'Hpl Slaafs, Klis M voor Selisr, Tsisl, lip si AiPalm, 11 lensiai E Nualsr 1912
Tweede Blad.
Agenda.
Dage lij ka Bioscoop-Voorstellingen.
Kanaalweg.
5 Nov. Concert door het stafmuziekcorps der
Kon. Marine. Tivoli.
7 Nor. Zang en Ree. Ver. «Harmonie". Op*, van
«De Dochters van den Houtvester". Ca
sino, 8 uur.
•7 Nov. Voordrachts-avond door Mevrouw Anna
Wensma-Klaasen. Tivoli, 8 uur.
H Nov. Alg. Ned. Geh. Onth. Bond. Propaganda-
feestavond in Tivoli, 's avonds 8 uur.
Spr. J. v. d. Berg. Onderw.: >Vrede of
Oorlog."
9 10 en 11 Nov. Eerste Ned. Revue Gezelschap,
dir. Henri ter llall. Opv. van 't Is maar
Fantasie". Casino.
10 Nav. „De Dageraad". Openbare vergadering.
Spr.F. G. Elzinga. Onderw.,,De invloed
van den godsdienst op het sexueel leven."
Casin o, 8 uur.
NIEUWSBERICHTEN.
HELDER, 5 November.
De „Kortenaer" naar Turkije.
Ter bescherming van onze landgenooten
in Turkye, is gisterenmiddag het pantser-
schip «Kortenaer", commandant kapitein ter
see E. Coenen, van hier vertrokken. De
eerste haven, welke door het schip zal
worden aangedaan, is Algiors, alwaar kolen
worden ingenomen, en nadere instrnoties om
trent de verdere reis zullen worden gegeven.
Zooals men weet, hoeft ook do «Gelder
land" order bekomen naar de Levant te ver
trekken. Dit schip is Zondag van Palma
vertrokken en gisteren te Poyt Mahon Blinorca)
aangekomen, van waar de .Gelderland"
direct naar Smyrna zou vertrekken.
Aan boord van de Kortenaer" werden
alsnog geplaatst: de lnit. ter zee 2e kl. J.
S. C. Olivier, de machinist J. A. de Veer,
van Hr. Me. .Heemskerck"ter vervanging
van de iuit. ter zee le kl, H. J. Pek 6D
mach. C. A. van der Steen, welke de plaat
sen van eerstgenoemden zullen innemen.
De torpedobootjagers „Bulhond" en
„Jakhals" zijn Zaterdag te Sabang aange
komen.
Bij Kon. besluit van 4 dezer is, voor het
tijdvak van 1 Januari tot en met 81 Ang.
1913, benoemd tot leeraar aan de Ryks-
hoogere burgerschool te den Heldor, P. Vos,
te 's-Gravenhage.
Onze stadgenoot, de heer A. de Munck,
heeft dd. 1 November met gunstig gevolg
te Amsterdam examen afgelegd voor vrije-
en ordeoefeningen.
Een liefdesdrama.
Door iemand is met blijkbaar minder goede
bedoelingen het bericht vorspreid, dat de heer
P. de L. in bovengenoemd geval betrokken
is. Wij verklaren hierbij uitdrukkelijk, dat dit
geenszins het geval is.
Liefde en zakkenrollen.
In de afgeloopen week bezocht een meisje
met haar galant de bioscope alhier. Na afloop
brachten zij nog een uurtje door op opn der
bankjes van den Zeedijk. Eerst later, een
poosje na het afscheid, vermiste zy haar
zilveren horloge, door den vrjjer, op heimelijke
wg'ze gerold.
Ruwe zeden.
Zondagnacht is in het bierhuis van H. aan
de Zuidstraat danig gevochten tusschen marine-
lui, burgert en dames. Er werden ruiten stak
geBlagen, glazen en flesschen verbrijzeld. Met
bloedende koppen kwamen de moesten uit den
strijd. De eigenares, die hieraan lang niet
malsoh had deelgenomen, kwam bij 't einde
tot de ontdekking, dat men tijdens een vinnige
worstelpartij haar gouden horloge met ketting
had geroofd.
Het mes.
Aan 't Ankerpark werd Zondagavond de
matroos G., aan boord van de «Kortenaer",
door een burger met een meB ernstig in het
lichaam gestoken. De getroffene moest direct
in 't hospitaal worden opgenomen. Van den
dader tot nog toe geen spoor.
Woeste lui.
Zondagavond werd de korporaal-kok M.
door den korporaal-timmerman B. door een
glasruit van een winkelraam aan de Loods-
gracht gegooid. De kok, vreeseljjk verwond,
moest terstond naar 't hospitaal worden ge
bracht.
Boefjes.
De vorige week werden drie jongens van
10 tot 12 jaar op heoterdaad betrapt bjj het
stelen van verschillende koperen voorwerpen,
o.a. sluitingen van slangen van de gemeente
waterleiding, deelen van marine-sloepen, enz.
Visscherijschool alhier.
Vrijdagavond te half acht had alhier de
offlciëele opening plaats der Visscherijschool,
in tegenwoordigheid der leden van de Com
missie van Toezicht op het M. O. alhier,
Directeur en Leeraren der Zeevaartschool
en de leerlingen der Visscherijschool.
De voorzitter der Commissie van Toezicht,
de kolonel E. E. Dullomond, wees in zijn
openingswoord op de beteekenis dor school
voor den visschersstand. Hjj gaf de oorzaken
aan waardoor de Commissie er toe was
overgegaan voorstellen tot oprichting eener
Visscherijschool by het Gemeente-Bestuur
in te dienen en sprak den wensch uit dat
zjj een zegen voor de Heldersche visschers
mag worden. Na een woord van dank aan
de besturen, van Gemeente, Rijk en Provincie
voor de maatregelen door hen getroffen,
waardoor de oprichting kon plaats hebben,
herinnerde hy aan de vele en belangrijke
diensten die het Commissielid Dr. H. C.
