KLEINE COURANT
't Vliegend Blaadje
woer Heldor, Texel, Wieringen en Anna Paulewna
Ho. 4208,
Zaterdag 7 Juni 1913.
4iite Jaargang.
't Vliegend Blaadje p, 8 m. 60 et., fr. p. post 75 ct., bollenland 1.3&
Pre- J Zondagsblad371i 45 10.75
«dinj Modeblad i 65 75 11.—
(Voor bet buitenland bij vooruitbetaling,)
Advertesttëa va» 1 tot 6 regelt (bij vooruitbetaling) 80 cent.
Elke regel meor6
Bewjjs-ezemplaar2J
Vignetten en groote lettert worden naar plaatsruimte berekend,
Intaro.-
Talsfaen SO.
*£«raohijnt Dinsdag- en Vrijdagmiddag.
Uitgavar O, DE BOER Jr., Haldar.
i Koningstraat 29, interc. Teler. «0.
Eerste Blad.
BIEUWBBERICHTEB.
HELDER, 6 Juni,
„De Belderland" voor Konstantlnopel.
De oorreepondent van de «Nieuwe Rott,
Courant" te Konstantinopelachrjjft d.d. 30 Mei:
Gisteren tegen den avond lieeft «de Gel
derland" onze reode verlaten na een verbluf
alhier van ruim 61/, maand. Heeft het schip
voor de bescherming van de Nederlandsche
kolonie gelukkig niets behoeven te doen,
veel, «oer veel hebben kommandant, officie-
en equipage van „de Gelderland" in dat
vrije lange tijdvak gedaan, om de oer van
Nederland on van onze marine hier op te
honden, en ons hier, waar in nagenoeg een
kwart eouw goen Nederlandsch oorlogsschip
meer was geweest, weer eens van zeer
voordeeligen kant te doen kennen. Van wat
in het algemeen onder vlagvertoon wordt
verstaan, hoeft ide Gelderland" zich hier
bepaald op uitstekende wijze gekweten.
Kommandant, officieren en equipage waren
hier in do stad beslist populair. Onze Jantjes
worden overal opgemerkt en geprezen om
hunne flinke houding on hun onberispelijke
tenue, die men algemeen, daar onze schepe
lingen steeds aan den wal hun baadjes dra
gen, de netste en zindeljjkste vindt van al
de hier in de straten verhoerende marine
manschappen.
In de diplomatieke en uitgaande kringen
waren kolonel Gnepin, overste Diemer Kool
en de officieren allerwegen zeer gaarne ge
ziene gasteD, en de ontvangsten aan boord
vun den Hollandschen kruiser, waar in den
longroom evenals in de kajuit een oprecht-
gulle gastvrijheid gehuldigd werd, waren
altijd druk bezocht eu genocht. Bij het ver
trok kon dan ook goed bemerkt worden,
hoezeer het heengaan van dat nich hier zoo
prettig ingeburgerd hebbende schip wordt
betreurd en welk een leegte het den eersten
tijd zal achterlaten.
Voor de equipage was het lange verblijf
hier ter reede onder de tegenwoordige om
standigheden voorseker niet altijd aange
naam, ja op den langen duur vervelend,
daar bjj den bostaanden oorlogstoestand en
den staat van beleg hier in de stad de ver
gunningen om aan den wal te gaan zeer
beperkt moesten worden, van nachtpermissieB
geen sprake kon wezen, en het vele jonge
volk aan boord slechts onder geleide zoo af
on toe aan land zich kon gaan verzetten.
Toch kon men telkens weer aan boord
vaststellen, dat de geest onder de equipage
goed was en opgewekt bleef, hetgeen voor
zeker voor een groot deel mag worden toe
geschreven aan de oordeelkundige on aan
gename wijze, waarop de kommandant en
de oflioieren het volk behandelden; «ij wa
ren er steeds op bedacht, het zooveel moge
lijk allerlei afleiding te verschaften.
Zoo vroolijkte de wezenlijk goede scheeps
kabel de lange winteravonden op door op
wekkende muziek, en werden er, zoodra het
weer het toeliet, met het jonge volk groote
wandelingen naar de schoonste plekjes in
de omgeving ondernomen, waar «ij zich
met allerhande spelen en sport vermaakten.
Een aan boord gevormde voetbalclub ging
zich eenige malen per week meten met
kameraden van do andejre schepen of met
- de clubs van onze sportlui hier, en die
wedstrijden gaven dan weer aanleiding tot
woderkeerige bezoeken en feestjes aanboord
waarbij het wezenlijk een genoegen was te
zien on te hooren, hoe gezellig, geheel on
gedwongen en vrij, en altijd behoorlijk, het
daarbij toeging en welk een vorderingen
onze JanmaatB maakten in do talon hunner
kameraden. Ook in dut opzicht is inderdaad
onze marine er do laatste jaren zeer op
vooruitgegaan.
Is er door het Btilliggen hier op de reede
wat minder geoefend kunnen worden dan
staat voorgeschreven en vooral voor een
opleidingsschip, zooals «de Gelderland" feite
lijk is, wensoheljjk, ja noodig was, daar
tegenover kan worden getuigd, dat uit een
algemeen opvoedkundig oogpunt het verblijf
alhier te midden van een vloot, samenge
steld Hit groote schepen van bijna alle Eu-
ropeesohc naties, voor allen aan boord, maar
vooral voor het jongere geslacht van' niet
te onderschatten voordeel is geweest.
