KLEINE COURANT
't Vliegend Blaadje
voor Holdor, Texel, Wioringon on Anna Paulowna
No. 3784.
Woensdag 18 Mei 1909.
37ste Jaargang.
Nieuwsberichten.
BureauSpoorstraat.
Telefoon 09.
BureauKoningstr. 29.
Interc.-Telefoon 50.
HELDER, 18 Mei.
Politieke rede van den heer A. P. Staalman.
Casino wae Zaterdagavond stampvol.
Te ruim acht uur opent de voorzitter van
tNederland en Oranje" met een welkom aan
do aanwezigen waarbij hij tevens wijst op de
eigenaardige omstandigheid dat de candidaat
zijner kiesvereeniging hier zelf alles moet
opknappen.
Voorts deelt hij mee, dat men in de pauze
niet de zaal mag verlaten een verzoek
van den zaalhouder en dat er gelegenheid
tot debat zal zijn over 't geen de heer Staalman
zeggen zal.
De heer Staalman zegt de vergadering niet
te zullen openen op do wyze zyner vrijzinnige
tegenstanders n.1. met een toost op de geboorte
van prinses Juliana. De Christen-Democraten
voelen misschien meer voor de beteekenis
van de gebeurtenis dan zydoch zy uiten dat,
waar z(j dat noodig achtenhier zijn wy
voor wat anders bijeen, t Oranjefeest vieren
zij op een andere plaats. En al dadelyk
protesteert hij dan tegen een uitlating van
den heer Biersteker op Texel, welke tegen
over den heer Hartendorf die tegen zoo'n
toost dhhr op kwam, reide dat het een Christ.-
Dem. niet paste daartegen op te komen. De
C.-D. geven uiting aan hunne vreugde op een
andere plaats. Voor hen ie de Koningin niet
een ornament,zooals zy dat is voor de liberalen,
maar regeert Zy by de graiie Gods.
Voor de 6e maal doet spr, mee aan den
stryd, doch hy doet dit als voor 14 jaar met
denzelfden lust, ook omdat hij de wapens
der tegenstanders leerde kennen. De laatste
maal was de afloop niet gunstig. Spr. is toen
bedolven onder de leugen der liberale party.
Maar al is de leugen nog zoo snel, de waar
heid achterhaalt haar wel. Aan 't eind der
5 jaar zyn wij, zegt spr. schitterend gerecht
vaardigd. Hy zal het thans hebben over 't
drievoudig bedrog der vryzinnigen.
Spr. wil met ernst de politieke zaken bezien
en vraagt zyn gehoor by 't verhalen der
dwaasheden oiet te lachen anders verwyt
men hem gebrek aan ernst. Deze avond is
de eerste van een reeks; er komen er nog
2 of 8deze is bestemd ter behandeling van
het drievoudig bedrog. De tegenstanders kun
nen dan aantoonen waar spr. fout ging. Hy
heeft voor zich een stapel Dagbladen)"
waarin tegen hem zijn gebruikt een aaneen-
rijging van scheldwoorden en beleedigingen.
Hij verbaast er zich over, dat men niet inziet,
dat men zich juiBt daardoor voor tal van
kiezers onmogelyk maakt. Spr. heeft een
bloemlezing gemaakt van wat zoo daarin de
laatste 3 maanden tegen hem geschreven is.
Later krygen de kiezers het geschrevene
thuis. (Interrupties). Spr. zegt niet uit te
jouwen, dat geschiedt by de liberalen, hier
mag men debatteeren. De bloemlezing, stukken
van Veritas en anderen, is eene aaneen
schakeling van persoonlijkhedenhij haalt
enkele aan: «Staalman heeft zyn beginsel veil
voor 'n kamerzetel, hij is noch Christen, noch
Democraat, Staalman en Kuijper hadden een
eeuw vroeger moeten leven, Staalman ver
kwanselt uwe vrijheden, verwaarloost uwe
belangen, hy acht alle middelen heilig, hy is
demagoog, hy haalt de democratische vlag
neer, hij is een marktschreewer, een wolfin
schaapskleeren, hij is onwaar, onchristelijk,
karakterloos, Staalman is een goochelaar, de
Christ-Dem. zyn Farizeeërs, hy verstaat de
kunst oploopen te veroorzaken, zegt de heer
Albada, enz.
Spr. zal het hierbij laten. Die schimpscheuten
betreffen hem alleen. Maar ook Dr. Kuyper
moet 't ontgelden. Ook de Roomsch-Katho-
lieken, die krijgen, lezen we daar, subsidie
voor hun scholen en dat geld gebruiken ze
om de Roomsche winkeliers te helpen en de
Protestantsche dood te drukken
Wat heeft Staalman nu geschreven? 't
Dagblad zegt.Van onzen candidaat zegt hy
dat hy is eerlyk in de uiteenzotting van wat
hy wil''. Dien lof onthoudt spr. hem ook nu
niet, maar hy vraagt zich af: Hoeis mogelijk,
dat de kiezers hem voor zoo pover iets hun
stem geven 't Is den candidaat al gezegd:
Ieder weet nu dat hy van U niets to
wachten heeft". Spr. wil heden zaakrijk zyn.
De opzet der vryzinnigen is de aandacht af
te leiden van Zadok van den Bergh. Men
lacht al. Ja, daar zit wat aan vast. De vry
zinnigen moesten hier staan om de grootsche
daden van den man eens uiteen te zetten.
