande is ontleend aan een
circulaire, die onderteekend is door H. H.
Wollring en J. H. Geel.
Ze hadden hem geplukt.
Een politieagent te Utrecht zag dezer
dagen een man in het plantsoen liggen, die
bljjkbaar sliep, doch zoo nabjj den water
kant lag, dat de minste beweging hem
ongetwijfeld in het water zou hebben doen
rollen. Behoedzaam werd de man dan ook
door den agent gewekt en daar hg een
Duitscher bleek te zjjn, mede naar het po-
litiebweiu genomen, waar hg mededeelde,
dat hg den vorigen dag uit Rotterdam was ge
komen, landslieden had ontmoet met wie hg
verschillende tappergen bezocht en ten slot
te zoo beschonken was geraakt, dat hjj
niet wist wat er verder met hem was ge
beurd. Het ergste was echter, dat hij zjjn
overjas, een gouden horloge en ruim 180
Mark was kwijt geraakt, zonder daarom
trent eenige inlichting te kunnen geven.
In*de Boterstraat te Utrecht kwam
een korporaal van het Oost-Indische leger,
die met een paar kameraden uit was, in
kennis met een meisje, dat hij daarna
naar hare woning vergezelde. Na eenigen
tjjd te hebben vertoefd, ontwaarde hjj met
schrik, dat uit zijne portemonnaie een
bankbiljet van f 200 was verdwenen. Daar
de meid verklaarde van niets te weten en
naar des korporaals overtuiging toch nie
mand anders dan zjj den diefstal kon heb
ben gepleegd, werd de hulp der politie
ingeroepen, die een streng onderzoek in
stelde, doch van het vermiste geld geen
spoor kon vinden. Weinige oogenblikken
later werd echter door een politieagent
toevallig in een slop naast de woning van
het meisje, het vermiste bankbiljet terug
gevonden, zoodat men vermoedt dat zjj,
toen de politie verscheen om een onder
zoek in te stellen, gelegenheid heeft weten
te vinden om het biljet uit het raam te
werpen, bjjua zeker dat het daar niet zou
worden gevonden. Dat de korporaal erg
in zjjn schik was, toen hg den volgenden
morgen het reeds verloren gewaande bank
biljet van den commissaris van politie
terug ontving, is te begrjjpen.
LOMBOK.
In vervolg op het Vrijdag door ons mede-
[cdeelde telegram aan het Departement van
koloniën van den Gouverneur-Generaal van
Nederlaudsck-Indië, ia, in antwoord op de
vraag des Ministers om opgaaf van denamen
der vermisten bjj de jongste verkenning geseind
Sergeant P. Thill, en de fuseliers E. Dekker,
«L G. Vos, A. Spin, N. A. Dumoulin, A. F.
Knipper, F. Miggels, S. Briaks en T. Hippens.
Tevens wordt medegedeeld, dat bjj de bo
venbedoelde verkenning gesneuveld zjju de
kapitein der infanterie K. van Erpecum,
en de le luitenant der infanterie W. rarj
OppeD, en zwaar gewond werd de kapitein
der infanterie C. J. van Griethoysenen dat
aan de bekomen wonden overleden zjjn de
fuseliers A. Guldemont en J. A. EglofJ.
Zaterdag jl. werd door ons het volgende
ofticieele telegram ontvangen en per bulletin
bekend gemaakt:
Bjj de voorzetting van de slechting van
«Mataram werden de Ijjken van de vermisten
•gevonden nabjj het kruithuis, waariu groote
«voorraad werd gevonden. Pemenang werd door
-Marine gotuchtigd.".
De «Telegraaf" ontving van zjjn Correspon
dent te Batavia het volgende telegram
Mataram genomen. Magazjjn met rookeloos
«buskruit, patronen en ontplofbare stoffen, in-
«dertjjd op de Hollanders buitgemaakt, gevou-
«dea. Witte vlaggen wapperen te Tjakra-
«negara. De verovering van Mataram heeft
•een ontzagljjken indruk op den vjjand ge-
maakt."
