KLEINE COURANT
't Vliegend Blaadje
voor HoltÊor, Toxel, Wioringon on Anno Paulowna.
Ho. 4211.
Woensdag 18 Jnni 1918.
4i«te Jaargang.
'I Vliszend Blaadje p 3 na. 50 cl., fr p. poil 75 cl., bnilaalaad 11.35
Pre- 1 Zondagsblad 37J 45 10.75
■iiaModeblad 65 75 ft.—
(Voor het bnitealaad b| veornitbetaliag.)
IdTerteabêa van 1 let 5 regelt (b| voornitboHling) 30 een»
Elke regel meer
Bewjjs-exemplzzr
Vignetten ea groote letters wordea aaar plaauraimte berekend
Intsrc.-
Telafoon 50.
Varnohijnt Dinsdag- sa Vrijdagmiddag.
Uitgaver O. DE BOER Jr., Haldar.
Bureau Koningstraat 29. interc. Teler. 60.
Eerste Blad.
Uitslag der stemming ter benoeming van een lid voor
de Provinciale Staten van Noord-Holland, in het Kiesdistrict
HELDER, gehouden op Vrijdag 13 Juni 1913.
'ONDER
DISTRICTEN.
Aantal
kiezers. I
Geldige
stemmen. 1
H.
GRUN
WALD.
P. P.
HARTEN
DORF.
C. THO
MASSEN.
F. S. C. M.
WIJS.
Helder I
1521
1142
452
182
300
208
II
1146
891
-
316
160
237
178
III
1471
1093
310
207
382
194
IV (Koegrasi
167
140
-
70
4
34
32
Texel I Den Burg
631
456
205
29
81
141
II Cocksdorp
172
124
32
14
43
35
III Den Hoorn.
138
117
30
27
12
48
VI Oosterend
•248
166
57
25
10
74
V Oudeschild
193
130
52
1
52
25
Vlieland
145
108
-
37
1
68
2
Ter- 1 W.-Tersch.
221
96
35
88
2
schel- IIMidsland
702
111
-
41
6
48
16
lilden Hoorn
84
36
27
20
1
Totaal
6533
4783
2392
1734
718
1375
956
Hapatamming tusschen de Heeren:
D. H. GRUNWALD en C. THOMASSEN.
Vrijdag heelt de ttemming plaats gehad
io de Provinciën Noord- en Zuidholland,
Utrecht, Gelderland, Drente, Groningen en
Zeeland.
In de samenstelling van de Staten bracht
deze voorloopige uitslag nog niet vesl ver
andering. Toch kan reeds worden gecon
stateerd, dat de cijfers wijzen op een sterken
vooruitgang van de linkache groepen, terwijl
de rechtsche in sommige districten achteruit
gingen. Opvallend is vooral in de groote
steden de aanwas van de stemmen voor
de S. D. A. P. In ons district is dit eveneens
het geval. Indien wij de cijfers vier jaar
geleden verkregen door den heer Thomassen
b(j de Tweede Kamer-verkiezing in dit district
659 vergelijken met die, welke hjj
verkreeg bij de stemming op Vrijdag 1.1., en
daarbij tellen de stemmen, door hem bekomen
in het district Schagen, voor wat betreft de
districten, die bij de Tweede Kamerverkiezing
bij het district Helder behooren, dan blijkt
ook hieruit een enorme toename;immers,hg
zou dan 1915 stemmen hebben verkregen.
De heden gehouden stemming voor de
Tweede Kamer zal dit wel bevestigen.
In Noordholland zal overigens weinig ver
andering komen. In Zuidholland dreigt ver
lies voor de rechterzijde, in meer dan één
district. Iu Utrecht, Zeeland, Gelderland en
Drente zal de sitnatie evenmin veel ver
andering ondergaan.
NIEUWSBERICHTEN.
HELDER, 18 Juni.
De heer C. Thomassen In „Tivoll".
Ofschoon, wanneer dit verslag onder de
oogen onzer lezers komt, de kamerverkiezingen
reeds hebben plaats gehad, en in zoover dus
de waarde en beteekeois van deze verslagen
verminderd sijn, moeten wij volledigheids
halve nog een, zjj het ook kort, oversicht
geven van de van Vrijdag tot en met Maan
dagavond gegeven vergaderingen.
Alleerst dan de s.d.a.p. Uit de Statenver
kiezingen was gebleken, welk een ontzagge
lijke vooruitgang in vier jaar tijds in deze
partij had plaats gehad, was het wonder,
dat de vergadering in .Tivoli", door zeer
velen bijgewoond (veracheideuen moesten zich
met een staanplaatsje vergenoegen) daarvan
het karakter droeg? Dat de Voorzitter, de
heer A. G. A. Verstegen, in enthousiaste
bewoordingen de partij feliciteerde voor het
behaalde succes Zelfs voor de sociaal
democraten was deze uitslag eene verrassing.
Acht jaar geleden, bij de kamerverkiezingen
bereikten wij 218 stemmen, wij hebben ons
voorgenomen in 1909 dat cjjfer te verhoogen.