Redeke in dezen had bewezen on wenschte
leerlingen en leeraren hot beste succes.
Daarna voerde Dr. H. C. Redeko, lid der
Commissie van Toezicht op het M. O. het
woord en verklaarde, dat het hem aange
naam was de lessen aan de Visscherijschool
met een enkel woord te kunnen inleiden.
Volgens spreker was met de opening der
school een nieuw tydperk aangebroken voor
de Heldersche visschers, en paste het op
dat oogenblik de toekomst der Noordzee-
visschery onder de oogen te zien. Wel is
waar, is niet met absolute zekerheid te voor
spellen hoe de toestanden sullen worden,
doch indien wc de tegenwoordige visschery
vergelijken met die van 25 jaar geleden,
dan zien we de richting waarin zich
visschery bezig is te ontwikkelen.
Uitvoerig schetste de spreker nu den toe
stand der Noordzeevisscherij een 25 jaar
guleden en kwam tot de volgende conclusies.
Van de visscheryen is de kustvisschery
het minst veranderd.
Ook de haring- en beugvisschery hebben
slechts geringe wijziging ondergaan.
Door de toepassing van den stoom is
vooral de sehrobnetvisiehery zeer veranderd.
Vooral het gebruik van den stoom heeft
grooten invloed uitgeoefend op het bedrijf
en ernstige gevolgen gehad ten opzichte der
visschen zelve.
Hierby wees Bprekor op den Ottertrawler
nu 20 jaar geleden uitgevonden en vestigde
de aandacht op de groote vlucht die de
Btoomvisschery neemt. (Aantal stoomtrawlers
te IJmuiden in 1900 een 20-tal, tegen bijna
100 in 1912).
Spreker schetste daarna de gevolgen van
dit alles en gaf deze als volgt aan
Vermindering der groote visschen vooral
van groote scholhet verdwijnen van som
mige vischsoorton van ofize kusten als schel-
visch; vormindering van sommige visohsoor-
ten als teng. En vooral een te sterke be-
viasching, overbevissching. Daartegen zullen
maatregelen noodig blijken van internationalen
aard. Daarvoor is dan tevens noodig een
ontwikkelden visschersstand, die niet anders
kan ontBtaan dan door het bezoek aan de
visscherijschool.
Hierna behandelde spreker de vraag of
naast de grootvisschery ook het kleinbedrijf,
de kustvisschery zal blijven bestaan.
Hy gaf als zyn meening le kennen, dat
deze steeds zal blyven voortleven, omdat
haar product zooveel beter is dan dat der
grootzee-visBcherij. Steeds zal er vraag blij
ven bestaan naar versche, levende viscb, al
zal deze meer en meer een luxeartikel wor
den, doch dan is noodig dat het kleinbedrijf
zich verder ontwikkelt en gebruik zal maken
der nieuwste vindingen zooals motoren en
kleine ottertrawlers, en vooral van coöperatie.
Alleen door coöperatief werken zal het klein
bedrijf eenigszins een bestaan kunnen op
leveren.
Voor dit alles, dus voor een betere exploi
tatie is echter kennis noodig, die verkregen
kan worden op de visscheryscholen. Daarom
verheugde het spreker dat deze thans ge
opend is en bracht hy een woord van dank
aan de Commissie van Toezicht op het M. O.
en aan den Directeur der school.
Nadat hy het ontstaan der school nog zeer
uitvoerig bad geschetst en de beste wen-
schen voor het welslagen had uitgesproken
eindigde hy zyn belangrijke rede, die met de
meeste belangstelling was gevolgd.
Daarna bracht de Directeur der Visscherij
school een woord van dank aan Voorzitter
en leden der Commissie van Toezicht op bet
M. O. voor hunne belangstelling heden ge
toond en de wyze waarop zy de oprichting
der school hadden bevorderd. Tevens be
tuigde hy het Gemeentebestuur dank voor
de tot standkoming en de besturen van Rijk
en Provincie voor hnn steun. In het bijzonder
png hy de verdiensten na van den heer Dr.
I. C. Redeke, die indertjjd als lid der plaat
selijke Commissie voor de Vissckeryexamens
mede het initiatief had genomen tot oprich
ting en daarna hare belangen had bepleit in
de Commissie van Toezicht.
Vooral by de inrichting van het leerplan
der school, dat hier zoo veel verschilt van
dat van andere onderwijsinrichtingen voor de
visschery, had hy zich veel moeite en op
offeringen getroost, om te krijgen een schoM,
die tevens vakschool voor den visscher is.
Daartoe moest een geheel nieuw onderwys-
v«k worden ingevoerd en georganiseerd.
Dr. Redeke is daar geheel in geslaagd. Hy
roemde het onderwijs in de vakkennis der
visschersde Visscherykunde. Tevens schreef
by daarvoor en handleiding voor het onder
wijs in de Visscherykunde, die door de vis
schers kan worden gebezigd als leerboek.
Zoo hielp hy dus geheel uit toewyding tot
de visschers en het visscherybedryf de school
zoodanig inrichten, dat zjj voor den visscher
kan worden, wat de landbouwschool voor
den landman is.
Hierna richtte de directeur een opwekkend
woord tot de leerlingen, wier groot aantal
een bewjjs is, dat voldoende behoefte aan
onderwys wordt gevoeld en wenschte hen
een prettigen leertyd toe.