De Zondagmorgen ontvangen Indische
bladen deelen thans de nadere bjjzonder-
heden omtrent den bloedigen overval mede,
die we hier zooveel mogeljjk laten volgen
Het hoofdkwartier te Tjakra Negara
had reeds eenige dagen vóór den 25 Aug.
geruchten vernomen omtrent vijandige
voornemens der Baliërs. Goesti Djilantik
echter van Karang Asem, die de tusschen-
pereoon was ioot vele besprekingen tus-
schen het hoofdkwartier en den vorst van
Lombok, bleef door zjjn onbevangen hou
ding vertrouwen inboezemen. Dit vertrou
wen hierop leg ik nadruk bestond
in dezelfde mate bjj den tweeden als bjj
den eersten bevelhebber. Generaal Van
Ham zoowel als generaal Vetter liep hoog
weg met Djilantik, en beschouwden hem als
den ons welgezinden en bekwamen tus-
scnenpersoon om de zaken te Lombok tot
een goed einde te brengen.
Niettemin noopten de geruchten in den
loop van Zaterdag 25 Augustus tot het
nemen van eenige voorzorgen. Vooreerst
verhuisde het hoofdkwartier uit de Poeri
naar het bivak. Het bivak was n.L opge
slagen buiten de gebouwen der poeri, en
bestond uit twee gedeelten, één hooger
gelegen, dat was omgeven door een muur
ongeveer ter mans hoogte en daarom de
«benting" werd genoemd, en een daarom
heen liggend in hal ven cirkel uitgespreid
kamp, dat tot dicht bjj de muren van het
paleis kwam. De generaals met hunne
adjudanten en de staf logeerden echter in
kamers van de poeri, generaal Van Ham
en generaal Vetter in kamera naast elkaar,
majoor Hamerster naar ik meen in de
kamer van eerstgenoemde, de adjudanten
in een ander gebouw van den poeri. Tevens
gebruikte het hoofdkwartier daar zjjne
maaltjjden. Deze woonverbljjven nu werden
Zaterdag door het hoofdkwartier verlaten,
dat verhuisde naar de benting van het
kampement. Tevens werden, wjjl het hier
liggende 6de bataljon naar men weet door
het afzenden der colonne Bjjleveldt (staf
officier kapitein Wiersma) met twee com
pagnieën was verminderd, één compagnie
van het te Mataram liggende zevende be
nevens twee stukken veldartillerie naar
Tjakra Negara ontboden.
Zaterdagavond op den gewonen tjjd
gingen de hoofdofficieren nog als altjjd in,
den poeri honnen maaltjjd gebruiken. Moet
men deze houding, na de loopende ge
ruchten, roekeloos achten? Ik geloof juist
het omgekeerde. Iudien er van slechte
plannen der Baliërs iets aan was, dan moest,
in afwachting van nader te nemen veilig
heidsmaatregelen, een kalme, onverschrok
ken houding nog het meest bijbrengen om
hen tjjdeljjk in toom te houden. Degene-,
raals konden onmogeLjjk weten, dat alles:
reeds zoo deugdeljjk was voorbereid. Hadden
zjj dat geweten, ja, dan ware zeker reeds
Zaterdag een terugtrekken door hen gelast
op Mataram. Maar nu er slechts geruchten 1
liepen en meesterljjke veinzerij van een
schijnbaar ons voortreffelijk gezinden Baliër
hen moest doen gelooven hier slechts te
doen te hebben met praatjes, zooals bjj
een verbljjf te midden van een vijandig
land altjjd loopen, konden zjj toen door
een overhaasten aftocht, zegge vlucht, al
leen op grond van geruchten, zich in de
oogen van vriend en vjjand belacheljjk
maken Men zou, indien dan eens geen
aanval was gevolgd, van de stuurlui aan
wal, die thans de roekeloosheid der hoofd
officieren en die van den staf (zjjn deze
