Tweede Blad.
Agenda.
Dagelijks Bioscoop-Voarstellingen.
San aal weg.
?8 Jaa. Yereen. t. Vrouwenkiei recht afd. Helder.
Openbare Vergadering. Spr. Mej. C. S.
Groot tan Rotterdam. Casino, 8 uur.
M Jaa. Concert door het Stafmuxiekcorps van de
Kon. Marine. Tivoli, 8 uur.
'M Jan. Lazing Ds. W. Br. Onnekee. Onderw.
„Waar gaan wjj henen". Nieuwe Kerk,
half acht.
1 Febr. Soirde te geven door de dansolub „T.
O. G. O.", T ivo li, 8 uur.
1 Febr. „Pro Patria", feestelijke verg, Oasino,
8 uur.
4 Febr. Liefdadigh..Voorstellihg door T.A.V.E.N.U.
Opvoering van „Het Erfdeel". C a s i n -
UIT HET BUITENLAND.
De Belgische minister van Justitie heeft
in de Kamer een wetsontwerp neergelegd om
overeenkomstig de Parjjsche conventie, den
handel in blanke slavinnen te beteugelen.
De strafbepalingen zy'n scherpzoo luidt
b.v. oen clausule: de Belgen die zich inden
vreemde aan die misdrijven (als boven be
doeld) hebben schuldig gemaakt en in eigen
land ontdekt worden, worden in België ver
volgd alhoewel er geen aanklacht of officieels
mededeeling over hen is ingekomen. Het
uitleveringstractaat is op deze misdrijven
toepasselijk.
In den Belgischen Senaat zal nu ook eens
in 't Vlaamsch gepleit worden. De liberale
Senator voor Brugge de Cloedt, «die niet
wel in 't Fransch zich kan uiten' zal in den
senaat een interpellatie houden over de ver-
■anding der haven van Zeebrugge. De Minister
van Openbare werken zal hem in 't Vlaamsch
antwoorden. Toen vroeger eens in den Senaat
een Vlaamsche redevoering werd gehoudeD,
liep een deel der senatoren weg. Maar de
Vlaamsche beweging heeft Bedert veld ge
wonnen.
In de Kamer is de kiesrechuitbreiding of
liever de kieBrechtverandering aan de orde.
De minister (zei ongeveer dat de regeering
niet ongenegen was het kiesrechtontwerp ter
hand te nemen, maar niet nu, nu er gedreigd
is het te doen of de algemeene werkstaking
wordt afgekondigd. Een regeering die vopr
dreigementen zwicht is geen regeering, zei
bjj voorts. De socialistische afgevaardigde
Anseele zeide dat bij afwijzing do werksta
king onvermijdelijk isalles is voorbereid
en mobiel gemaakt.
f De werkers zullen strijden en ljjden voor
do vorovering van hun recht, leve de alge
meene werkstaking voor het algemeen Stem
recht* eindigde hjj.
Het Fransche ministerie Briand heeft in
de Kamer zjjn motie van vertrouwen ge
kregen. Voor de motie is gestemd door 253
republikeinen, 75 stemden tegen, 133 ont
hielden zich. Het ministerie beschikt over
eone voldoende meerderheid.
In Marokko zjjn door de Franschen weer
gevechten geleverd. De colonne Bruiand
maakte zich meester van Dar Anflous. De
Franschen hadden 15 dooden en gewonden,
de vijand liet 50 dooden achter.
B|j Mequioez dreef kolonel Reibell drie"
vijandelijke afdeelingen uiteen, waarbjj 4 man
gedood, 2 officieren en 15 man gewond werdoD.
Er vielen in den laatsten tjjd herhaaldelijk
schermutselingen met vjjandeljjke benden voor.
't Kan nog een tjjd duren eer daar alles
pays en vree is.
We waren zoo mooi op weg naar den
vrede. De omverwerping der regeering in
Konstantinopel die wjj in ons vorig nummer
nog konden melden heeft echter een geheele
verandering in den toestand gebracht, zoodat1
het er op 't oogenblik uitziet als zullen de
vijandelijkheden weer hervat worden.
De gedelegeerden der Balkan-gtaten te
Londen besloten de vredesonderhandelingen
af te breken. Een concept-nota is ontworpen
waarin wordt medegedeeld dat do verbonden
Balkan-staten de onderhandelingen als afgo-
broken beschouwen, wjjl Turkije weigert de
voorstellen, die gedaan zjjn, te aanvaarden.
Naar de meening der bondgenooten zjjn
lij het niet die de onderhandelingen afbreken
maar mat de verantwoordelijkheid op de
Turken. De wjjziging in de regeering en de
Tnrksche betoogingen hebben dnideljjk doen
uitkomen, dat het antwoord op de nota der
mogendheden afwjjcsnd zal zjjn.
De groote kwestie is thans, of de groote
mogendheden nog in staat en bereid zullen
wezen, om de hervatting van den strjjd te
verhinderen.
Groote plannen hebben ze, heeft althans
Duitsohland blijkbaar niet. Immers, de voor
olïlcieele mededeelingen vaak gebruikte „Nord-
dentsche AUgemeino" zegt, dat 'teerste wat
de mogendheden hebben te doen is het vast
houden aan de tot nog toe in acht
gonomen neutraliteit.
Voor een gemeenschappelijk optreden van
Europa komen dwangmaatregelen tegen Tur-
kijo niet in a a n m e rk i n g. Ze zonden
strjjden mot de neutraliteit en bedenkelijke
gevolgen kunnen hebben.
Dat is de Duitsche meening.
Maar of met die gereserveerde houding na
ook alle anderen hot eens zouden wezen
Ietwat anders klinkt reeds een eveneens
offleiense uiting van de Russische „Rossjja".
„De Russische regeering is zich moer dan
ooit bewust van de noodzakelijkheid om aan
den oorlog een einde te maken on zal geen
moeite ontzien om dit doel te bereiken."