Maar hy was ook de afgev. van spr. en zyn
geestverwanten, al stemden die hem niet.
Daarom komt hij onder 't mes. De zwarte
bladzjjde kan niet weggescheurd worden
spr. zal telkens er op wyzen, hoe schandelyk
de kiezers zyn bedrogen. De heeren hebben
bewust gehandeld. Ketelaar kwam zelf uit
Amsterdam om hier te zeggen hoe goed volks
man v. d. Bergh was. En zelf verklaarde deze
op de dorpen: hoe goed hij 't platteland,
waar hy zelf geboren was, kende en hoe hy
't wilde helpen. Hy wilde de kiezers dikwyls
komen bezoeken. Dat was nog eens een man!
Hier op deze plaats werd hy gehuldigd mot
bloemen en fanfares. En wat deed hy Ten
slotte kwam hy niet eens meer in de Kamer.
Hoe dikwyls is hij hier geweest En die
schandelijke houding is nooit door de vryzin
nigen officieel afgekeurd. By de behandeling
dor marinebegrooling, voor onze plaats van
gewicht, was hy niet eens aanwezig. Zelfs
werd hy nog gehandhaafd toen hy wethouder
werd in Amsterdam. Spr. verwyt den vry
zinnigen gebrek aan ernst. Zy beschouwen
het afgevaardigde zyn als oen weeldebaantjo.
Welke waarborg hebben do kiezers, dat het
n'®%voor maal tal gebeuren? De
vrijzinnigen hebben niet alleen met den per
soon bedrogen maar ook met de beginselen.
Er moest immers eene meerderheid zyn
voor een gezamenlyk program der Unie
liberalen en vrijzinnig-democraten Spr.
waarschuwde inderlyd vergeefs. De heer Van
den Bergh oreerde in Juni 1905 te St. Maar
tensbrug, dat er een vrijzinnige meerderheid
moest komen door de vermeerdering van
Helder en Enkhuizen, 't Landsbelang was
afhankelijk van die beide zetels. De volks
man, die zoo sprak, loog.
Er zou geen meerderheid komen, dat moest
hy als politicus weten. Trouwens 't volgend
jaar zei hy ookhet Ministerie had uit
rechts en links gekozen kunnen worden. Er
was een raoeiljjkheid de kiesrechtuitbreiding.
°®n 8pr. by 't debat aan den candidaat zei
»gy kunt niets* antwoordde deze .Samen
werking mot oud-liberalen zal wel gaan*.
Een jaar later zei hy echter: >'t kon niet*.
De Hnksche meerderheid van 51 zit er nog
ze kan het land niet regoeren, dat moet
een Christelijk Ministerie doen Waar is dit
ooit vertoond Als de rechterzijde zich niet
erbarmt komt er geon oorlogs- of geen Marine-
begrooting door. Minister Cohen Stuart is
daardoor rechts gebleven ze lieten hem een
kunstje maken. De heer De Meester heeft
tegen Z. v.d. Bergh hier ook getuigden gezegd
.wy hadden geen meerderheid*. In het con
centratieplan 1905 der liberalen stondver
plichte ouderdoms- en invaliditeitsverzekering
ook stond dat in de lste troonrede. By
't debat over de troonrede zei minister Vee-
gens dat binnenkort de ouderdomsverzekering
kwam. Uitgelicht was invaliditeitsverzekering.
In Nov. '06 verklaarde minister De Meester
„wij kunnen niet klaarkomen met de inva
liditeit vanwege de simulatieVoor ouder
domsverzekering zou de arbeider zelve betalen
het ryk de administratiekosten. Wie vol
deed aan de eischen kreeg 2 gulden per
week. 't Geld daarvoor zou naast de bydrage
der verzekerden, gevonden worden uit belas
ting (o. a. tabaksbelasting). En in 1905 was
aan de kiezers verteld dat Staalman de arbei
ders 't wou doen betalen, de eerste levens
behoeften belasten. Zy, de vrijz., gaven het
voor niets 1 De beloofde bezuinigingen op
militaire uitgaven bleven ook uitoorlog
was f 138000 meer, marine f 513000. Op
levensbehoeften werd bezuinigd, de marine
kreeg Vitello in plaats van natuurboter.
Borgesius en 1- Unieliberalen deden mee onj
den marineminister een duurder schip te
geven dan hij vroeg voor Nederland nu
voor Indië. Vóór snelvuurgeschut stemden 6
liberalen. Do liberalen werkten mee tot hef
fing van 10 opcenten op bedrijfs- en ver
mogensbelasting. De afgevaardigde van dit
district beloofde bezuiniging en stemde voor
de 10 opcenten, die Van Raalto en Druckcr
eerst zoo afkeurden. Marchant verklaarde
voor te hebben gestemd om den minister te
redden. Dat noemt spr. veile politiek.
Ook het blanco-artikel was kiezersbedrog
ze wisten vooraf, dat met die meerderheid
dat niet tot stand te brengen was.
De vryzinnigen beloofden het zaad door
Kuyper gestrooid to zullen uitroeien. Ze
konden niets! En toen men vroeg: .Wan
neer begint ge eindelijkwe hebben het
den kiezers beloofd", zei Min. Rink„Ik
reageer niet op de genomen beslissingen
inzake lager onderwijs ik wil niet den
ouden schoolstrijd heropenen'En 't was
toch beloofd? Ia 1906 erkende v.d. Bergh:
al wilde men, men kan niet vanwege de
meerderheid der Eerste Kamér. Dat wist
men ook vóór de verkiezingenBorgesius
zei laatst in Hoogwoud: Ik zal tegen deze
onderwyswet blijven ijveren en het eerste
woord van den minister, dien hy plaatste
was ik kan, wil en zal niet reageeren, ik
betreur het dat het gedaan zou worden.
