KLEINE COURANT
't Vliegend Blaadje
voor HelderTexel, WIerIngen en Anne Peulewne,
Geld of Liefde.
No. 3624.
Zaterdag 9 November 1907.
35ste Jaargang.
VERSCHIJNT DINSDAG- EN VRIJDAGMIDDAG.
Uitgevers: BERKHOUT Co., te HELDER.
Bureaux: Spoorstraat en Koningstraat.
Eerste Blad.
Uit het Buitenland.
Nieuwsberichten.
Buraau: Spoorstraat.
Telef. 59.
Buroao: Konlngstr. 29.
Intorc.-Telef. 50.
Abonnement
Vliegend Blaadje p. 3 m. 50 ofc., fr. p. post 75 ct., Buitenl. f 1.25
J l Zondagsblad87'» 45 >0.75
J {Modeblad. 55 80» »0.90
fMuHk.Bloemlezing» »»0O»»»»85» »0.90
Voor 't Buitenland bjj voornitbetaling.
25 Cent.
Advertentlön
van 1 tot 4 regels
Elke regel meer6
Bewgs-exemplaar2 ljt
Vignetten en groote letters worden naar plaatsruimte berekend.
Advertentiën moeten uiterlijk des DINSDAGS- en VRIJDAGSMORGENS vóór 10 uur aan de Bureaux bezorgd zijn.
't Is stilletjes in de laatste dagen in Ma
rokko 't is Ramazan, de vastenmaand en
de oorlogsbedrijvigheid van den kant der Mu
zelmannen is uitgesteld tot na het beeindigen
daarvan. Openbare uitroepers zjjn rondgezon
den om de stammen aan te zeggen dat alle
mannen die de wapenen kunnen dragen, zich
bereid moeten houden. Tien troepennfdeelin-
gen van Moulay Hafid, sultan no. 2, staan
bij Mogador tegen over de troepen van kald
Afloes, aanvoerder der getrouwen. Moulay
Hafid's troepen worden voortdurend aange
vuld met vrijwilligers uit de zuidelijke stam
men, terwijl kaïd Afloes met de Franschen
wil samenwerken. Op Mogador zal wel geen
aauval gewaagd worden, daar twee oorlogs
schepen voor de stad liggen en deze boven
dien bezet is door 1100 man sultanstroepen.
De troepen van Moulay Hafid schijnen be
sloten alle toegangen tot Casablanca af te
angdeaijj rekenen op de hulp der stammen
wiens haat tegen de Franschen door het ge
beurde te Casablanca is opgewekt.
De Europeanen aan de kUBt gelooven niet
dat hun veiligheid gevaar loopt, zoo slechts
geen der Europeesche mogendheden zich in
den strijd tussohen sultan no. 2 en sultan no.
1 mengt.
De reis van den Spaanschen minister van
buitenlandsche zaken naar Frankrijk heoft
blijkbaar een wijziging gebracht in de hou
ding der regeering in dien zin, dat Frankrijk
en Spanje van nu al meer één lijn zuUen
trekken in de Marokkaansche quaestie.
Wat er evenwel algesproken is, is nog niet
bekend en in Spanje is men daarover heel
niet gesticht. Men vreest daar te lande maar
al te zeer een nauwere aansluiting bij Frank
rijk te dezen opzichte. In de aanstaande ka
merzitting zal de zaak zeker ter sprake ge
bracht worden, en daar in Spanje ministri-
eele levens erg broos zijn, kon dit wel eens
aanleiding zijn tot den val van het ministe
rie.
Dr. Terroul, de bekende leider der wijn
bouwers in Zuid-Frankrijk, heelt in den al-
gemeenen raad van het departement Aude
het voorstel gedaan bij de regeering aan te
dringen om in geheel Frankrijk ambtenaren
aan te stellen, speciaal ter controleering van
wijnvervalsching. Nu, die zullen werk heb
ben I
De Fransche Kamer houdt zich op het
oogenblik bezig met een wetje dat de rover
dracht der kerkelijke goederen moet regelen,
nu er geen associations cultuelles zijn opge
richt. Door de rechterzijde wordt de wet lol
bestreden als eene gewelddadigheid tegen de
bedoeling der oorspronkelijke schenkers en
een schending van den persoonlijken eigen
dom. De regeering en de linkerzijde verde
digt het ontwerp als noodzakelijke aanvul
ling der scheidingswet
De teruggave van schenkingen moet alleen
beperkt blijven tot teruggave aan schenkers
ol hun rechtstreeksche erlgenamen. De
kamermeerderheid keurt, ondanks het verzet
der rechterzijde, de artikelen geleidelijk goed.