dan alle zoo dom geweest veroordeelen,
eens iets gehoord hebben Wegwerpen van
ons prestige, slechte politiek, wanbeleid,
ja lafhartigheid zou men huu voor de voeten
hebben geworpen. Thans, nu het verruad
werkeljjk heeft bestaan, is het voor ons
gemakkeljjk te oreereu over roekeloosheid
maar de generaals konden vóór het drama
die zekerheid niet hebben. Hoe verbaasd
hebben niet wjj allen hier over de uitbar
sting gestaan hoeveel te minder moesten
zjj, die van den juisten weg werden ge
bracht door een bljjkbaar geslepen veinzaard
welke nu eenmaal hun aller vertrouwen
had weten te verwerven, hoeveel te minder
moesten zjj aan de waarschjjaljjkheid van'
zulk een vree3eljjben aanval gelooveu
Eu, ik herhaal, zonder die waarschjjnljjk-
heid, ja ik mag zeggen zonder die zeker
heid, zou een overhaast met pak en zak
terugtrekken een enorme politieke fout,
zoo geen vreesachtigheid zjjn geweest.
Yetter en Van Ham zjjn beiden geworden
wat ieder eerlijk man in het leven kan
worden slachtoffers van gruwelijk bedrog
Wie dit beseft werpe geene steenen, even
min op het ljjk van den gesneuvelde als
op het reeds zoo zwaar getroffen hoofd van
den overlevende.
'8 Avonds tegen middernacht lag het ge-
heele bivak in rust, met het hoofdkwar
tier dus nu in tenten op het verhoogde
bivak (bentiug) toen op eens in de aan
grenzende poeri een rumoer uitbrak alsof
de hel was losgebroken. Terwjjl duivelsch
geschreeuw en gekrjjsch en heftig slaan op
de tong-tong de daar blgkbaar verzamelde
menigte aanvuurde tot razernjj, barstte te
geljjker tjjd een oorverdoovend vuur los
bovenop eu door de schietgaten in de muren.
Een kogelregen viel neer op het (lage)
bivak en maakte terstond vele doodèn eu
gekwetsten. Te gelgker tjjd werden alle
paarden, die gemakkelijk waren te treffen,
doodgeschoten. Dit alles, onverwacht, in
het nachteljjk duister, zonder dat eenige
tegenaanval tegen de vernietiging van ach
ter hooge muren mogeljjk was, zou den
stoutmoedigste hebben doen sidderen. Niet
temin gedroeg het mag te midden on
zer smart met trots worden gezegd de
geheele troep zich met mannenmoed. On
der de orders van de uit de benting snel
toegeschoten officieren, werd zooveel mo
geljjk het vuur naar boven de muren terug
gegeven, de gekwetsten werden achteruit ge
bracht en verzorgd, kortom in de steeds
voortgaande vernieling toonde men zich
als mannen het dapperste leger ter wereld
waardig. Niettemin werd de toestand, vooral
in het lage biTak, onhoudbaar. Steeds vie
len meer dooden en gekwetsten, de am
munitie begon te ontbreken, eten en drin
ken was er in 't geheel niet meer. Te
vier uur 's nachts werd daarom besloten,
de gekwetsten over te brengen naar het
verhoogde bivak en zich daarin samen te
trekken. Daar was me» tijdelgk wat vei-
liger. In de Poeri hoorde men nu grootere
gaten in de muren hakken om het bivak,
dat slechts was omgeven door een muur
ongeveer ter hoogte van een mans borst,
des te heftiger te kunnen beschieten. In
den vroegen morgen bleek de toestand ook
hier onhoudbaar. Te 6 uur waren er 16
dooden en 87 gekwetsten, op ongeveer 250
man. Na raadpleging met zjjn 2den be
velhebber besloot generaal Vetter, dat men
moest zien weg te komen naar Mataram,
van waar eveneens een hevig vuur werd
gehoord.