Het blad zegt, te verwachten, dat het'
nieuwe Ta ksche Kabinet met denzelfdon
geest bezield zal sjjn als het oude, doch dat
is natuurlijk slechts een frase, waaraan alle
inhoud en ernst ontbreken.
Rusland aal zich in elk geval gereserveerd
houden, het zal sterk en deBnoods met geweld
optroden.
Dat is duideljjk genoeg gesproken. En
Rusland zal in deze zeker gesteund worden
door Frankrjjk. Hoe men dat in Duitsohland
zal opnemen Reuter seint nog uit Konstan
tinopel, dat het antwoord van hot nieuwe
ministerie aan de mogendheden verzoenend
zal zjjn, om de gelegenheid open to houden
voor mogeljjke latere onderhandelingen met
de mogendheden.
In regeeringskringen in Turkije is de om
wenteling, door de Jong-Tnrken bewerkt,
zeker niet voorzien. Men deelt althans mee,
dat den avond, voordat de opstand uitbrak,
de tegenwoordigen, sultan zich mot zjjn
broeder Abdoel Hamid heeft verzoend, 't Is
in Konstantinopel op 't oogenblik lang niet
rustig. De bovendrijvende partjj wreekt zich
natunrljjk op de overheerschende van vroeger.
Zal 't gemeensobappeljjk gevaar hen misschien
nader tot elkaar brengen
In het Turktshe leger bjj Tsjataldzja
|shjjnt aan tsgenreveUtie fa warden veerbo-
reid, Aboek pasja, de bevelhebber van hot
4de legercorps, heeft een protest, geteekond
door velo officieren dor liberale militaire
liga, aan den nieuwen grootvizier gezonden,
waarin deze wordt aangezocht, met zjjn
ministers af te treden. Mocht hjj hiertoe niet
bereid zjjn, zoo zon Aboek pasja met de
Koerden, Tsjerkessen on Arabieren tegen
Konstantinopel oprukken.
Uit Boekarest word gistermiddag geseind
Sedert de vroege morgenuren zjjn do straten,
die naar het Parlementsgebouw leiden, met
eeu dichte menschari menigte gevold en eon
groote politiemacht moet voor het verkoer
zorgen. De menigte is zoor opgewonden en
steeds weer hoort mon luidruchtige betoo
gingen, om de regeering tot een krachtig
optreden tegen Bulgarjje aan te manen.
Uit Sofia werd aan het „Berl. Tageblatt"
gemeld, dat oen Russische vloot van elf
oorlogsschepen voor den Bosporns kruist.
Een tweetal Engelsohe oorlegsschepen bjj
Malta hebben bevel ontvangen zich naar het
Oosten te begeven. De „Darmouth" is reeds
te Saloniki aangekomen.
NIEUWSBERICHTEN.
HELDER, 28 Januari.
Een oud-stadgenoot schrjjft ons uit
Passaic, New-Jeraey (Vereonigde Staten):
„De boerenknechts, bekwaam, goede
melkers en oppassend, hebben hier een
goed vooruitzicht. Wisselend loon 25 k
40 dollars per maand, goede kost en
inwoning daarboveD."
Do schrjjver voegt er echter bjj: „Maar
er is maar den Holland. Dat is jammer".
De Kamer van Arbeid voor de Bouw
bedrijven zal Donderdag 30 Jannari a.s. des
n.m. 8 uur ten Raadhuizu vergaderen. Stuk
ken voor die vergadering bestemd kunnen
voor dien tijd worden ingezonden bjj don
heer E. J. Bok (Ankerpark), voorzitter, bjj
der leden of bjj den secretaris (Dijk-
straat 45),
T. a. v. e. n. u.
In de jl. Vrijdagavond gehouden vergade
ring van de Heldersche Tooneelvereeniging
T. a. v. e. d. u. is in de vacature van Pen
ningmeester gekozen mej. R. W. van Breda,
zoodat het Bestnnr thans als volgt is samen
gesteld: H. Meijers, Voorzitter, mej. R. W.
van Breda, Koningdwarsstraat 27, Penning-
meestoresse, G. Joh. van der L3e, regisseur,
W. G. M. ten Hacken, bibliothecaris en J.
J. Cohen, Spooretraat 80, Secretaris.
Mr. P. J. Troelstra in „Casino"
Voor een overvolle zaal trad gisterenavond
do leider der soc.-dem. arbeiders-partjj op met
een verkiezingsrede tor opening van de cam
pagne. Reeds lang voor 8 uur was gec-n
plaatsje meer te krijgen niet alleen, maar
moeBten zeer velen zich met een staanplaats
vergenoegen. Voor de deur stond eeno tal
rijke menigte, die geen toegang meor kon
krsigen.
Nadut zich de zangvereeniging „Kunst aan
h^t Volk", ondtr leiding van den heer Brands,
eenige nummers had gezongen, werd de ver
gadering door den voorzitter der afdeeling,
jlon hoor VorBtegeB, geopend, dio zjjn groote
voldoening uitdrukte over het feit, dat zoo-
velen aanwezig waren.
De heer Troelstra, met handgeklap on
enthousiasme begroet, begon mede te doelen,
dat hjj nn we aan den vooravond staan van
een grooten strijd, het noodig achtte een in
spectie te houden over de in slagorde ge
schaarde troepen. Vaak wordt, vooral in de
verkiezingsdagen, de gewoonte gevolgd om
weinig over zich zelf, maar des te meor, en
aan in op weinig aangename manier, over
zjjn tegenstanders te Bpreken. Hedenavond
wenschte spr. voor een goed deel over zich
zelf te spreken. Het was noodig de troepen
to monsteren, het arsenaal te bekijken, het
slagveld fe overzien en de posities en bat
terijen der tegenstanders te bestudoeron. Als
ik dan, zoo zoi spr., aan hot eind van mjjn
rede geen horoscoop zal trokkeD, geschiedt
dat omdat ik geen waarzegger bon en aan do
toekomst de beslissing wil overlaten.