De olflcieuse Petorsburgsche Telegraal-
agentunr heelt den uitslag medegedeeld der
verkiezing van 417 afgevaardigden voor de
derde Russische Doema. Uit deze mededee-
ling blijkt, dat gekozen zijn 195 leden der
rechterzijde en monarchisten, 128 Octobristen
en gematigden, 94 leden der linkerzijde.
De regeering beraadslaagt over de ver
klaring die zij in de nieuwe Doema zal
afleggen. Met het oog op de samensteUing
der Doema zal »ij een welwillende houding
Het voornaamste deel van baar verklaring
zal wezendat de constitutioneels instellin
gen behouden zullen big ven. Dat de als
Grondwet te beschouwen verklaringen van
de keizerlijke oekase van 17/30 October niet
steeds werden nageleefd, moet alleen worden
beschouwd alB een gevolg van de noodzake
lijkheid om de constitutie te redden. Overigens
zal uit vorm en inhoud der troonrede duidelijk
blijken, dat de regeering zich heer van den
toestand acht.
Men gelooft dat de Czaar de Doema zal
openen met eene troonrede, zooals hg dat de
eerste Doema deed.
In Engeland is eene groote beweging
gaande om de tusschenkomst der regeering
in te roepen ter voorkoming van gruweldaden
die in den Congo zouden gepleegd worden.
In het belang der menschel jjkheid, zoo lezen
wij, moet worden opgekomen tegen de
onmenschelijke wreedheden op de inlanders
gepleegd. Nu, zonder smetten schijnen de
Congo-autoriteiten niet te zjjn, maar het
Engelsche Volk sprak ook van bóeren-
gruwelen, terwijl het zelf in de Zuid-
Afrikaansche vrouwenkampen op minstens even
hardvochtige wijze optrad. De verdedigers
van den Congo zeggen spottendGeef
Engeland de caoutchou-ontginning en aUe
klachten zuHen dadelijk ophouden. Scherp,
maar onwaar?
In Macedonië beginnen de benden weer
het hoofd op te hellen en houden op ruwe
wg'ze huis in sommige dorpen. Zou het
spelletje dat daar al eenige jaren geduurd
heeft en dat recht gaf om van Macedonië en
Bulgarije te spreken als van den heksenketel,
weer opnieuw beginnen
De koning van België, die ongeveer altijd
«nitlandig" is en in den laatsten tijd, volgens
sommige bladen zelfs zoek, is te Brussel
teruggekeerd. De regeering schijnt hem te
hebben beduid, dat zijne overkomst noodzakelijk
was, ook met het oog op de regeling der
Congo-aangelegenheden.
Helder, 8 November 1907.
Woensdag 6 Nov. 1907 had alhier
de Openbare Verpachting plaats bg de
Directie der Marine van de spoeling.
Ingekomen 3 biljetten van de heeren
P. de Bruin f 1180.B. F. Vertaille
f 1212.— D. S. Beek f 1340.15.
Onderzeesche booten.
De afdeeling Helder van de vereeniging
«Onze Vloot< hield Dinsdagavond in «Tivoli"
voor leden, geintroduceerden en belang
stellenden een vergadering, die flink bezocht
was.
Nadat de Voorzitter, de heer H. J. Boldingh,
de vergadering had geopend met een welkomst-
1 en do mededeeling, dat de afdeeling
winter eenige avonden zon organiseeren,
onderwerpen betrokking hebbende op
en koloniën zouden besproken worden,
verkreeg Jhr. G. L. Schorer, luit, ter zee 2e
klasse, het woord. Deze behandeldejjbot onder
werp «Ouderzeesehe booten* op populaire
wgze. Spreker begon met de opmerking, dat
onderzeesche booten volstrekt niet iets moderns
of nieuws zjjn, want reeds eeuwen geleden
dachten de menschen er over zoodanige vaar
tuigen te vervaardigen. In 1580 kwam een
Engelschman met zoodanig plan voor den dag
een halve eeuw later kwam de HoUandscbe
uitvinder en scheikundige Drebbel met een
ontwerp, waar hot schip door riemen werd
bewogen, doch deze beide soort booten bleken
niet aan de verwachting te beantwoorden. Tij
dens den len Engolschen oorlog meldde zich een
alle heil voorspelde, om de Engelzcbe vloot
die een plan had ontworpen, waarvan hjj
Franschman bij de Hollandsche regeering aao,
te knnnen benadeelea, terwijl het tevenB op de
walvischvaart goede diensten zou kunnen ver
richten. Zoodanig vaartuig zou door een rad
in beweging worden gebracht. Er werd een
schip op stapel gezet en volgens de gegeven
aanwijzingen gebouwd, doch toen het klaar
was, bleek het dat de machine wel boven
maar niet onder water kon draaien. Deze