't Zal nu weer net gaan als in 1905. De
vryzinnigen hier hebben niet eens een pn -
gram. Vraagt men hun er naar dan zegt de
voorz.We zitten hier niet om belijdenis te
doenSpr. wyst voorts op het feit dat hier
Unielib., vryz.-dem. en oud-liberalen broeder
lijk samenzitten in e'én vereeniging, en ze
stellen even gemakkelijk een vrjjzinnig-Jemo-
craat als oen unie-liberaal candidaat. Ze
stellen eerst Dr. Bos, die tegen staatspensioen
zonder premiebetaling is, en even laterde
Meester, die by voorkeur voor staatspensioen
zonder premiebetaling is. Ten opzichte
van vrouwenkiesrecht 't zelfde lawaaido
Meester zegtdat kunnen wy bereiken als
wy de meerderheid hebben. Jawel, maar daar
voor moeten eerst 10 oud-liberalen zetels
gewonnen worden.
En in Alkmaar stelt men Foreest, in
Utrecht wil Mr. Rink den oud-liberaal niet
verdringen
Staatspensioneering de pseudo-liberaal
Biersteker vertelt op Wieringen en hier, dat
staatspensionncering eisch is van zijn be
ginsel en de echte Vrijzinnig-democraat
Treub, Marchant, Bos zeggenStaatspen
sioneering zonder premiebetaling is armen
zorg zo is uit don booze. Dr. Bos keurt
af dat men de menschen wijsmaakt dat
staatspensioen zonder premiebetaling mogelyk
is, hier nemen de vrijz. iemand dier ervóór
is. Dat is beginselvast! Spr, haalt staaltjes
aan om te bewyzon dat de Unie-liberalen
hebben gesold met staatspensioen. Borgesius
stuurde zyn ontwerp thuis toen de Kamer
naar huis was tegelijk met een ontwerp tot
droogmaking der Zuiderzee!
Treub noemt de yveraars voor staatspen
sioneering zonder premiebetaling slimme-
lingen Mr. de Meester zei 30 Nov. 1906:
Staatspensioen is socialistisch er is geen
uannemelyke rechtsgrond voor. En hier is
hy er thuns fbij voorkeur" voor. Alleen de
siociaal-democraten durven het woord staats
pensioen in don mond te nemen. Het geld
voor Staatspensioen is vooreerst niet te vinden.
Rechts kan een verplichte ouderdomsver
zekering tot stand brengen, aanvankelijk met
zeer ruimen steun van den staatdit kunnen
de vryz.-dem. ook steunen. Spr. zal een
volgende maal uiteenzetten hoe een ouder
domsverzekering kan saamgesteld worden.
Wie links stemt helpt mee aan 't scheppen
van een toestaud van onzekerheid. Spr.
laat 't nu aan de tegenstanders over om hem
aan te toonen waar hy bezyden de waarheid
was. Daarover mag alleen gedebatteerd
worden nu eens niet over Staalman, maar
over 't drievoudig bedrog. De heer Bier
steker trekt rond in het district met dommen
laster over Staalman, toegejuicht door 't
intellect dor Heldersche liberalen. Laten de
liberalen hun houding eens goed praten.
Wendt u af, zegt spr. van 't futlooze Unie-
liberalisme, verbrijzelt de macht van 't
Hcldersch liberalisme, dat rondtrekt met
kiezersbedrog op do borst en met het merk-
teeken van Zadok van den Bergh op den
rug, om kiezers te winnen.
Nu volgt 20 minuten pauze.
Te kwart voor elf hamert de voorzitter
en twee heeren geven zich op voor debat.
Ze mogen ieder een half uur hebben.
De eerste debater de heer Thomassen, met
applaus bogroet, zegt geen Heldorsoh vryzin
nige te zyn, voor hem geldt duB niet de
maatstaf voor de debaters aangelegd.
Spr. heeft niet gehoord den Christen, noch
den Democraat, 't Was plicht van den demo
craat hier voor 't volk te spreken.
Spr. zal 't ook eens over de meerderheid
hebben. De kerkdijken probeerden al gauw
minister De Meester een beentje to lichten
al dadelyk by de stemming over do opcenten.
En Kolkman kwam toch ook met 10 opcenten
Links en rechts is lood om oud yzer. Er
moet geld zyn voor sociale maatregelen.
Staalman, die beloofd heeft, als prijs voor
zijn verkiezing, dat hy zal steunen do rechtsche
kandidaten, zal 3taan naast de coalitie, hij,
die Kuyper altijd als een horzel steeds prik
kelde en stak. Vroeger stelde hy candidaten
tegenover de Knypersche, nu gaat hy mee
Hij wil ons helpen geven de verplichte ver
zekering. Hy zal dus met Mr. Harte zijn
voor belasting op varkensvlecsch, bedden,
meubelen, levensbehoeften, enz. Zijn dat
weeldeartikelen Staalman zal vastgeketend
zyn aan de conservatieven van beneden den
Moerdijk. Met de invoerrechten haalt men
de centen uit de zakken evenals de zakkenrol
lers. Tegen brand, hagelschade vorzekert men
zich, zegt spr., niet legen ouderdom. Kuyper
stemde ook voor snelvuurgeschut met veel
Roomschen en Anti-revolutionnairen. Het
jolige ministerie neemt twee liberale ministers'
op onder wie „Jan Kanon" met zyn eigen
aardige middelen ter bestrijding van werk
loosheid. De bezuiuigiugen, diedeSoc.-democr.
voorstaan, gelden niet de positie der Militairen.