Eigenaardig is het bjj zulke internationale
vlootverzamelingen van eenigen duur na te
gaan, welke naties zich als het ware in
stinctmatig bij elkander voegen, omdat ze
ul kunnen ze in den omgang zoo goed als
niet met elkaar praten door zoo onge
veer gelijken smaak, gelijke gewoonten,
voorkeur en opvattingen, of ook door een
gemeenschappeljjken afkeer van dit of dat
of deson of genen, tot elkaar komen.
Zoo waren onze zeelui overal dadelijk
mot de Engelschen te «amen en ook wel
met de Roemeenen, dit laatste waarschijn
lijk, omdat die door menigvuldig varen op
Rotterdam ietwat Hollandsch verstaan en
spreken. Daarentegen bestond er van den
aanvang af een merkwaardig gespannen ver
houding tusschon onze JanmaatB en die van
don öpaanschen kruiser, welke verhouding
zich somwijlen in herhalingen in het klein
van den tachtigjarigen oorlog uitte, waarbij
dun do omen flink door de Britsche vrien
den werden bijgesprongen, terwijl de Span
jaarden hulp kregen van hun Italiaansche
kameraads. Als strijdgezang hieven bjj zulke
gelegenheden onze jongens het Piet Hein
aan, en hoewel de Spanjaarden niet beslagen
genoeg in de geschiedenis zijn om te kun
nen weten en vatten, wat dat lied eigenlijk
betoekent, het hooren van het refrein was
voor hen voldoende om zich dadelijk voor
een bakkeleipartjj in postuur te zetten.
Mot de Engelsche vrienden, en ook oen
paar malen met de Dnitschers on de Oosten
rijkers, werden herhaaldelijk minder woeste
en rnwe wedstrijden gehouden dan die boven-
uangegeven op de vuist of den kroegstool
of -tafelpoot. Touwtrekken, maar vooral het
z.g.n. fpull roond the fleet" was zeer in
trok. Het laatste is een uitstekende oefening
voor de gehoelo equipage en bestaat uit het
op verschillende schepen gelijktijdig strijken
van alle sloepen, ze bemannen, dan rond de
goheolo vloot roeien (hier op de reede be
droeg die ^baan ongeveer K.M. voor een
1 tegen^een stroom van 2 tot 3 mijl in)
vervolgens alle sloepen weer hjjschen.
De bemanning van de sloep, welke weer het
it bezorgd in de takels hing, werd door
de andere mededingers op de een of andere
wijze onthaald. Twee dor groote sloepen van
«de Gelderland" hadden als prjjswinners in
deze altijd zeer levendige wedstrijden oen
wezenlijke vermaardheid op de reode ge-
C. i. van der Hegye Spies
in „Casino".
Voor een overvolle zaal hield de candidaat
dor coalitie-partijen, de beer C. J. van der
Hogge Spies, Dinsdagavond de aangekondigde
rede: „Waarom rechts, waarom anti
revolutionair
Nadat de voorzitter der Centrale anti
revolutionaire Kiosvereeniging, do heer C.
Adriaanse, met een enkel woord en na een
kort gebed de vergadering geopend had,
verkreeg de heer Van der Hegge Spies het
woord, om in een rede zijn standpunt ten
opzichte der praktische politiek uiteen te
zetten.
Spreker heeft de oandidatuur aanvaard
uit sympathie voor het district en zjjn be
woners, waaronder spr. lange jaren geleefd
heeft. Het volk der stoere West-Friezen
heeft zyn sympathie, en spr. kan het program
der a.-r. partij goheel onderschrijven. In tien
jaren is hjj niet meor bier geweest. Van
huis uit geloovig opgevoed, vond hy in de
liberale partü. die LIJ vroeger aanhing, niet
voldoende bevrediging voor zjjne beginselen
en daarom kan het niemand verwonderen,
dat hy, doordringende in het beginsel der
a.-r., tenslotte tot hen is overgegaan. Naar
mate men ouder wordt, wordt men objectiever,
en bestudeering van het a.-r. program gaf
spr. een anderen kjjk op deze party. Zeer
hebben hieraan meegeholpen de liberale
bladen met hun dikwijls fel-peraoonljjke
aanvallen.
Spr. zal in groote lijnen de a.-r. politiek
behandelen. Daar wjj ook aan de rede der
heeren Staalman en Hartendorf in dit nummer
evenredige plaats moeten afstaan, zullen
wy spr. woorden beknopt weergeven.
Iedere party, die geroepen wordt te regee-
n, tracht dat zoo goed mogelyk te doen.
Onze ministers «ijn in den regel zeer bekwame
mannen, maar jammer is het, dat rechtsche
en linksche ministers Bteeds door dezelfde
ambtenarongroep worden bijgestaan. Want
do minister is wel het hoofd van hot departe
ment, maar do invloed zijner ambtenaren is
niet gering. Daarom ia het zoo pnrtjjdig deu
minister dingen te verwijten, die eigenlyk
door tegenwerking dor ambtenaren worden
gedaan of nagelaten.
Spr. zet nu uitson do verhouding tuaschcn
links en rechts. Bjj links is verdeeldheid, bij
rechts kracht en eenheid. Rechts schaarde
zich tezamen met het inzicht, dat de mensch
n vasthoudt aan God, dat hjj door dit
a geloof aan God almachtig sterk zal
wordeD. Hy, die gelooft, dat er een Vader
is, en zich niet bezorgd maakt voor den dag
van morgen, zal vol energie zjjn en een
kracht ontwikkelen, waarvan de wereld ver-
d zal staan. Ook onder do liberalen heeft
men zulke, zal men zeggen. Toegegeven,
maar met prof. Rittor zegt spr. dat er ook
planten zijn, die buiten de aarde leven. Zy
krjjgen geen versche levenskracht en moeten
tenslotte sterven. Dat vorsterven is reeds
aan den gang, en nit zich in pessimisme,
levensmoeheid, dorst naar geld en macht.