Het is 3 maal zooveel geworden. Thans is
het weer bjjna driemaal zoovesl als voor
rót i»r. In het kamerdistriet den Helder
zijn, voor zoover men dat na kon gaan, thans
reeds meer dan 1800 stemmen op den can-
didaat der s.d.ap. uitgebracht. Het feit, dat
in het Statendistrict Den Helder de vrijzinnig-
democraat Grunwald met den sociaal-demo
craat Thomassen in herstemming komt, is
van de allerhoogste beteekeois, en een be
wijs, dat wij eindelijk van ons werken de
vrnchten beginnen te genieten, dat de s.d.a.p.
in dit district eene toekomst heeft.
Dit stemmencgfer geeft niet geheel weer
het aantal roode stemmen.-Br zijn nog velen
afwezig, die wij thans niet opgezocht hebben.
Dit is, als het ware, een proefmobilisatie
geweest. Maar Dinsdag worden ze opgezocht.
Wees er verzekerd van, dat we niemand
zullen overslaan. We zijn niet tevreden als
Dinsdag geen 2000 stemmen zjjn uitgebracht,
iedereen, in of buiten de vergadering heeft
tot taak aan het bereiken van dat cijfer
mede te werken. Er hangt, voor de betee
keois der sociaaldemocratie, heel wat van
dit district, plattelands- en marine-district, af.
Staalman heelt wel gezegd de regeering zal
deze plaats mijden als een broeinest van
socialisme, maar heel het land kijkt naar dit
district om het prachtige organisatorische
veiband. Men verwacht een dragelijk stem-
mencjjfer hier, laat het onze trots zgn allen
verbaasd te doen staan.
We komen bijeen in een andere stemming
dan gisteren het geval zou z(Jn geweest. We
zjjn in feestelijke stemming over den goeden
uitslag, leder onzer kan zich daarover ver
heugen, omdat we den strijd steeds voeren
met blanke wapenen, niet bezoedelen met
persoonlijke zaken, trucjes, volksbedrog, etc.,
maar op den voorgrond zetten de helderheid
en hoogheid van ons beginsel. Niet iedere
partg kan dat zeggen. Men leest onze ge
schriften zeer zeker met een vergrootglaa,
doch zal er nooit iets in vinden, dat van ons
beginsel afwjjkt. Voorop staat onze zakelijke
strjjd: ontvoogding van de arbeidersklasse.
Wat men u in deze laatste dagen vooral ook
voorhoudt en te slikken geeft over ons,
onthoud ditwjj vieren strjjd met open vizier
en blanke wapenen. Staalman zegt in zijne
advertentie belangrijke mededeelingen te zullen
doen. Dat is weer relletjespolitiek, die hg
altijd gevoerd heeft. Stoor er u niet aan, taxeer
het naar de waarde die het heeft, onthoud en
overweeg de „belangrijke mededeelingen",
toets ze aan de werkelQkheid, en ge zult tot
de conclusie komen, dat het apekool is, bedrog,
misleiding tegenover het groote volk, wier
belangen hij zegt voor te staan.
Spr. deelde nog mede, dat de burgerlijke
partgon alle uitgenoodigd waren voor debat.
De coalitie-parttfen hebben bericht niet in de
gelegenheid te zijn door hun eigen vergadering,
de chr.-democraten hobben niet geantwoord,
en de concentratie heeft, in weerwil van al
haar moeite, geen debater kunnen krijgen.
Zoodat we, zei spr., dan maar onder ons
moeten big ven.
De heer Thomassen besprak enkele punten,
die in dezen strijd naar voren zgn gebracht.
Allereerst het gezegde als souden de s.-d.
geen verantwoordelijkheid aanvaarden voor
wat ze propageeren. Absoluut onwaar, als we
51 zetels krijgen, aanvaarden we ze onmid
dellijk. Maar we aanvaarden geen verbond
met de vrijzinnigen en willen voor hunne
daden of wandaden niet verantwoordelijk zgn.
In dit verband besprak spr. nog eenige uit
latingen van den heer Staalman.
Van vrijzinnige gedachte honden ook wij.
Maar wij willen ook vrjj laten handelen. Hoe-
velen zouden de candidatenljjst nog geteekend
hebben, als ze maar durfden! Van vrgheid,
met den mond heloden, moeten wij niets hebben.
Wij zonden alleen voor de loonarbeiders
opkomen. De feiten bewijzen het tegendeel.
De strgd voor staatspensioen is voor allemaal.
Voor den middenstand hebben wg ook ge
ijverd inzake de opcenten op de bedrijfs
belasting.
We hebben gestemd tegen de leerplichtwet.
Zeker hebben we dat, maar die wet moet
eigenlijk heetenwet op gereglementeerd
schoolverzuim. Wjj stemden tegen, omdat al
het mooie er werd uitgehaald door de vrij
zinnigen om de stemmen der coalitie te
kunnen koopen. Daardoor offerde de regeering
dwillig den steun der soc.-dem. op. Geen
enkele stem uit de onderwijzerswereld die
ons dat heeft kwalijk genomen.
Om geen schele oogen te msken, sal spr.
verder de v.z. met rust laten en naar rechts
kjjken. De heer w. d. Hegge Spies heeft in
zgn eerste rede verkondigd, dat sommige
onderwijzers niet neutraal onderwijs geven,
maar in socialistischen zin. Dat is niet waar.