Eerst is de generaal vertrokken met een
70 man, later generaal Van Ham met een
kleine 60. Ik vermoed dat beide bevelheb
bers aldus zjju overeengekomen, om des
te meer kans te houden dat slechts één
van hen sneuvelde en de ander zou over-
bljjven voor het commando. De dooden
werden in het verhoogde bivak begraven
in een grooten kuil, waarbjj, onder het
vuur van den vjjand, en men begrjjpt met
welke diepe outroering, onze brave predi
kant Rogge nog een toespraak hield.
De afdeeling Vetter was vertrokken in
den loop van den morgen; generaal Van
Ham, met ds. Rogge en de 3de sectie
van de 4de comp. 6de bat., vertrok in den
middag. Van een geregeld marcheeren kon
geen sprake zijn; met zooveel mogeljjke
snelheid moest ieder onder een steeds oor
verdoovend vuur maar zien voort te ko
men. Naar ik met zekerheid verneem, is
de weg van Tjakra Negara naar Mataram
bjj na over de geheele lengte aan weerszjj-
ken omzoomd dooreen hoogen muur en had
den de beschietingen om den vjjand plaats
gedeelteljjk door gaten in deze muren, ge
deeltelijk op door dwarswegen veroorzaak
te open vakken. Of de onzen daar nog
gelegenheid hebben gehad tot terugvuren
weet ik niet, maar ik betwijfel het wan
neer men bedenkt, welk een klein troepje
zich daar moest redden, de gekwetsten nog
met zich voerende en zonder het minste
of geringste uitzicht ^op versterking. Het
best moeten er nog zijn afgekomen zjj, die
voortslopen in gebukte houding vlak langs
de muren, zooals o. a. veel bedienden deden
Het verhoogde bivak (benting) verliet
men door een nauwen uitgang, aan welks
buitenzjjde men over een kort traject on
middellijk aan het vjjandeljjk vuur schjjnt
te zjjn blootgesteld geweest. Met groote
kalmte verliet generaal Van Ham te mid
den van het oorverdoovend schieten den
nauwen uitgang. Nauweljjks 20 meters ver
geloopen hebbende, kreeg hjj een schot
door den linkerarm in de horst en een
ander in den buik.
Generaal Van Ham werd in een tandoe
gelegd, en nu ging liet opnieuw op weg,
ditmaal in gezelschap van ds. Rogge. Wel
dra kon men de tandoe niet meer dragen
de weg was bezaaid met Ijjken, hooren en
zien verging van het schieten, de dragers
waren uitgeput, De generaal beproefde
toen te loopen, maar dat ging niet, waarop
hjj tegen een boom ging staan zeggende:
»laat rag maar aan mjjn lot over". Ds Rogge
was toen in het gedrang van hem ver
wijderd geraakt. Bjj den boom zeeg de
generaal neder, maar werd door den kwar
tiermeester Pourchez eere zulke dap
peren weer opgericht, en, geholpen
door twee brave fuseliers, met levensge
vaar verder gebracht tot in een Dewa-
tempel bij Mataram, waarin ook het over
geblevene van het 7de bataljon was terug
getrokken en waar alle vluchtelingen van
Tjakra Negara een achnilplaats kwamen
zoeken. Vele waren deze niet. HelaasVan
de sectie van 53 man, waarmede generaal
Van Ham en ds. Rogge het bivak Tjakra
Negara verlieten, kwamen slechts acht
man min of meer behouden in dien tempel
Spoedig na aankomst in den Dewa-tempel
bij Mataram blies generaal Van Ham, na
een korten doodsstrjjd, den laatsten adem
uit. Pastoor Vogel de generaal was
katholiek mede aldaar gevlucht, heeft
hem nog stervende bediend. Van personen,
die den doode hebben gezien, weet ik dat
B»lab- en Narmada-rivierfje; daarop werd