De mensch zoekt in spiritisme, theosofie etc.,
het materialisme te neutraliseeren. Of hem
gelukken zal? Geloove dit wie wil. Wy
ten terng naar God den Vader, naar het
geloof van Jezus Christus. GodedienBtloosheid
leidt tot egoïsme, dus is godsdienst een met
staatsbeleid en politiek. Echter moet dwang
uitgesloten zyn. Een christelijk kabinet oefent
reeds een hypnotischen invloed uit op do
9. Evenals het zout, in do spijs bereid,
kt dat wjj het niet prooren, nochtans de
spijs smakeljjk maakt, moet de godsdienst
ook in de politiek zyn doordrongen. Spr.
betoogt nn, dat, door de samenwerking tus-
schen de rechtsche partyen, hun invloed
grooter is dan die der linksche. Bjj rechts ib
meer discipline, daardoor meer resnltateD.
Bjj de tegenpartijen is veel tegenwerking,
obstructie door lange redevoeringen etc., dat
is in deze periode nog al eens voorgekomen.
Eeu goed vaderlander echter doel dit niet,
die stolt do eigenliefde ter zijde en troost
zich met do gedachte: beter wat dan niets.
Tegenover de tegenwerking van links heeft
rechts zich voorbeeldig gedragen, vandaar,
dat nog veel wetsontwerpen zyn kunnen
worden afgedaan, hoewel zoer veel moest
blyven liggen. Links mist niet de bekwaam
heid tot regeeren, wel de samenwerking. En
al was er eenstemmigheid, dan nog opent
haar politiek geen perspectief, 't zou bjj
bloote techniek blyven. Bjj links is niet dc
zucht tot verheffing van land en volk.
Het tegenstemmen der liberalen bjj de
behandeling der Invaliditeitswet, getuigde van
weinig vaderlandsliefde, de anti-revolutionair
zal zooiets niet doen (gelach). Een regeering
moet b(j sooiale wetgeving ook aangeven
waar de dubbeltjes vandaan moeten komen,
en worden do groote vermogens te veel
belast, dan gaan ze verloren voor ons land
en nemen de wijk naar België, Duitschlund,
enz. Ook de landsverdediging besprak do
spr., doch gaf hierop geen nieuwe gezichts
punten. Van de anti oorlogsgesindheid der
sociaal-demooraten moet men zich niet te
veel voorstellen. Bebol heeft immers zelf
verklaard mee ten stryde te willen trekken
als het moet. Als de nood aan den man komt,
vervliegen al die schoone theoriën. Troeletra
heeft ook gezegd te willen optrekken naar
de grens, maar zijn party verwerpt alle
voorstellen tot verhooging. Hoe willen ze
dat dan doen? Met hooivorken e.d.(Geroep:
Bazelt) Men trachte voor weinig geld de
landsdefensie te verbeteren, de gesteldheid
van ons land is van dien aard, dat die zeer
goed kan worden geregeld.
Daarom is merkwaardig, dat het concen-
tratioprogram niet spreekt van de defensie.
Spr. gaat op dit concentratieprogram echter
met verder in.
Zondagsheiliging. Zooveel doenlyk moet de
dag des Hoeren vrijgelaten worden. Een
Engelsche Zondag hoeft de a.-r. party eohter
niet op hetjloog.' Diej is] in de|17e eeuw onder
Schotschen invloed ontstaan, en heeft niets
met ons beginsel te maken. Ook staat de
Zondagsheiliging der a.-r. niet op óóne ljjn
mot die der Israëlieten. De overheid mag
geen dwang uitoefeneu, behoort .echter
zelve het voorbeeld te geven.
Laat u niet verleiden door don inhoud der
linkacho bladen. De tijden der felle harts
tochten zjjn voorbij, hot materialisme heelt
failliet gemaakt, het Christendom is allengs in
eero hersteld. Het voor het volk gemakkelijk
te maken dien weg te vervolgon is het dool
der a.-r. party.
Tegenwoordig is niets onmogelijk. De uit
vindingen der laatste jaren bewijzen het.
Draadlooze telegrafie, enz., stemt zulks ons
niet tot nederigheid, maar ook tot dankbaar
heid Tracht de rechtsche regeering niet dit
alles bereikbaar te maken en is niet reeds
veel in die richting gedaan door loonsver-
hoogiug, toezicht op woningen, arbeidain-
enz.
kwam nu op hot gezinshoofdenkies-
reeht, dat de a.-r. party verdedigt, en de
grondwetsherziening, die dit invoeren wil.
Van huis nit is de grondtrek van het Noder-
landsch karakter het staan op de volksrechten.
Dit kwam in onB verzet tegen SpaDje vooral
uit. De valache vrjjheidstheorie van de liberalen
heeft een deuk gekregen, het ohr. vrijheids
ideaal zal winnen.
Voor de grondwetsherziening van 1848 was
er van de zjjde der liberalen heftig vorzet
tegen het pogen der a.-r. om uitbreiding van
kiesrecht. «De minderheid moest kloia worden
gehouden", zei Kappeyne van de Coppollo.