Als persoon kan men niet neutraal zijn, mag
men dat niet wezen. Maar het gaat hierom
de kinderen. Men kan verschillende zakon
niet met hen bespreken. Wg wenschen de
kinderhorsens, noch de kinderzieltjes te
strgken in onze plooien. Grooter gewordeD,
moet het kind zelf beslissen welke richting
het uit wil. Wg mogen het onze meening
niet opdringen. In dat opzicht ia neutraal
geen leeljjk woord, er spreekt uit het respect
om dat jonge loven niet te verknoeien. Maar
kunt gij dan over allerlei dingen, als God,
koningschap, enz., spreken Ja, dat kunnen
wg, met al den eerbied die voor ieders eerlijke
o rertuiging verschnldigd is. Wjj deelen het kind
mee, dat ten opsichte van deze vraagstukken ver
schillende meeningen bestaan, en dat het later
zelf zal moeten beslissen, als het groot ge
worden is. Maar wjj doen niet wat de christe
lijke scholen doen, wij willen dat de kinderen
van bet volk lioh één blijven voelen, zoo
lang mogelijk. Kinderen, die tegen elkander
worden opgezet, zullen els grooten elkander
niet vertrouwen. Over koningschap en repu
bliek spreken we met evenveel eerbied. We
wijzen op de verschillen, maar spreken er
niet over. We willen geen kleine anti-rt
lutionairljes kweeken, noch kleine liberaaltjos,
vooral ook niet kleine socialist jet. We willen
kleine mentcbjes maken. Natuurlijk is het
voor de ouders pjjnljjk als de kinderen later
eene andere meening toegedaan zgn. Niette
min ontzeg ik ze, aldus spr., het recht, hen
te dwingen to denken zooals wjj zelf. Op
sommige christvljjke scholen meent men
kinderen niets nit den bjjbel te mogen ont
houden, en laat men hen lezen van „het
kindeke, dat opsprong in- den buik" e.d. Als
dat kindertaal is, snapt spr. niet, wat voor
inzicht men in de kinderziel heeft, on zgn
die kinderen gezegend te noemen, die daar
aan niet zijn blootgesteld. Spr. wjjdt over
die schoolkwestie nog verder uit.
Do houding van den hoor Staalman be
sprekend, bracht hg hem hulde voor sjjn
eerste optreden. Dat de soc.-dem. er goed
voor staat, is Staalman'» schuld; hg hoeft
de kiem ervan gelegd. Als hg de democraat
van vroeger gebleven was, zat hij tot op
den huidigen dag in de Kamer. Hg heeft
het volle vertrouwen van het volk gohad.
Thans is hg eenvoudig de coalitieman. Zjjn
eerste vergadering was een sprong naar de
coalitie. Dolgraag was bjj er midden in ge
sprongen, maar de coalitie heeft hem als een
voetbal teruggekeild. In sgn strooibiljet
speculeert hij op de oranjevaan. Maar daar
wordt men tegenwoordig niet zaeer zoo warm
voor. Men vraagt wat oranje eigenlijk be-
teekent. Men zegt zelfs niet dat de koningin eene
wet heeft aangenomen, neeu, men weet heel
goed, dat d« Tweede en Eerste Kamer dat doen.
De koningin zet slechts haar bandteekening,
een bloote formaliteit, want nu is de wet
van Talma aangenomen om een pensioentje
van f2.uittekeeren, en als straks vrij
zinnigen en sociaal-democraten die wet te
niet doen, komt daaronder óók de handteeke-
ning van de koningin.
In het tweede gedeelte besprak spr. eenige
vragen: waar het om gaat. Vóór den aan
vang, in de pauze en na afloop deed de
zangvereeniging „Kunst aan 't Volk" zich
hooren, en werd nog de mededeeling gedaan,
dat Thomassen óók in Amsterdam IX met
Vliegen in herstemming komt.
In de allereerste plaats gaat het om al
gemeen kiesrecht. Tal ma's staatspensioen
van f 2.treedt op Sinterklaasdag in werking,
maar reeds Dec. 1911 wilde Troelstra dit er
uit lichten en in werking doen treden. Tegen
gehouden, eerst door de vrjjsinnigen, toen
door rechts. Spr. gaat hier verder op in,
doch zjjn standpunt is wel bekend. De spr.
besprak het voorgestelde „rogresrecht" van
de Eerste Kamer, haalde uitspraken aan van
Kuyper betreffende staatspensioen, seide, dat
in het concentratie-manifest het woord „staats
pensioen" niet werd genoemd, wel wil men
eene uitkeering geven, die gevaar loopt het
karakter van een aalmoes aan te nemen. De
v.z. sullen zelfs niet tegen een pensioen
belasting opzien. De laagste loonen sullen
dan worden vrijgesteld, d.w.s. loonen be
neden f 5.
Ten slotte militarisme. De s.d. zijn tegen
het kustfonds van 12 millioeo. Vinden zij
het zonde van het geld? Neen, maar ze
willen het op andere manier besteden. Aan
het militarisme wordt op het oogenblik 68i
millioen uitgegeven, aan sociale zorg .voor
het volk iets minder, n.1. ruim 1 millioen.