De S. D. A, P. vormt de voorhoede van
onzen strijd. Vergeleken met 4 jaar terug,
kunnon wy over haar vooruitgang tevredeD
In 1909 waren er 9000 aangesloten
soc.-democraten, thans bedraagt dat aantal
15000, een toename dus van twee derde.
Het voornaamste wapen, dat de party ge
bruikt in haar strijd togen het kapitalisme,
haar dagblad, is in do laatste 2 jaar met
meer dan 10.000 abonné's vooruitgegaan. In
de gemeenteraadsverkiezingen is des. d. a. p.
in do laatste 2 jaar toegenomen mot meer
dan de helft. In de laatste 4 jaar is zjj bezig
sterk te groeien, haar grooi is sterker dan
die van oonige andore party. In het bijzonder
geldt dit voor het district Holder, waar de
campAgne hedenavond ingezet wordt. Spr.
wenscht het afd.-bestuur geluk met het suc
ces, door zyn ijverig werken verkregen. Be
stond de party 4 jaar geladen hier slechts
nit ééne afdeeling, thans zyn er 8 met een
ledental van 600. Geen enkel district kan op
een dorgelyken vooruitgang wjjsen. Wy hopen,
dat de vruchten zich by de verkiezingen
znllen doen gevoelen.
Maar niet het getal, met de uiterljjko om
vang van een partjj is het, die beBlist over
haar sterkte: de innerlijke eenheid van be
ginsel, de strijdbaarheid vormt haar kracht.
Hoe staat het daarmee vorgelokon 4 jaar ge
leden Toen Btonden we or niet te best voor
in ons midden heersebte innerlijke strjjd.
Eon kleine groep partjjgenooten, die meonde
rechtzinniger te zyn dan do andere, scheidde
zich af en ging te ver in hare kritiek. Het
was een party, die zich groepeerde, om haar
orgaan ,De Tribune' Achteruitgang van
het lodental der s. d. a.p. was hiervan hot
gevolg, en die achteruitgang was van dier.
aard, dat wjj begrepen niet te kannen voort
gaan zonder herstel van het meeningsverschil.
De resolutie op het Deventer congres is
bekend. Thans is de eenheid grooter dan
ooit te voren on het kleine groepje, dat zich
om de (Tribune" schuurde, is op dezelfde
grootte gebleven. De Marxisten, die in de
s. d. a. p. gebleven zjjn en die vormen
verre de meerderheid zyn meer en meer
met ons vereenzelvigd. Wjj hebben hun altjjd
gezegdpredikt het Marxime in ons, niet
tegen ons. Dat hebben zc godasn en nooit
is do belangstelling in de theoretische vraag
stukken van de sociaal-democratie zoo sterk
goweeat als nu. Het Marxisme vormt hot
zout der soc.-dem. leer en meer en moer
moet de s.d.a.p. van bet Marxisme worden
doordrongen.
Nog in 1909 had de partjj eon in menig
opzicht verouderd program. Dit word herzien,
en de commissie, dio dit deed, bestond uit
partjjgenootan van verschillende richtingen,
en allea konden zish vereenigen met hst
Leidsche programschitterend bewjjs voor
de eenhoid in do partjj. In ovoreenstemming
met den stand der sooiale wetenschappen, is
het program gewijzigd, echter niet verzwakt,
en ook niet in strjjd met het onde. Het is
eene betere en juistere uitwerking daarvaD.
In de industrie neemt het groot-bedrjjf toe
ten koste van het klein-bedrjjf, dat zich niet
kan handhaven. In den landbonw is dat
niet zoo, daar houdt zich het klein-bedrjjf
met succes staande. Daarmee is rekening
gehouden in ons nieuwe program. Wjj heb
ben aangetoond, dat het eigenljjk landbouw
bedrijf achteruitgaat ten koste van oy verheid,
landbonw en verkeer, dat tal van bedrjjven,
die vroeger door den landbouw werden be
oefend, boter- en kaasmakerij enz., overgaan
op het fabrioksbedrjjf. De bevolking der
groote steden vermeerdert steeds en telkens
wordt een kleiner deel voor den landbouw
bestemd. Wy hebben er op gowezen, hoe
de groote strjjd van het socialismo overwaait
naar het platteland, hoe de landgebrnikers
niet ontkomen knnnen aan het noodzakelijke
gevolg van den klassenstrijd, dat men groo
ter eischen gaat stellen, dat, als eenmaal het
groote njjverheidabedrjjf uit handen van
monopolies in de gemeenschap kan worden
gebracht, aan de arbeiders zulke kolossale
voordeelen kunnen worden verschaft, dat, al
zonden wjj het kleine landbouwbedrijf uit
schakelen, wanneer de landbouwers inzien de
groote voordeden van de industrie, zjjzelf
tot coöperatie zullen komen.
Is die opvatting, n.1., dat het toenemend
hoofdbedrijf en vermindering van kleinbe
drijf steeds doorgaat, juist gebleken of niet?
Wjj s. d., bezitten deze eigenaardigheid, dat
onze partjj steunt op duideljjko dingen. Niet
op frases, maar op nuchtere feiten. Sommi
gen vinden ze &1 te nuchter an noemen ons
materialisten.
Nuchter zjjn ze, dat is waar. Maar ze
knnnen worden gecontroleerd. Het groot
bedrijf ontwikkelt zich op zoodanige wjjze,
dat zelfs dr. Knyper in de //Standaard"
moest verklaren, dat het tjjd werd, dat de
groote monopolies, de groote trnsts door den
staat genaast werdeD. Met cjjfers kan wor
den aangetoond, hoe zjj do prijzen opdrijven.