Totdat de soc.-dem. kwamen, toen riepen ze
met hen samen om moer kiesrecht. Ligt er
daarom systeem in hun werk? Angstig ga&u
zy heen en weer om te trachten meester van
het terrein te blyven, onder het knallen van
zekere swetp.
In het program der a.-r. heoft men met
die theorieën gebroken. Men heeft het gezins
leven als eerste organieke eisch op den voor
grond geschoven. Het geheelo volk moet toe
gelaten worden om voor zyne vrjjheden op
te komen.
Tenslotte sprak spr. uitvoerig over de onder
wijskwestie. Het schreiende onrecht, sindB
1857 door de liberalen aangetast, neemt thans
eon eindein de voorgestelde grondwetsher
ziening wordt bijzonder onderwijs regel, open
baar uitzondering. (Eenig applaus). Ia 1806
is getracht een christelijk stempel op de open
bare school te drukken, het leed jammerlijk
fiasco. Toen werd hét onderwijs neutraal ge
proclameerd, eon schoolopziener maakte de
opmerking: als men in een school komt,mag
niet blyken tot welken godsdienst de onder
wijzer behoort. Dit was den geloovigen onder- neer v. d. Hegge Spies zoo in 't openbaar
wyzers te machtig, en zij trachtten een eigen
school opterichteu. Dit werd aan Groen van
Prinsteror geweigerd door diezelfde vrijheids
mannen, eerst de grondwet van 1848 zorgde
ervoor, dat ons recht werd gedaan. De school
wet van minister van der Bruggen van 1857
heeft de oogen der katholiekon ook geopend.
Spr. wjjdt hier verder over uit. Thans worden
ook de christelijke ouders verplicht te betalen
voor onderwys, dat zj5 niet willen, terwijl zij
«elf nog voor hun scholen moeten zorgen.
Het is duidelijk, dat hieruit strijd ontstond.
Golyk recht ia de leuze dor a.-r. Zy zouden
niets op tegen hebben geen subsidie te
ontvangen als de openbare het dan ook niet
kregen. Troelstra zelf heeft ons recht orkend,
eischt 100 heeft hy gezegd, ge hebt er
recht op. Den eisch van deugelykheid geven
we toe, wy willen daar de hand aan houden.
Die doelt echter op eon gradueel, geen p rin-
cipieel onderscheid. Elk soort echool gaat van
eigen beginsel nit, nooit mag ons den eisch
gesteld worden, dat onzo school leert wat op
de openbare gangbaar is, al wat de ovorhoid
vergen mag, is, dat zy in graad van degelijk
heid niot onderdoe.
Wat de afwerking der sociale wetgeving
betreft, die werd opgenomen in het program
van actie en ligt ia de lya der partij, die
geheel een volksparty is. De party gaat uit
van het beginsel om het particulier initiatief
den voorrang te geven boven dat van den
staat, waardoor do energie wakker gehouden
wordt. In dit doel ligt perspectief, het is geen
arbeid voor het oogenblik alleen. De a.-r.
party is nimmer een conservatieve partij ge
weest, gclyk de liborale zoo gaarne wil doon
voorkomen. Dit ministerie heeft voel gedaan.
Spr. somt enn koele reeks wetsontwerpen op do
banken van leening, armenwet, verbetering
van pensioenen voor leger en vloot, invali-
diteits- en ziektewet, pensioenregeling voor
het personeel der sa. en H.S.M., kindertoe-
Blagwetten, peneioenwetten voor gemeente
ambtenaren, verschillende landbouwwotton,
enz., waarvan enkele onbelangrijke hilariteit
verwekken. Daarna geeft de epr. een gansche
lijst van ontwerpen, die nog op de agenda
staan en op afdoening wachten. By een liberulo
regeering gaat dit alles naar den zolder
moet de nieuwe regeering van voren af aan
beginnen.
De omstandigheden waren dit kabinet niot
ritig, het had te werken met ambtonaren,
voor een deel vrijzinnig waren, hetgeen
ongetwijfeld invloed doet gevoelen op den
gaug van zaken. Verder zyn de groote bladen
bladen vryainnig, en oefenen invlood uit op
het volk. Spr, beveelt dit kabinet aan by zijn
kiezers. Van links is niets te wachten, zy
werkt tegen den stroom op met een flauw
briesje. Zie kabinet-De Meester.
Ook Rome werkt voor de ontwikkeling van
het volk, men leze slechts het katholiek
sociaal Weekblad (eenig rumoer),
Zes personen meldden «ich voor debat aan.
Zy kregen elk 10 minuten.
De candidaat der s.d.a.p., de heer Tho
massen, heeft eerbied voor de openhartigheid,
waarmee de spr. voor zyn opinie nitgekomon
is. Maar er zyn twee leelijko dingen in zyn
betoog, Gy hebt, aldus debater, in 't open
baar de ambtenaren van de ministeries be
schuldigd van valsch spel. Met welk van de
10 geboden is dat te rymen Ook de open
bare onderwijzers worden beschuldigd, als
«ouden ze mee helpen het ongeloof ver
spreiden. Voor die twee gezegden roept
debater spr. ter verantwoording.
Over het politieke gedeelte zal debater niot
veel zeggen. Spr. schijnt niet gelezen te
hebben wat dr. Knyper Zaterdag in „Do
Standaard" schreef, dat nl. de Tariefwet no.