Ons standpunt is geweest een weerbaar volk
te kweeken, volksleger, in den geest van
het Zwitsersche.
De vrijzinnigen zeggen ook wat voor het
volk te willen doen, evenals de kerkeljjken.
Maar de tjjd gaat voorbij, en 00 ra' het vo'^
zichzelf helpen. Teekenend zgn een paar klei
nigheden. Minister de Meester heeft een on
derzoek naar den landarbeid doen instellen
door heeren en heereboeren. In een onder
het ministerie-De Meester benoemde commissie
tot herziening van de grondwet werden alle
partijeD, behalve de s.d.a.p. benoemd. Bjj de
begrootiog, waarop de salarisregeling der min
deren bg de marine besproken werd, was de
heer De Meester, ofschoon gezond, afwezig,
toen de vice admiraal met den vlootdominé
in de knel zat, was hjj er wel. Talma is geen
haar beter. Spr. herhaalt daarvan eenige i
staatjes, en eindigt met oene opwekking voor
Dinsdag.
De Voorzitter doet vervolgens nog eenige
medodeelingen. Ten eerste, dat in het Staten
district Schagen, waar men nooit een soc.-
dem. heeft gecaDdideerd, thans op Thomassen
ruim 1000, op Verstegen 800 stemmen zgn
uitgebracht. Nog vestigt hg de aandacht op
eene clausule in het strooibillet van de
christen-democraten, als zon het feit, dat den
Helder een broeinest van socialisme wordt een
gevaar opleveren voor de toekomstigo welvaart
dier plaats. Al was 99 van do bevolking
socialistisch en het belang van het- land
bracht mee, dat men den Helder als operatie
basis noodig had, zon die 99 °/0 toch nooit
een beletsel zjjn voor de regeering om den
Helder te gebruiken als operatiebasis. Het is
speculeeren op de domhoid der menschen door
zoo te scbrjjven. Tenslotte roept spr. de mede
werking in van het publiek inzake het vernielen
van de reclame-billetten der partjj, en te
kwart voor elf wordt de vergadering gesloten.
De heer v. d. Hegge Spies
in „Casino".
Tezelfdertjjd trad de heer v. d. Hegge
Spies hier voor de tweede maal op in
„Casino". De zaal was slechts matig bezet.
De voorzitter der a.-r. kiesvereeniging, de
heer Adriaanse, opende met een woord van
wolkom en gaf het woord aan den spreker.
Deze begint met de verklaring, dat hjj bjj
zjjn eerste optreden heeft behandeld de anti-
revolntionnaire partg en do coalitie, thans
zal hjj een beschouwing houden over linke.
Waar spr. critiek sal leveren, bedoelt hjj
niet de personen, maar de beginselen. Daar
toe zal hjj het concentratieprogram door de
vereenigde liberalen opgesteld, eens nader
en met de loupe bekjjken. Is dut stuk een
manifest vraagt spr. Daartoe is het niet
ernstig genoeg, 't Is ook geen regeerings-
program, daarvoor is de toon niet waardig
genoeg, 't Is een afbreken van rechts en het
ministerie-Heemskerk zonder bewjjzen. Daar
door krjjgt het 't karakter van een pamtlet.
En toch is het niet in den verkiezingstjjd
geleverd. Bjj links ïjjn knappe menschen,
muur vooruitzienden zjjn er bezwaarljjk te
ontdekken. Waarom anders gezwegen over
defensie en financiën Onze onafhankelijk
heid, 't kosteljjk erfgoed der vaderen, dient
toch verdedigd te worden. Dat is een groote
fout van links.
Men wil hoogere onderwjjs-nitgaveu, oude
lieden verzorgen, maar waar 't geld vandaan
moet komen, zegt men niet. Men is tegen 't
regiem-Heemskerk en -Kuyper. Spr. herinnert
aan de staking van 1903. Waren de toen
opgemaakte wetten zoo slecht Heeft de
vakbeweging er onder geleden Niet het
minst, zegt spreker.
Links wil geen grondwetsherziening onder
een rechts ministerie. Links wil de lakens
uitdealen, zjj 't dan ook onder 't klappen der
zweep v»n do sociaal-democraten.
Van het christeljjk beginsel dat onse wet
geving moet doortrekken als 't zout, wil het
niets weten. De rechtsche koers is niet ge
vaarlek we varen onder goede stuurlui.
Spr. toont vervolgens aan hoe de a.-r. een
afkeer beeft van conservatisme, daarom
droDgen zjj aan op arbeidswetgeving toen de
liberalen niets deden.
Spr. gaat vervolgens nu waar de saam-
hoorigheid 't grootst is, bjj rechts of bjj links.
Hjj komt op tegen de bewering dat rechts
de geeslelgko vrijheid aanrandt en weerlegt
daartoe de beschuldigingen indertjjd door den
heer Tjdeman geuit. Naast een orthodoxen
vlootpredikant werd toch ook een vrjjzinnig
predikant aangesteldUitvoerig verdedigt
hg nader de zending in Indië, en gaat dan
na de paragrafen in het concentratieprogram
die handelen over de sociale wetgeving.