Hy verklaarde nog, dat zich voor den
avondcursus hadden aangemeld 42 visschers
van wie 8 niet toegelaten konden worden,
door plaatsgebrek en voor den dagcursus 12
leerlingen.
Tenslotte deelde de Voorzitter der Com
missie nog mede, dat een schrijven was ont
vangen van de beide Inspecteurs Dr. J.
Campert, Dr. G. W. Coops; van den Voor
zitter der examen-commissie voor de vis
scherij, de heer Joscheers en van dea Rijks
adviseur in visscheryzakon, Dr. P. P. C Hoek,
dat zy door ambtsbezigheden verhinderd
waren te komen en de beste wenschen voor
het welslagen der school uitspraken.
De Bioscope.
Onze Heldersche bioscope blyft volk trek
ken. En geen wonder er wordt voor
voldoende afwisseling gezorgd, zoodat velen
't er op zotten eens per week 't er een
avondje van te nemen. En gemakkelijk ge
zeten zyn zoo'n paar uurtjes vliegensvlug om.
Als introductie gaat de cinema week-revue.
Een krant waarin de gebeurtenissen in beeld
worden gebracht. We zagen o. a. een op
tocht in Parijs een ovatie aan hot Itali-
aansche koningspaar gebracht véór het
Quirinaal, het vergaan van een driemaster
op de Engelsche kust, het opruimen der
pijlers van oen oude brug met dynamiet door
een afdeeling Duitsche mineurs. Heel inte
ressant, werkelyk.
De koopman in ys, een jonge millionair
die zich verveelt en voor do lol met do
ijskar er op uitgaat. Hjj beleeft hoel wat
vindt wat hem ontbreekt.
De komische gedaanteverwisselingen, is
een interessante flilm waarvan de vaardige
en verrassende kunststukjes je doen schud
den van lachen.
Het Loeuwenhuis is een pakkend sensa-
tiedrama. Mevrouw de Berre, weduwe van
een in Afrika gestorven ontdekkingsreiziger,
houdt er op haar villa eenige leeuwen en
leeuwinnen op na. Een oppasser, wegge
jaagd om zjjn luiheid en het tergen der
dieren, neemt wraak door de kooien der
wilde dieren open te zetten. De loeuwon
stappen zoo de salons binnen waar ze schrik
on ontsteltenis verspreiden. De moedige
gastvrouw weet ze naar hun hokken terug
te drjjven, niet echter dan nadat de leeuw
den schuldigon oppasser duchtig heeft toege
takeld.
„Bill doet fin spiritisme!" Zjjn vrienden,
die met hem gespot hebben moeten hun
ongeloof duur bekoopen als hjj de hulp vau
een electricien heeft ingeroepen en hen in
aanraking brengt met de tafel die met een
electrische batterij verbonden is.
Het slotnummer «De eed van Stephau
Huiler" naar een werk was dien titel, is nog
al griezelig aan 't slot. Maar dat kan je
er wel op toegaven als je overigens van de
interessanto dingen hebt genoten.
Bljjkens de in dit blad voorkomende
advertentie zal Donderdag a,s. in «Tivoli"
een voordrachtavond worden gegeven door
mevr. Anna WensmaKlaasen. Gedichten
voordrachten van de meest bekende kun
stenaars op dat gebied zullen door haar
worden vertolkt, zoodat ons een hoogst ge
notvolle avond te wachten staat.
Dat ook de pers eenstemmig is in haar
lof bewijzen wel ondervolgende recensies.
«Prov. Overys. en Zwolscho Crt.", 11
October 1912
Met haar fraaie, melodieuss stem,
haar sprekende gelaatstrekken die vooral
gelukkig passen bjj 't vroolyk© genre haar
actie, nu levendig, dan rustig, altjjd genuan
ceerd, wist zjj de verschillende nummers,
hoe sterk zjj ook uiteen liepen, tot ons te
doen spreken
De Tijd", 16 Oct. 1912
Mevr. Anna WensmaKlaasen gaf
enkele voordrachten, luimige en ernstige,
die allen, hetzjj met gullen lach, hetzjj in
gespannen aandacht werden aanhoord en
waarvoor ze met sohoone bloemen werd
gehuldigd.
Hot «Handelsblad", 17 Oct. 1912:
Wat in de kunst van mevrouw
Wensma wel het meest bekoort, zjjn haar
beschaafde voordracht en haar aangenaam
stemgeluid.
Het uitgebreide programma toonde aan,
dat de kunstenares heeft getracht naar groote
verscheidenheid in de keuze van haar voor
drachten en verzeno. a. Guido Gazelle,
Heye, de Genestet, Adama van Scheltema,
Herman Heyermans, Felix Hageman
Naar wy vernemen, geeft ,Helder's
Mannenkoor" haar eerste Concert voor dona
teurs en begunstigers op Maandag 25 Novem
ber a-s., in 't lokaal .Casino". Aan dit concert
zal welwillend medewerken als solistemevr.
Pk. M. RujjgkKreus (eere-lid) te Alkmaar
(sopraan).
Kapitein Thomson.
De benoeming van den kapitein der infan
terie, Thomsom, op nonactiviteit als lid van
de Tweede Kamer, tot militair-attaché van
Nederland bjj de Grieksche strijdmacht tydens
den Balkan-oorlog is door do Helleensche
Rogeering goedgekeurd.
Dientengevolge is de heer Thomson Zon
dagavond te 7 uur vertrokken ten einde
zich by het hoofdkwartier van het Grieksche
leger te vervoegen.
Of hy nog veel te zien zal krjjgen
Een Ned.-lndische ambulance voor Turkije.