Waar Staalman de vryzinnigen verwjj', dat
zy nietB gedaan hebben, zegt sprekerOok
Kuyper deed niets en die had wel een
gewillige meerderheid. Ja, hy gaf de Drank
wet on de dwangwettenToen hy aftrad
wilde hy geven f 2 op 70-jarigen leeftijd.
't Onderwys Do Socialisten willen byzon-
der onderwys wel 100% geven als 't maar
goed is doch thans wordt de school ver
snipperd en krygen de scholen voor rijkelui
2 X zooveel als die voor de armen. Kuyper
voelt niet veel voor 't lager onderwijs en
minister Heemskerk deed al niets voor 't volk.
Is het samengaan van allerlei liberalen
typisch Heldersch, ook het straks samengaan
van al wat rechts heet om Staalman te kiezen,
is typisch Heldersch. Debater eindigt met te
zeggen, dat de kiezers daden verlangendat
zal gebeuren als zy den Sociaal-democraat
stemmen.
De heer Staalman repliceerende vindt Tho-
inaszen nog al mak. Hy stond trouwens ook
voor een moeilijk geval. Hij had moeten goed
praten wat de vryzinnigen gedaan hebben.
(Gemoppel, eenig gejouw). De hoer Staalman
Wij laten ons niet uitjouwen door Soc.-dem.
(Een stem: Wy zijn geen Soc.-dem.!) De
democratie moet opkomen tegen het streven
in conservatieve richting, dus ook de Soc>
dom. Kolkman moest 10 opcenten heffen, omdat
hy de begrooting klaar vond. Er moesten
schulden gedekt worden.
Spr. zou ook voor opcenten op vermogens
belasting gestemd hebben. Hy vraagt hoe de
hoer Thomassen ertoe komt de Christen-
Democraten in te deelen by de coalitie Spr.
heeft steeds willen bezuinigen op oorlogsuit
gaven. Om zyn optreden is hy herhaaldelijk
door de Sociaal-democraten geroemd. (Tho
maszen: Dat is lang geleden !i Wat het vóór
of tegen Kuyper betreft vraagt Spr.Is dat
ook een program? Spr. heeft nooit zyn critiek
gespaard. Hij komt er tegen op, dat men hem
voor invoerrechten op levensmiddelen ver
klaart omdat Harte er voor was. Spr. is
voor hoogere belasting der vermogenden, zal
een ontwerp daartoe, van wie 't ook komt,
steunen.
Tenopzichte vau Kiesrecht willen de Chris
ten-democraten zoover mogelyk gaan ze
zyn echter tegenstanders van algemeen
kiesrecht. Voor samenkoppeling met conser
vatieven beneden den Moerdijk heeft men
niet bang te zyn daar is Spr's verleden
in de kamer borg voor.
Wat bij ouderdomsverzekering betreft
het betalen voor wat men niet krygt
dat doet men by Staatspensioneering toch
ook door belasting. De Staatspensioneering
der Socialisten zou men eerst kunnen krij
gen na twee geslachten. (Een stemZou
den de arbeiders zoo lang stom blyven?)
De heer Staalman Ja, als je dat stom noemt.
Tegen het opnemen van minister Went-
holt in dit ministerie heeft spreker altyd
geageerd. Dr. Kuijper bracht tot stand de
ponsioneeriug van de weduwen en weezen
der onderwijzers en verhooging der militaire
pensioenen. En was de onderwyswet dan
zoo slecht? Dan hadden de liberalen vast
gepoogd haar te veranderen. En ze deden
het tegendeel, want de wet tot subsidieering
van het bizonder middelbaar onderwys was
een produkt van minister Rink. Spreker wil
voorts door den heer Thomassen verklaard
zien het samengaan der geschakeerde Hel
dersche liberalen. De sociaal-democraten
gaan trouwens ook samen met Van Karne-
beek in Utrecht en Eland, den man van het
„legerschandaal!' Het optreden dor S.D.A.P.
tegen vrijzinnigen is maar vertoou; bij de
verkiezing De Meester gaan ze straks broe
derlijk samen.
Alsnu krygt de tweede debater, de heer
Ponning, het woord. Deze begint met te
protesteeren tegen de brutaliteit om de vry
zinnigen uit te noodigen heden bier hun be
ginsel te verdedigen. Waarom is de heer
Staalman niet gekomen, toen hy door den
heer Biersteker en door den candidaat is
uitgenoodigd Staalman spreekt over zijn
beginsel, doch de vryzinnigen mogen alleen
spreken over Zadok van den Bergh. Staal
man spot met het samengaan der sociaal
democraten on vrijzinnigen. En zelf gaat
hy samen met de katholieken, die hy blauwe
oogen sloeg en uitschold voor afgodendienaars,
hoewel dat in den laatsten tjjd betert.
Debater vindt het moeilijk het van den hak
op den tak springen van den heer Stualman
te volgen. Mr. De MeeBter wil hij niet ver
dedigen, die kan 't zich zelf wel. Staalman zal
uitgenoodigd worden als Do Meester spreekt.