De laatste beroepstelling van 1909 heeft
alweer aangetoond, dat het denzelfdon kant
uitgaat in alle- landen waar men de ont
wikkeling van het bedrijfsleven in cjjfers
beeft kannen vastleggen: in 1889 waren in
100 takken van njjverheid ruim 73 loon-
dienaren, in 1909 ruim 78. Deze zelfde be
weging komt voor in handel en verkeers
wezen. Mot cjjfers kunnen wjj aantoon en.
dat het aantal patroons in het klein-bedrjjf
achteruitgaat en dat het groot bedrjjf ze als
loondiecaren opneemt.
Nog een economisch verschijnsel is er de
laatste 4 jaar bijgekomen. Eon verschijnsel
dat ons meor waarborg goeft, n.1., dat steeds
meer mannen on vrouwen van de kleinere
inkomsten zich kanten tegen den opbonw
der maatschappij.
De prjjzen der woninghuren gaan steeds
omhoog; Waardoor? De grond is in handen
van particulieren, de bevolking noemt toe,
steeds zjjn meer woningen noodig, daarvan
profiteert men. Men ontziet zich Diet met
grond te specnleeren. Daarnaast is een
stjjging van lovensmiddelen. Welke geheime
oorzaak heeft die? Da oorzaken zjjn teveel
en te ingewikkeld om ze evon vluchtig te
knr.nen behandelen. Een van de allerbelang
rijkste 'B,]dat meer cd meer groote trusts, kartels
en syndicaten, beslag leggen op takken van
bedrjjf. Het WeBtfaalsche kolensyndioaat be-
heeraebt voor ons land het geheele kolen-
verbruik, de Nederlandsche boerenstand moet
zjjn kunstmest halen van de kali- en super-
phosphaatsyndicaten. Daardoor worden do
prjjzen opgedreven. Meen echter niet, dat de
z.d.a.p. zegt, we moeten terug, dat ze het groote
rad der maatschappij wil tegenhouden en
terugzetten, neen, het rad der geschiedenis
ia thans bjj de groot-kapitalisten, de s.d.a.p.
wil het nog een eindje verder draaien, zoo
dat het bjj het proletariaat komt.
Steeds breeder kringen van het volk voe
len den drnk van het groot-kapitalisme door
middel van dunrder woninghuren.
Tot nog toe heeft spr. behandeld do meer
maatscbappolyke dingen, thans komt hjj op
do politiek.
Allereerst do internationale politiek. Spr,
stelt de vraag: die kapitalistische klasse,
die bnrgerljjke partjj, die in allo landen van
Europa het roer van den staat in handen
heeft, hoe kwjjt zich die van haar taak?
Heeft zjj ong voor de steeds wassende be
hoeften van het volk? Toont zjj door daden
den roep naar beter tijden te begrjjpon?
Geenszins: zjj willen niet, of liever, zjj kun
nen niet. Vastgeklonken aan het kapita
listisch stelsel, dat zich door middel van
hen, ook bjj het regeeren uiten wil, kunnen
zjj niet.
Met één woord: de internationale politiek
wordt gekenschetst door het woord imperia
lisme, de zucht om steeds weer nieuwe
streken land te onderwerpen on het kapitaal
te beleggen op de meest voordeelige manier.
En naar mate de arbeiders nieuwe eischen
stellen, zoekt hot onbekende streken. Het is
begonnen met den Trans vsal-oorlog. Vroegere
oorlogen waren ontstaan nit eorzucht van
vorsten, ter wille van do dynastie. Thans is
het de klasse, die achter de vorston staat,
die de kwestie van oorlog of vrede beheerscht.
Do onmiddellijke aanleiding tot den veldtocht
in Tripoli wts do Bauca Romana. We zijn
gekomen in een tjjd, waarin oorlogis of
ooflog dreigt. Het mammonisme is onafschei
delijk van het kapitalisme, en hot heeft de
internationale politiok in den grond bedorven.
Dit tuchtigt de menschheid, heden door de
afgrijselijke tooneelen, die eon moderno oor
log oplevert, straks in het tjjdpork van den
gewapenden vrede. Het loopt in de milliorden
wat Europa jaarljjks ten offer brengt aan het
militarisme. Eerst oorlogspolitiek, toen vloot-
politiek, strak* zullen we de milliarden in de
lucht zien vliegen. Onze Minister van Oorlog
heelt ook reeds voor luchtvaart eenige mil-
lioenen gevraagd.
Waar moet dit gold vandaan komen? Wordt
het opgebracht door de kapitalisten Immers,
het zjjn niet de arbeiders, die den oorlog
willen, de Engelsche en Doitsche regoeringen
mogen elkander scheel aankjjken als hier of
daar iets te gappon valt, de arboiders laat
dat koud. Zjj hebben geen belang bjj den
oorlog, zjj weten dat het bloed van de groote
massa moet vloeien, die dien oorlog uitvech
ten zal. En de hoeren kapitalisten, zeggen
die nu: ja, 't spjjt ons wel, dat we jelui je
leven moeien laten opofferen, maar de kosten
znllen wjj dragen? Neen, neen, dat doen zjj
niet.
Nn de staat er aan denkt hier pensioen
in te roeren, en 75 jaar lang ieder jaar 10
millioen noodig heeft, nn moeten de arbeiders
dat betalen. Maar. voor het leger is uit de
gewone middelen altjjd geld genoeg te.halen.
Weet go wat do belastingen zoo zwaar
maakt? Niet die paar centen, die voor sociale
wetgeving worden uitgegeven, neen, het is
bat militarisme. Da tariefwat hadden wa niet
noodig gehad als ze niet voor het militarisme
zoo veel noodig hadden. In 4 jaar tjjds is do
begrooting van oorlog en marine van 46 mill.
vooruitgegaan op ruim 53, dat is eene ver
meerdering van ruim 7 millioen.