Naar aanleiding van den oproep van het
Hoofdcomité van het Nederlandsche Roode
Kruis aan het centraal comité van het
Roode Krnis in Nederlandech-Indië, om
medewerking te verleenen tot het bijeen
brengen van gelden ten einde het uitzenden
eener ambulance naar Tarkjje mogelyk te
maken, is gistermorgen door het Hoofdcomité
een bedrag van f 15.000 ontvangen.
Soerabaja besmet verklaard.
Uit Batavia wordt aan de N. Rott. Ct.
geseind: Soerabaja is met pest besmet ver
klaard.
Ontploffing.
Gistermiddag heeft er aan boord van de
'e Vlissingen liggende nieuwe onderzeeboot
No. m een kleine ontploffing plaats gehad
in de accumulatorenbatteryde materieele
schade is, naar de „Middelb. Ct." meldt,
niet groot, er zyn geen persoonlijke onge
lukken voorgekomen. Oorzaak onbekend.
IJmuiden, 4 November.
Verdronken. De logger „Magareta" van
de reedery S. van der Burg te Vlaardingen,
welke hier Zaterdagavond binnenkwam rap
porteerde dat de matroos Van Dorp Zater
dagmorgen in de Noordzee was over boord
gevallen en verdronken.
Binnengesleept. Het Noorsche stoom
schip „Evviva" uit Langesund, dat zich op
reis van Danzig naar Gent bovond, werd
hier binnengesleept met overgeworpen lading
en water in het ruim door den stoomtrawler
„Mies" en „Truus", van de Algemeene
Visschery Maatschappij.
Uit de diamantindustrie.
De diamantkooplieden Jüdels frères te
Parys verkeeren in fiuancieele moeielykheden.
Reeds moet het faillissement uitgesproken
zyn. Het passief moet een millioeu gulden
bedragen. In hoofdzaak is Amsterdam by
deze zaak betrokken. Het grootste verlies,
dat aldaar geleden wordt, beloopt een bedrag
van f 110,000. Een andere firma lydt een verlies
van f 80,000. Da overige verliesposten loopen
tusschen f 10,000 en f 30,000.
Met f5000.- er van doorl
De 23-jarige kantoorbediende J. N. S., te
Rotterdam, die sedert Zaterdag vermist wordt,
heeft een bedrag van f 5000 onder zich, dat
toebehoort aan de Holland Amerikalyn, by
welke hy in betrekking is. Het is niet on
waarschijnlijk, dat hy er met dit geld vau
door is.
Moord.
Te Gastel is gisternacht de herbnrgierszoon
Jac. Theunissen door L. Dam met een mes
het hart gestoken. De getroffene was
dadelijk dood. De dader werd aangehouden.
Nader meldt men
Gisternacht halfdrie bevond zich een clubje
jongelui in de herberg van Jac. van Zandvliet
op de Stoof. Er ontstond een kleine woor
denwisseling, waarop de kastelein verzocht
dat de bezoekers zich zouden verwijderen.
Hieraan voldeden zy, doch met tegenzin.
Buiten trok Laur Dam zyn mes om daarmede
den kastelein of diens zoon te raken, doch
trof zijn kameraad, den 30-jarigen Jac.
Theunissen, die juist naar buiten kwam. De
getroffene viel onmiddelyk dood neer.
Een kruitmagazijn In de lucht gevlogen.
Rome, 3 November. De Giornale d'Italia"
vernoemt uit Antivari d.d. 2 November:
Het kruitmagazyu van het Venetiaansche
fort bij Antivari .vloog hedenmorgen in de
lucht. Verschillende gebouwen on depots
werden vernield. Vier soldaten werden
dood en drie gewond. De ontploffing zou
veroorzaakt zy*D door het onvoorzichtig weg
werpen van een cigaret door een soldaat.
wapenstilstand trachten dan de mogendheden
den vrede te herstellen.
Tegelijkertijd wordt omtrent de plannen
van Roemenië medegedeeld, dat dit land geen
uitbreiding van grondgebied verlangt, doch
alleen een grensregeling in de Dobroedsja.
Het gaat hier slechts om kleine stukjes grond,
die thans nog onder souvoreiniteit van Bul
garije staan, doch die voor Roemenië om
strategische redenen als onontbeerlijk be
schouwd worden voor een behoorlijke af
bakening van zyn grens.
Nu, dit is dan wel te vinden.
En het oogenblik van interventie is nu
gekomen.
Officieel wordt uit Konstantinopel gemeld
dat de Turksche strijdmacht genoodzaakt is
zich terug te trekken op Tatsjalda.
De Porte riep d e b e m i d d e li n g
der mogendheden in, om de vij
andelijkheden te doen staken
a den vrede tot stand te brengen.
Het woord is nu aan de mogendheden
een kluifje voor de diplomatie maar ook
de verbonden staten zullen wel een woordje
willen meespreken.
Gezien den gnnstigen uitslag van hun
onderneming" zullen ze dat vorkregen recht
niet prijsgeven.
Reuter seint nog dat de Turksche regeering
zich vooral bozig houdt met de veiligheid in
de hoofdstad en besloten heeft het leger niet
te Konstantinopel te laten komen maar het
tegen te houden te San Stefano.
Onder de bevolking heerscht ontzettende
onrust en in officieele kringen diepe koer-
slachtigheid.
De mogendheden zenden alle schepen naar
de Tarksche havens om *oo mogelyk hun
onderdanen bij een oproer te beschermen.
Zoo men weet heeft ook Nederland reeds
twee schepen onderweg.