proef was dus weder mislukt. Tijdens de
Amerikaansche vrijheidsoorlog werd weder
door een ander een onderzeesche boot ont
worpen, dat eigenlijk een soort torpedo was,
en door één persoon bemand was. Er zat
wel veel goeds in, maar beantwoordde toch
niet aan de eischen. In het begin der 19e
eeuw kwam Fulton met een nieuw plan, en
had een vaartuig, de Nautilus, gebouwd, doch
noch de Amerikaansche-, noch de Fransche-,
noch de Engelsche-regeering wilden er iets
van weten. Daarna werden nog wel eeuige
pogingen gedaan tot het bouwen van onder
zeesche vaartuigen, welke ongemerkt kunnen
naderen en onkwetsbaar zijn voor de kogels
en granaten van den vijand, doch zonder
verlangd succes, want zij voldeden niet aan
de eischen, die men aan dusdanige vaartuigen
kan stellen, n.1. goed zeewaardig en bestuur
baar te zijn. Is het schip niet zeewaardig,
vaart bet op een zekere diepte en dnikt het
in eens te veel naar de diepte dan wordt hot
ingedrakt en de opvarenden moeten het met
hun leven bekoopen. Zal het schip onder
water een zekere vaart hebben, dan moet het
niet met een schroef of riemen bewogen
worden, want dit is praktisch onbruikbaar.
De tgd voor het aanbouwen van goede onder
zeesche booten was eerst gekomen toen de
techniek op een behoorlijke hoogte was en
men in de electrische accumulatoren het
middel gevonden had om onder water te
varen, toen men over voldoende lacht kon
beschikken en de fabricage van staal beter
geworden was. Toen men die 3 gegevens
gevonden had, was de zaak in theorie
gereed. In Frankrijk en Amerika ging men
gelijktijdig, afgezonderd van elkaar, aan 't
werk en na kwam men tot goede praktische
resultaten. Nu werd weldra in aUe landen
mot groote snelheid tot de aanbonwing over
gegaan en in ons land heeft men thans een
zoodanige boot.
Daarna wees spreker op eenige zaken,
waaraan de onderzeesche vaartuigen moeten
voldoen, en wel op het reserve drjjfvermogen
en op de stabiliteit. Het drgfvermogen, dat
is het gewicht hetwelk noodig is, om het
vaartuig door instroomend water zoover te
doen zinken, als noodig is. De stabiliteit moet
zoodanig zjjn, dat het schip, wanneer het
onder water is, geen neiging toont tot duiken,
want dan kan het licht op te groote diepte
komen en ingedrukt worden.
Een bezwaar bljjft nog bestaan, dat men
2 stel maehines noodig beeft. Zoolang het
schip aan de oppervlakte vaart, is de klep
open en gebruikt men een stoommachine of
.benzine motor en heeft men voortdurend een
luchtstroom. Gaat het onder water, dan neemt
het water in, nadat aUeB afgesloten is, en de
electrische motor doet zgn diensten. De
accumulatoren, die 4 i 5 nar dienst kunnen
doen, gebruiken geen lucht eu maken de be
woonbaarheid van de boot daarom niet
minder. In de boot is voor 10 uur lucht ge
noog, govaar voor verstikking bestaat dus
niet. De gevaarljjkheid der booten wordt
dan ook sterk overdreven en de ongelukken,
die er mee hebben plaats gehad, moeten aan
verregaando onvoorzichtigheid wordon toe
geschreven.
Vervolgens beantwoordde de spreker nog
de vraag of de onderzeesche booten in alle
opzichten voldoen en toonde hg aan, dat zjj voor
de koopvaardjj van geen belang zgn, maar
daarentegen voor de marine van groot nut
zgn. Men moet wel altjjd aan de kusten
bljjven, omdat men over een beperkte ruimte
heeft te beschikken en niet veel brandstof
kan bergen, maar voor kleine staten is hot
oen vrjj goedkoop middel om zich te ver
dedigen, als men aangevaUen wordt.
Na de panze worden door den heer Schorer
eenigo lichtbeelden vertoond, die aUe betrek
king hadden op het gesprokene en nog veel
verduidelijkten. Men kreeg onderscheidene
type's van onderzeesche booten te zien. Wjj
haddoD zoo gaarne ietB meer gezien van het
inwendige der tegenwoordige booten, hoe een
en ander werkt en bestuurd wordt. Het lands
belang zal echter naar wg meenen
de reden zgn, waarom de spreker hierop niet
verder kon ingaan.
Met groote aandacht was de voordracht
aangehoord en de Voorzitter was zeker de
tolk van alie aanwezigen toen hg den spreker
hartelgk dank zegde.