De heer Staalman van repliek dienend
zegt dat de vergadering nu eens heeft kun
nen hooren hoe de liberalen hun beginsel
verdedigen. Schaamt u zegt spreker. (Ge-
jouw in de zaal!) De liberalen stoppen hun
beginselprogram in den grond. Zeker de
christen-demooraton zijn anti-Zadokianen.
Spreker is voor bezuiniging op de schepen
dor marine die gebouwd worden stelselloos,
en na eenigen tyd oud roost zyn, (Er wordt
gelachen om een verkeerd stemgeluid
Spr. voegt de lachers toe: lacht om uw af
gevaardigde, die heeft geen stemgeluid.)
Spr. is niet bij De Meester gekomen omdat
hij niet tevreden ia met een kwartier voor
debat en niet uitgejouwd wil worden als
zijn partijgenoot Hartendorff, volgens Helders
Dagblad*. Mr. De Meester is uitgenoodigd
voor debat, reeds Dinsdag; hij zou 1 uur
krygen met nog een half uur voor repliek.
(Achter in de zaal wordt het rumoerig.)
De heer Thomassen krygt 5 min. voor
repliek. Deze zegt: Ge hebt Kuyper wat
gepiekerd, maar nu? Volgens de R.K.-kies-
vereeniging en anti-revolutionnaire, hebt ge
verklaard, dat ge staat naast de coalitie.
Is dat zoo, ja of neen? 50 kerkelijken plns
de heer Staalman geeft een rechtsche meer
derheid met gevaar voor protectie en derge
lijke beroerde diDgen. Eerst hebt ge mee
gewerkt om Kuyper te doen vallen. Niets
is veranderd in liet program en nu gaat
Staalman mee. Huismanskiesrecht willen de
A.-R, kiesrechthervorming de R.-K., maar
achteraan op 't program, en bij de christ.-
dem. staat het vooraan; dat is toch nog al
een verschilAls er geen staatspensioen
komt is dat omdat de kiezers het niet willen.
Staalman zal Kuyper, de vleeschgeworden
reactie steunen. De rechtsche partyen, waar
Staalman mee moet, stemmen alles af. Kuy
per gaf de onderwijzers een weduwenpensi-
oen, ja, maar voor hun 7 procent! Hy had
het volk pensioen moeten geven. Spr. wekt
op, niet de vryzinnigen te stemmen, dat is
water en melk, niet Staalman, dat is nog
slapper water en melk, maar den soc.-dem.,
dat iB vooruitgang. (Weer eenig rumoer door
dat sommigen opstaan en vertrekken. De
heer Staalman verzoekt de orde te bewaren
Eene stemHou je kop op elkaarDe heer
Staalman Dat is een jong-liberaal 1)
In zyn dupliek geeft de heer Staalman toe
te Btaan naast de coalitie, doch er niet in.
Als Thomassen by herstemming staat naast
de vrijzinnigen, staat hy er toch ook niet in.
De S. D. A. P. staat in geheel dezelfde positie.
Spreker aanvaardt niet het oppergezag der
Rede, zooals de linkerparty, maar het be
ginsel, ook in de staatkunde, van God Al
machtig. Die ïb het Hoogste Gezag. Spr. is
niet bang voor het: Stemt rood", in dit
district. Zie naar de vruchten in Frankrijk
(Eene stemdat zyn geen socialisten). (De
heer Staalmandat zijn Vryzinnig-democra-
ten gesteund door socialisten). (Eene stem
Niet waarDe heer StaalmanMillerand.)
(Eene stem Er uit gegooid).
Spr. zegt ten slotte De taak der socia
listen zal hier zijn de Meester naar do kamer
te brengen. Laat ze dat dan doen met eer
lijke middelen. In een socialistisch orgaan
wordt gezegd dat hy, Staalman, stemde voor
belasting op uitwonende eigenaren en hij
stemde juist tegen. De heer Thomassen wil
^og een enkel woord, doch de voorzitter
verklaart de vergadering voor gesloten, 't
Was al heel wat over middernacht
Crescendo.
De muziekvereeniging .Crescendo", afdee-
ling der Maatschappij tot bevordering van
Toonkunst gaf Vrijdagavond, onder directie
den heer A. J. C. Mooy, in Casino voor
een volle zaal een concert.
De avond werd ingeleid door Liebesnovelle
van Krug voor strijkorkest en klavier, dat
ons wel beviel. Daarop volgdeErlkönings
Tochter, ballade voor soli, koor, strykorchest
en klavier, een eigeuaardig stokje, dat nog
bekoorlijker werd gemaakt door de begelei
ding. Als solisten traden hierbij op mej. Mien
Hallerstadt en onze plaatsgenooten mej. J.
Metzelaar en de heer C. Bethlehem. En so
listen en koor waren uitstekend. De samen
zang Morgengezang" klonk b.v. zeer pleoht-
Statig.
Mej. Iialberstadt gaf na de pauze een vier
tal liederen en toen beviel ze ons beter dan
in de ballade. Ze vibreert wat sterk.