do colonne met rust gelaten tot binnen
het huizencomplex van Tjakra Negara, waar
van do Baliërs de steenen poort hadden open
gezet; door de poort knnnen slechts twee man
iegelijk naar binnen. Nauweljjks was de eerste
coruiamie een 15 meter tusschen de elkander
kruisende rechthoekige straten doorgemarcheerd
of 7jj k'oeg oo i overstelpend repeteervnor uit
op buikboogte in de muren ingebrachte schk t-
gaten, die onze militairen dus meest in den
romp trollen. Luitenant KalfF ziet den doode-
ljjk getroffen overste Van Lawick in den z:-
del wankelen en snelt met uitgebreide armen
toe om hem op te vangen, doch krjjgt een
kogel in het hart, zoodat hjj mot zjjn chef in
zjjn armen dood nederstortluitenant Van der
Staajj, te A'jeh eervol vermeld, schiet naar
voren om het commando over de spits op zich
te nemen en sneuvelt insgeljjks onmiddellijk;
tegeljjkertjjd wordt do luitenant Musch ge
wond. Om zich een oogonblik staande te hou
den en den si aart der colonne in te wachten,
noemt kapitein Christan met het restant
van zjjn compagnie stelling in een der huizon-
blokken; van daar uit maakt hjj vergezeld
van den kapitein van don staf Willemstjjn en
gedekt door een sectie ©en verkenning naar
het noordoMteljjk, Tan Tjakra Negara, in ecu
open sawah gelegen bivak, dat bij verlaten
vindt; inmiddels is de sectie bergartillerie door
verlies aan bediening en muildieren vastge
raakt in een moddersloot; de luitenant dor
infanterie Broekman biedt zich aan om met
eenige vrjjwilligers de kanonnon te gaan ha
len, men kon ze echter niet loskrjjgen en
moest zich bepalen tot het medenemen dor
sluitstukken. Toen na eenige uren de trein
en de achterhoede niet aankwamen, zag kapi
tein Christan zich genoodzaakt met achterla
ting van de dooden en zwaarst gewonden noor
delijk van Tjakra in do sawah to ddboucheeren
en ongeveer den loop der Djangkoo-rivier vol
gend door de rijstvelden met hot overschot
zjjnor compagnie op Ampenan terug te trek
ken, dat des avonds 11 uur bereikt werdde
kapitein van den staf Willemstjjn heeft dezen
tccht tot het eind toe medegemaakt.
Uit den mond van een der teruggekeer
den werd door de >Soer. Ct." het volgende
opgeteekend
Zaterdagavond ten halt 12 ure hoorden
wij, in het bivak te Mataram liggende,
een hevig geweervuur van den kant van
Tjakra Negara en bemerkten we alras, dat
het halve 6e bat. te Tjakra Negara met
de Baliërs slaags was geraakt. In den
avond hadden we 230 mille van daar af
gehaald en de 3e comp. van het 7e, zoo
mede 2 sectiën veldartillerie ter bescher
ming van het bivak te Tjakra gezonden,
waar nog slechts twee comp. van het 6e
waren overgebleven.
Het geweervuur hield bjjna onophoude-
ljjk aan, afgewisseld door granaat-kartetsen
van de veld- en berebatterjjen. Toen we
Zondagmorgen om half 6 de 4e comp.
wilden uitzendeD, om de generaals en de
troepen naar Mataram te halen, want we
begrepen dat er wel teruggetrokken 20u
moeten worden van Tjakra, werden we
door een hagelbui van kogels ontvangen
en duurde dit vreeseljjke vuur van uit den
hö d.ar nederUg met een kalme, .reed- Kampongrand Mata-am Tjakra Negara
nunhrinnnnH ennrl Int m t.3
zame uitdrukking op 't gelaat treffend
beeld van den eeuwigen vrede na zulk
een gruwzaam moordtooneel.