Op 10 November a. s. zal de Onder-
officiersvereeniging der Zeemacht »van
Spejjk", in het lokaal Plancins te Amster
dam, haar 25-jarig bestaan op feestelijke wjjze
vieren, waartoe deze vereeniging door een
vorstelijke gift van haren Beschermheer,
den heer Rudolf Lehman, Consnl Generaal
van Griekenland, werd in staat geateld.
De eerevoorzitter en oprichter, de heer M.
J. E. Eriens, zal bg die gelegenheid de
feestrede uitspreken.
Voor belanghebbenden om uit te knippen.
Brieven voor de >Nautllus"
worden verzonden
lo. Naar Santa Crnz de Teneriffe
op 9 en 13 November.
2o. Naar La Luz (Gran Canaria):
op 16, 20, 23, 25, 28 Nov. en 1 Dec.
3o. Naar Santa Crux de Tenerifle:
op 5, 7, 10, 13, 15, 19, 22 en 29 Dec.
4o. Naar Ponta Delgada (Azoren)
op 1 Jan 1908.
5o Naar Cadix
van 19 Jan. tot 11 Febr. dagelgks.
Op bovengenoemde datums kan men de
brieven enz. tot des avonds 6 uur op het
postkantoor alhier bezorgen.
Anna Paulowna, 7 November.
Te Breezand is eene jjsclub opgericht,
genaamd »Vooruit". Commissarissen zgn
de heeren IJ. Lunshof en S. de Jong. Het
voorloopig bestaar bestaat nit de heeren
N. Nap, Voorzitter, J. van der Werff,
secretaris en C. Rol, penningmeester.
Van den heer G. v. R. uit den Meerweg
wist het varken 'b nachts uit het hok te
breken. Toen de eigenaar het 's morgens
zocht, vond hg het door den trein over
reden. Voor den eigenaar een belangrijk
verlies
Uitgesteld, niet afgesteld.
Volgens een telegram van Wolff's agent
schap uit den Haag aan de Dnitsche bladen,
heeft onze regeering bericht ontvangen
dat keizer Wilhelm zgn bezoek aan Neder
land uitgesteld heeft, maar dat het bezoek
nog na afloop van zgn verblgf op Wight
zal gebracht worden.
In de korte mededeeling, die het Haagsche
correspondentie-bureau Dinsdag verspreidde,
stond alleen te lezen, dat het Z. M. >door
onvoorziene omstandigheden onmogelgk is,
het voorgenomen bezoek aan H. M. de
Koningin hier te lande te brengen". Er
bleek dus niet uit, dat het bezoek, misschien
slechts voor een paar weken, was uitge
steld. Indien de Nederlandsche pers even
afdoende was ingelicht geworden als de
Dnitsche, had men knnnen vermgden, dat
de eenigszins pgnlgke indruk gewekt werd,
dat het bezoek was afgesteld.
In een telegram van Reuter te Berlgn,
werd gemeld, dat de Keizerin niet naar
Engeland mee kan gaan, omdat de dokters
vreezen, dat de ziekte van de aanstaande
van prins August Wilhelm zich verder
zon knnnen verspreiden. Het is te begrgpen,
dat 's Keizers bezoek aan Engeland, dat
staatkundige heteekenis heeft, met dat al
doorgaat. Daarentegen mag men aannemen,
dat de Keizerin, als de ziekte ten paleize
inmiddels geweken zal zgn, er prgs op zal
stellen haren gemaal bg het bezoek aan
ons hof, dat immers meer het karakter
draagt van een beleefdheidsbezoek van het
eene hof aan het andere, te vergezellen.
Berlgn, 6 November. Naar wg verne
men, heeft de Keizerin op het dringend
verzoek van den Koning en de Koningin van
Engeland, nu toch nog beloofd den Keizer
op zgn reis naar Engeland te vergezellen.
Een Internationale bende.
Een internationale bende schgnt tegen
woordig de treinen onveilig te maken. De
justitie heeft gegronde reden te vermoeden,
dat door een aantal zakkenrollers van
vreemde nationaliteit de expres-en luxe-
treinen in het bgzonder onveilig worden
gemaakt. In dit vermoeden werd zg ver
sterkt toen Maandagavond een heer te
Rotterdam aangekomen, tot de ontdekking
kwam dat hem tnsschen Pargs en Rotter
dam zgn portefeuille, inhoudende 6 biljetten
van 1000 frs. en 8 van 500 frs., ontfutseld
waren.
Faillissement te Utrecht.
Door de firma Chr. Oortman en Zoon
in effecten te Utrecht, een der oudste
fiaancieele instellingen, is faillissement
aangevraagd.