Men schermt met vrjjhandel, doch die be
staat sedert jaren niet meer. Spr. slaat den blik
op andere landen, waar tegenstand is gaat die
tegen to hooge protectie, niet tegen het be
ginsel. Het bestaande tarief brengt al 14
millioen op en geen der vr jjbandolaren wenscht
dit afgeschaft te zien. Onze tariefbelasting
is matig, allo omringende landen hebben
hoogere. De kosten drnkken niet op don ar
beider: hjj zul zjjn loon zien stjjgen.
't Beginsel is grondstoffen vrjj, halffabri
katen 3—6 °/0, geheel afgewerkte fabrikaten
12 Spr. gant na waarom het beter is hot
geld niet uit andere, belastingen te halen. Nu
zgl het buitenland mee betalen. Nog meerdere
bezwaren tegen do t ariefwet worden door spr.
uitvoerig bestreden.
Vrouwenkiesrecht: volgens spr. kan men
in art. 180 het woord manneljjke doorhalen
om vrgheid te geven.
Onderwjjs: van de 30 millioen krjjgt het
openbaar onderwjjs 24 millioen, het bjjzo.ndere
6. Op onderwjjs gebied wil spr. de vrjje con
currentie, door de ouders het recht te geven
om 't kind te doen op de school hunner keuze.
De koloniale paragraaf der concentratie
getuigt minstens van groote onkunde.
Zeer uitvoerig behandelt spr. het werk der
zending, dat hjj van ontzagljjke beteekenis
acht voor den inlander en vooral voor 't
moederland. De liberalen miskennen al zeer
't goede der zending.
Spr. komt vervolgens tot de obstructie die
links voerde in de 2e Kamer om te kunnen
zeggen: de coalitie heeft niets gedaan. Dat
was partijpolitiek, geen vaderlandsliefde.
Heeft rechts dat ooit gedaan, vraagt spr.
Het vooruitstrevende dat de liberalen heb
ben: algemeen kiesrecht, ouderdomspensioen
namen zjj over van do socialisten omdat de
zweep van Troolstra knalde. De eenige die
er bjj wint is de leider der s. d. a. p. De
3 vrjjzinnige groepen kunnen geen meerder
heid vormen, zjj zjjn aangewezen op de hulp
der socialisten. In een linksch ministerie komt
dan Troelstra als minister van krijgswezen.
Frankrijk geeft een voorbeeld.
Als het concentratie-program wordt uitge
voerd zal men komen op hooge kosten, zeker
tweemaal zooveel als thans gevraagd wordt.
Wat rechts noodig heeft, heeft het eerljjk ge
zegd. Zonder tariefverhooging zullen de directe
belastingen belangrjjk verzwaard worden.
Dat zal vooral den middenstand treffen.
Trouwens de tariefwet kan ook hier en
daar gewijzigd worden. In de practjjk past
zich dat aan aan 't gebruik van den burger.
De natie moet door het geestelijke een
hoogeren trap bereiken, dat wenscht de coalitie.
Spr. heeft gaarne de candidatuur aanvaard.
Hjj kent de belangen van bet district en zal
eventueel gaarno nader die belangen be
spreken. Hjj heeft werklust en werkkracht
en wil die aan 't district wjjden.
Hjj wekt zjjn hoorders op de regeeriug te
steunen, hen die willen versterken het ge-
loovige in de natie. Moge de Heer geven
dat wg worden een kruchtigg natie die de
knie hoeft leeren buigen voor den Heer
daarboven. (Applaus).
Alsnu wordt 10 minuten pauze gehouden
in welken tjjd gelegenheid is zich op te geven
voor debat.
Daartoe melden zich aan mej. Hillen en
do heeren Tichelaar, Drjjver, Vos, Kuyper
en Kuyk.
H.j. Hillen segt niet veel van spr. te
verwachten. Zjj weet niet waarom het kies
recht moet onthoud» worden aan de vrouwen.
Op 't program van spr. partjjen staat daar
niet veel van. Wie geljjk heeft over tarief-
wet weet spr. niet maar een van beiden
liegt dan toch.
De heer Tichelaar doet een aanval op het
gesinshoofdenkiesrecht der A.-R. partjj en is
voor algemeen kiesrecht aan mannen en
vrouwen. Dat is beter. De tariefwet is al
zoo opgehemeld door Dr. van Best (eene
stem: „dan had je hier moeten komen."
Deb. „Ik was niet bier") die vergeleek België
met Holland, doch vergoljjking gaat niet op
daar België zelva grondstoffen heeft. Voorts
behandelt hjj de loonsvcrhooging, de andere
belastingen in verband daarmee en de school
kwestie do vrjje school is niet vrjj, doch
wordt gesticht ondor dwang. Spr.'s tjjd is om.
De beer J. Drjjver Jr. meent dat de coalitie
alleen bjjeengehouden wordt om de school.
Hjj verdedigt voorts de openbare school tegen
over de bjjsondere.
De heer Voswenscht even goed als
spr. te strjjden voor vaderland ea Koningin
en verdedigt nader waarom hjj onze defensie
bjj links wel veilig acht, met aanhalingen
van wat het daarvoor al deed.