1 is, waarna de Kamer in de secties gaat
voor de^begrooting. Alsoo heeft Kuyper ge
sproken en alzoo zal het gebeuren en dan is
dit eene van belang, dat ze den buit op school
gebied binnenhalen. Want daarom iB het alleen
te doou. Het zijn in de bïzondere school niet
de ouders die beslissen, het is de kerk. Het
gaat er om do school in handen te krygen
van de geestelijkheid, de bizondere school is
verdeeld in kliekjes en clubjes, Roomsch op
gezet tegen onroomsch. Zeker hebben de
s.-d. gezegdgeef 100 maar onder goede
waarborgen. Die geven ze echter niet Wat
hangt het volk boven hoofd f 7.67 meer
belnsting, en verbrokkeling van het onder
wys. (Spr. tijd is om, hy moet eindigen).
Dit óéne nogje weet waarachtig niet of je
bij deze. rede bij den kop of den stasrt be
ginnen moet, zooveel is er over te zeggen.
Gy spreekt over verdraagzaamheid. Hier, op
deze zelfdo plaats heeft Enka gesprokon, eon
hoogstaande vrouw, die hebt gy uit uw party
gejaagd, en se is heul en troost b(j de onze
komen zoeken.
De tweede debater, de heer Biersteker
(v.-d.), sluit «ich aan by wat do hoer Tho
massen over de school heeft gezogd. Spr.
vraagt aan allen, die hier aanwezig zyn en
opgevoed in do openbare school, of »jj hen
niet heeft opgevoed als christenmenschen
Baron Van Wijnbergen durft do o.s. te ver-
gelijken met een beestenspel, de linksche
groopon heeft hy canaille genoemd. Laten
wy' dien naam maar als eeronaam aan-
nemon evenals de scheldnaam Geuzen, waar
over spr. het zoovaak had een eerenaam is
geworden. Spr. noemde een Ijjst op van wat
alzoo tot stand werd gebracht, en moeBt er
zelf om laohen zoo weinig belangrijks was
Debater bespreekt eenige punten uit de
rede, de tariefwet, het kiesrecht, (door het
huismanakiesrecht krjjgt de eerste de beate
slampamper, die een vrouw neemt, hetkies-
reoht, trouwt by niet, dan is hy ook niet
rijp voor het kiesrecht), om tenslotte de can
didaat der v.-s. aantebevelen.
De heer Moorrees (kapt.-luit.t.z.) bespreekt
de Tariefwet, die door spr. zoo naar achteren
is geduwd. De kleinhandel is voor een groot
deel in handen der katholieken, dus die steken
het meerdere geld der tariefwet grootendeels
in den zak. By de opsomming van het ministerio
is de minister van koloniën vergeten, misschien
mot opzet. Van Mohammedaansche zjjde is
togen do kerstening der school in Indië ge
ageerd. Debater wensoht te weten hoe spr.
denkt over de tariefwet en den godsdienst
vrijheid.
Nummer 4 was de heer Hartendorf, christen
democraat. Hy gaat in veel moe, wil, in
tegenstelling mot den heer Thomassen, zjjn
voldoening uitspreken over het feit, dat de
zyn belydenii heeft afgelegd. (De heer Tho
massen dat heb ik ook gedaan I), doch het
verwondert spr., dat het feit, dat een marine
officier, die vroeger tot de liberale party
behoorde, on thanB overgegaan is tot de
anti-revolutionaire, zoo geheel onbekend is
bij dr. Kuyper, dat deze niet eens weet of
hij a.-r. of chr.-bist. is. Hoewel de christen
democraten op hetzelfde principieele stand
punt als de anti-revolutionaire staan, is het
toch niet verstandig een candidaat der hunnen,
dio zoo door dik en dun meegaat met hun
leider, te steunen. Debater beveelt den heer
Staalman aan.
Insgelijks doet de vy'Ide debater, do hoer
Buter, terwyl de laatste de heer Kuyk nog
eenige opmerkingen maakt en Bpr. den raad
geeft God's naam niet zoo dikwijls te ge
bruiken. „Gy zult den naam des Heeren niet
ydellyk gebruiken".
Op al deze punten beantwoordt spr. de
debaters uitvoerig. Den heer Thomassen
zegt hij, niets leelyks af hatelijks bedoeld te
hebben met «yn gezegden over de ambtenaren
of onderwijzers, hoeft alleen het feit gecon
stateerd, dat het zoo is en vindt het lieel
natuurlijk, dat het zoo is. Over de openbare
school zegt hy, dat er liberalen zyn (spr.
noemt den heer PatijD), die toch hun kinderen
op do christelijke school doen, en haalt uit
spraken aan van Buys, de Louter, S. van
Houten. Wat hebt gy toch tegen die vrye
school
De heer BierstekerWy eisehen do waar
borgen. Niet alleen subsidies opstrijken, ook
waurborg voor goed onderwys.
Debater vervolgtThans gaan op de open-
baro school moestal de kinderen der armen,
do rijken hebben hun eigen scholen, nu ook al.
Do heer Thomassen: Die zyn ook voor
standescholen.
Men kletst over de tariefwet, maar we
hebbon altijd tarieven gehad. Spr. citeert
uit het werk van rar. Treub. 't Zyn de
doctrinaire lui, die er tegen ftilmmeeren, en
de anti-tariefwot-blaadjes worden door buiten-
laodsche firma's gesubsidieerd. (Eenig applaus).
Met militarisme gaat het net zoo, ook daar
zyn buitenlanders, die subsidieoren en fooitjes
geven om de leverantie te krygen.