Valsche bankbiljetten.
Hoe voorzichtig men moet zgo met het
in ontvangst nemen van bankbiljetten,
bleek weer aan het »U. D."
»Ons werd een bankbiljet van veertig
galden vertoond, dat wg zeker op het eerste
gezicht voor echt zonden hebben aangezien,
zoo er ons niet bg was gezegd, dat het
valsch was. En zelfs ofschoon wg dit wisten,
konden wg nog niet dadelgk de kenmerken
der valschheid gewaar worden. Bg verge
lijking echter met een echt biljet bleek
het volgende De zwarte opdrnk, blgkbaar
langs pbotographischen weg gereproduceerd,
was op het yalsche biljet iets donkerder,
iets bruiner, en iets minder scherp, dan op
het echte.
»Duidelgber is het tweede kenteeken
de groene onderdruk is op het valsche
biljet ondnidelgk. Op het echte biljet staat
het wit der ornamentiek duidelgk tegen
het groen; op het valsche was van het
wit weinig te zien en was de groene fond
vrg wazig ineengeloopen. Derde kenmerk
het watermerk ontbreekt op het valsche
biljet. Vierde en duidelijkste kenmerkde
achterzjjde van het valsche biljet is groen
achtig, die van het echte schoon wit.
»Het valsche biljet vertoonde de sporen
van vermoedelijk reeds vrg lang in omloop
te zgn geweesten dit ware geen wonder,
want wie niet scherp toekijkt, neemt zulk
een biljet argeloos aan".
De sterke drank 1
Een man, die drie jaren in Veenhuizen
bad doorgebracht en in al die jaren geen
druppel sterken drank geproefd had, werd
dezer dagen met een uitgaanskas van f50
ontslagen. Hg begaf zich per spoor naar
Renkum, en onthield zich nog gedurende
de geheele reis van sterken drank.
Maar ten slotte werd hem toch de ver
zoeking weer te sterk, en des avonds werd
hg te Arnhem wegens dronkenschap aan
gehouden, nadat de helft van zgn uit
gaanskas reeds verdwenen was. Hg nam
zich stellig voor niet weer in zgn oude
zonde te vervallen, maar... reeds den
volgenden avond lag hjj weer zgn roes
uit te slapen op den weg naar Oosterbeek.
Zgn laatste bankbiljet van f 25 was in-
tusschen ook verdwenen, en de man ging
zich nu maar weer zelf aan het »bnreau"
aanmelden. (N. v. d. D.)
Ernstig ongeluk.
Men meldt oit Groningen
Woensdagavond geraakte door den mist
nabjj Hoogkerk een rjjtnig te water, waarin
jhr. H. van Panhuys, burgemeester van
Leek, en jhr. mr. J. A. A. van Panhuys
Minister van Staat, oud-vice-president van
den Raad van State, beiden met hunne
echtgenooten. Alle vier inzittenden ver
dronken. De koetsier en de paarden zgn
gered.
Van onzen consul-generaal te Preto
ria, voorzitter in de Rugter-commissie
aldaar, is nit naam van land- en stam-
ganooten van Znid-Afrika, aan de Kon.
Marine, als prgs voor de schietwedstrijden,
een zilveren beker als wisselprgs aangebo
den.
De regeling der voorwaarden onder
welke de prgs gewonnen zal worden is
aan den minister van marine overgelaten,
met dien verstande echter dat de prgs
bestemd moet worden voor schgfsohieten
met geschut.
Deze Zuid-Afrika-beker, waarvan eene
fotografie in het Marine-blad van Novem
ber is opgenomen, zal het eigendom blgven
van het schip, dat hem 3 maal achtereen
gewonnen heeft.
Een schrijnwerker Krantz te Marburg
die op Pinksteren 1901 zgn eerste vrouw
den hals had afgesneden en na 3% jaar
gevangen te hebben gezeten, gratie had
gekregen, heeft Dinsdag ook zgne tweede
vrouw vermoord en daarna zichzelf ver
hangen.
Flensburg, 6 November. Vanochtend
om 9 unr is er op het opleidingsschip
»Blücher" bg Mürwich een stoomketel
gesprongen. Voor zoover men totnutoe
weet, zgn er 8 dooden en 22 gewonden.
Een chauffeuse.
Ook te Berlgn is thans een vrouw, die
op een hnnr-antomobiel als bestuurster
prgkt. Zg heet Yon Papp en is een we
duwe nit Weenen, die vroeger in goeden
doen verkeerde en nn haar bekwaamheid
zich in Berlgn ten natte maakt. Aan het
vereischte politie-onderzoek heeft zg vol
daan zg voerde twee politie-officieren
zonder eenig ongeluk of anderszins door
de drukste straten. In het eerste etmaal
»maakte" zg 120 Mark, waarvan 30 °/o
haar toekwam als loon, natuurlgk buiten
de fooien.