De heer Kujper vraagt waarom niet het
benoodigde geld gehaald uit successierechten
Dan trekken de groote heeren naar een ander
land zegt men. Mooie vaderlandsliefde! Hg
zegt dat de soc.-dem. en de christ.-soc. 't
naast staan aan Christus en haait ten bewjjze
daarvan tal van bijbelteksten aan. Wekt op
te stemmen voor de sociaal-democraten.
De vergadering was af en toe nog al even
rumoerig en interrumpeerde nog al.
De heor Kuyk, de laatste debater verwon
dert sich daarover en zegt daarna dat hjj
hier liever van den spreker een uiteenzetting
had gehoord van 'i program der A.R.-partjj.
Waarom trok die partjj de leerplichtwet niet
in, waar zjj zoo tegen was, waar bleef de
lotorjjwet, de vaccinewet Hg betoogt voorts
dat het vooruitbrengen van den godsdienst
in staat en regeering oorzaak is geweest van
vele twisten. Zie de geschiedenis.
Wat Tariefwet betreft zegt hjj't is niet
de vraaghoeveel maar, „Is 't recht
vaardig
De heer v. d. Hegge Spies antwoordt uit
voerig de debaters. (Ook thans verscheidene
interrupties).
Aan 't slot dankt voorzitter den spreker
voor het gesprokene en eindigt met oen
warme aanbeveling om den candidaat der
rechtsche partjjen te stennen. Half twaalf
was de vergadering uit.
De heer A. P. Staalman in
„Casino".
Zaterdagavond had de heer Staalman de
kiezers naar „Casino" opgeroepen, waar hjj
-sjjn debaters van de vorige week zou be
antwoorden. De zaal was stampvol, voor het
overgroote deel met niet-geestverwanten van
den heer Staalman.
Nadat de vergadering op de gebrnikeljjke
manier, met gebed geopend was, deelde de
voorzitter der Christen-Democratische Kies
vereeniging „Nederland en Oranje", de heer
van Zweden mede, dat deze bjjeenkomst
hoofdzakeljjk bedoeld was als eene voort
zetting van de vorige, waarop het debat niet
tot zjjn recht was gekomen.
De heer Staalman richtte allereerst een
woord van dank tot de velen, die, hier en
elders, waren gekomen om naar zjjn woord
te hooren. Daarmee was de bewering weer
legd van velen, ook van den Voorzitter der
a.- r. kiesv,, dat de Chr.-Dem. geen reden van be
staan meer zouden hebben. De christen
democraten behoeven zich niet te schamen
voor het op hun Statencandidaat uitgebrachte
aantal stemmen tegenover den coalitie-candi
daat. Het optreden van de coalitie bjj deze
verkiezingen draagt een eigenaardig karakter.
De hoer Adriaanse heeft zelf in 't Zand ge
zegd dat de chr.-dem. verdwijnen moesten, zjj
vormen voor de politiek der coalitie in dit
distriot een sta-in-den-weg. Spr. zegt cicb
niet te willen laten knechten door de coalitie.
Bjj den stembnsstrjjd heeft men bet de chr.-
den», gemakkeljjk gemaakt. Van de ajjdeder
soc.-dem. is het debat met welwillendheid
gevoerd. De vrijzinnigen kwamen nergens in
debat, alleen de heer de Geus. Daarvoor
moet een reden zjjo, misschien is het wel
taktiek om ons niet te zeer te verbitteren
teneinde bjj de herstemmingen te worden ge
steund, 't getuigt echter niet van moed.
De heer de Geus heeft spottend gesproken
van het „kolossaal aantal stemmen" op
Staalman uitgebracht, en swalend gesproken
van de vermindering. Datzelfde kan echter
ook voor de vrijzinnigen gelden, nu zjj, in
dit district hun eigen vrjjsinnigheid overboord
gooiden, bljjken zjj niet opgewassen tegen de
sociaal-democratie (gejuich). Misschien geeft
dit n reden tot vreugde (geroep: ja,jal)mjj
niet. Ik constateer alleen het feit.
Spr. weidt hierover nog uit, betoogt, dat
het voor de sociaal-democraten gemakkeljjk
is veel te beloven, omdat ze toch niet ge-
honden zjjn iets te doen. Alleen op de
„nienwe aarde" is dat ideaal te bereikeD,
volgens de woorden van den heer Koornstra.
Spr. gevoelt, dat de Christen-democraten het
onderspit moeten delven, omdat sjj niet tegen
de massa op kunnen. Maar ze znllen niet
nit den strjjd treden met het verwjjt van
de soc.-dem. dat ze hun beginsel hebben
verkocht.
De beer de Geus heeft gevraagd: welk is
uw beginsel? Dat is een onnoozele vraag,
juist van de zjjde der vrjjzinnigen bestreed
men dat beginsel, omdat men het er niet
mee eens was. Al acht jaar laug is daarom
trent een geschriftje in den handel. Het ver
schil tusschen de christen-democraten en de
anti revolutionairen is gering, beiden staan
op hetzelfde slandpuat. Maar er is verschil
io tempo, evenals bjj de unie-liberalen en
vrjjzinnig-democraten en de christeljjk-histo-
rischon en anti-revolutionairen.