De Britsche, Russische en Fransche ge
zanten vroegen vergunning voor hunne
kruisers om de zeeëngteu binnen te stoomen
en iradéa dio de daarvoor noodige vergun
ning bevatten.
De Duitsche kruiser «Vineta» is van Korfoe
naar Konstantinopel vertrokken, de kruiser
«Eerta" gaat naar Saloniki, de kruiser
«Geyser' naar Haifa.
Te Kiel werd bericht ontvangen, dat da
pantserkruiser «Goeber" en de «Breslau*
onmiddellijk naar Konstantinopel en Smyrna
moesten vertrekken. Ze zyn reeds uitgestoomd.
De Engelsche admiraliteit riep alle officieren
en manschappen van verlof terug. Zondag en
Maandag zou oen torpedojager-flottilj9 uit
Devonport vertrekken. Meerdere schepen
zullen nog volgen. In de marinehavens
heerscht groote bedrijvigheid. Een later be
richt meldt, dat het bericht over een gedeel
telijke mobilisatie der vloot ongegrond is.
De Turksche soldaten, die in Bosnië de
Oostenryksche grens overtrokken, zyn ont
wapend.
De Servische koning zal niet het besluit
der anexatie afwachten om zyn intocht te
doen in het veroverde Uskjoeb, waar hy zal
aankomen als commandant van het leger.
In Uskjoeb, zoo wordt gemeld, blyft alles
rustig.
Het gerucht liep reeds, dat Adrianopel
gevallen was, doch een bevestiging daarvan
is tot heden niet ingekomen.
Tasschen Weenen en Berlyn moet het tot
een onwrikbare overeenkomst gekomen zyn
omtrent de aan te nemen houding.
De Grieken rukken langzaam aan voor
waarts, maar, zeggen de Turken, zy loopen
nu groote kans afgesneden te worden. Ook
een troost, al zal het waarschijnlijk een
schrale blyken.
De correspondent van den „Berliner Lo-
kal Anzeigor" te Konstantinopel seinde via
Constanza: ^Langzamerhand grooit hier de
spanning en nog meer de vreeB. In den be
ginne lachte men er om, maakte men er
zich vroolyk over, wanneer ingewijde men-
schen ernstige gezichten lieten zien en van
gevaren spraken voor de vreemdelingen.
Ten slotte echter werkte het toch aansteke
lijk en thans ziet men de dreigende gevaren
van moorden op vreemdelingen dnidelyk
voorfoogen. De vrees sluipt door de straten,
en erjjis slechts een onbeteekenende aanleiding
noodig om een paniek te doen ontstaan. Zoo
iets had gisterenmorgen plaats. In een kino
begon een dronken man lawaai te maken.
Dadelyk werd er geroepen: „De moorden
beginnenEn als wilden liepen honderden
menschen, meerendeels Grieken, met van
angst vertrokken gezichten, brullend van
doodsangst, de straat op. De toestand is
zeer ernstig geworden. De Grieken alhier
hebben do grootste vrees. Zoo werden in
de laatste dagen de winkels van verschillen
de handelaars bestormd. Men gaat 's avonds
alleen uit, als men daartoe gedwongen is.
De meesten zien reeds, niettegenstaande alle
voorzichtigheidsmaatregelen van de regee
ring, het verslagen leger hierheen terugko
men om te plunderen en te moorden. Sedert
gisteren zyn hier duizend gewonden aange
komen. Vijfhonderd man werden op de bin
nenplaats van de kazerne ondergebracht, zy
zijn zonder dokter, zonder brood, ja zelfs
zonder water blyven liggen. Ten slotte kon
voor deze vijfhonderd man een dokter ge
vonden worden, en deze weende van veront
waardiging, toen hy van zyn bezoek daar
vertelde. De gezondheidsdienst heeft niet
de minste of geringste maatregelen geno
men, en heden en morgen zullen nog meer
dan 8000 gewonden hier aankomen."
Van het Oorlogsterrein
Vervolg van 't Eerste Blad.)
De Turken krygen klop dat staat nu vast.
Wii «chreven reeds over do stemming onder
de Bulgaren, die naar Konstantinopol willen
oprukken. Ze hebben nu te Londen kennis
gegeven dat ze dit stellig van plan zyn om
beterde vredesvoorwaarden tejkunnendicteeren
Alles goed en wel, maar ze zullen toch wel
eenige rekening moeten houden met wat de
groote mogendheden in deze xullon souffieeren.
Het oogenblik voor interventie zal zyn
aangebroken, zoo zegt men te Berlyn, wan
neer vaststaat, dat één der beide oorlog
voerende partyen haar tegenstand moet op
geven en zelfs om een interventie verzoekt,
öf het aanbod van een interventie niet van
de hand wyst. Waarsohynlyk zal het dan als
volgt toegaan: Eerst wordt een wapenstil
stand gesloten en tydens den duur van dezen
Konstantinopel, 2 November. Hier zyn 43
waggonB met gewonden en zieken aangekomen.
Berlyn, 4 November. De „Press Zentrale'
meldt nit Sofia: Het aantal van de in d<
laatste gevechten gedoode Bulgaren is buiten
gewoon groot. De Bulgaren hebben in de
gevechten van de laatste dagen alleen twin
tig duizend gewonden gehad, waarvan tien
duizend reeds naar Sofia gezonden zyn
daar in de hospitalen verpleegd worden.
Het is kenmerkend, dat vau twee regi
menten uit Sofia, die met 7200 man in het
veld rukten, slechts 700 over zyn. Door deze
verliezen worden vooral de intellectueele
kringen van Sofia getroffen, daar vele pro
fessoren, studenten en hooge ambtenaren als
vrijwilligers in deze regimenten dienden.