De heer Thomassen Dividend-patriotisme
De heer BierstekerMaar leest u nu ook
de conclusie van Treub voor. Dio luidt heel
anders, hjj vindt juist voor ons land be
scherming ongewenscht. Dat staat ia dat zelfde
handboek.
Spr. doet dit echter niot.
Wjj noemen nog de kwestie der zendings
scholen. Dit is erg overdreven, wat ervan
gezogd wordt, zegt spr. De openbare scholen
voldoen niet aan de behoefte, de zendoling,
dio beter de taal kent der bevolking, kan
dat beter.
Op eene interruptie inzake vrouwenkies
recht antwoordt spr. daar niot tegen te xyn,
doch voorloopig de tjjd nog niet te ryp to
achten.
De heeren Staalman en Hartendorf
in „Casino".
Do verkiezingauctie is in vollen gang. De
lozer van dit nummer ervaart dit. Dezen
koer is rechts aan het woord. Na den candi
daat der rechtsche partijen dien der christen
democraten, die weliswaar anti-revolutionair
zyn, doch oppositie voeren en niet met het
coalitie-accoord meegaan.
Alweder was „Casino" vol Woensdagavond.
Een groot deel bestond nit Jantjes van den
Bond voor Minder Marinepersoneel, on vrij
zinnigen, terwijl de chr.-dem. niet zeer sterk
vertegenwoordigd waren.
Nadat de vergadering op de gebruikelijke
wijze met gebed geopend was, vorkreeg aller
eerst de candidaat voor dojProvinciale Staten,
de heer Hartendorf, het woord.
In „Het Volk", zoo zei deze heer, stond
dezer dagen een goede raad, n.1. deze, om
kalm en nuchter te bljjven in den strijd. Dit
raadde spreker ook de aanwezigen aan. In
menig opzicht is nuchterheid en kalmte ver
to zooken. Is het bijroorbeold eon bewijs
van nuchterheid, als van soc. en vrjjz. zyde
beweerd wordt, dat door dit ministerio niets
gedaan wordt oi is op sociaal gebied De
v.-d. heer Netscher heoft dit dezor dagen
beweerd.
Spr. doet eon greep en noemt o.a. do
zedelijkheidswetten van minister Regoflt
(hoongelaoh). Men kan het met die wet niet
oons zyn, dat doet aan het feit van het
ontstaan niets af. Vorder de militiewot Coljjn,
de Arbeidswet, de Raden- en Invaliditeitswet.
Een liberaal lid der Eerste Kamer heeft zelf
moeten vorklaron, dat in zóo korten tydnog
nooit zóóveel belangrijke wetten zyn inge
diend. (Eenig applaus). Aan dat gezegde moet
men exempel nemen. Een miniatorie, dat dit
volbracht, dient te worden gesteund. De chr.-
dem. nemen ook den inhoud dier wotten voor
hun rekening.
Als de verkiezingsstrijd ingaat, beweren
de soc.-dem. dat Staalman de coalitie-candi-
daat is. Zy weten echter zeer goed, dat dit
niet zoo is, dat wy de coalitie niet door dik
en dun steunen. Wy critiseeren onbevoor
oordeeld evenals vroeger. Zoo deden wjj bij
Bakkerswet, Radenwet, Invaliditeitswet en
andere. Wy hebben getracht het ministerie
zooveel mogelijk in de goede richting te
sturen, doch goen afbrekende critiek gevoerd.
Hotgeen hot ministerie Heemskerk tot stand
gebrucht heoft, kan zeer goed don toets
doorstaan van dat van het v.-z. kabinet
PiersonBorgesiuB,waar do vrijzinnigen altijd
nog zoo trotsoh op zyn.-
Wat zou het gevolg zjjn als de v.-z. en
s.-d. hun zin kregen? Zou dan iets gedaan
worden In het concentratirprograxn zijn
verschillende programs opgenomen. De soc.-
dem. vinden, dat het zoo goed gaat, want
we krygen don een periode van onmacht,
waarvan ze profiteeren en zeggen: ziet, gij
v.-z. hebt niets kunnen doen.
Spr. levert kritiek op de sooiaal-democratie,
die het volk iets voor praat, dat niet kan
worden verwezenlijkt. Evenmin als algemeen
kiesrecht geven «ij het staatspensioende heer
de Meester heeft het wel op Texel gezegd,
maar 't is onwaar. Toon deze minister was,
kon hy voor staatspensioen geen rechtsgrond
vinden. In 1906 achtte hij het socialistisch,
en onmogelijk intevoeren.
Spr. betoogt, dat de heer de Meester op
zettelijk do menschen op oon dwaalspoor
brongt. Nuchter beschouwd, zal een v.-z.
moerdorheid geneutraliseerd worden door de
Eerste Kamer.
„Het Volk" schreef, dat hot twijfelachtig
was of dit kleine stukje staatspensioen door
de Eerste Kamer zou worden aanvaard;
hoeveel to mindor dan een grooter stuk. Zy
doet hot niet; in het voorloopig verslag
betreurden vele leden het, dat het amende-
ment-Dnys waB overgenomen. De v.z. woten
dit zelf ook wol.
Wat gebeurt als de concentratie aan het
bewind komt? Troelstra heeft het gezegd:
ze komen by ons to biecht en het is zoor de
vraag of dan dit stukje staatspensioen niet
verloren gaat.
De Eerste Kamer kan ontbonden worden,
dr. Knyper deed dit ook. Juist, maar die kon
dat doenthans is er niet de minste mogelijk
heid dat het geschiedt, omdat de aftredende
leden der Prov. Staten vrijzinnig zyn; dio
moeten er eerst uitgewerkt on dat kan niet.