Den ganschen nacht van Zondag op
Maandag zaten de overbljjvenden van het
zevende, van de 2 compagniën van het
zesde, van de veldartillerie en Tan de later
aangekomen colonne Bjjleveldt, met hunne
talrjjke dooden en gekwetsten in den be
nauwden Dewa-tempel, omringd door den
vijand. Ook te Mataram was, vóór het
retireeren naar deze schuilplaats, dapper
gevochten en zoo kalm mogeljjk gevuurd.
De bijzonderheden, mg ter oore gekomen
van het sneuvelen aldaar van luitenant J.
W. Abeleven, getuigen hiervan. Hg stond
met zjjne manschappen te schieten achter
een lage horstwering, de manschappen ge
knield, hij voor een oogenblik opgericht.
Juist vroeg hg zijn achter hem zittenden
jongen om water, toen hg een kogel in
den mond kreeg. Vallende, werd hg op
genomen door een sergeant en zjjn jongen,
waarbjj de sergeant een kogel in de kin
kreeg, die verder in de zjjde drong van
den reeds doodeljjk gekwetsten Abeleven.
Bjj den dokter gebracht, was hg reeds
overleden. Dit als een der vele staaltjes
van de koelbloedigheid, wnarmede ook de
dappere troep van majoor Van Blommen-
stejjn zich tegen den schrikkeljjken en on-
verwachten aanval nog heeft te weer ge
steld.
In den Dewa-tempel schjjnt men zich
den vjjand min of meer van het Ijjf te
hebben kannen houden, althans Maandag
's morg. vroeg vond men gelegenheid om in
een grooten kuil achter dien tempel in alle
stilte de dooden te hegraven. Generaal Van
Ham rust daar in één graf met vele om hem
gesneuvelde dapperen. Enkelen zguafzou-
derljjk begraven door hunne bedienden of
kameraden.
Aan een brief van een officier, die den te
rugtocht van de colonno Van Lawick van
Pabst heeft meégemrukt, ontleent de «Java-
Bode" de volgende bjjzonderbeden:
De luitenant-kolonel ontving te Batoo Klian
van den generaal een •chrifteljjko order, ge-
dagteekend 26 Aug., om op het bivak Tjakra
Negara terug te trekken met inachtneming
van veiligheidsmaatregelen.
Zooals reeds bekend is, ontving men bet
torste lichte voor bjj het doortrekken van de
Zooals u bekend is, was het halve 6e met
overste Bgleveldt te Batoe Klian cn het
halve 9e met overste Lawick op Praja.
Overste B. werd bjj den terugtocht van
Batoe Klian waar de hem gestelde
verbljjftjjd verstreken was, zoodat hjj zon
der eeuig kwaad vermoeden terugkeerde
Maandagmiddag nabg Tjakra door 2 scho
ten, een in den arm eu een in de borst,
gewond. Maar zjjn colonne heeft zich,
ook niet zonder hevige verliezen, naar
Ampenan kunnen doorslaan.
In het Soer. Hbld. van 3 Sept. leest ment
GiBtoren sjjn met dc »B\jlandt" eenigo bo-
dieaden cn dwangarbeiders van Lombok terug
gekomen, die oenigo dagen in gevangenschap
bjj do Baliërs hidden doorgebracht. Volgens
hen zjjn de inlandwhc soldaten en dwang
arbeiders gespaard. Zelfs werden hunne won
den verbonden en kregen sjj een behoorljjk»
voeding. Men heeft hun echter do uniform
en do dwangarbeiders-kkoren ontnomen oa
in do bekende Lomboksche soldateopakjes,
rood buis, roode broek jen witten hoofddoek,
gekleed. Zij worden gevangen gebonden in
de poeri. De Europeanen, die lovend of ge
wond m handen van den vjjand sjjn gevallen,
zyn echter allen wreedaardig vermoord. Aan
de gevangen soldaten is door de Balinoezon
afgevraagd of sjj achtergelaton veldstukken
konden bedienen. Neon, was hun aller ant
woord, wjj sjjn geen artilleristen, daar moet
ge do menschen met roode topies voor hebben.