Konstantinopel, 4 November. De terug
tocht op Tsjataldzja is gevolgd op een ge
vecht ten Z. van Loele Boergas, dat een
zeer moorddadig karakter droeg. De Turken
boden op schitterende wijze verzet, maar
werden ten slotte door het Bulgaarache
artillerie-vuur overstelpt, dat verschrikkelijk
was. Men meldt dat de Turken rnim 20.000
man verloren.
Te Tsjataldzja zal een laatste poging ge
daan worden om het verband tusschen de
troepen te herstellen en de hoofdstad
redden.
De nederlaag by Tsjorloe.
Berlyn, 4 November. Hedenmorgen zyn in
Londen de eerste berichten binnengekomen
van correspondenten, die de laatste veld
slagen aan Turksche zyde hebben meege
maakt. Donohoe van de «Daily Chronicle"
en Bartlett van de «Daily Telegraph" hebben
het hoofdkwartier in Tsjorloe in automobielen
verlaten en zyn met het vluchtende leger
naar Konstantinopel teruggegaan, vanwaar
zy zich per schip naar Konstanza lieten
brengen, om daar hun telegrammen niet ge
censureerd te kunnen verzenden. .Veertig
duizend van de beste Turksche troepen zyn
gevallen.
Abdoellah zelf, die by Loele Boergas
commandeerde, is ternauwernood aan do
gevangenschap ontsnapt. 75 Percent van
zyn artillerie viel in handen van den vyand",
telegrafeert Donohoe. «In volslagen vlucht
kwam zy, door de Bulgaarsche artillerie
onbarmhartig achtervolgd, in Tsjorloe aan,
en wy hebben een catastrofe beleefd, die
alleen vergeleken kan worden met Napoleon's
terugtocht uit Moskou. Dinsdagmorgen hadden
de Turken nieuwe posities van Baba Eski
naar Loele Boergas en Banar Hissar inge
nomen. By Loele Boergas commandeerde
Abdoellah Pasja het centrum. By Banar
Hissar had Narim Pasja de leiding, en de
uiterBte rechtervleugel by Wisa werd door
Moekthar Pasja gecommandeerd. Van den
beginne af bleek, dat de Bulgaarsche artillerie
veel beter was dan de Tarksche. De mannen
achter de kanonnen en de paarden vielen
by troepen, zoodat do kanonnen in den Bteek
gelaten moesten worden. De Turken werden
van de hoogten voor Loele Boergas naar de
stad teruggedreven. Dinsdagmiddag begon do
Bulgaarsche artillerie de door de bewoners
verlaten stad te beschieten, waarop de in
fanterie met de bajonet tot den aanval over
ging. Het vierde Turksche legerkorps welke
mannen twee dagen lang geen stuk brood
gezien hadden, kon niet standhouden tegen
over dezen stormaanval. Zyn verliezen waren
ontzaglyk. Daarop richtten de Bulgaren hun
aanval op het 6 K.M. verwyderde spoorweg
station, dat door Salib Pasja en Feud Pasja
verdedigd werd. De laatste heeft jaren lang
in het Duitsche leger gediend. Hier stootten
de Bulgaren op kr&chtigen tegenstand. Ter-
wyl zij een heftigen aanval op het spoorweg
station deden, waren zy blootgesteld aan het
;ranaatvuur van Feud Pasja's artillerie. Do
Bulgaren geraakten in verwarring en weifel
den. Toen bracht Salib Pasja cavalerie uit
een hinderlaag, en met het krijgsgeschreeuw
«Allah I allahging het als een wervelwind
over de Bulgaarsche artillerie heen.
Niemand kou daar standhouden. De Bul
garen keerden zioh om en vluchtten, door
de Turksche cavalerie achtervolgd, die een
groot bloedbad aanrichtte. Plotseling echter
werden de Tarksche ruiters van twee kanten
onder het vuur van de Bulgaarsche machine
geweren genomen. Spoedig bedekten honder
den paarden en menschen het slagveld. Slechts
weinigen keerden naar het station terng.
Intusschen was de Bulgaarsche infanterie op
haar verhaal gekomen, en ging, door zware
artillerie gesteund, nogmaals tot den aanval
tegen hot spoorwegstation en het plaatsje
over. Maar Feud Pasja strooide granatoD
het spoorwegstation in de buurt op de
daken en de Bulgaren zagen zioh gedwongen
Loele Boergas te ontruimen.
Tegen den avond echter hadden de Bul
garen een menigte batterijen nadergebraebt,
die krachtige posities innemen en met groote
zekerheid schoten. De Turksche artillerie
had spoedig geeh ammunitie meer. De mannen
stonden met gekruiste armen achter hun
kanonnen en wachtten hun lot af. Het kwam
spoedig genoeg. Het was geen slag meer,
het was een Blachting. Het aaubreken van
don nacht bracht het leger van Abdoelah
korten tijd rust voor de vijandelijke kanonnen.
Docb slapen was onmogelijk, want de Bul
gaarsche infanterie drong reeds weer opnieuw
voort.
De Tarken, die niet gewond waren, vielen
om van honger. Er was geen ammunitie, er
was geen brood. De weinige doktoren konden
niets voor de duizenden doen, die op het
slagveld lagen. Waar zy gevallen waren,
bleven de moesten liggen, bloedden dood en
stierven in den bitter kouden nacht. Velen
sleepten zich voort, maar uitputting en honger
deden ben aan den weg neervallen, waar zy
den overwinnenden Bulgaren in handen vielen.