Wat buten al die beloften? wat bereikt
en ermee wees nuchter en kalm. Spreker
beval do candidatnur-Staalman ten zeerste aan.
Op de Staten-verkiezing komend, zette spr.
uiteen, wat de arbeid van dit lichaam is, wat
zyn invloed is en hoe het werkt.
Hierna vorkreeg de heer Staalman het woord.
Deze wees op do eigenaardige positie, dio
steeds door de chr.-dem. word uitgenomen.
By deu aanvang van den strijd hadden wjj
rondom ons een groote massa volk, waarvan
men niet wist tot welke groep zo behoorde.
Meermalen ia hot gebeurd, dat men iemand
vroeg: stem jij op Staalman? Het antwoord
luidde: Ik zou je danken! on zietde stembus
wees uit, dat trots dit antwoord toch nog velen
op Staalman haddon gestemd. Vaak hebben
de v.-z. gezegd: hoo is het mogelijk, dat hy
zooveel stemmen krijgt I Nog in 1909 kreeg
ik meer stommen dan waarmoe ik ooit ben
afgevaardigd. Tel eens na, hoeveel van
positief christelijk karakter hier in de ge
meente zijn. Stellig niet meer dan een 900 k
1000. Toch werden nog bjj de laatste
kiezing alleen 1800 stemmen op spr. uitge
bracht. Natuurlijk is dit voor de vrijzinnigen
onaangenaam, wy echter vondon het aange
naam, omdat wij zagen de juiste snaar te
hebben aaogeroerd. (Gomeesmuil.) Ja, gy kunt
meesmuilen, maar het feit is niet weg te
rodeneeren en als gy aan de vryzinnigen
kunt zeggen waarom het zoo is, zult gy hen
tot dank verplichten, want zij zooken er nog
altyd naar.
Men vroeg mjj herhaaldelijk waarom ge
stemd hiervóór, of daartegen? Telkens en
telkens woer heeft men mij de biecht afge
nomen. Als mort behoort tot de eoalitie of do
concentratie, is dio biecht gemakkelijk genoeg.
Men stomt omdat de p trtjj d>4 «oo wil. Spr.
echter plaatste zich op dit standpunt: hoe
heb ik mjjn stem nittebrongen En dan be
oordeelde spr. z'(jn keus naar de verdiensten
van hetgeen behandeld werd, nu eens werden
de vryzinnigen gestemd, dan weder de anti
revolutionairen. Dit heeft men spr. kwalijk
genomen, vooral in 1901-05, toen hy, als lid
der rochterzyde in de Kamor gekomen, hot
zich tot een plicht rokende dr. Kuyper tot
de orde te roepan, omdat hij zich sohuldig
had gemaakt aan halfheid, nalatigheid. Men
wilde dat ik schuld zou bekennen, doch ik
heb dat nooit gedaan. Indertijd heb ik ds.
Do Koe verdedigd tegenover den minister,
omdat de minister zich met dingen bemoeide,
die hem niet aangingen, Dit is mij kwalijk
gonomen en naast ons is een andere kies-
vereeniging opgericht.
Het is noodig hier oven op te wijzen
omdat het juist van den kant der coalitie
zoo jammer gevonden wordt dat er twee
candidaten van rechts zjjn. Als spr. de over
tuiging had, dat de heer v. d. Hegge Spies
de man was, die door de a.-r. of chr.-hiat.
werd begeerd, dan bad hy zich nog terug
getrokken. Maar spr. heeft die overtuiging
niet. Die meneer v. d. H. S. is aan al dio
kiezers onbekend als anti-rovolutionair. Hy
is candidaat gesteld, toon do leden van de
kiosvereeniging er nog niets van wisten,
toen andere afdoelingon nog moesten ver
gaderen, is hy reeds door de Centrale hior
candidaat gesteld. Dr. Kuyper, die mot speur-
dersblik rondziet welke marine-officieren anti
revolutionair zjjn, kende don heer v. d. Hogge
Spies niet. Spr. twijfelt geen oogenblik aan
de boljjdenis van dezen heer, maar zeker is
het, dat, als oen vrooger modern man bekeerd
wordt, hjj het geloof en die beljjdenis niet
«al verzwjjgen totdat or iomand komt dit
zegtzondt U ook lid van de Kamer willen
wordon Do heer Spies verdodigde zjjn on
bekendheid door te zeggen, dat hjj geen plezier
had in de politiek. Wat blieft n, durft men
zoo iemand aanbevelen, die zes weken geleden
ineens pleizïer in de politiek kreeg Zulk
eon cadaver-gohoorsaamheid willen wjj niot.
Spr. zet nador «jjn standpunt vrjj te
blyven ten opzichte van coalitie en vrjj-
zinnigen nader uiteen. Dat ook andere
leiders wel eens een tegen-candidaat aanbe
velen als dit tactisch is, spr. wjjst op
Thorbecke, die door de katholieken op twee
plaatsen naar de Kamer gebracht werd op
dr. Kuyper, die in Zwartsluis don ongeloovigon
De Meester aanbeval tegenover den geloovigen
Beelaorts van Blokland. Dit geschiodde om
te bereiken uitbreiding van kiesrecht tot
meerdere welvaart van 't land.