In Duitsohland zjjn do indirecte belastingen
in de laatste 30 jaar nog meer toegenomen
dan het heele militarisme. De bezittende
klasse heeft niet de knnst verstaan daar nog
een slaatje uit te slaan.
Dergeljjke toestanden zjjn alleen houdbaar
als de groote massa in slaap is en de zaken
overlaat aan hen die er voor zitten. In plaats
dat de groote massa gewilliger wordt om dit
beheer te dragen, worden ze ongeschikter;
duizenden en dnizendoD, die vroeger daohten,
dat er niots aan te doen was, dat het alles
eone beschikking was van een alwetend God,
zjj leven op en leenen het oor aan ons, die
den grond ervan vinden in het kapitalisme.
De ontevredenheid en de geest van verzet
groeien verbazend in Europa. De vakbewe
ging heeft menigeen eene loonsverhooging
gebracht, het is waar, maar wat vroeger
f 1.kostte, kost thans f 1.25 en huisjes
melkers etc. gaan met de winst strjjken.
De tegenstanders hebben wel gezegd, als
wjj de arbeiders van het vaste land toe
riepen zich te vereenigen: kjjkt eens naar
Engeland. Maar daar is wel geen land waar
de duurte zoozeer do massa in beweging
heeft gebracht. Do regeering heeft met de
handon in het haar gezeten voor allerlei
stakingen, de arbeiders hebben honger en
ellende getrotseerd. Vanwaar die revolutio
naire geest? Door de stjjging der prjjzen van
levensmiddelen, door de toenemende lasten
van het militarisme.
Iq Duitsohland boekte de sociaaldemocratie
eene schitterende overwinning: van 3 mil
lioen steeg zjj tot ruim 41/» niillioen ver
tegenwoordigers. Wat is de reden van dien
kolosaalen vooruitgang? Uiting van afkeer
tegen het kapitalisme, duurte, imperialisme
der regeering. Een derde van de Duitsche
natie staat reeds geschaard om de vaan der
soc.-dem.
Is het dan enkel een gelnid van strjjd,
van haat, dat opwaarts rjjst? Is het waar, wat
de tegenstanders zeggen, dat wjj zjjn ónzedeljjk,
materialistisch, dom, etc. Neen, myne vrien
den, en hoe zon ik kunnen eindigen over de
internationale soc.-dem. zonder te zeggen
wat zjj tegen het eindo van het vorig jaar
tot beschaming van hare tegenstanders hoeft
gewrocht?
Spr. releveert thans 't gebeurde op 't Bazeler
congres tegen den oorlog. En, als de groote
momenten er zjjD, dan is het, alsof kleinere
meehelpen om tot welslagen te gerakenwaar
hebben wjj onzen stoet tegen den oorlog
opgesteld? In een kazerne. Het eerste, dat
word voorgelezen op het congres was een
gelukwensoh van do burgeljjke regeering van
het kanton Bazol om te bedanken voor de
eer, dat haar stad-was uitgekozen voor dit
work on dio de beste wonschen inhield voor
dit sociaaldemocratische, dit r e v o 1 n t i-
o n a i r e werk. De kerkeljjke autoriteiten
hadden den oud«n eorwaardigen Munster,
de Bazeler hoofdkerk, afgestaan voor
Jaurè» en andere oproerkraaiers om van den
kansel het woord to verkondigen, dat het
door het christendom lamgeslagen kapitalisme
niet meer kon doen.
D&t heeft indruk gemaakt, men heeft go-
dacht: daar zit in die sociaaldomooratie nog
anders dan bepaalde materialische be
langen. De sociaal-democratie, dat heeft het
congres te Bazel geleerd, is een zedeljjke
kracht in Europa, waarmede rekening moet
worden gehouden. En nn zal men straks wel
komen met allerlei blaadjes, waarin tegen ons
tekeer wordt gegaan en waarin wjj uitge
maakt worden voor al wat leeljjk is. Zegt
zo één woord: BazelI Zjj bazelen, jal (Hevig
applaus).
Thans komt spr. meer in 't bizonder op
bet tweede deel zjjner rede: do Nederland
sche politiek.
Alom in den lande voelt men ontstemming
en onbevredigdheid ten opzichte van wat
de christelijke regeering heeft tot stand ge
bracht. Hiervoor zjjn drio oorzaken: de
toenemende last van het militarisme, ook
wat personen betreft, want do laatste militie-
lichting is met Vs vergroot, het oDtwerp kust
verdediging, dat niet ingetrokken is, en do
Indische begrootinggroote dreadnoubgts zjjn
op stapel gezet. Als oen groep krankzinnigon
de teugels in haDdon had, zouden ze niet
onmogeljjker dingen kannen doeD. Niet alleen
omdat wjj toch den strjjd tegen groote mo
gendheden Diet knunen volhouden, maar ook
om politieke redenen. Dit is koren op den
molen van de s. d.
Ten opzichte van het belastingstelsel is
niets veranderd ten gunste van de draag
kracht. Aan successie- en vermogensbelasting
is opgebracht 26 millioon, do suikeraccjjns
alloen, die door de groote massa wordt be
taald, leverde maar 1 milllioen minder op
nl. 25 millioen. Behalve de steenhouwerswet
en do arbeidersvorzekoing, die niet zooveel
beteekenen, is Diets tot stand gekomen wat
van eenig belang is. Hadden de katholieke
arbeiders gedemonstreerd voor den 10 uren
dag, zoodra de heeren bjjeen waren, is het
Aalberse geweest, die do geheele wet over
boord gooide.
De ongevallenverzekering is een papieren
ontwerp gebleven. Geen sprake van dat er
tjjd kan gevonden worden voor onderzoek.