Woensdagmorgen bemerkten de Bulgaren, dat
het Turkschejlegor terug trok en hernieuwden
zy hun aanvallen met verdubbelde energie. De
Tarksche aanvoerders verweerden zich den
geheelen dag met heldenmoed, maar Donder
dag was er geen houden meer aan en in
wilde vlucht gingen de Tarken naar Tsjorloe
terug.
Zelden zal in de wereldhistorie een vol
komen nederlaag zoo snel, zoo verpletterend
zyn geweest, als deze nederlaag van bet
Turksche leger. In een maand tyds op
1 October werd tot mobilisatie besloten in
de Balkanstaten van alleB tot niets ge
bracht; in veertien dagen tyds op 17
October rukten de Bulgaren de grens over
het Turksche leger totaal verslagen, en
teruggedreven tot achter de laatste reduit-
stelling. Geheel Europeesch Turkye is thans
met enkele geringe uitzonderingen, in handen
der verbondenen. De Sandjak Novibazar en
Oud-Servië, Macedonië, en Thracië, Epirus
en byna ook Monastir Saloniki, zyn door de
verbondenen genomen, die overal de Turken
voor zich uitdryven. Slechts de bezetting
van Skoetiiri houdt nog stand, in MonaBtir
en Janina zyn nog Turksche troepen.
Maar als die plaatsen genomen zyn, be
staat Enropeesoh Turkye niet meer. De
heerlijkheid van vyf eeuwen ging in een
maand te niet.
De val is wel ontzettend.
Buitgemaakt.
De vlugste leverancier van kanonnen is
de Turk, zeggen de Serviërs. In tien dagen
i tyd heeft hy ons byna zooveel kanonnen
geleverd als Schneider in even zoo vele
maanden. Tot heden hebben de Serviërs
dan ook 221 kanonnen veroverd op den
Turk.
Rome, 3 Nov. Do „Messagero" verneemt
uit Weenen: Frankrijk, Rusland en Engeland
hebben gisteren aan Bulgarije, Griekenland
en Servië een nota gezonden, waarin zy
wijzen op de ernstige gevolgen voor den
Europeeschen handel en de veiligheid der
Christenen, als gevolg van de bezettingen
van Konstantinopel en Saloniki door de
verbonden troepen. Zy dringen by de re
geeringen aan op het aanhouden van den
marach der troepen op eenigen afstand van
die plaatsen.
plan om nog twee kruisers uit Kiel af te
zenden.
Weenen, 4 November. De eerste divisio
van het smaldeel, dat de oorlogsschepen
„Erzherxog Franz Ferdinand", „Rudetzky
„Zrinyi" en den kruiser „Admirul Spann"
en de torpedo-jagers „Scbarfschiitze" eu
jUskoke" omvat, zal eerlang naar do Levant
vertrekken, om de bescherming van de
Oostenrijkers en Hongaren te verzekeren.
Berlyn, 4 November. De nieuwe pantser
kruiser „Gdben" en de nieuwe kleine kruiser
„Breslau" hebben bevel gekregen om ïich
zoo Bpoedig mogelyk gereed co maken om
naar Konstantinopel te vertrekken. Door
patrouilles werd de bomanning, die met verlof
was, gisteren in Kiel aan boord gehaald.
Men hoopt, dat de schepen Maandagavond
reeds kannen vertrekken. De kruisers
,Hertha", „Vineta" en „Geyer", die zich in
Middellandsche Zee bevinden, hebben
bevel gekregen, tot bescherming van leven
en eigendom van de Duitschers, naar de
Turksche wateren te stevenen.
Parys, 4 November. Een nota van Havas
behelst: De Ottomaansche regeering heeft
by de Fransche regeering een stap gedaan,
ten einde de tusschenkomsc van do mogend
heden voor het staken van de vijandelijk
heden en het opleggen van een wapenstilstand
met de Balkanstaten te verkrijgen.
De Fransohe regeering antwoordde, dat zy
zulk een verzoek niot kon aanvaarden, zon
der inbreuk op het volkenrecht te maken eu
zonder don schyn te wekken, dat zy party
tegen de Balkan-stuten zou kiezen.
Zy zou slechts, in overleg met de andere
groote mogendheden, een verzoek tot bemid
deling zonder meer in overweging kunnen
nemen.
Oostenrijk.
Oostenrijk mag echter, voordat het besluit
om het zwaard te trekken, ten einde de
Balkanstaten de vruchten der overwinning
onthouden, wel eens goed bedenken wat
het dan onderneemt. Het stelt den vrode van
Europa op het spel, het oncketeut een strijd
die verwoestend en vernietigend werken zal
voor geheele landen en geheele streken. En
het ontketent bovendien een revolutie, een
nog heviger stryd in eigen land. Want de
Oostenryksche Slaven schynen niet voor
nemens, zich neer te leggen by een daad
der regeering die hunne broeders in den
Balkan zou kunnen berooven van de vruoh-
ten eener duur gekochte, bloedige overwin
ning. De redevoeringen in den Oostenryksoheu
Rijksraad laten daaraan voor niemand twjjfel.
Het Balkanverbond.
Londen, 4 Nov. Men verneemt van de
zyde van de Balkan-staten, dat, ofschoon
deze het Tarksche voorstel om vrede te
sluiten bevredigend vinden, daar het den
wensch te kennen heeft gegeven, om verdei
bloedvergieten te vermijden, er geen kans
lykl te bestaan, dat de Balkan-staten zullen
luisteren naar vredesvoorstellen, die van
vreemde mogendheden komen. Die Voorwaar
den moeten rechtstreeks met Turkye ge
regeld worden. Men verklaart, dat de heelo
veldtocht ondernomen is volgens een vooraf
gegane afspraak en geheel volgens het pro
gram uitgevoerd is. De Unie der Balkan-staten
Is na nauwer en inniger dan ooit. Er bestaat
niet het minste gevaar, dat oneenigheid
verdeeling van gebied haar zal ver
storen. Men kan aannemen, dat men, daar
de bijzonderheden van den veldtocht met do
grootste zorg zyn overeengekomen, ook do
wyze waarop men ten aanzien van het ein
digen van de vyaadelyheden en de daarop
volgende politieke gedachtenwisselingen zou
handelen, niet nit het oog heeft verloren.