Veertig uur in een luchtballen.
Uit Londen wordt aan het »Berliner
Tageblatt" gemeld, dat daar Maandagnacht
de Dnitsche ballon >Ziegler" is geland,
na een tocht die veertig aren gedaard
heeft. De leider van den »Ziegler" was
de, ook in Engeland niet onbekende, dr.
Wegener, die het wereldrecord voorlange
luchtreizen heeft behaald. Zgn doel was
met dezen tocht, die door twee reizigers
werd medegemaakt, zgn eigen record
521/8 unr te verbeteren. Opgestegen
te Rheinfelden bg Bazel, werd de ballon,
die het eigendom is van de Frankforter
Natuurkundige Vereeniging, eerst naar het
Noorden tot Rappoltsweüer in den Elzas
gedreven. Kort vóór zgn overgang van de
Vogezen werd hg door tegenwind terug
gedreven tot aan de Zuidelgke nitloopers
van dit gebergte. Een voortdurende Zuid
oostenwind voerde den ballon vervolgens
van Dnitschland naar Luxemburg en Bel
gië, over het Nanw van Galais naar Enge
land, tot hg ten Noorden van Londen landde.
De tocht over de Vogezen, die zeer veel
ballast eischte, schgnt het doel van dr.
Wegener te hebben vergdeld. De »Ziegler"
had een inhoud van 1437 knb. M., was
gevuld met waterstofgas en legde een af
stand van 1000 K.M. af.
Dr. Wegener had reeds in het begin
van dit jaar bg zeer stormachtig weer een
ballontocht over de Noordzee gemaakt, die
in het Noorden van Engeland eindigde.
Prijsverlaging voor reizen naar Amerika.
De prgzenstrgd op den Atlantischen
Ooeaan is begonnen. Eerstdaags zal de
Cnnard-lgn de snelvarende sLnsitania",
naar New-York zenden, die le klasse rei
zigers voor 14.10 sh. per persoon zal
vervoeren. Dat is de laagste prgs, want
tot heden bedroegen de overtochtskosten
voor een passagier 23. Voor veie reizi
gers zal de tocht met de weelderig inge
richte booten van deze lgn een groote
aantrekkelijkheid zgn.
UT 33 TJXIjLHTOlSr.
12)
IX.
Op den zonnigen dag was een zachte, schoone
avond gevolgd. Daar buiten lag de warme
zonnesohjjn nog op de toppen der kastanje-
en noteboomen, die tnsschen den tuin en de
hooge fabrieksmuren een dicht boschje vormden.
Maar in den regelmatigen overhoek van de
fabrieksplaats heersohte reeds de schemering,
en donkere schadnwen lagen er op de zwarte,
stoffige^ steenen. Nog donkerder was het in
het rnime vertrek, dat de fabrieksheer zich
als kantoor had ingericht en dat, gelijkvloers
in een der fabrieksgebouwen gelegen, van de
binnenplaats uit langs eene tamelijk hooge
stoep te bereiken was. Het vertrek was een
voudig, gelijk alles, wat tot Reinhard's be
zitting behoorde. Een lessenaar bg een der
vensters, eene breede tafel bij het andere,
boeken, op boorden aan den wand geplaatst,
en op den achtergrond eene met leer over
trokken sofa, groot en gemakkelijk genoeg,
om er ook den nacht op te knnnen door
brengen, vormden het gehoede ameublement.
In deze kamer bad Max reedis menigen nacht
vertoefd en van uur tot uur eene ronde om
do gebouwen gemaakt, steeds Ijn de vrees, dat
een roode gloed aan de venstens der weverij
of eene flikkerende vlam op de dakvorst van
het magazijn aan zgne zorgen met één slag
een einde zon maken, en hem dwingen, zich
als overwonnene terug te trekken van de
kampplaats, die hij tot dasverre zoo moedig
had verdedigd.
Bniten had de fabrieksblok juist het teeken
gegeven, dat de dagtaak was geëindigd, en
nit de verschillende afdeelingen stroomden de
werklieden naar de groote poort. Het viel
niet te ontkennen, dat de menigte heden ru
moeriger en opgewondener naar bniten drong,
dan ooit te voren. De gevangenneming van
hen, die men van het vernielen der machines
verdacht, had blgkbaar verbitterd en tevens
Men had gehoopt, dat Max, gedachtig, aan
de anonyme dreigbrieven, dezen maatregel
niet had durven nemen. Nn echter had men
zich er van moeten overtuigen, dat de slag,
dien men tegen hem had gericht, zwaar was
teruggevallen op het hoofd der schuldigen.