Het strijkorchest gaf ook na de pauze nog
een tweetal nummers, die een luid applaus
uitlokten. Als slotnummer werd gegeven de
Feestcantate van den heer Hazebroek, die
wij al eer recenseerden. De uitvoering was
ditmaal volmaakt. Vóór de uitvoering der
cantate, als zangers en orchest-leden klaar
zaten om op den wenk van den componist
hot werk in te zetten, betrad de heer Stum-
phius, voorzitter van .Crescendo", hel po
dium en richtte een woord van hulde on een
woord van dank tot den heer Hazebroek,
waarbjj hy wees op de moeite en de zorg,
die dit werk hem hadden gekost, waarvoor
hy echter de voldoening smaakt te weten,
dat het werk gepakt heeft. Spreker brengt
voorts dank aau de leden van het Stafmu
ziekcorps, dat terecht zoo'n goeden naam
heeft in Nederland, en aan de zangeressen
en zangers, die hebben medegewerkt by de
cantate-uitvoering. Met Helder's Mannenkoor
hoopt spr. dat een blyvende band gevormd
zal zyn. By t slot richtte spr. zich nogmaals
tot den heer Hazebroek en bood hem als
herinnering aan een fraaie gravure in lyst,
voorstellende: .Beethoven spelende voor het
blinde meisje". De vergadering stemde door
luid applaus met deze hulde in.
Aankomst van de „Gelderland".
Het pantserdekschip .Gelderland" is Vry
dagavond alhier uit Cura^ao aangekomen en
Zaterdagmorgen in de haven gekomen. Over
het binnenkomen van dat schip lezen wy in
het .Handelsblad" het volgende:
't Is me niet mee gevallen, het binnen-
loopcn van de .Gelderlaud", of beter de wijze
waarop het schip in het vaderland is ver
welkomd. Minstens had ik verwacht dat het
roemruchte panlserdekschip, hetwelk in het
einde van 1900 Krugor van Louren<;o Mar-
qnez naar Marseille overbracht, en thans
weer zoo'n actief aandeel in onB optreden
tegen Venezuela heeft genomen, met muziek
zou worden begroet. Een verwelkoming met
het aloude .Wilhelmus', vooral nu tydens
de reis een PrinBes geboren is, ware pass?nd
geweest en zou eeuwig treffend enthousiasme
hebben by gebracht, maar de Heldersche
marine-muzikanten waren met verlof en de
dames die aan den wal opmerkten dat dit
erg ,sneu" was, hadden gelyk, wat vrouwen
toch gewoonlijk hebben.
Intusschen hebbeu de adelborsten, die zich
aan den kop van de haven opstelden, met
een driewerf krachtig .hoera" de muzikale
leomte trachten te vullori, toen de .Gelder
land" statig biunengleed. Op de kade was
het zwarthet joelde er dooreen van vrou
wen en mannen, voor een groot deel ver-
wanton van de thuisvaarders.
Schout-by-nacht Van den Bosch, direc
teur en commandant der marine, sloeg met
een grooten staf van officieren het binncn-
loopen gade. Kort nadat de bodem gemeerd
lag, ging de commandant kapitein-ter-zee
Snethlage aan wal en kondon de wachtenden
zich vryeljjk ter begroeting aan boord be
geven.
De état-major van de .Gelderland" was
by de binnonkomst aldus samengesteld Kapi
tein ter zee commandant J. B. Snethlage
kapitein luitenant ter zee H. A. Schoonhoven
luitenants ter zee le klas P. H. D. Schutte-
vaer en L. Hamming; luitenants ter zee 2e
kl. O. Bendier, W. E. Wolterbeek Muller,
O. D. T. de Ridder, J. A. Brouwer, G. J.
Wijers; adelborsten le kl H. J. van der
Stad, J. W. H. Vogelzang, J. A. Rom Kolt-
hofif, J. E. Leutscher, R. Zahn, J. L. Chaillet
officier van gezondheid le kl. C. G. Tiche
laar officier van administratie le kl. G. A.
Dacij Ouwens 2e kl. C. C. Krieger; officier-
machinist 2e kl. J. C. van der Ben, H. P.
de Loenen le luitenant der mariniers C. J.
O. Dorrenmachinisten H. G. Borghstyn,
C. L. J. Dondorff, G. A. W. Wagenaar, M.
van der Hart, J. Terpstra, G. A. Vermeulen,
J. J. Weeda.
Een verloren ankerplaats.
Meer dan een eeuw geleden, toen de haven
te Nieuwediep nog niet voldoende was inge
richt als veilige ligplaats voor zeeschepen,
was de gewone ankerplaats der binnenkomende
en voor vertrek gereed liggende schepen, die
langs de Zuiderzee naar Amsterdam en andere
havenplaatsen bestemd of van daar vertrokken
waren, de reede van Texel.
Nog altoos is dit een zeer gezochte en
veilige ankerplaats, waarvan in onzen tijd
nog vooral de oorlogsschepen een veelvuldig
gebruik maken.
By ijsgang echter moesten van ouds de
schepen, toen uitsluitend houten vaartuigen,
de reede als onveilig verlaten en naar eene
betere ligplaats uitzien, waar ook het dryfjjs
hen geen schade kon berokkenen.
Zulk een veilige ankerplaats, ook door de
loodsvaartuigen gebezigd, werd gevonden aan
de zuid-westkust van Texel.
Het was een inham van nagenoeg 500 hoc-
taren oppervlakte, ,de Mok* of ook wol de
iKorhoek' geheeten.
Het kostte nochtans veel overleg en boleid
om eenigszins diepgaande schepen door de
nauwe geul naar de veilige ankerplaats te
brengen. Zonder gebruikmaking van de daar
toe aangewezen loodsen, was het eene ge
waagde onderneming de kreek in te varen.