Marine en Leger.
Oe volgende overplaatsingen zijn gelast: mach.
H. Tj&arda 3 Nov. a.s. van «Dolfijn* op «Korte
naer*; mach. K. Bolk 3 Nov. a.s. van «Kortenaer*
op «Dolfijn*; luit. ter zee 2e kl. J. T. A. J. Bruins-
ma 4 Nov. as. van «Bellona* op «Van Galen*.
De hoofdmach. W. N. van Pelt, van Hr. Ms.
«Van Spejjk*, wordt 4 Nov. op non-actief gesteldk
De 2e luitenant M. Ileybroek van het 4e Regt.
Vesting-Artillerie is voor onbepaalden tijd gedeta
cheerd te Breda.
De sergeant-raajoor-administrateur J. Sikkes van
het 4e Regt, Vesting-Artillerie te den Helder,
wordt op 18 November a.s. overgeplaatst bij het
le Regt. Vesting-Artillerie te Utrecht en belast
met de administratie van de Militaire School-
compagnie aldaar.
het jaar 1913 zullen 23000 manschappen
worden ingelijfd, waarvan 400 bestemd worden
den dienst ter zee.
Maas, Wildeboer, Verbrugge,
Platerink, Roussou, Ruiter en
Hornkamp van het 10 Regt. Infanterie zyn bevor
derd tot sergeant le klasse.
De sergeanten C. L. J. Bruggemans en C. Kiljan
van het 4e Regt. Vesting-Artillerie zullen deel
nemen aan den cursus voor vuurwerker en de
sergeanten E. Jansen en L. Korteweg van genoemd
Regt. aan den cursus in de behandeling telefoon-
materieel.
Stoomvaartberiohten.
Stoomvaart-Maatsohappij Nederland.
BiUiton, uitreis, vertrok 3 dezer van Suez.
Kambangan, uitreis, arriv. 3 dezer te Sabang.
Koningin der Neder)., uitreis, pass. 2 dezer Perim.
Krakalau vertrok 3 dezer van A'dazn naar Java.
Lombok, thuisreis, vertrok 3 dezer van Colombo.
Vondel arriv. 3 dezer v. A'datn te Batavia.
Ambon, thuisreis, passeerde 4 dezer Kaap Bon.
Celebes vertrok 1 dezer van Batavia naar A'dam.
Grotius, uitreis, vertrok 4 dezer van Algiers.
Karimata, uitreis, passeerde 4 dezer Point de Gallc.
Pr.Juliana, thuisreis, vertr.4dezerv.Southainptn».
Oranje, thuisreis, arriveerde 4 dezer te Suez.
Rotterdahsobe Llotd.
Kawi, thuisreis, vertrok 3 dezer van Marseille.
Kediri, uitreis, arriveerde 3 dezer te Sabang.
Ophir, uitreis, arriv. 3 dezer te Southampton.
Rindjani, uitreis, vertrok 3 dezer van Colombo.
Jacatra, thuisreis, passeerde 4 dezer Kaap Blanc.
Kon. Holl. Llotd.
Maasland, uitreis, vertrok 2 dezer van Leixoes.
Frisia, uitreis, arriveerde 4 dezer te Rio Janeiro.
Kon. West-Indisohe Maildienst.
Pr. Maurits vertrok 1 dezer v. Paramaribo n. A'dam.
Prins Willem I, thuisreis, arriv. 3 dezer te Havre.
Pr. W. IV vertr. 2 dezer r. New-York n. West-Indié.
Visscherijberichten.
Nieuwediep, 2 November. Aangebracht door 5
korders te zamen 10 9tuks groote tong fl.20 per
stuk, 20 stuks middeltong f0.75 per stuk, 10 stuks
kleine tong f0.30 per stuk, 2 mand kleine schol
f6.0d per mand.
4 November. Niets binnen.
Berlyn, 3 November. Men verneemt dat
do drie kruisers „Hertha", „Vineta" en
„Geyer", die op het oogenblik in de Middel
landsche Zee z\jn, bevel hebben ontvangen,
om zich, tot bescherming van leven en
eigendom van de Duitschers naar Tarksche
wateren te begeven. Bovendien is men van
Bupgtrlijks Stand v. Haldai»,
van 1 ,tot 4 November 1912.
ONDERTROUWDA. F. Wickel en N. de Graaf.
C. Klijn en Th. S. Huvers,
DEVALLEN: J. Brouwer geb. Versteege, i. 'f.
Hoogvorst geb. Beugeling, z. E. M. Hariot gob.
Wondergem, z. L. Stikkel geb. Broersma, z. C. J.
v. Vliet geb. Visser, d. F. J. W. Jutte geb. Tim-
roers, d. J. C. Schippers geb. Krul, d. C.C.£.Lengers
geb. Caarls, z. J. Koorn geb. Post, i. T. Wilkens
geb. Markus, z. G. Voordenberg geb. Haagsma, t,
OVERLEDEN: J. Oldendorp—Rusting, 47 j. M.
N. M. Gravemaker—den Breejen, 45j. E.Qu&x,2|.