Wat op het gebied van sociale verzekering
tot stand is gekomen, is het schandelijkste
boerenbedrog. Spr. begeeft zich thans in
eeno uiteenzetting van de geschiedenis der
Radenwet, die door de ziekteverzekering zon
worden gevolgd, hetgeen wjj als bekend ver
onderstellen en znllen overslaan. Da wjjze
waarop deze zaak is behandeld noemde
spr. schandelijke misleiding, en de heer
Troolstra geloofde, dat tg, die anders door
dik en dun mot do regeering medegaan,
thans ook wel eens aan het denken zullen
worden gebracht.
Gy zult vrienden en verdedigers van do
ongovallen- en invaliditeitswet heel plechtig
hooron verzekeren, dat velen er voor waren,
maur dat de ondeugendo sociaaldemocraten
obstructie pleegden. Een enkel woord slechts
zal spr. ervan zeggen. Ik mag minister Talma
wel. Minister Talma zit in oen heel lastig
parket. Ter eere van hem moet ik zeggen
hjj heeft soms behoefte een woord to zeggen,
ook al is dat niet in zjjn voordeel. Talma
zelf heeft gezegd: de soc. dem. willen wat,
maar het zyn de vrijzinnig-democraten, die
den boel in 't honderd gooien. Er was alle
reden dat te zeggen. De bakkerswet, het
is een schande voor rechts, dat die gevallen
is. Ook voor de vrijzinnigen, die den trcurigen
moed hadden tegen te stemmeD, daarbij
voornamelijk gedreven door politieke haat
tegen dit ministerie, spr. tart de liberalen,
die aanwezig mochten zjjn dit waar to maken.
Wjj hebben alle redon om te protesteeren
tegen do ouderdoms- en invaliditeitsverzeke
ring. Waarom komt Talma met een wets
ontwerp, dat lo. niet alle waarborgen geeft,
dat het pensioen voor allen is, 2o. een ver
zekeringsstelsel, waarbjj een massa geld aai
den strijkstok bljjft hangen, 3o. waarbjj do
armste arbeider betalen moet. Waarom niet
het Deensohe, Engelsohe of Australische
stelsel? Waarom moet dit er nu nog door
gejakkerd worden? Acht jaar geledon heeft
Talma in de Kamer gezegd, dat de beweging
voor staatspensioen zoo krachtig begint te
worden, dat de regeering, als men nog twee
verkiezingen wachtte, niet alleen staatspen
sioen moest geven, maar zelfs met een pen
sioen zonder premiebetalingen moest komen.
De heele wet gaat in tegen wat in den
boezem van het volk loeft, en ondemocratisch
is het haar nog vóór de verkiezingen te
willen afdoen. Ia een paar maanden is staats
pensioen te verkrjjgen, dat heeft de ervaring
in Engeland geleerd, en ook is het geen
utopie meer, maar berust het op feiten.
Spr. levert in den breodo nog verdere
kritiek op do regeering en vraagt dan of hot
niet veel betor geweest was als men niets
op sociaal gebied had gedaan, en het geen
tjjd verknoeien is geweest wat men gedaan
heeft.
Hoe komt het, dat er zoo weinig gebeurd
is? Dr. Kuyper heeft het gezegd ze komen
niet met hnnne wetten, l'/j jaar hebben ze
gewacht met het indienen van hnn ontwerpen
en nu moet allea op het laatBte oogenblik
gebeuren, 't Ljjkt heel wat, maar is niets.
Er wordt door den minister met de dingen
gespeeld. Als persoon wil Talma zeer zeker
veel voor de arbeiders doen. Maar hjj kan niet,
omdat hjj to maken heeft met de coalitie.
Deze oplossing maakt het voor de arbeiders
beter noch slechter en als deze regeling er
niet komt is het mogelijk een betere te geven.
Ge begrjjpt nu, waarom onder de mede
standers der christelijke regeering, die inder
tijd met geestdrift deze regeering aan het
roer hebben gebracht, een gevoel heerscht
van onbevredigdheid.
Hoe staan en de partjjen in slagorde ge-
sohaard Rechts de coalitie, links de con
centratie, er tusschen in de s.d.a.p. met het
uiterljjk vanik moet eens kjjken hoe dat
tusschen jelui afloopt om daarna mjjn stolling
intenemen. De coalitie heeft fiasco gemaakt
op sociaal gebied en de schoolkwestie in den
geeBt van meer snbsidie voor hot bizonder
ondorwjjs. Zjj heeft een partjjregeering ge
maakt, maar dit kan men haar niet kwaljjk
nemen, dit wist men. Van de concentratie
zjjn de vrjj-liboralen de ergste tegenstanders
van ingrijpende sociale wetgeving, daarnaast
de middenmoot der upie-libersleD, die een
twijfelachtige politiek voeren, terwyl de ziel
togende vrjjzinnig-democratische bond de
derde is.
In de concentratie zie ik groote gevaren,
maar ik heb te lang als kapitein van een
klein scheepje op de wisselende politieke
zee gevaren, te lang stormen weerstand ge
boden, ook wol moeten laveeren, om nu
dadeljjk voor nieuwe klippen zoo bevreeBd
to zjjn. Waar ik voor vier jaar principieel
tegen de vrijzinnige concentratie zou ajjn
opgetreden, daar kom ik er thans principieel
niet tegen op. ZooalB de toestand thans is
is de concentratie een eisch des tjjds. Het
sou een bewjjs zjjn van groote sociale on
macht, als de vrijzinnigen zich thans niet
hadden kunnon samen vinden.
Op het rapport grondwetsherzieningkomend,
zei spr., daarin aangetoond te hebben, dat
msn allerlei zaken, die tot het liberalisme
behooren, wilde afschaffen. Zoo de verhouding
van 8taten-Generaal tot de Kroon. Het
zwaartepuntde bevoegdheid der Eerste
Kamer wilde men verleggen, de vrjje school
maken tot de heerschende waarvan het ge
volg zal zjjo, dat men de oprichting van
openbare scholen zooveel mogelijk zal tegen-
honden en agitaties op zal wekken om de
bestaande o. s. omtezetten in bizondere tot
schade van hot peil van ons volksonderwijs.