Ook hadden de gezagvoerders der schepen,
die voor het dryfys de veilige ankerplaats
bezochten, daarvoor een verhoogd loon aan
de loodsen uit te keeren.
De toenmalige regeering vaardigde daartoe
de volgende resolutie uit, d.d. 17 Oot, 1758
rBy Haar Ed. Mog. de Heeren Commis
sarissen van haar Ed. Groot Mog. de Heeren
Staten vau Holland en West-Friesland, tot
de zaken van de Pilotage en aankleve van
dien, benoorden de Maas, gelezen zijnde de
requesten by de gezamenlijke Overlieden der
Loodsen van Texel, Den Helder en Huis-
dujjnen, aan commissarissen gepresenteerd,
wegens de betaling van het Loodsloon van
schepen, welke van buiten Toxel binnen
komende, in plaats van op de Ree, achter
de Hors gebracht willen worden, als ook van
zoodanige die van de Ree door ysgang of
andere redenon achter de Hors of van achter
de Hors wederom naar de Ree begeeren ge
bracht te worden.
Zoo is 't, dat Commissarissen, hierover
gedelibereerd hebbende, goedvinden en ver
staan, dat de Resolutie van dato 17 October
1758, by Commissarissen dienaangaande ge
maakt, by provisie en tot wederopzeggens
toe, in vigeur zal blyven, eenig met die ver
andering, dat alle de schepen, die achter de
Hors en wederom van daar willen gebracht
zijn, het geheele jaar door gehouden zullen
wezen, het Loodsloon te voldoen, in dier
voege als by de opgemelde resolutie voor de
maanden December tot Maart incluis staat
uitgedrukt.
Actum in 't Jagt, leggende in 't Nieuwe
diep, den 18 Juli 1760.
Presentibus de Heeren
Mr. Jucob Hop, Joan Abbekerk Crap,
Frederich Hagba en Cornelis van der
Wolf. Ter ordonnantie van Haar Edel
Mog. voornoemd.
(w. g.) Cornelis Pollen."
Het loodsloon was destjjds bepaald op f 1
16 stuivers per voet diepgang van het schip
als win ter loon.
De eertyds zoo veilige ankerplaats by
ysgang en storm, is echter reeds langer dun
zestig jaren onbruikbaar geworden voor zee
schepen.
Door het verzanden van den inham en het
nagenoeg dichtstroomen van de geul, kunnen
nu nog alleen kleine vaartuigjes binnenkomen
en dan slechts bij hoog water.
Een misdrijf tegen de veiligheid van
den Staat.
- Dezer dagen iB op verzoek van de militaire
overheid door de Amsterdamsche politie ge
arresteerd een sergeant van de genie, in
garnizoen liggende te Utrecht, die eenigen
tyd werkzaam was ten Bureele dor Genie
te Amsterdam. Hij is na zyn aanhouding in
verzekerde bewaring in een OQzer kazernes
gesteld, onder verdenking van het plegen van
een feit, strafbaar gesteld in het „Wetboek
van Militair Strafrecht", titel 1, .Misdrij
ven tegen de Veiligheid van den Staat"
De zaak, komt hierop neer. De genie-ser
geant in kwestie, ongehuwd en van goed
gedrag, heeft zich schriftelijk in verbinding
gesteld met de Duitsche Ambassade te 's-Gra-
venhage. Hij leverde weliswaar niet aan
stonds stukken, doch verklaarde zich in zyn
brieven bereid en in staat, om belangrijke
stukken onze defensie rakende met name
stukken betrekking hebbende op ons inun
datie-stelsel te leveren. De Ambassade is
na eenig beraad, niet op het voorstel inge'
gaan, doch heeft de zaak in handen van onze
militaire autoriteiten gegeven. Deze stelde
zich in verbinding met onze politie en op
handige manier, doch zonder veel moeite, wist
dezo den briefschrijver in handen te krygen.
De sergeant correspondeerde n.1. met ver
zwijging van zyn naam, en liet zijn brieven
onder een letter aan een der Amsterdamsche
kiosken adresseeren. Toen men na de cor
respondentie tot een mondeling onderhoud
besloten, zon de zoogenaamde vertegen
woordiger der Duitsche Ambassade een
Amsterdamsche Doitsch sprekende recher
cheur, die quasi uit Brussel naar hier kwam,
doch in Haarlem in den trein was gestapt
aan het Centraal Station den briefschrij
ver ontmoetende laatste was natuurlijk in
politiek. Het onderhoud werd gevoerd in
iCafé de Bisschop" op den Dam.
De rechercheur bracht in zyn onderhoud
den sergeant aanstonds het misdadige vuu
het voorgenomen verraad onder het oog,
doch deze verzekerde herhaaldelijk, dat zyn
plan vast stond, om een aantal belangrijke
stukken te leveren. Hy beweerde uit wraak
te handelenhy was nl. hardhoorend en
verwachtte het volgend jaar zyn ontslag uit
den dienst te zullen krijgen. Dat had hem
ontstemd. Bovendien wenschte hy zioh geld
te verschaffen om, eenmaal uit den dienst,
een handel te kunnen beginnen.
Toen 's mans boos opzet en halsstarrig
heid voldoende gebleken waren, maakte do
rechercheur zich bekend en arresteerde den
verrader.