Spr. levert nu eon uitvoerige critiek op
het socialisme. Hjj kan zioh begrjjpon, dat
men in begeestering kan geraken voor eon
spreker en geeft hiervan een voorbeeld. Op
een debat-avond met v. d. Goes, jaren ge
leden, hing spreker een beeld op van oon
heilsstaat, die in Amerika bestond, het z.g.
Providentisme, en schilderde dit in aanlokke
lijke kleuren voor de menigte, die ademlooo
luisterde. De heer v. d. Goes zat anderhalf
uur lang jjverig te schrjjven, om in «jjn repliek
op spr. voorstellingen in te gaan. Aan het
slot deelde spr. mede de geheole «aak ge
fantaseerd te hebben. Dus bljjkt welk een
indruk een leider, die iota maar mooi kan
voorstellen, op de menigte maakt.
Verbeteringen kunnen alleen met vechten
en strijden worden verkregen. Knotten van
de sociale onrechtvaardigheid, dat is het,
wat wjj kunnen doen.
Spr. zal 14 Juni nogmaals optreden om
«jjn standpunt nader te ontwikkelen. De heer
Roodhuyzen heeft wel ge«egd, Staalman durft
geen debat aan, doch spr. zegt kom maar op,
ontziet mjj niet.
Tenslotte besprak epr. in het kort het
concontratieprogram. De v.z. krjjgen nooit,
in der eenwigheid niet de 51 stemmen, die
zy noodig hebbon. Zjj hebben hun beginsel
verlaten en zjjn tot de sooiaal-demooraton
overgegaan. Vandaar dat Euka ook kon
spreken van de soc.-dem. berenleiders met
het vrijzinnige, naar do pjjpon van de leiders
dansende beertje, en het reoalcitrante anti
revolutionaire beertje.
De school moet zjjn instituut der ouders.
Spr. weidt hierover en ovor eenige andero
kwesties nog wat nit en eindigt mot eene
aanbeveling van dit kabinet.
Na eene pauze kregen 6 debaters het
woord, die ook elk 10 minuten debat kregen.
De heer- Verstegen constateerde, dat do hoor
Staalman het oude stokpaardje van stal hoeft
gehaald: bespotte)jjkmakerjj. Het grootste
deol van zjjn rede heeft bjj de sociaalde
mocraten op een allerbespotteljjkste manier
aan de kaak gesteld. Als een ongeloovigo
zoo iets deen zou tenopzichte van een go-
loovige, dan zouden er kolommen vol pro
testen in de krant komen. Wil de hoer
Staalman mjj hebben op een beginseldebat,
een serieus debat, dan kan hjj mjj krjjgen.
zal het niet aannemen, want hjj heeft
niet graag over beginselen. Nog nooit
is hot verschil uiteengezet tusschen zjjn be
ginsel en het anti-revolutionaire.
Het is gemakkeljjk genoog jo met grapjes
van iets af te maken. Staalman had dit
noodig, hjj voelt don grond onder zich weg
zinken. Wat heeft bjj mot zjjn christen
democraten bereikt? Ziet hjj kans om onder
't volk dion aanhang to krjjgen, dien wjj
hebben? 't Is een liohlje geweest, dat als
een nachtkaars uitging. Wat heeft Staalman
gedaan voor de opvoeding van hot volk
heeft hjj twee volksbladon gero-
larenlang he
digoerd, doch wat heeft hjj voor 't volk ge
daan? Voor een massa menschen, die niet
tot zjjn aanhang behoorden heeft hjj de poli
tiek vertroebeld. Hjj heoft een allerschan
delijkste personenstrijd geschapen. Thans, du
de politieke horizon wat helderder wordt,
tracht hjj woer vertroebeling te brengon.
Gaat het aan om zich van dion ernstigen
atrjjd met grapjes aftemuken Moest een
leider daar niet te hoog voor staan Is dat
nu de groote Staalman, zoo'n pias Vak
organisatie zou hjj ondersteunen Wolko
organisatie heeft hjj hier ondersteund Goen
enkele, do organisatie, die or is, hebben wjj
in het leven geroepen.
De heer Jelle, zegt, dat waar Sta&lmun
ii voor ons matrozen in de bres ge
sprongen te zjjn, dat dan toch maar heel
kort is geweest. Daarna is hjj beschormhcer
geworden van oen end.-ctf. vereeniging, die
ter ziele is, later van eon stokershond, die
ook overleden is. Spreker vond het schande,
te zoggen, dat de soc.-dem. propaganda m&kou
voor revolutionaire beginselen. Debater tart den
boer Staalman dat te bowjjzeD.
De heer Do Geus, derde debater, kritiseert
spr. op verschillende punten. Deheer Staalman
beweert, dat «jjn strjjd niet vóór noch tegen
de regeering gaat, maar er langs. Hoe is duar-
moe te rjjmen het feit, dat voor zjjn vorkiezing
een belangrjjke geldsom is ontvangen? Als
het algemeen kiesrecht der anti-revolutionai
ren dan zooveel ljjkt op dat van de liberalen,
waarom daar dan niet voor uitgekomen
De heer Hartendorf wees op het gevaar, dat
bjj een andere regeering geen ouderdoms
pensioen zou komen. Ten eerste is het slechts
1/6 deel van de onder, dat van het peneioen
profiteert, ten tweede kan geen enkele re
geering dit meor ongodaan maker, zonder dat
onmiddelljjk oen betere regeling komt Spr.
oritiseerde de v.-z., ook de anti-vevolntionarcQ
zj}n het niet eens over principiorlo kwestie».
Waar bljjft de wet tot weder-invooring. van