De Heldersche vrijzinnigheid heeft heele-
maal geen beginsel. Al twee verkiezingen
lang sjjn ze bjj elkaar getrommeld. Nog
nooit heoft éen der v.-z. een beginselprogram
ve'kondigd, omdat dit er niet is. De heele
zaak is alleen opgezet om Staalman van de
baan te knikkeren. In deu gemeenteraad
bestaan de v.-s. nit mannen, bijeengeraapt
nit conservatieven, en voornitstrevonden, die
niet bjj elkaar hooren.
De beer De Gens heeft ontkend, dat de
vrjjzinnigen in beginsel het algemeen kies
recht der soc.-dem. hebben aanvaard, en
beriep sich op het door den heer Storm ge
schrevene, die intnsschen voor deze ketterjj
frisch voor zjjn broek heeft gehad van dr.
Knyper en nederig om vergiffenis heeft ge
smeekt. Het alg. kiesr. kan niet worden aan
vaard door ons, omdat het niet is van anti
revolutionairen huize. Maar is het niet treurig,
dat een vrjjzinnige zich beroepen kan op
het woord van iemand uit de a.-r. partjj,
een partjj die zich plaatst tegenover de
christen-democraten
De heer De Geus beval de candidatnur-
De Meestor aan, die, zoo zeide hjj, toonde
do daad bjj het woord te voegen. Het is een
vrjjzinnige, losbandige onbeschaamdheid, den
heer De Meestor als zoodanig te introduceeron.
Spr. toont dit door voorbeelden aan, o.a. is
de heer De Meester, ofschoon gezond, afwezig
geweest toen do belangen van het mindere
marinepersoneel ter sprake kwamen.
Thans komt spr. tot den heer Verstegen.
Deze zeide niet 200 grappig te tullen sjjn
als spr. was. Als de heer Verstegen dit zegt,
klapt het publiek al in de handen van pret.
De heer Verstegen vergiste zich intnsschen
spr. heeft slechts de handelingen der s.d.a.p.
voorgesteld zooals ze waren, en de vorgade-
riog scheen ze nog al belacheljjk te vinden.
De heer Verstegen zeide: wat te zeggen van
iemand, die op zoo'n minne manier ons aan
de kaak stelt Durft dat iemand zeggen van
een partjj, die iedere week in „de Noten
kraker" op alles wat rechts is smaalt? De
debater beklaagde zich over zjjn 10 minuten
debat, maar heeft in die 10 minnten eigenljjk
niets gezegd. Hjj is in gebreke gebleven uit
legging te geven dat het mogeljjk is bjj
verkiesing de kiezers in 't vnnr te bre;
met kans op succes voor alg. kiesrecht. Spr.
heeft gezegd toon mjj aan, dat gjj met aw
karwats van Troelstra de wetten van Talma
zult kunnen doen intrekken. Gjj kunt dat
niot. Over de hoofdzaken is de heer Ver
stegen heen gegleden. Smalend heeft hjj ge
vraagd wat die chr.-dem. eigenljjk beteekenen.
Hjj moet daar niet zoo smalend over spreken,
want ook zjjn partjj wekte eenmaal den
spotlust. Dat chr.-dem. partjjtje heeft éen
gebrek, dat beschikt niet over finantieele
krachten als de s.d.a.p. Als ge het hebben
moest van de proletariërs, kwaamt ge er
niet. (Rumoer, en verontwaardigde uitroepen
wel waar 1 SigarenmakersDe sigarenmakers-
actie staat buiten de partjj. Bjj de christen
democraten is nog niet veel te verdienen,
ook geen kamerzetels.
Waarom die spot nu Wat hebt gjj voor
vakorganisatie gedaan vroeg de heer Ver
stegen. Spr.' achtte die niet de speciale taak
iie geroepen is het volk te ver
tegenwoordigen. Wat heeft Helsdingen speci
aal voor Franeker gedaan Spr. hééft boven
dien georganiseerd: „de Onderoff.-Ver. „Oos
Belang" (thans 3300 leden leden tellend)
was zjjn werk, ook de Vereeniging „Admi
raal de Rnjter" (gelach). Spr. heeft mede
opgericht den Matroxenbond en in 1897 nog
een heel mooi scbilderjjtjo daarvoor cadeau
gekregen, ©p eene heftige interruptie ant
woordt spr-, niet mee gegaan te zjjn, toen te
in socialistische richting gingen. Spr. stelt er
eene eer in niet onder de mindere militairen
te hebben gekweekt den geest van tegen
woordig.
Vóór éen van uw menschen er was, die
het voor u heeft opgenomen, stond ik, aldus
spr., als eenling onder de rechtsche partjjen,
om het voor u optenemen. Ik verdien niet
die bejegening, die men mjj aandoet.
De heer Verstegen heeft gezegdwjj soc.-
dem. hebben de arbeiders als klasse gesteld
tegenover de kapitalisten. Zit daarin eene
verdienste? Naar zjjne meening wèl. Wat is
arbeidende klasse? Proletariërs, arbeiders
in 't algemeen, onderwjjzers, ook de diamant
werkers, die f5000.per jaar verdienen,
middenstand, kleine landbouwers, enz.
Spr. zal dit eobtor nooit doen: het is iu
rjjd met de belangen van ons volk. Het
ideaal: éen voor allen, allen voor éen, is
nooit bereikbaar.