Nog waren weliswaar de gevolgen dezer ge
beurtenissen niet te overzien. Max wist niet,
of hg hopen mocht, dat de lni de oogen thans
waren geopend over de onwettigheid van hun
doen, dan wel of zg zich, opgestookt door
eenige kwaadwilligen, tot verdere geweld
dadigheden zouden laten verleiden. Een deel
der arbeiders, zjj, die hg als bedaarde en
ordelievende mannen had leeren kennen, raad
den tot gedold en volhouden, maar hg wist
al te geed, dat zg in de minderheid waren.
Tegenover hen stond eene prikkelbare menigte
eene menigte, die met hem niet alleen den
ouden socialen strjjd van den arbeider t;gen
den werkgever streed, maar in wie het gods
dienstig en politiek fanatisme door al'e mogalgke
middelen gewetenloos was gewekt. Hg sloot
de oogen niet voor de gevaren, die hem om
ringden en die hem door do gebeurtenis van
dezen i*g misschien meer dreigden dan ooit.
Kramers binnentreden stoorde den loop
zijner gedachten. De opzichter had de werk
lieden laten gaan en kwam thans van zgnen
heer de bevelen voor den dag van morgen
halen. Hg en Jantsen waren de eenige, waar
op Max met zekerheid kon rekenen. Beiden
hadden hem vergezeld, toen hg het vaderland
had verlaten, om zich in het nieuwe Rjjks-
land te vestigen. Vooral Kramer had reeds
sedert menig jaar hem en zgne familie tronwe
diensten bewezen. Reeds zgn vader had, voor
zgne peneioneering, in Kramer een fiinkon
oppasser gevonden, en toen hjj zgn ontslag
had genomen, om zich met zgn pensioen als
overste op een klein landgoed terug te trekken;
was de oppasser zgn heer gevolgd. Na dun
dood van den ouden heer ging Kramer's liefde
over op diens kinderen. Hjj had iedere zorg
met hen gedragen, en elk verdriet, dat hen
trof, vond weerklank in de ziel van den
trouwen dienaar.
Ook heden lag op zgn gelaat dezelfde zorg,
als op dat van zgnen heer.
,Zjj zgn weg, kapitein," zei hjj, terwjjlhjj
naast de deur staan bleef en Reinhard op
merkzaam aanzag, «ze zgn aUen rustig heen
gegaan. Ik hoop, dat ze tot nadenken zjjn
gekomen het grootste deel van hen zal er
zich althans wel voor wachten, opnieuw ge
weld te plegen".
«Wjj willen toch geen voorzorgsmaatregel
verzuimen, Kramer. Als de nieuwe stoelen
arriveoren ik heb bericht ontvangen, dat
ze reeds zjjn afgezonden zal ik ze onder
militaire bedekking naar hier laten breng
Tot zoolang kunnen wjj niets anders dc
dan scherp wacht houden. Overigens vrees ik
thaus juist niet voor een daad van geweld,
Mjj ljjkt eene werkstaking waarschjjnljjker".
(Daardoor zonden de lni zich zelf meer
i schade doen dan u. Waar ztülen zjj van leven,
alB hnn het loon niet meer wordt betaald
tik vrees Kramer, dat zjj het langer knnnen
volhouden dan ik. Meent ge, dat ze het niet
zoo ongeveer hebben uitgerekend., hoeveel
ieder dag zonder arbeid mjj armer maakt?
Zjj weten het heol goed, dat er bjj de tegen
woordige omstandigheden niet veel behoeft
gedaan te worden, om mjj te ruïneeren. En
dat dit hun doel is, daarvan ben ik overtuigd".
«Het zal hun echter niet gelukken. Zoo
scheef kan het toch in de wereld niet loopen,
dat een rechtvaardige zaak verloren gaat".
«Daar is reeds menige rechtvaardige zaak
in deze wereld verongelukt, mjjn arme jongen,
zei Max met een fianw glimlachje..
(Maar niet, als men haar op de juiste wjjze
aanpakt, zooals gg het doet, antwoordde Kramer
hardnekkig. «Gjj zjjt er juist de man naar,
om uwen wil door te zetten. Aan moed ont
breekt het n ook niet, en wat het geld be
treft
«Ja, dat is de kwetsbare plek", zei Max,
lachend, ,dat is de plaats, waar ik sterfeljjk
ben".
«O, daarover heb ik geene zorg. Ik weet,
dat de overste n oen aardig vermogen heeft
nagelaten".