Op belangrjjke punten heeft men getornd
aan de liberale grondslagen en als daar de
vrijzinnigen niet tegen opkwameD, zouden
ze geen knip voor den neus waard zjjn.
De vraag doet zich voor: gaan ons ook
die dingen aan Ofschoon voor ons niet het
alles beheorsohende, gaan ze ons wel dege-
ljjk aan. Als wjj straks algemeen kiesrecht
zouden krjjgen en men zon de bevoegdheid
der Tweede Kamer hebben boknot, dan zou
dat schade voor onB zyn, want machtsver-
micdering der Tweede Kamer ïb machtsver-
miadering van do arbeidersklasse. De open
bare School mag niet in verdrnkking komen.
Ook wjj strjjden voor deze dingen, maar wat
consequenter. De liberale pers heeft zelve
gezegd, dat voor de goede dingen in het
liberalisme de soc.-dem. harder strjjden dan
de liberalen zelf. Spr. gaat nader in op de
verhouding tusschen Eerste en Twoede Kamer,
en betoogt nog nader het goed recht van de
concentratie. Maar dit wil niet zeggen, dat
de soc.-dem. achter de v. s. aan moeten. Neen,
en ook daarom niet, omdat wjj niot weten
wat de concentratie ons brengt.
Minister Heemskerk heeft haar genoemd
een roodo vlag in den mist. Ik noem haar
andersik noem haar de groene christeljjk-
historische vlag in den mist. Als er ooit iets
van de concentratie terechtkomt, kan dat
alleen geschieden als zjj weet, dat zjj niet
afhangt van conservatieve elementeD, maar
van do vooruitstrevende. Maar dit willen zjj
niet. Zjj komen met een pompeuze oorlogs
verklaring aan rechts en ook aan de s. d.
Maar regeeren, dat doen ze alleen als ze
51 stemmom krjjgen. Want anders zouden ze
mot de s. d. mee moeten doen. Spr. betoogt
op sarcastische wjjze, dat het absolnnt on
mogelijk is dat ooit de concentratie 51 stem
men krygt en dat het gewenscht is dat ze
wat onder do b. d. curateele komt te staan.
Dikwjjls is van rechts gezegdals de v. z.
met behulp van de s. d. er komeD, wordt
Troelitra minister. Maar spr. wenscht hier te
verklaren niet van plan te zjjn een politieke
zelfmoord to plegen en nooit zitting te sullen
Demon in een vrgzinnig kabinet. (Applaus.)
Dr. Kuyper zal er nooit in toestemmen
samen te werken met de liberalen, want dan
ligt de heele coalitie in duigen. De katho
lieken ritten vastgezworen aan de coalitie.
Van het oogenblik af, dat deze uiteenspat,
gaat eon groot deel van hun kraoht weg.
Wat bljjft tenslotte over als de christeljjken
eenerzjjds met de liberalen de regeering
moeten vormen De chr. bist. groep mot
Lohman aan 't hoofd.
In de grondwetscommissie had de rechter
zijde de meorderheid, echter was er strjjd
tusschen de katholieken en anti-revolutionai
ren eenerzjjds en de chr. hist. groep aan den
anderen kant. Die strjjd liep hierover
Lohman verklaarde zich principieel vödr al
gemeen kiesrecht. We zien dus gebeuren,
dat de aarts-conservatief Lohman veel verder
gaat dan de zoogenaamde christen-democraat
Kuyper. Lohman was véér het blanco-artikel
dat aan de vrouw het kiesrecht geeft.
Inzake staaUpensioneering waren kath. en
a.-r. voor verplichte verzekering, Lohman
was er afkeetig vaD, hoewel hjj toch wat
voor ouden van dagen wilde doen.
Aan het eind van zjjn betoog wekte spr.
op tot aaneensluiting.
Na een zeer korte pauze meldde zich voer
debat aan de heer Storm, hoofd dor christe
lijke school alhier. Deze besprak eenige hem
na aan het hart gaande punten. In do eerste
plaats de schoolkwestie. Voor spr. hangt die
samen mot het innerlijke leven van ons
christenland. Spr. is zelf opgeleid op de open
bare school, doch door wat hjj meent te zijn
het bestier van God werd hjj tot do bijzon
dere gedreven en offerde daardoor een goede
pozitie op. Uit een brochure die Troelstra
indertjjd voor zyn landgenooten, de Friezen,
schreef, spreekt hy over de methode van
ondorwjjs, die op de h.b.s. werd gevolgd en
dio de oorzaak was, dat hjj zjjn geloof ver
zaakte. Dertig, veertig jaar heeft do heer
T. daarna geleefd zonder dat geloof, van
daar, dat dit orgaan wat afgestompt is. Spr.
bozwaar is, dat hjj als leider eenor partjj,
dio geloofskwestie op den achtergrond schuift
voor de economische kwestie. Eon heele
partjj kleine luydon is nog voor bizonder
onderwjjs. Er is wel gezegd wjj willen vrij
heid en gelijkheid, maar het is lang niet
zoo ver. Debater zet dit nader uiteen. Zjjn
conclusie is, dat de coalitie tot nu toe wordt
samengehouden door de schoolkwestie.
In de Ongevallen en Invaliditeitsverzeke
ring zit volgens debater, niets specifiek
christelijks. Anders en beter ïb het met do
zedeljjkheidswet-Regont (eenig gesis).
Tenslotte de vredesbeweging te Bazel.
Prachtig was het wat de soc. dem. daar ge
daan hebben, jammer dat het niot van de
christenen uitging. Toch was er iets dat
minder mooi wasaan het eind sprak Bobel
oonige spottende onnoodige woorden. Waar
om nu weer dien hak aan de christenen
gezet zjj beschikken niet over zoo'n inter
nationale organisatie als de s.d. Debater
heeft er niets van gemerkt, dat de roep vrede
op aarde gehuichel is.