Neen, do beer Verstegen heeft niets weer-
gd van wat door spr. is aangevoerd. Toch
erd hjj door een massa toegejuicht.
Den heer Michels beantwoordend, zegt
spr., dat deze hem verweet niet te hebbeo
gesproken over het socialistisch beginsel.
Spr. heeft echter aangetoond, dat dit een
idealistisch beginsel is. Absolute loochening
van het christeljjk beginsel ligt er in op
gesloten.
De sociale hervormingen, die de soc.-dem.
wenschen, hebben met socialisme niets te
maken. Op het werwjjt ook van dien heer,
dat de partjj zoo kloin bljjft, antwoordt spr
dat eischen van 't gezin en betrekking oorzaak
kunnen zjjn dat men onvoldoende werken
kan voor zjjne partjj.
„Staalman heeft in den regel goed gestemd",
i de heer Michels. Maar wat wilt g><
eigenljjk meer? Eenmaal, met de dwaDg
wetten-Kujper, toen stemde spr. niet goed.
De soc.-dem. hadden verstandig gedaan als
ze toen naar Staalman gekeken hadden, de
werkstaking, die ze proclameerden, wae een
anarchistisch middel. „Als Kuyper weg is,
trekken we ze in", zeidon de s.-d. Kujper is
weg, maar niemand van hen heeft er aan
gedacht se in te trekken.
De verklaring van den heer Michels, dat
we den heilstaat niet meer zullen beleven, is
door de plaatseljjke bladen niet vermeld. Spr.
verwjjt dit den verslaggevers nieter was zoo
veel te verwerken in die dagen. Maar het is wel
igenaardig voor een sociaal-demoraat, dat to
zeggen. Spr. zon het niet durven als leider.
Spr. zon zeggen, als we dat groeien zoo zien
we beleven het wèL Hoe kunt gjj, aldus spr.,
de arbeiders voor een ideaal aangorden, als
i zelf zeggen moetwe beleven het niet me<-r.
Den heer Jelle beantwoordend, bespreekt
spr. de kwestie van de «Admiraal de Rujjtor"
ook «Het Anker". Dit blad heeft geleeraard-
dat het militarisme van leger en vloot een
klasse-instituut is voor het kapitalisme. Maar,
zegt spr., gjj hebt dionst gonomen bjj de marine,
omdat gjj u verbonden hebt als mannoD
(Geroep: als jongens!)
Wanneer gjj aanvaard hebt, dat gjj zult strjjdou
vóór handhaving der koningin, moet gjj u thans
als mannen gedragen. Als gjj denkt, dat do
soc.-dem. milder daarover denken, vergist gjj
u. Spr. citeert v. d. Waerden over de massale-
dienst weigering.
Ten slotte den heer Adriaanse. Spr. zet
nogmaals de geschiedenis zjjner candidatuur
tegenover die van den heer v. d. Hegge Spies
uiteen, en herhaalt in hoofdzaak wat bij
vroeger daaromtrent heeft gezegd. Wel eigen
aardig van den heer Adriaanse is, dat bjj nit
de periode van 1901—05 aanhaalt tegen spr.,
doch dat hjj in 1909 spr. nog krachtig aan
beval. De groote oorsaak van zjjn optreden
is, dat de chr.-dem. moeten worden opgeruit»''
de coalitie kan slechts maonen gebruiken, dio
»ja" knikken.
Na een pauze van vjjftien minnten bestond
gelegenheid voor repliek. Aan ieder werd
10 min. gegeven. Ia de plaats van den heer
Michels werd den heer Thomassen toegestaan
te debatteeren. Vermoedeljjk stond dit in ver
band met een incident aan 't begin der ver
gadering. Door do kiosver. was aan 't bestuur
der s. d. a. p. geschreven, dat de heer Tho
massen niet toegelaten zou worden, waartegen
de voorzitter der s. d. a. p., de heer Verstegen,
toen protest aanteekende.
De heer De Geus was niet aanwezig.
De heer Verstegen, dio toen het woord
kreeg, constateerde, dat op de vorige ver
gadering de heer Staalman 2J nnr en de
heer Hartendorf ésn nnr hadden gesproken,
waarna voor elk 10 minnten debat was. Thans
weer 10 minuten, het is natunrljjk absoluut
onmogeljjk al het vele in dien tjjd recht
te zetten wat door den heer Staalman is
omver gehaald. Spr. heeft bet over den
perfiden aanval op den Bond voor Minder
Marinepersoneel, die door jarenlang werken
is opgebouwd, en zet vervolgens uiteen hoe
het met die «.g. organisaties van den heer
Staalman gegaan is. De heer Staalman her ft
geen kans gezien iets bljjvends te wrochten,
zelfs in sjjne partjj is geen levensvatbaarheid.
Zeker is de s.d.a.p. kloin geweest, de chr.-
dem. is het gewordondie zetelt niet in de
werkeljjkheid. Wat wjj gezegd hebben
zjjne partjj is op gaen stukken ra te vergc-
ljjken mot wat hjj van de ome goz«-gd heeft.
Staalman prikkelt, door zjjn optreden, de
tot uitlatingen, dio hen zouden
schaden. Hjj praat niet met den