Hy werd onmiddellijk, na voor de militaire
autoriteiten te zyn gebracht, in arrest ge
steld. Hy bekende volledig, toonde zich als
een gebroken man, en bevindt zich nu onder
geneeskundige observatie, aangezien by zich
zeer opgewonden aanstelt.
Het is een hoogst ernstig geval, zooals zich
bij menschen-heugenis in ons leger niet heeft
voorgedaan.
Automobiel-ongeluk.
Op den hoek van de Plantage Middenlaau
en do Badlaan te Amsterdam is Zaterdag
avond een wielrijder door een automobiel
aangereden, waardoor hy kwam te vallen
en een der wielen over zyn borst kreeg.
Naar het Onze Lieve Vrouwe-gasthuis ver
voerd, bleek hy bij aankomst reeds te zyn
overleden.
Tram Schagen- Wieringen.
Door de Tweede Kamer is goedgekeurd
het onteigeningsontwerp van dou spoorweg
EwyckaluisSchagen.
Moord te Rotterdum.
P. J. van Zwieten, nu eens varensgezel,
dan weder glazenwasscher of los werkman,
veelal by nacht langs de straat, allerongun
stigst by de politie bekend en gevreesd door
hen met wie hij omgaat, kwam Vrijdagnacht
omstreeks twee uur naar zyn huis in de Pe
perstraat no. 81 te Rotterdam. Daar woont
hy Bamen met een vrouw, die, zooals een
bovenbewoonster hem inlichtte, op dat oogen -
blik niet thuis was.
Die bovenbewoonster kwam even daarna
met den Engelschen zeeman de straat op,
waar de ketelbik kersbaas M. Beuvers, wonen
de in de Tolhuislaan no. 61, op dien zeeman
wachtte, ingevolge afspraak, om dan samen
huiswaarts to keeren. Nu had Van Zwieten,
die al den geheelen dag met allerlei moord
dadige plannen rondgeloopen had en ver
moedelijk opgewonden was, omdat hij de
vrouw, waarmede hy leeft, niet thuis vond,
niet veel goeds in den zin. Dit althans
meende ook de vrouw die boven hem woonde
en die zich daarop op de straat voor Reuvers
plaatste. Maar zonder daartoe eenige aanlei
ding te hebben, haalde Van Zwieten een
scherp geslepen slagersmes te voorschijn en
stak dit, over de vrouw heenreikend, den
niets kwaads vermoedenden ketelbikkersbaas
in de borst, ter hoogte van het hart. De
gowonde man deed nog eenige passen, zakte
toen op de straat in elkander en bleek b\j
aankomst in het Ziekenhuis, waarheen men
hem bracht, reeds overleden.
De dader, die na het plegen van den moord
wegliep, werd een half uur later in de Zand
straat gearresteord. Op den weg naar het
politiebureau in de Pauwensteeg, wilde het
publiek, dat in drommen uit du Zandstraat
kwam opzetten, don moordenaar te lyf. Een
hevig gevecht ontstondop de Korte Hoogstraat
en de politie had de grootste moeite om Van
Zwieten uit de handen van het zeer opge
wonden publiek te houden.
Een agent van politie, die op den grond
viel, kreeg eonige trappen op hot rechter
been. Toen loste dó brigadier Spreeuw een
revolverschot in de lucht en dit gaf eenigs
zins ruimte. Eindeljjk kwamen zy met Van
Zwieten in de Pauwensteeg aan. Zyn hoofd
vertoonde de sporen van de verschillende
trappen en schoppen, die hy ondanks alle
pogingen der politie, om hem te beschermen,
had opgeloopen.
Van Zwieten is voorloopig in het bureau
in de Pauwensteeg opgesloten.
IrN. R. Ct.M)
Stuurlieden-examens.
's-Gravenhago, 14 Mei. Geslaagd groote
stoomvaart le stuurman de heer R. Coer-
kamp2e stuurman de heoren A. de Boer
on H. J. Hoogen Stoevenbeld3e stuurman
de heer F. C. MeulenhofF; groote zeilvaart
2o stuurman de heer H. J. Hoogen Stoeven
beld.
Kranig 1
Door de examen-commissie voor de akle
lager onderwys is te 's-Gravenhage een can
didaat toegelaten van 29 jaar. Hy is petro-
leum venter en hoeft in anderhalfjaar tusschen
de petroleumdruppeltjes door, zonder eenige
hulp van anderen, zich voor het examen
voorbereid.
Een spoorwegongeluk.
Door het ontploffen van den stoomketel
eener locomotief, van den goederentrein
ColmarMülhausen ontspoorde het voorste
gedeelte van dien trein te Colmar, op het
zelfde oogenblik toen de D-trein Bazel
Keulen, met een snelheid van 80 K.M. kwam
aanrennen. De D-trein reed op do ontspoorde
wagens van don goederentrein, beide treinen
geraakten in brandde sneltrein verbrandde
geheel, de goederentrein godoeltelyk. Gedood
werden een machinist en een stoker van
den D-trein, een postambtenaar, een stoker
van den goederentrein. Ernstig gewond wer
den vier reizigers, licht gewond eveneens
vier reizigers. Het aantal dooden is nog niet
met zekerheid op te gevenhet is mogelyk
dat by het opruimen van de puinhopen van
den trein nog slachtoffers worden gevonden.
De bladen maken nog van meer ongevallen
melding, maar van offideelc zijde worden
slechts de gonoemdc ongevallen opgegeven.