De stukken waar de Baliërs zelf üiot mee
overweg kanneD, staan nn voor de poeri als
ornament. Do kroonprins K'toet rjjdt thans
eiken dag op het paard van majoor Blomme-
steyn, dat lovoud opgevangen ie, door Tjakra
Negara. Mataram en Tjakra Negara worden
door don vjjsod versterk:. De Ijjken der ge
sneuvelden sjjn allen begraven, toen sjj tot
ontbinding begonnen over te gaan, na vooraf
uitgeschud te sjjo. D* buitgemaakte uni
formen worden in de poeri bewaard.
Over do vluoht naar Ampenan schrjjft die
zelfde correspondent:
Gedurende den nacht lag alles in het bivak
te Mataram dooreen: levenden, gewonden,
dooden, en werden eenige Ijjken begraven.
De vjjand schoot nn en dan een weioig, maar
waagde geen aanval. Den volgendon ochtend
rukto het geheel naar Ampenan op, onder
bevel van den majoor der artillerie Bost van
Tonningon, Voorop het 7o bataljon met ds
gewonden en do bergartillerie, achterhoede
het 6o bataljon. Nauweljjks stak men don
□ens buiten den munr, of de vjjand te Mataram
begon te schieten. De luit. Bokking bracht
zjjne beide stukken dadelijk in batterjj en gaf
den verraders granaatkartetsen te slikken, het
geen hun allesbebalvo goed bekwam, daar zjj
al spoedig het vuur stuukten. Al vcchtondo
rokte de geheele macht in de grootste orde
naar Ampenan op, waarbjj sjj oat de Z.zjjdo
van Mataram been trok.
Behalve do trein is ook het geheele ambu
lance-materieel, d. w. t. de draagbaren, |de
medicjjn- en verbandkislen in de overrompelde
bivakken verloren gegaan, zoodat do veorloo-
pigo verpleging der gekwetsten treurig moet
geweest zjjn. Alle kleeding ging verloren,
zoodat de centrale magazijnen ten behoeve
van Lombok geheel geplunderd zjjn, o. a.
werden 1700 veldrandaeli aangevraagd. A1
de geweren der gesneuvelden en gewonden en
een groot aantal kisten patronen vielen in
handen der Baliërs, dio getoond hebben er
mede te kuncon omgaan. Behalve het archief
van hot civiel bestuur en van den genoralen
staf, vielen al de instramenten en al het voor
de opname verrichte werk in handen van dsn
vjjand.
Volgens hot Soor. Hbl. is de colonne La
wick in de val geloopen tongevolgo van het
hoogst onvolledige bericht dat zjj van don
staf ontving van de plaats gehad hebbende
overrompeling. Een Sassaker te paard bracht
Lawick een briefjo inhoudende het bovel om
□aar Tjakra terug te trekken. Van de over
rompeling geen woord. Vandaar dat deze
colonne te Tjakra in de muizenval geraakte
en k bont portant bjjna geheel neergeschoten
werd.
De toestand te Ampenan na
den overval.
Op het oogenblik, zoo ontleenea wjj aan de
«Soer. Ct.", moot de toestand te Ampenan
meer dan treurig wezen. Met uitzondering
nog van bet laatste gelukkig, is die in da
historische formule «radeloos, redeloos,
reddeloos" liet kortst en krachtigst, te
vens volkomen juist, schjjnt het, geresumeerd.
En wat er bovenal voorheersebt onder den
troep zoowel officieren als minderen 1
dat is verontwaardiging on verbittering tegen
over hen, dio do schuld on do verantwoorde
lijkheid voor de ramp dragon.