«Ge weet echter ook, onde jongen, dat dit
aardig vermogen in de fabriek Bteekt. Dat is
op dit oogenblik jnist geen veilige geldbe
legging zooals ge toestemmen moet".
«Uw magazjjn ligt vol kostbare lakens het
zal u eene flinke som opbrengen, als gjj die
eerst kunt verkoopen".
«Dat is het juistik kan ze niet verkoopen,
Maak u geene illussies, beste vriend 1 Ge
moet u vertrouwd maken met het idee: als
het mjj niet spoedig gelukt, voor mjjue waren
eene markt te openen, dan ben ik reddeloos
verloren, ook zonder werkstaking. Het onder
scheid ligt aUeen hierin, dat ik ruBtig voort
werkende, de fabriek langer kan honden, en
bjj gevolg meer kans heb, om het gunstige
tjjdstip te kunnen afwachten".
»En het zal niet lang op zich laten wachten
dat voorspel ik", riep Kramer.
«Wjj wiUen het hopen mogeljjk is het
in ieder geval. Ik heb naar verschillende kanten
pogingen gedaan, om zgne lakens geplaatst te
krjjgen een van allen zal toch zeker gelukken.
Ik heb mjj gewend tot oude, trouwe kame
raden mjjns vaders, die mjj door hunne in-
vloedrjjke positie, welké zjj thans innemen,
van groot nat kunnen zgn. Het bljjft echter
altjjd de vraag, of zjj het wiUen".
«Nn, en al deden zjj het niet, dat was ook
nog niet zoo erg. Ik weet nog een middel,
dat zeker helpen zal".
«En dat is, Kramer
«Eene rjjke vrouw, kapitein".
«Hebt ge mjj al eene uitgezocht, mjjn jongen?"
«Doe gjj dat maar zelf, mjjnheerl Als ge
't ernstig van plan zjjt, kan het niet missen".
«Wie weet? Niet alle menschen zien in
owen heer zoo'n ridder zonder blaam, als gjj".
(Een heer, als gjj, kapitein, kan genist
overal aankloppen. Was ik in uwe plaats,
dan was de beste mjj nauweljjks goed genoeg".
«Ge zjjt een onbeschaamde knaap Kramer".
«Ik zou ze alle achter mjj aan laten loopen
en mjj laten bidden, om ze toch te nemen".
«Allo, Kramer, Gjj liederljjke Don Juan
die gjj zjjtl"
«Dan zon ik mjj de rjjkste uitzoeken en
dan
«Schaam u, gjj geldgierig menschEn maak
nu, dat ge wegkomt, slnit de poort en leg
de ij'tren stang er voor
Ik moet naar huisMarie heeft al twee
maal om mjj gezonden".
«Ik ga al. Maar die zaak met het huweljjk
moest mjjnheer eigenljjk in alle ernst in over
weging nemen Hoeveel mannen, die niet
half zoo flink waren als de kapitein, hebben
eene rjjke partjj gevonden, en zjjn daardoor
met één slag van alle zorg bevrjjd".
«Weet ge wel, Kramer, dat gjj mjj daar
wilt overhalen, tot eene zeer gemeene daad
vroeg Max, ernstiger dan te voren.
«Volstrekt niet, kapitein. Integendeel, 'tis
een goede en menschenlievende daad. De
wereld is vol aardige en rjjke meisjes, die
alle
«Die aUe stil zitten te wachten op dit
prachtstuk der schepping, dat gjj uwen meester
noemt, hé
«Die alle met bljjder harte een flinke som
zouden betalen voor een man, als gjj zjjt".
«Een prjjs betalen". Zie mjj nu eens zoo'n
gewetenlooxen xielverkooper I Kjjk me eens
aan, mjjn jongenHoe hoog taxeert ge mjj
In politiek en met de fabriek er bjj is de
kapitein onder broeders, of liever onder zusters
minstens zjjne honderdduizend waard.Ik deed
het in uwe plaats niet goedkooper".
«Aan te groote bescheidenheid ljjdt ge niet,
naar ik merk".
«En voor het recht, de uniform der roem
volle Duitsohe armee te mogen dragen", ver
volgde Kramer met eon knipoogje, «voor dat
recht moest er nog een aardig landgoed bjj
komen. Anders deed ik het niet in geen
«Nn heb ik genoeg van den onzin, gjj on
beschaamde patroon. Maak, dat ge wegkomt.
Ik wil de kamer sluiten".
Toen Max eenige minuten later langs den
langen, rooden muur der fabrieksplaats ging,
die nog den zonnegloed van den warmen dag
uitstraalde, moest hjj onwillekeurig nog eens
denken aan het zoo pas gevoerde gesprek.
(Wordt vervolgd.)