De heer Hartendorf, de tweede debater,
heeft mot veel belangstelling en voldoening
den leider der s.d.a.p. gehoord. Debater stelt
op den voorgrond, dat hjj de mindere is in
dien zin, dat de heer Troelstra niet van hem
mag vergen eene bestrijding van de econo
mische uiteenzetting der beginselen van de
s.d.a.p. Enkel deze vraagof de heer Troelstra
den wotenschappelyken waarborg kan gevon
dat het procos van de bedrjjfsconcentratie
zich ook in de toekomst voortzet. Ten opzichte
van den landbouw bleek htt al niet cp to
gaan, want de s.d.a.p. heeft haar program
te dien aanzien moeten veranderen.
Betreffende de internationale - politiek cn
de vredesbeweging sluit debater zich in
hoofdzaak aan bjj wat de heer Storm zeide.
Maar al roepen de s.d. om vrede, daarmee
is niet gezegd, dat oorlog niet meer zal
plaats vinden. Als we een socialistische
maatschappij hebben, dan hebben we toch
ook ons leger en onze vloot Debater vraagt,
als in ons land de soc. dem. verwezenlijkt
zou worden en wjj hier als soc. mogendheid,
omringd van kapitalistische landen, zouden
zitten, zouden we dan onB niet moeten wape
nen tegen den oorlog? Van Kol en Sohaper
hebben gezegd er niet tegen op te zien zolf
naar de grenzen te trekken als het moest.
In Italië is de veldtocht tegen Tripolis door
s. d. verdedigd. Ze werden wel nit de partjj
gezet, maar het waren toch s. d.
Debater onderschrijft zeer veel van spr.
kritiek op de regeering. Teleurstelling open
baart zich allerwegen, ook van rechts. Maar
de vraag is: hoe komen we eruit? Debater
levert verder nog kritiek op hetgeen do hoor
Troelstra zeide over de concentratie en de
coalitie, maar we znllen er alleen dit van
vermeldeD, dat, volgens debater, van soc.
wetgeving niets terecht komt als de concon-
tratie de overwinning behaalt, hetzij mot of
zonder de hulp der s. d. Zon de heer T.
durveD beweren, dat diezelfde behoudende
Eerste Kamer het kiesrecht durft te geven
en het staatspensioen als ze door de Tweede
sjjn aangenomen?
Over de repliek des heeren Troelstra zul
len we kort zjjn.
Spr. had er gelegenheid door op menig
pnnt zjjn betoog te vordnidelyken. Het sub
sidiestelsel voor scholen dateert niet van de
christelijke regeeriog, reeds onder Borgesius
werd er een begin mee gemaakt, in 1901 kon
Kuyper reeds verklaren: het gaat goed zoo.
Als gjj voor uw school geen bizondere
positie wenscht, moet gjj de volle waarde
geven aan uwe onderwijzers en dan is bjj
mijne partjj niet - het minste bezwaar tegen
een regeling, waardoor de volledige kostou
uit de openbare kas worden betaald. Maar
de o.s. wordt nu verlaagd tot aanvulling van
de bizondere. Gjj hebt nu de meerderheid en
wilt ook de macht. Als gebeurt wat men van
rechts wil, dan wordt al het geld nit de
staatskas gebruikt voor do bizondere sobool.
En dan zullen wjj, s.-d., gedwongen worden
eigen volksscholen op te richten, en begint
de schoolstrijd van vorea af aaD.
De christelijke partjjen hebben niet zoo'n
sterke organisatie als wjj, heeft de heer
Storm gezegd. Maar is er wel sterker macht
dan dio der r. k. kerk te denken? Maar
het is bjj onze partjj niet het uiterlijke, maar
de geest, die haar sterk maakt. Wjj zjjn niet
tegen het christendomdat bevat heerljjk-
mooie gedachten. Maar by al die mooio
dingen voor de kleinen bevat hot ook do
leer van het gezag die door de grooten mis
bruikt wordt.
Den heer Hartendorf verwjjst spr. naar
zijne broohure, waarin de vraag uitvoerig
beantwoord wordt. Het geval dat de heer
H. stelt ten opzichte van ons land is on
denkbaar, want als wjj een soc. staatsinrich
ting hebben, dan hebben al onze buren het.
Voor Duitzchland gelden andere motieven:
in de Duitsche partijpolitiek is do vraag ter
sprake gekomen hoe de honding zou moeten
zjjn tegenover Rusland, omdat het denkbaar
is, dat in Duitsohland de s. d. ingang heett
gevonden en in Rusland niet. En daarvoor
zou natuurljjk voorloopig een volksleger bo-
stendigd moeten worden. Voor de kleine
landen geldt dit woord: zjj moeten tegen de
grootero die hen willen inslikken, zoggen
met het zwaard kan ik u niet slaan, maar
ik zal zorgen zoo hoog te staan, dat ge me
niet aanraken kunt, dat het majesteitsschen
nis zou wezen mjj te willen vernietigen.
Hoe uit het moeras te komen, vraagt de
heer Hartendorf. Hjj heeft zelf niet gezegd
hoe hjj het denkt te doen. Spr. antwoord
is door de s.d. sterk te makeD.
Nog op eenige andere punten werd deba
ter beantwoord.
Een gehouden collecte voor de nitgeslotcn
typografen en werklieden te Goor bracht
f 14.10V* op. Te half een ging de vergade
ring ordeijjk uiteen.
Brand.
Eergistermiddag is te Zaandam de verf-
fabriek „de Lelie", van de firma P. Schoen
Zoon, geheel afgebrand. Het vuur is ont
staan in het magazjjn, dat velerlei brandstof
fen bevatte. Op eon oogenblik zprong eon
van de in het magazijn aanwezige vaten
met zulk een gewold uit elkander, dat het
deksel ver weg geslingerd werd op het dak