Een gevoel, zelfs niet verminderd doer den
duideljjken moedwil, waarmede de militaire
leider, zich moraliter vernietigd gevoelend, op
alle manieren den dood heeft gezocht waar
die maar te vinden scheen onder den dicktstem
kogelregen. Alleen voor hém zchoen er geen
to willen komon, waar ze van alle kanten da
lichamon van zoo vele braven doorboorden!
Zoo mogeljjk nóg verbitterder dan al wat
reeds gebeurde, werkte de volgehouden eizch
den resident, om koelies voor zjjn overtalrjjka
bagage, tcrwiil er reeds handen tekort kwa
men om de gekwetsten te dragen.
Er circuleert zelfs een verhaal hier men
mag het niet gelooven, toch wordt het in sjjn
vollen ernst on beteokenis bevestigd door man
non die ik incapabel moet achten voor een
leugen last staan voor snik ecnon 1
dat een korporaal of onderofficier den resident
met een revolverschot heeft bedreigd, indien
bjj de reeds door hem machtig geworden dra
gers niet afstond voor het transport der ge
kwetsten 1 Laat ik mogon hopen dat dit al-
aanhoudend voort tot in den namiddag.
Het werd voor ons onhoadbaar en dus
trokken we, zooveel mogeljjk de gewonden
meevoerende, in een wilde vlucht op don
Dewatempel, die op pl. 350 M. buiten het
bivak is gelegen, terug. Des morgens om
half 9 hadden we reeds 85 gewonden en
16 dooden, en dit aantal vermeerderde
steeds, zoodat een terugtocht uit 't bivak
't eenige was, dat ons kon redden van
een geheele vernietiging. Bjj den eersten
aanval werd de le lu t, Dooremans reeds
door een kogel in den linkerbovenarm ge
wond, die in de borat doordroDg. Ten ca.
9 ure werd de le luit. Abeleven in de
keel gewond en eenige oogenblikken daarna
was li ij overleden. De 2e luit. Aussems
werd bjj 't terugtrekken naar den Dewa-
tempel door een kogel in het been onder
de knie gewond. Om 5 ure ca. werd door
od8 aanhoudend 't signaal »6e bat. links
uit de flank" gegeven, om het van Tjakra
terugtrekkende bat. opmerkzaam te maken,
dat we uit 't bivak gelrokken warendit
signaal werd begrepen en eenigen tijd
daarna kwamen verschillende sectiën vluch
tende ons bivak in ook de le luit. van
de veld-artillerie Boerma, die door beide
beenen geschoten was, en daarna de 2e
luit.-kw. Pourchez met den gewonden ge
neraal Van Ham en den gewonden luit.
Hardy, zoomede eenige infanterie en artil
lerie.
Generaal Van Ham was eerst aan den
arm en daarna in den buik getroffen en
werd door bovengenoemde officieren binnen
gebracht. Hjj overleed ten ca. 7 ure en
werd ten 4 ure 's Maandags morgens in
alle stilte in den Dewahtempel met eenige
andere militairen in het graf gelegd.
's Maandags morgens om 6 ure begon de
terugtocht uit den Dewahtempel naar
Ampenam over de Sawah, door 6 com
pagniën van het 7e en 6e bat. de ge
wonden en militaire vrouwen in het midden.
We werden vreeseljjk door 's vjjands vuur
geteisterd, totdat we ten ca. 10 ure aan
een Sassak-kampong bezuiden Mataram
kwamen, waar de HolL vlag werd uit
gestoken en waarna we geen vuur meer
hebben gekregen. Intusschen waren de
le luit. Velds aan 't been en 2 mindere
militairen aan hoofd en borst gewond,
terwjjl een offic. bediende sneuvelde. Ten E>„r„
circa 12ure waren we te Ampenan. thans niet waar is, het ware te afschuweljjkj